Money: Past, Present and Future - First Edition

£ เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคตMONE € Y : P AS T , PRESENT AND FUTURE “…ผมเชือว่าหนังสือเล่มนีจะช่วยให้เรารู้ว่าเงินทีเราคุ้นเคยและรู้จักนัน   ซบซัอนกว้าท่ีเราคิดมาก มีเรองของเงืนหิลากหลายมิติทีเราอาจจะไม่เคยได้รบรั ู้มีเรองื  ของเงินในอนาคตอีกหลากหลายมิติทีเราไม่เข้าใจ และก็อาจจะไม่เข้าใจไปอีกนาน เงิน ¥  หนังสือเล่มนีจะชวยให้เราตอบต่ัวเองได้ดีขนวึาค่ณคุ่าทีแท้จรงของเงินคิืออะไร  ถ้าเราเขาใจเร้อง ื“คณคุ่า” ของเงน ิก็จะชวยให่้เรารกษา ั“ค่า” ของเงนในอนาคติ $  ไวได้้ตามทีเราปรารถนา›››” อดีต ปัจจุบัน วรไท สิันติประภพ  € “…ความเข้าใจเรืองเงินทีไม่เพียงพอ รวมถึงมายาคติต่างๆ เกียวกับเงิน  ทําให้หลายคนตัดสินใจทางการเงินผิดพลาด ซงไมึ่เพียงแต่จะกระทบชวี ตความเปิ¡นอยู่ และอนาคต  ของแต่ละคนเท่านันแต่หลายครง ยัังลกลามสุ่งผลถึงคนอนๆ จืานวนมากอํกดี้วย   ¥ ผมหวงวัาองค่ความร์ู้ที ดร›คณิสร ์ ได้กลันกรองและนําเสนอในหนังสือเล่มนี เงิน: อดีต ป  จะชวยให้คนไทยร่จู ้กเงัน ิใชประโยชน้จากเง์น ิและมีภมิคู้มกุันทางการเงนทิีดีขึนต่อไป…” MONEY: PAST, PRESENT กฤษฎเล์ิศ สัมพันธารกษั์ AND FUTURE  “…หนังสือเล่มนีนําเสนอความรเกู้ียวกับเรองวืวิฒนาการของ ั“เงน” ิตังแต่อดีต  ป¦จจุบันจนไปถึงในอนาคต โดยได้อธิบายให้เห็นถึงพัฒนาการ พร้อมทังไขข้อข้องใจ  ั จจุบัน และอนาคต ในประเด็นและข้อจากํั ดต่างๆ ในมิติทีหลากหลายเกียวกับเรองเงืน ิโดยเฉพาะเรองของื  เงินในอนาคตทีตังอยู่บนฐานของเทคโนโลยีสมัยใหม่ทีมีความซับซ้อนและเข้าใจยาก  ¥ ให้กลายเป¡นเรองทืีเขาใจได้้งาย›››่” £ $ ภากร ปตธวชชัยั £  “…หนังสือเล่มนีชวนผู้อานค่ิดวาท่ําไมเงนทิีใชก้ันแพรหลายในป¦จจ่บันเป¡นขุอมู้ล B  หนีสินระหวางก่ั น บทบาทของเงนทิี เปลียนแปลงไปด้วยเทคโนโลยีในการเก็บข้อมูลและ  นวตกรรมทางการเงันในการผิกมูัดสญญา ัทําให้หนาท้ของเงีนในปิ¦จจบุันคอการเกืบข็อม้ลู ¥ ทางเศรษฐกิจ ในการจดสรรทรัพยากรทัังระหวางก่ันในภาวะป¦จจบุ ันและระหวางป่¦จจบุัน  $  กับอนาคตซงเป¡นประเดึ็นทีน่าสนใจและน่าคิดต่อถึงบทบาทของเงนในอนาคต…ิ” พิพัฒน เหล์ืองนฤมิตชยั $ คณ ิ ISBN 978-616-398-718-1สร ์ แสงโชต £ 9 786163987181ิ คณิสร์ แสงโชติ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE I เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future - คณิิสร์์ แสงโชติิ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต II เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต ผู้้�เขีียน: คณิิสร์์ แสงโชติิ พิิมพิ์คร์้�งแร์ก: กร์กฎาคม 2565 จำนวนพิิมพิ์: 1,200 เล่่ม เล่ขีมาติร์ฐานสากล่ปร์ะจำหน้งสือ: 978-616-398-718-1 จ้ดทำโดย: แผู้นงานยุทธศาสติร์์เป้าหมาย (Spearhead) ด�านส้งคม คนไทย 4.0 คณิะเศร์ษฐศาสติร์์ มหาวิทยาล่้ยเชียงใหม่ สน้บสนุนโดย: สำน้กงานการ์วิจ้ยแห่งชาติิ พิิมพิ์ที�: หจก.ล่๊อคอินดีไซน์เวิร์์ค © สงวนล่ิขีสิทธิ� พิ.ศ. 2565 โดยสำน้กงานการ์วิจ้ยแห่งชาติิ เนื�อหาขีองหน้งสือเล่่มน�มาจี ากบทความเร์�องื “Future of Money” ภายใติ�แผู้นงานยุทธศาสติร์์เป้าหมาย (Spearhead) ด�านส้งคม คนไทย 4.0 สน้บสนุนโดยสำน้กงานการ์วิจ้ยแห่งชาติิ (วช.) ข้้อมููลทางบรรณานุุกรมูข้องหอสมูุดแห่งชาติิ คณิิสร์์ แสงโชติิ. เงิน: อดีติ, ปัจจุบ้น แล่ะ อนาคติ.-- เชียงใหม่ : แผู้นงานยุทธศาสติร์์เป้าหมาย (Spearhead) ด�านส้งคม คนไทย 4.0 คณิะเศร์ษฐศาสติร์์ มหาวิทยาล่้ยเชียงใหม่, 2565. 238 หน�า. 1. การ์เงิน. I. ชื�อเร์ื�อง. 332 ISBN 978-616-398-718-1

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE III คำานิยม วิิรไท สัันติิประภพ - เงิน ดจะเ้ ป็นเร์�องื ทท�ี ุกคนค�นเคยุ คนส่วนใหญ่่เช�อื ว่าติวเอง้ ร์จ้� กเ้ งิน ใช�เงินเป็น แล่ะมุ่งแสวงหาเงินมากขี้�นติล่อดเวล่า แติ่ถ้�าพิิจาร์ณิาล่้กๆ แล่�ว จะพิบว่าคนจำนวนมากไม่เขี�าใจเร์ื�อง “คุณิค่า” แล่ะ “ค่า” ขีองเงิน ไม่เคยติ้�งคำถ้ามว่าปร์ะโยชน์ที�แท�จร์ิงขีองเงิน คืออะไร์ แล่ะควร์ร์้กษาเงินที�มีไว�อย่างไร์ ไม่ให�ด�อยค่าล่งไปเร์ื�อยๆ เงิน มีวิว้ฒนาการ์มายาวนานหล่ายหมื�นปี ร์้ปแบบขีองเงิน เปล่ี�ยนแปล่งไปติามพิ้ฒนาการ์ขีองการ์ค�าขีาย ร์ะบบเศร์ษฐกิจ ส้งคม แล่ะที� สำค้ญ่มากคือเงินเปล่�ยนแปี ล่งติามพิ้ฒนาการ์ขีองเทคโนโล่ยี ร์ะบบการ์เงิน แล่ะร์ะบบการ์ชำร์ะเงิน เมอื� มองไปในอนาคติแล่ว� เงนิ จะเปล่ยี� นแปล่งร์วดเร์ว็ แล่ะกวา� งไกล่ กว่าอดีติที�ผู้่านมามาก เพิร์าะเทคโนโล่ยีพิ้ฒนาอย่างก�าวกร์ะโดด ส่งผู้ล่ให � เกิดเงินแล่ะธุร์กร์ร์มทางการ์เงินปร์ะเภทใหม่ๆ ท�แี ม�แติ่ธนาคาร์กล่างท�ีมี อำนาจผู้้กขีาดในการ์พิิมพิ์เงินแล่ะควบคุมปร์ิมาณิเงินย้งนิ�งเฉยไม่ได� เงินในอนาคติท�ีติ้�งอย้่บนฐานขีองเทคโนโล่ยีสม้ยใหม่จะสามาร์ถ้ ยกร์ะด้บผู้ล่ิติภาพิ โอกาสทางธุร์กิจ แล่ะคุณิภาพิชีวิติให�ก้บคนจำนวนมากได� ในขีณิะเดียวกน้ ก็อาจจะทำใหเ� กิดความเสียหายไดมากเ� ช่นกน้ ถ้าไ� ม่เขีาใจ� ถ้ง้ “คณิคุ ่า” แล่ะ “ค่า” ท�แี ทจ� ร์ิงขีองเงิน โดยเฉพิาะถ้า� ร์ะบบการ์เงินสนบส้ นุนใหคน� มงแสวงหาเุ่ งิน โดยไม่ใหคว� ามสำค้ญ่ติ่อปัจจย้ พิื�นฐาน การ์บร์ิหาร์ความเสี�ยง แล่ะการ์ร์้กษาเสถ้ียร์ภาพิขีองเงินแล่ะร์ะบบการ์เงินอย่างเพิียงพิอ หน้งสือเร์ื�อง “เงิน: อดีติ ปัจจุบ้น แล่ะอนาคติ” เป็นงานวิชาการ์ ที�วิเคร์าะห์ ทบทวน แล่ะคล่ี�ปร์ะเด็นติ่างๆ เกี�ยวก้บเร์ื�องขีองเงินให�เร์าเขี�าใจ ในหล่ากหล่ายมิติิ โดยเฉพิาะเร์�องื ขีองเงินในอนาคติท�ีมีล่้กษณิะเป็นหน่วย

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต IV ความจำติ้�งอย้่บนฐานขีองเทคโนโล่ยีสม้ยใหม่ มีกล่ไกการ์กำก้บด้แล่ (governance structure) เปล่ี�ยนจากแบบร์วมศ้นย์โดยอาศ้ยอำนาจร์้ฐไปส้่ ร์ะบบกร์ะจายติ้ว (distributed) โดยอาศ้ยพิล่้งขีองเทคโนโล่ยี ขีอแสดงความชื�นชม ดร์.คณิิสร์์ แสงโชติิ ที�ผู้ล่ิติงานวิชาการ์ เล่่มนี�ออกมา ฉายภาพิให�เห็นวิว้ฒนาการ์ขีองเงินท้�งในอดีติ ปัจจุบ้น แล่ะ อนาคติด�วยหล่้กวิชาการ์อย่างเป็นกล่าง วิเคร์าะห์ปร์ะเด็นติ่างๆ อย่างล่้กซ้�ง แล่ะสมดุล่ ชี�ให�เห็นปัญ่หาแล่ะจุดเปร์าะบางที�แฝงติ้วอย้่ก้บเทคโนโล่ยี แล่ะกล่ไกการ์กำก้บด้แล่ที�อย้่เบื�องหล่้งสิ�งที�คนจำนวนหน้�งเชื�อว่าจะเป็นเงิน แห่งอนาคติ แล่ะล่งทุนแสวงหาเพิิ�มขี้�นเร์ื�อยๆ โดยอาจไม่เขี�าใจถ้้ง “คุณิค่า” แล่ะ “ค่า” ที�แท�จร์ิงขีองเงินเหล่่านี� ผู้มเชื�อว่าหน้งสือเร์ื�อง “เงิน: อดีติ ปัจจุบ้น แล่ะอนาคติ” เล่่มนี� จะช่วยให�เร์าร์้�ว่าเงินที�เร์าคุ�นเคยแล่ะร์้�จ้กน้�นซ้บซ�อนกว่าที�เร์าคิดมาก มีเร์ื�อง ขีองเงินหล่ากหล่ายมิติิท�เี ร์าอาจจะไม่เคยได�ร์้บร์้� มีเร์�องื ขีองเงินในอนาคติ อีกหล่ากหล่ายมิติทิ ี�เร์าไม่เขีาใจ� แล่ะก็อาจจะไม่เขีาใจไป� อีกนาน หนง้ สือเล่่มนี� จะช่วยให�เร์าติอบติ้วเองได�ดีขี้�นว่าคุณิค่าที�แท�จร์ิงขีองเงินคืออะไร์ ถ้�าเร์าเขี�าใจเร์ื�อง “คุณิค่า” ขีองเงิน ก็จะช่วยให�เร์าร์้กษา “ค่า” ขีองเงินในอนาคติไว�ได�ติามที�ปร์าร์ถ้นา วิิรไท สันุติิประภพ กรกฎาคม 2565

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE V คำานิยม กฤษฎ์์เลิิศ สััมพันธารักษ์ - “เงินคืออะไร์” คำถ้ามส้�นๆ นี�อาจจะด้เหมือนง่าย เพิร์าะเงินเป็นสิ�ง ทอี� ยค้่ ก้ ่ บ้ สง้ คมมนษุ ยมา์ อยาง่ ยาวนาน แล่ะเปน็ สวน่ หนง้� ขีองวถ้ิ ชี วี ติิ ปร์ะจำวน้ ขีองเร์าทุกคน แติ่หากพิิจาร์ณิาล่กๆ้ แล่ว� ความเขีาใจเ� ร์ื�องบทบาทหนา� ทีขี� อง เงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจให�ถ้่องแท�น้�นเป็นเร์ื�องที�ค่อนขี�างยากแล่ะซ้บซ�อนมาก แม�แติ่ในวงการ์วิชาการ์แล่ะผู้้�ดำเนินนโยบาย ความร์้�ความเขี�าใจ เกี�ยวก้บเงินแล่ะบทบาทขีองเงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจก็มีขีอบเขีติที�จำก้ด ติำร์า วิชาการ์ทางเศร์ษฐศาสติร์์แล่ะการ์เงินส่วนใหญ่่คร์อบคลุ่มเนื�อหาเกี�ยวกบก้ าร์ บร์ิหาร์จ้ดการ์ทางการ์เงินขีองคร์้วเร์ือนแล่ะธุร์กิจ ร์ะบบการ์เงินแล่ะสถ้าบ้น การ์เงิน หร์ือการ์ดำเนินนโยบายการ์เงินขีองร์้ฐบาล่ แติ่ม้กกล่่าวถ้้งเงิน แติ่เพิียงผู้ิวเผู้ินแล่ะไม่ได�วิเคร์าะห์บทบาทหน�าที�สำค้ญ่ที�เป็นพิื�นฐานขีองเงิน แล่ะร์ะบบการ์ชำร์ะเงินอย่างล่้กซ้�ง ความเขี�าใจเกี�ยวก้บเงินที�จำก้ดย้งสะท�อนให�เห็นจากงานวิจ้ย ด�านเศร์ษฐศาสติร์์มหภาคแล่ะเศร์ษฐศาสติร์์การ์เงินที�แบบจำล่องแล่ะทฤษฎี จำนวนมากย้งขีาดการ์บ้ร์ณิาการ์เร์�องเื งินแล่ะร์ะบบการ์ชำร์ะเงินเขี�าก้บ องค์ปร์ะกอบอื�นๆ ในการ์วิเคร์าะห์ร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะร์ะบบการ์เงินอีกด�วย ความก�าวหน�าทางเทคโนโล่ยีที�นำไปส้่พิ้ฒนาการ์ขีองเงิน สถ้าบ้น การ์เงิน แล่ะร์ะบบการ์ชำร์ะเงินในร์้ปแบบใหม่ๆ ในช่วงหล่ายปีท�ีผู้่านมา ติล่อดจนความท�าทายในการ์ดำเนินนโยบายขีองร์้ฐบาล่ในการ์ร์้กษา เสถ้ียร์ภาพิทางการ์เงิน ร์ะบบสถ้าบ้นการ์เงิน แล่ะร์ะบบการ์ชำร์ะเงิน ทำให� วงวิชาการ์ทางเศร์ษฐศาสติร์์แล่ะการ์เงินในร์ะด้บสากล่ได�ติื�นติ้วแล่ะศ้กษา บทบาทหน�าที�ขีองเงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจมากยิ�งขี้�น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต VI อย่างไร์ก็ติาม วงวิชาการ์ในปร์ะเทศไทยย้งขีาดแคล่นงานวิจ้ย ติำร์าวิชาการ์ ร์วมถ้งห้ นง้ สือสำหร์บป้ ร์ะชาชนท้�วไปที�ใหคว� ามร์้�แล่ะคร์อบคลุ่ม เนื�อหาเกี�ยวก้บเงิน บทบาทหน�าที�ขีองเงิน ร์ะบบสถ้าบ้นการ์เงิน ร์ะบบการ์ ชำร์ะเงิน ร์วมถ้้งกร์อบแนวคิดในการ์กำก้บร์ะบบการ์เงิน ผู้มร์้�ส้กยินดีแล่ะขีอขีอบคุณิ ดร์.คณิิสร์์ แสงโชติิ ที�ไม่เพิียงแค่ ทำการ์วจิ ย้ เชงิ ล่ก้ แติย่ ง้ ทมุ่ เทเขียี นหนง้ สอื เล่ม่ นเี� พิอื� เผู้ยแพิร์ค่ วามร์เ้� ร์อื� งเงนิ ให�คนไทยท้�งนิสิติน้กศ้กษา น้กวิชาการ์ ผู้้�ดำเนินนโยบาย แล่ะสาธาร์ณิชน ผู้้�สนใจได�อ่านแล่ะศ้กษาเพิื�อให�เขี�าใจเงินแล่ะร์ะบบการ์เงินได�ดียิ�งขี้�น ผู้มร์้�ส้กเป็นเกียร์ติิอย่างยิ�งที�ได�เขีียนคำนิยมให�หน้งสือเล่่มนี� ซ้�งน้บเป็นหน้งสือภาษาไทยเล่่มแร์กที�คร์อบคลุ่มเนื�อหาเกี�ยวก้บเงินในเชิง วิเคร์าะห์ในหล่ากหล่ายมิติิอ้นเป็นคุณิ้ปการ์ติ่อวงการ์วิชาการ์เศร์ษฐศาสติร์์ แล่ะการ์เงินในปร์ะเทศไทยอย่างยิ�ง ความเขีาใจเ� ร์ื�องเงินทไ�ี ม่เพิียงพิอ ร์วมถ้งมายาคติ้ ติิ ่างๆ เกี�ยวกบเ้ งิน ทำให�หล่ายคนติ้ดสินใจทางการ์เงินผู้ิดพิล่าด ซ�งไ้ ม่เพิียงแติ่จะกร์ะทบชีวิติ ความเป็นอย้่ขีองแติ่ล่ะคนเท่าน้�น แติ่หล่ายคร์้�งย้งลุ่กล่ามส่งผู้ล่ถ้้งคนอ�นๆื จำนวนมากอีกด�วย ผู้มหว้งว่าองค์ความร์้�ที� ดร์.คณิิสร์์ได�กล่้�นกร์องแล่ะนำเสนอใน หน้งสือเล่่มนี�จะช่วยให�คนไทยร์้�จ้กเงิน ใช�ปร์ะโยชน์จากเงิน แล่ะมีภ้มิคุ�มก้น ทางการ์เงินที�ดีขี้�นติ่อไป เพิร์าะในอนาคติ “เงิน” จะย้งคงทำหน�าที�ขีองเงินด้งที�เคย เป็นมาติล่อดในอดีติหล่ายพิ้นปี แม�ว่าร์้ปแบบขีองเงินจะเปล่ี�ยนแปล่งไปติาม กาล่เวล่าก็ติาม กฤษฎ์์เลิศ สัมูพันุธารักษ์ กรกฎาคม 2565

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE VII คำานิยม ภากร ปีติธวิัชชัย - “เงิน” มีวิว้ฒนาการ์เปล่�ยนแปี ล่งไปติามยุคสม้ยติ้�งแติ่อดีติจนถ้้ง ปัจจุบ้นอ้นเป็นผู้ล่มาจากหล่ากหล่ายปัจจ้ยไม่ว่าจะเป็น ร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะ สง้ คม ร์วมถ้ง้ พิฒ้ นาการ์ขีองเทคโนโล่ยที เี� ปล่ยี� นแปล่งไป จากเคยใชเ� ปล่อื กหอย ในการ์แล่กเปล่ี�ยน พิ้ฒนามาจนเป็นเงินกร์ะดาษ แล่ะกล่ายมาเป็นเงินดิจิท้ล่ ในปัจจุบ้น ด้งน้�น ความร์้�ความเขี�าใจในบทบาทแล่ะความสำค้ญ่ขีองเงิน อย่างเท่าท้นแล่ะร์อบด�านจ้งเป็นความร์้�พิื�นฐานในการ์ใช�ชีวิติ แล่ะมีส่วน อย่างยิ�งในการ์ดำเนินธุร์กิจหร์ือใช�เป็นช่องทางร์ะดมทุน ติล่าดหล่้กทร์้พิย์แห่งปร์ะเทศไทย ติร์ะหน้กถ้้งความสำค้ญ่แล่ะ ส่งเสร์ิมการ์ให�ความร์้�เก�ยวี ก้บเร์�องื การ์จ้ดการ์การ์เงิน การ์ออม การ์ล่งทุน มาอย่างติ่อเนื�อง แล่ะเห็นว่าก�าวติ่อไปความเขี�าใจขีองเนื�อหาด�านการ์เงิน จะเกี�ยวขี�องก้บเงินดิจิท้ล่ในร์้ปแบบใหม่ แล่ะร์วมถ้้ง “สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่” ที�จะ เขี�ามาติ่อยอดในเร์ื�องการ์เงินอย่างหล่ีกเล่ี�ยงไม่ได� หน้งสือ “เงิน: อดีติ ปัจจุบ้น แล่ะอนาคติ” เล่่มนี� นำเสนอความร์้� เกี�ยวก้บเร์ื�องวิว้ฒนาการ์ขีอง “เงิน” ติ้�งแติ่อดีติ ปัจจุบ้น จนไปถ้้งในอนาคติ โดยได�อธิบายให�เห็นถ้้งพิ้ฒนาการ์ พิร์�อมท้�งไขีขี�อขี�องใจในปร์ะเด็นแล่ะ ขี�อจำก้ดติ่างๆ ในมิติิที�หล่ากหล่ายเกี�ยวก้บเร์ื�องเงิน โดยเฉพิาะเร์ื�องขีองเงิน ในอนาคติที�ติ้�งอย้่บนฐานขีองเทคโนโล่ยีสม้ยใหม่ที�มีความซ้บซ�อนแล่ะเขี�าใจ ยากใหก� ล่ายเป็นเร์ื�องที�เขีาใจไ� ด�ง่าย ร์วมถ้งไ้ ด�วิเคร์าะห์ใหเ� ห็นถ้งป้ ร์ะโยชน์แล่ะ ขีอคว� ร์ร์ะวงในเ้ ร์ื�องดงกล่้ ่าว นบเ้ ป็นการ์เปิดปร์ะเด็นให�ร์่วมกนพิ้ นิ ิจพิิเคร์าะห์ ความสำค้ญ่ขีอง “เงิน” เพิื�อเป็นพิื�นฐานความเขี�าใจ “เงิน” ในปัจจุบ้น แล่ะ ในอนาคติขีองแติ่ล่ะคน ซ�้งอาจจะมีผู้ล่ติ่อมุมมองขีองการ์เงิน เศร์ษฐกิจ แล่ะการ์ล่งทุนขีองปัจเจกบุคคล่แล่ะส้งคมได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต VIII ผู้มขีอแสดงความช�นชมื ดร์.คณิิสร์ ์ แสงโชติ ิ นก้ วิชาการ์ร์นใหุ่ มท่ ี�ได � ถ้่ายทอดความร์้�เชิงวิชาการ์เกี�ยวก้บเร์ื�องเงินไว�ในช่วงเวล่าที�เร์าอาจจะกำล่้ง ติ้�งคำถ้ามแล่ะหาคำติอบในเร์�องื น�เี ช่นก้น ผู้มจ้งหว้งเป็นอย่างย�งิ ว่าหน้งสือ เล่่มนี�จะเป็นปร์ะโยชน์ติ่อการ์ศ้กษา ค�นคว�า แล่ะเป็นจุดเร์ิ�มติ�นในการ์ เสร์ิมสร์างคว� ามร์้�ความเขีาใจเ� ก�ยวี กบเ้ ร์�องื ขีองเงิน ซ�ง้ ถ้ือว่าเป็นเร์�องื ท�ีใกล่�ติว้ แล่ะมีความสำค้ญ่ติ่อการ์ดำเนินชวี ติ ิ ไดเ� ห็นถ้ง้ ววิ ฒน้ าการ์ขีองเงินติ้�งแติ่อดติี ปัจจบุ น้ ไปจนถ้งคาดก้ าร์ณิส์ ิ�งท�จะเี กิดขี้�นในอนาคติ เพิื�อใหเ� ร์าไดเ� ติร์ียมพิร์อม� ร์้บมือก้บร์ะบบการ์เงินโล่กในอนาคติติ่อไป ภากร ปีติธวิัชชัย กรกฎาคม 2565

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE IX คำานิยม พิพัฒน์ เหลิืองนฤมิติชัย - “เงิน คือ อะไร์” “เงินทำหน�าที�อะไร์” “ใคร์เป็นคนสร์�างเงิน” แล่ะ “ทำไมติอง� มีเงิน” คงเป็นคำถ้ามที�หล่ายคนอาจจะเคยสงสยห้ ร์ือกำล่งสง้ สยอ้ ย้่ แล่ะคำติอบขีองคำถ้ามเหล่่านี�อาจเปล่ี�ยนไปติามยุคสมย้ โคร์งสร์าง� ขีองเศร์ษฐกิจ สถ้าบ้น ภาคการ์เงิน แล่ะเทคโนโล่ยี ที�สามาร์ถ้ติอบโจทย์ ขี�อจำก้ดในแติ่ล่ะช่วงเวล่า ส้งเกติว่า ร์้ปแบบขีองเงินเปล่�ยนไปเี ร์ื�อยๆ ติ้�งแติ่เปล่ือกหอย ก�อนโล่หะ เหร์ียญ่กษาปณิ์ที�ร์้กษาคุณิค่าขีองความเป็นเงินด�วยม้ล่ค่าขีอง ติ้วม้นเอง มาเป็นเงินกร์ะดาษที�ไม่มีม้ล่ค่าในติ้วม้นเอง แติ่สามาร์ถ้ทำหน�าที� ความเป็นเงินได�ด�วย “ความเชื�อม้�น” (trust) ที�เกิดจากผู้้�ออก กล่ายมาเป็น เงินในร์้ปแบบบ้ญ่ชีธนาคาร์ที�ร์้กษาความเป็นเงินได�เพิร์าะเช�อื ม้�นในสถ้าบ้น การ์เงินเอกชนทีร์� กษา้ บ้ญ่ชวี ่ามีความม้�นคงแล่ะน่าเชื�อถ้ือ แล่ะพิฒน้ ามาเป็น เงินดจิ ทิ ้ล่ท�อี ย้่ในมือถ้ือ ท�ออกโดยผู้ี ้�เล่่นท�หี ล่ากหล่ายแล่ะสามาร์ถ้โอนจ่ายกน้ ได�ในช้�วพิร์ิบติา แล่ะไมน่ านมาน ี� เทคโนโล่ย ี “บล่อ็ กเชน” สามาร์ถ้สร์า� ง “ความเชอื� มน้� ” ร์้ปแบบใหม่ ที�ไม่ได�พิ้�งความยิ�งใหญ่่หร์ือม้�นคงขีองสถ้าบ้นการ์เงิน แติ่จาก ความโปร์่งใสในการ์กร์ะจายขี�อม้ล่ที�ทำให�ทุกคนสามาร์ถ้ติร์วจสอบร์ะบบแล่ะ ธร์ุ กร์ร์มได�ติ้�งแติติ่ นทาง� ที�ทำให�ม้�นใจได�ว่าการ์โกงธร์ุ กร์ร์ม การ์ใชเ� งินกอนเ� ดียว สองคร์้�ง การ์พิิมพิ์เงินใหม่จะไม่สามาร์ถ้เกิดขี้�นได� แล่ะร์าคาขีองเงินหร์ือสินทร์้พิย์ร์้ปแบบใหม่นี� ก็ปร์้บส้งขี้�นติาม ความสนใจขีองคนท�เี ขี�ามาใช�งาน ผู้ล่กำไร์ท�สี ร์�างขี้�นให�ก้บผู้้�ล่งทุนอย่าง เป็นกอบเป็นกำ ด้งด้ดให�มีการ์ล่งทุน การ์พิ้ฒนาร์ะบบ สร์�างร์ะบบการ์เงิน ค้่ขีนาน แล่ะด้งด้ดความสนใจขีองคนจำนวนมากเขี�าศ้กษาแล่ะเก็งกำไร์ มากขี้�นไปอีก แล่ะเกิดธุร์กิจใหม่ๆ ขี้�นร์าวก้บดอกเห็ด

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต X น่าส้งเกติว่า หากเทคโนโล่ยีเหล่่าน�จะเี ป็นเกิดปร์ะโยชน์ติ่อการ์ พิ้ฒนาเศร์ษฐกิจแล่ะสามาร์ถ้อย้่ได�อย่างย้�งยืน จำเป็นติ�องติอบโจทย์หน�าที� ขีอง “ร์ะบบการ์เงิน” ในการ์ร์วบร์วมแล่ะจ้ดสร์ร์ ทร์้พิยากร์ “เงิน” หร์ือ “ทุน” เพิื�อสน้บสนุนกิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจได� น้�นคือทำอย่างไร์ให�เทคโนโล่ยีเพิิ�ม ปร์ะสิทธิภาพิ ล่ดติ�นทุน ในการ์ร์ะดมทุนแล่ะสน้บสนุนการ์ล่งทุนที�สร์�าง ผู้ล่ติอบแทนจร์ิงๆ ไม่ใช่เพิียงเก็งกำไร์ก้นเองเท่าน้�น แล่ะความท�าทายขีองเทคโนโล่ยีร์้ปแบบใหม่แล่ะความเป็นไปได � ที�อาจจะเกิดเงินร์้ปแบบใหม่ก็ทำให�เกิดคำถ้ามขี้�นมากมาย เช่น บทบาทขีอง ธนาคาร์กล่างที�ควบคุมปร์ิมาณิแล่ะร์าคาขีองเงิน ธนาคาร์ สถ้าบ้นการ์เงิน ที�เป็นติ้วกล่างทางการ์เงิน หน�าที�ขีองติล่าดหล่้กทร์้พิย์แล่ะนายหน�า แล่ะ นโยบายการ์เงินในอนาคติจะเป็นอย่างไร์ ติ้วกล่างทางการ์เงินจะหายไป หร์ือไม่ ธนาคาร์ย้งมีความจำเป็นอย้่หร์ือไม่ แล่ะติ�องปร์้บติ้วอย่างไร์ ในขีณิะเดียวก้น ก็มีหล่ายคนติ้�งคำถ้ามว่านี�คือ นว้ติกร์ร์มการ์เงิน ร์ปแบบให้ มท่ ี�จะพิล่ิกโฉมโล่กในอนาคติ หร์ือเป็นแค่เพิียง “ฟองสบ”้่ ที�เกิดขี้�น แล่�วจากไป เหมือนภาวะฟองสบ้่ที�เคยเกิดขี้�นหล่ายๆ คร์้�งในปร์ะว้ติิศาสติร์์ เศร์ษฐกิจโล่ก ความนิยมที�เห็นเป็นเพิียง “กาว” หร์ือขีองจร์ิง หนง้ สือเล่่มนจ�ี ง้ มีความสำค้ญ่ในการ์สร์างคว� ามเขีาใจ� ถ้ง้ ววิ ฒน้ าการ์ ขีอง “เงิน” จากอดีติถ้้งปัจจุบ้น แล่ะคาดการ์ณิ์ถ้้งส�งิ ท�จะเี กิดขี้�นในอนาคติ ที�อาจาร์ย์คณิิสร์ ์ แสงโชติ ิ ไดใ� ชคว� ามพิยายามร์วบร์วม แล่ะเล่่าใหเ� ห็นภาพิใหญ่่ ขีองพิ้ฒนาการ์แล่ะขี�อจำก้ดขีองเงินจากอดีติส้่อนาคติ หนง้ สือเล่่มน�ชวนผู้ี อ้� ่านคิดว่าทำไมเงินที�ใช�กนแ้ พิร์่หล่ายในปัจจบุ น้ เป็นขีอ� ม้ล่หนส�ี ินร์ะหว่างกน้ บทบาทขีองเงินท�เปี ล่�ยนแปี ล่งไปดวยเทคโนโ� ล่ยี ในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะนว้ติกร์ร์มทางการ์เงินในการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า ทำให�หน�าที� ขีองเงินในปัจจุบ้นคือการ์เก็บขี�อม้ล่ทางเศร์ษฐกิจ ในการ์จ้ดสร์ร์ทร์้พิยากร์ ท้�งร์ะหว่างกนในภ้ าวะปัจจบุ น้ แล่ะร์ะหว่างปัจจบุ น้ กบอน้ าคติ ซ�งเ้ ป็นปร์ะเด็น ที�น่าสนใจแล่ะน่าคิดติ่อถ้้งบทบาทขีองเงินในอนาคติ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE XI ผู้มขีอแสดงความยินดีก้บอาจาร์ย์คณิิสร์์ ที�สร์�างหน้งสือที�มีคุณิค่า ในการ์ส่งติ่อความร์้� สร์�างความเขี�าใจ แล่ะติ้�งคำถ้ามฉุกคิดให�ก้บผู้้�อ่าน ในปร์ะเด็นที�มีความสำค้ญ่ แล่ะมีการ์พิ้ฒนาไปอย่างติ่อเนื�องแล่ะร์วดเร์็ว (ซ้�งอาจจะทำให�ผู้้�เขีียนติ�องมีการ์ปร์้บปร์ุงเนื�อหาอย้่ติล่อดเวล่า) แล่ะขีอขีอบคุณิที�ให�โอกาสเขีียนคำนิยมแล่ะเป็นส่วนหน�ง้ ขีอง หน้งสือที�มีคุณิค่านี� ผู้มเช�อื ม�น้ ว่า ผู้้�อ่านจะได�ร์้บปร์ะโยชน์จากหน้งสือเล่่มน�อี ย่างมาก แล่ะน่าจะสามาร์ถ้หาคำติอบติ่อคำถ้ามติ่างๆ ที�ท่านมีเกี�ยวก้บเงิน ขีอให�ทุกท่านมีความสขีกุ บเ้ดินทางสำร์วจโล่กขีอง “เงิน” จากอดติี ส้่อนาคติก้นคร์้บ พิพัฒนุ์ เหลืองนุฤมูิติชัย กรกฎาคม 2565

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต XII สารบััญ บทนำำ� 1 บทท่� 1 “เงิน” คืออะไร์ 7 � 1.1 หนำ้�ท่ของเงนำิ 8 1.2 ประเภทต่่�งๆ ของเงนำิ 11 � 1.3 เงนำทิ ่ เปนำ็ เพี่ยงขอมู้ ู ล 17 1.4 เงนำิ ในำ (Inside Money) และเงนำนำิ อก (Outside Money) 25 1.5 ก�รสร�้ งและทำ�ล�ยเงนำิ 31 บทท่� 2 บร์ิการ์ทางการ์เงินและร์ะบบการ์เงินในปััจจุบัน 37 � 2.1 หนำ้�ท่ของธนำ�ค�รพี�ณิิชย์ 38 � � 2.2 หนำ้�ท่และจรรย�บรรณิของผูู้้ท่อยู่ในำระบบก�รเงนำิ 48 2.3 อปสรรคของระบบกุ �รเงนำิ ในำปจั จบุ นำั และโอก�ส 54 2.4 ระบบก�รเงนำิ และปรมู�ณิิ เงนำิ 59 2.5 ก�รทำ�ง�นำของระบบช�ระเำ งนำิ 66 � � 2.6 ธรกรรุ มูท�งก�รเงนำทิ ่ ไมูได้่ ้ เก่ยวของ้ กับเศรษฐกิจจรงโิ ด้ยต่รง 72 2.7 เทคโนำโลย่และก�รเข�้ ถึึงบรกิ �รท�งก�รเงนำิ 81 2.8 เทคโนำโลย่ด้ิจทิ ัลและนำิย�มูของเงนำิ 86 บทท่� 3 เทคโนโลยี่บล็อกเชนและ Future of Money 95 3.1 ครปโทเคอิ รเร์ นำซี Stablec่ oin และคว�มูเปนำ็ เงนำิ 97 3.2 Central Bank Digital Currency (CBDC) 104 3.3 ก�รทำ�ง�นำของบล็อกเชนำและคว�มูสำ�คัญของ Private Key 109 3.4 โทเคนำ คือ Smart Contract 119 3.5 ก�รระด้มูทนำุ ด้้วยบล็อกเชนำและคว�มูท้�ท�ยในำก�รกำ�หนำด้นำิย�มูสินำทรพียั ์ 123 ด้ิจทิ ั ล

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE XIII บทท่� 4 เทคโนโยีล่บล็อกเชนและร์ะบบการ์เงินแบบกร์ะจายีศููนยี์ (Decentralized Finance) 131 4.1 Decentralization หมู�ยคว�มูว�่ อย่�งไร 132 4.2 Decentralized Autonomous Organization (DAO) 134 4.3 บทบ�ทของโทเคนำในำก�รทำ�ง�นำของ DeFi Protocol 137 4.4 ก�รสร�้ งและรกษั �ร�ค�ของ DeFi Stablecoin 148 4.5 DeFi และก�รเข�้ ถึึงบรกิ �รท�งก�รเงนำิ 155 4.6 DeFi และ Metaverse 156 � 4.7 คว�มูเชอื มูโยงระหว�่ งกันำของ DeFi และ Systemic Risk 160 บทท่� 5 นัยียีะเชิงนโยีบายีของ Future of Money สำาหร์ับปัร์ะเทศูไทยี 169 5.1 ด้�บสองคมูของนำวต่ั กรรมูท�งก�รเงนำิ : บทเรย่ นำจ�กวฏั จกรหั นำ่� 170 5.2 ก�รเงนำิ ระหว�่ งประเทศในำยุคด้ิจทิ ัล: บทเรย่ นำจ�ก Metaverse 176 5.3 คว�มูรบั ผู้ิด้ชอบของผูู้้ออกเงนำิ เอกชนำ: บทเรย่ นำจ�กวกฤิ ต่ก�รเงนำิ 178 บทสร์ุปั: Future of Money 185 บรรณิ�นำุกรมู 197 Index 207 ประวต่ั ิผูู้้เขย่ นำ 216 สารบััญตารางิ � � � ต่�ร�งท่ 1 ประเภทของสินำเชอและื อต่ั ร�ด้อกเบย่ สูงสุด้ต่�มูกฎหมู�ย 58 � ต่�ร�งท่ 2 คว�มูแต่กต่่�งระหว�่ งมู�ต่รฐ�นำโทเคนำ 122 � ต่�ร�งท่ 3 ประเภทของบรกิ �รท�งก�รเงนำิ ในำระบบก�รเงนำิ แบบกระจ�ยศูนำย ์ 140 (DeFi Protocol)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต XIV สารบััญภาพ � � ภ�พีท่ 1 ส�มูเหล่ยมู Wicksell 19 � � ภ�พีท่ 2 สินำทรพียั และห์ นำ่สินำท�งก�รเงนำิ ในำระบบเศรษฐกิจ 24 � ภ�พีท่ 3 เงนำิ ในำ (Inside Money) และเงนำนำิ อก (Outside Money) 29 � ภ�พีท่ 4 ก�รระด้มูเงนำิ ฝ�กมู�ปล่อยก้ (Intู ermediation Banking) 46 � � ภ�พีท่ 5 ก�รสร�้ งเงนำผู้ิ ่�นำสินำเชอ (Crื edit Creation Banking) 47 � � ภ�พีท่ 6 วต่ถึั ประสงุ คของ์ สินำเชอใื นำระบบก�รเงนำิ ไทย 49 � ภ�พีท่ 7 ปรมู�ณิิ เงนำิ และองคประกอบ์ 64 � ภ�พีท่ 8 ขนำต่ั อนำก�รโอนำเงนำิ ระหว�่ งกันำผู้่�นำเครอื ข�่ ยอเิ ล็กทรอนำิกส์ 69 � � ภ�พีท่ 9 สินำทรพียั ท์ �งก�รเงนำิ ในำระบบเศรษฐกิจไทย 78 � ภ�พีท่ 10 กลไกก�รว�งหลักประกันำเกินำมููลค่� (Overcollateralization) 80 � ภ�พีท่ 11 The Money Flower 106 � ภ�พีท่ 12 ก�รสร�้ งบญั ชใ่ นำระบบก�รเงนำปิ จั จบุ นำกั ับก�รสร�้ งบญั ชใ่ นำบล็อกเชนำ 115 � ภ�พีท่ 13 หลักฐ�นำก�รสร�้ ง Smart Contract ในำบล็อกเชนำ 120 � ภ�พีท่ 14 ก�รเงนำิ แบบกระจ�ยศูนำย์ 139 � ภ�พีท่ 15 รปแบบตู่ ่�งๆ ของก�รหนำุนำหลัง Stablecoin และ Reserve Efficiency 150 � ภ�พีท่ 16 ร�ค�ของสินำทรพียั ด้์ ิจทิ ัลในำ Terra ร�ยชวโั มูง 153 � � � ภ�พีท่ 17 คว�มูเชอื มูโยงของ Stablecoin ระหว�่ ง DeFi Protocol 161 � � ภ�พีท่ 18 ต่ัวอย่�ง liquidation ในำ Abracadabra.Money เมูอรื �ค�หลักประกันำ 164 ลด้ลง � ภ�พีท่ 19 Minsky Cycle 173

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE XV สารบััญกล่องิ � � � กล่องท่ 1 ระบบธนำ�ค�รพี�ณิิชยท์ ำ�ใหเ้ งนำิ และหนำ่สินำเปนำ็ เรองเื ด้่ยวกันำ 44 � กล่องท่ 2 Wall Street Crash ในำป 1929 และี จดุ้ เรมูต่ิ ้นำของกฎหมู�ยก�รเงนำิ 52 � ในำยุคปจั จบุ นำั � � กล่องท่ 3 เงนำทิ ่ออกโด้ยภ�คเอกชนำและ Free Banking 60 � กล่องท่ 4 ก�รโอนำเงนำิ ระหว�่ งกันำด้้วยเครอื ข�่ ยอเิ ล็กทรอนำิกส์ 68 � กล่องท่ 5 กองทนำุ รวมูต่ล�ด้เงนำิ (MMF) เปนำ็ เงนำิ หรอไื มู่ 74 � กล่องท่ 6 ก�รแปลงสินำทรพียั เ์ ปนำ็ หลักทรพียั และ์ สินำทรพียั ส์ ังเคร�ะห์ 79 � � กลอง่ ท่ 7 เมูอ eื -Commerce Platform และแอปพีลิเคชนำั แชทกล�ยเปนำ็ TechFin 82 � กล่องท่ 8 ไมูลสะส์ มูของส�ยก�รบนำิ เปนำ็ เงนำิ หรอไื มู่ 88 � กล่องท่ 9 บต่ิ คอยนำเ์ ปนำ็ เงนำิ หรอไื มู่ 99 � กล่องท่ 10 Stablecoin เปนำ็ เงนำิ หรอไื มู่ 102

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต XVI เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE XVII - ่ เม่อความต้องิการพนฐานเกียวกับัเร่องิ � � � � การเงิินและการลงิทุุนของิครัวเร่อน และภาคธุุรกิจเปั็นสิงิทุีไม่เปัลียนไม่ว่าจะ � � � ยุคสมัยไหน เหตุการณ์์ในอดีีตอาจ ฉายภาพทุีเปั็นปัระโยชน์ต่อสิงิทุีอาจจะ � � � เกิดีข้นในอนาคตไดี้... �

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต XVI เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 1 บัทุนำา - เงินเป็นเร์ื�องสำค้ญ่ที�มีความล่้กซ้�งแล่ะซ้บซ�อน แม�แติ่ในหม้่น้ก เศร์ษฐศาสติร์์เองกย็ ง้ มีความเห็นไมติร์่ งกน้ ว่าเงินคืออะไร์ ปัจจบุ นเ้ ร์ื�องนิยาม ขีองเงินได�ร์้บความสนใจอีกคร์้�งจากการ์เปล่�ยนแปี ล่งขีองเทคโนโล่ยี ไม่ว่า จะเป็นจากนว้ติกร์ร์มทางการ์เงินขีอง FinTech หร์ือ TechFin ไปจนถ้้ง เทคโนโล่ยีบล่็อกเชนที�สามาร์ถ้เช�ือมบ้ญ่ชีสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ขีองทุกคนในโล่ก เขี�าด�วยก้นได�โดยไม่ติ�องพิ�ง้ ติ้วกล่างจนเกิดเป็น Decentralized Finance (DeFi) ที�เปล่ี�ยนแนวคิดในการ์ทำงานขีองร์ะบบการ์เงินขี้�นมา จดุ ปร์ะสงคขี์ องหนง้ สอื เล่ม่ นค�ี อื การ์ฉายภาพิใหเ� หน็ วา่ ววิ ฒ้ นาการ์ ขีองเงินมาจากความติ�องการ์ใช�งานให�สะดวกสบายแล่ะมีปร์ะสิทธิภาพิที�สุด ในแติล่่ ะยคุ แล่ะความติอ� งการ์ในแติล่่ ะยคุ กสา็ มาร์ถ้เปล่ยนี� แปล่งได � จากความ ติ�องการ์ส�อกื ล่างไว�เพิ�อแื ล่กเปล่�ยนี มาจนถ้้งความติ�องการ์เคร์�องื มือท�ีช่วย อำนวยความสะดวกในการ์ร์ะดมทุน เงินแติล่่ ะร์ปแบบ้ มขีี อ� ดขีี อเ� สียแติกติ่างกน้ แติ่พิ้ฒนาการ์ขีองร์ะบบการ์เงินนำพิาเร์ามาถ้้งจุดที�เงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่าย ในปัจจุบ้นอย้่ในร์้ปแบบขีองหน�ีสิน ซ�งทำใ้ ห�ร์ะบบการ์เงินสามาร์ถ้ปร์ะสาน งานจดส้ ร์ร์ทร์้พิยากร์ท้�งร์ะหว่างกนใน้ ปัจจบุ นแ้ ล่ะร์ะหว่างปัจจบุ นแ้ ล่ะอนาคติ ได�มีปร์ะสิทธิภาพิขี้�น วิว้ฒนาการ์ขีองเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะสื�อสาร์ จงทำใ้ หคว� ามสม้ พิน้ ธร์์ ะหว่างเงิน หนส�ี ิน แล่ะร์ะบบการ์เงินเปล่�ยนแปี ล่งไปใน แติล่่ ะยุคสมย้ เงินส่วนมากในปัจจบุ นเ้ ป็นคำม้�นส้ญ่ญ่าร์ะหว่างกน้ ที�สร์าง� ขี้�นมา โดยร์ะบบการ์เงินเพิื�อทำให�นำทร์้พิยากร์อนาคติมาใช�ล่่วงหน�าในปัจจุบ้นได� จ้งมีความเชื�อมโยงก้บวิกฤติการ์เงินได�เช่นก้น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 2 แม�ว่าช�อเื ร์ียก โฉมหน�า สถ้านะ หร์ือเทคโนโล่ยีการ์เก็บขี�อม้ล่ เบื�องหล่้งขีองเงินแล่ะบร์ิการ์ทางการ์เงินจะเปล่�ยนแปี ล่งไป แติ่หน�าที�แล่ะ หล่้กเศร์ษฐศาสติร์์พิื�นฐานในการ์ทำงานขีองเงินแล่ะร์ะบบการ์เงินก็ย้งคงไม่ เปล่ีย� นแปล่ง ซ้ง� หมายความวา่ ปญ่ั หาติา่ งๆ ทีเ� คยเจอในอดติี ในร์ะบบการ์เงนิ ก็คงจะไม่เปล่ี�ยนแปล่งด�วย เหติุการ์ณิ์ติ่างๆ ที�เกิดขี้�นในปร์ะว้ติิศาสติร์์จ้งอาจ เผู้ยให�เห็นว่าสามาร์ถ้เกิดอะไร์ขี้�นในอนาคติได�บ�าง เนื�อหาขีองหน้งสือเล่่มนี�แบ่งเป็น 5 บท โดยบทที� 1 จะชวนผู้้�อ่าน พิิจาร์ณิาถ้้งบทบาทขีองเงินที�เปล่ี�ยนแปล่งไปในแติ่ล่ะยุค แล่ะอธิบายถ้้ง ความพิยายามในการ์สร์�างเงินในร์้ปแบบติ่างๆ ท้�งโดยภาคเอกชนแล่ะภาคร์้ฐ วิธีการ์สร์�างแล่ะทำล่ายเงิน คุณิภาพิขีองเงิน การ์ด�อยค่าขีองเงินไปจนถ้้ง บทบาทขีองความเชื�อม้�นติ่อม้ล่ค่าขีองเงิน เพิ�อฉื ายภาพิให�เห็นถ้้งความ ส้มพิ้นธ์ขีองเงินแล่ะร์ะบบการ์เงิน ซ้�งเมื�อเงินเอกชนซ้�งเป็นหนี�สินที�สำค้ญ่ ในร์ะบบการ์เงินมีบทบาทในร์ะบบเศร์ษฐกิจมากกว่าเงินขีองธนาคาร์กล่าง บทท ี� 2 จะอธิบายหนา� ที�แล่ะกล่ไกการ์ทำงานขีองร์ะบบการ์เงินที�สามาร์ถ้เพิิ�ม แล่ะล่ดปร์ิมาณิเงินในร์ะบบผู้่านการ์นำอนาคติมาใช�ล่่วงหน�าในปัจจุบ้นแล่ะ พิ้ฒนาการ์ขีองผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินที�เร์ิ�มติ�นจากธนาคาร์พิาณิิชย์มาส้่ FinTech แล่ะ TechFin ที�ดำเนินงานคล่�ายธนาคาร์พิาณิิชย์ (shadow bank) ทำให�ผู้้�ที�สร์�างเงินเอกชนได�มีเพิ�ิมขี้�นเมื�อเทคโนโล่ยีอำนวยความสะดวกใน การ์เก็บขี�อม้ล่ร์ะหว่างก้นมากขี้�น แติ่เมื�อบร์ิการ์ทางการ์เงินม้กมีความเส�ยงี คล่�ายๆ ก้น ปัญ่หาท�เี กิดขี้�นในแติ่ล่ะยุคสม้ยจ้งม้กมีที�มาคล่�ายๆ ก้น แล่ะ ด�วยสุญ่ญ่ากาศที�เกิดขี้�นจากความเหล่ื�อมล่�ำในกฎเกณิฑ์์แล่ะการ์กำก้บด้แล่ (regulatory arbitrage) ปัญ่หาเดิมๆ จ้งสามาร์ถ้เกิดซ�ำขี้�นได�อีกหล่ายคร์้�งใน ปร์ะว้ติิศาสติร์์ การ์เขี�าถ้้งร์ะบบการ์เงินหมายถ้้งการ์สร์�างบ้ญ่ชีในฐานขี�อม้ล่ แติ่ที� ผู้่านมาจำเป็นติ�องพิ้�งพิาติ้วกล่างที�ได�ร์้บความเชื�อถ้ือ (trusted third party) ในการ์ยืนย้นขี�อม้ล่ แติ่เมื�อเทคโนโล่ยีบล่็อกเชนทำให�การ์ด้แล่ขี�อม้ล่ร์ะหว่าง คนที�ไม่จำเป็นติ�องร์้�จ้กหร์ือเช�อื ก้นเป็นไปได�แล่ะไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์เขี�าถ้้ง ฐานขี�อม้ล่ได� จ้งอาจเปล่�ยนี ร์้ปโฉมขีองร์ะบบการ์เงินได� ซ�้งหน่วยขี�อม้ล่ อิเล่็กทร์อนิกส์ที�เก็บในบล่็อกเชนม้กเร์ียกก้นว่าคร์ิปโทเคอร์์เร์นซี บทที� 3

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 3 จะวิเคร์าะห์คุณิสมบ้ติิขีองคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีเพิื�อฉายภาพิให�เห็นถ้้งมิติิขีอง การ์ยอมร์บคว้ ามเป็นเงินในมุมมองขีองผู้ด้� แ้ ล่ร์ะบบการ์เงิน ความพิยายามใน การ์พิ้ฒนา central bank digital currency (CBDC) ขีองธนาคาร์กล่างท้�วโล่ก แล่ะอธิบายกล่ไกการ์ทำงานขีองบล่็อกเชนที�ทำให�สามาร์ถ้นำมาใช�ร์ะดมทุน หร์ือให�บร์ิการ์ทางการ์เงินได� ร์วมถ้้งอธิบายความแติกติ่างขีองหน่วยขี�อม้ล่ ปร์ะเภทติ่างๆ เช่น fungible token แล่ะ non-fungible token (NFT) ด�วย แล่ะบทที� 4 จะอธิบายร์้ปแบบแล่ะกล่ไกการ์ทำงานขีองร์ะบบการ์เงินแบบ กร์ะจายศน้ ย ์(Decentralized Finance หร์ือ DeFi) บนบล่็อกเชนที�สามาร์ถ้นำ หน่วยขีอ� ม้ล่ในน้�นมาเช�อมโยงื กนไ้ ด�ง่ายจนคล่าย� ติว้ ติ่อ Lego ทำใหสามา� ร์ถ้ให� บร์ิการ์ทางการ์เงินที�คล่าย� ร์ะบบการ์เงินปัจจบุ นไ้ ดโดยไ� มติ่ อง� พิ้�ง trusted third party แล่ะสามาร์ถ้นำมาใชส� นบส้ นุนร์ะบบเศร์ษฐกิจบนโล่กเสมือน (metaverse) ได�อีกด�วย เมื�อความติ�องการ์พิื�นฐานเกี�ยวก้บเร์ื�องการ์เงินแล่ะการ์ล่งทุนขีอง คร์้วเร์ือนแล่ะภาคธุร์กิจเป็นสิ�งที�ไม่เปล่ี�ยนไม่ว่าจะยุคสม้ยไหน เหติุการ์ณิ์ ในอดีติอาจฉายภาพิที�เป็นปร์ะโยชน์ติ่อสิ�งที�อาจจะเกิดขี้�นในอนาคติได� บทท ี� 5 จะถ้อดบทเร์ียนจากวฏ้ จก้ ร์หน ี� เศร์ษฐกิจร์ะหว่างปร์ะเทศในโล่กเสมือน (metaverse) แล่ะวิกฤติการ์เงิน เพิื�อให�เห็นถ้้งความเชื�อมโยงขีองเงิน ร์ะบบ การ์เงิน ร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะแนวคิดที�มีอิทธิพิล่ที�มีติ่อการ์วางร์ากฐานการ์ กำก้บด้แล่ร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้น ร์วมถ้้งความร์้บผู้ิดชอบขีองผู้้�ออกเงิน เอกชน ซ�้งบทเร์ียนสำค้ญ่จากหน�าปร์ะว้ติิศาสติร์์เหล่่านี�ล่�วนมีน้ยยะเชิง นโยบายขีอง Future of Money สำหร์้บปร์ะเทศไทย ผู้้�เขีียนขีอขีอบคณิ ุ ศาสติร์าจาร์ย ์ ดร์.มิ�งสร์ร์พิ ์ ขีาวสอาด แผู้นงาน คนไทย 4.0 สำนกง้ านการ์วจิ ยแ้ ห่งชาติ ิ แล่ะติล่าดหล่กท้ ร์พิย้ ์แห่งปร์ะเทศไทย ที�กร์ณิุ าสนบส้ นุนการ์จดทำห้ นง้ สือเล่่มน�เี พิ�อสาธาื ร์ณิปร์ะโยชน ์ แล่ะขีอขีอบคณิุ ดร์.วร์ิ ไท สนติ้ ิปร์ะภพิ ศาสติร์าจาร์ย ์ ดร์.กฤษฎ์เล่ิศ สม้ พินธา้ ร์ก้ ษ ์ ดร์.ปิติ ิ ดิษยท้ติ ดร์.ปิยศก้ ด �ิ มานะสน้ ติ ์ ดร์.อาชว ์ ปวณิี วฒ้ น ์ ดร์.พิพิิ ฒ้ น ์ เหล่ืองนฤมติชิ ย้ แล่ะ คณิุ ณิฐ้ เหล่อื งนฤมติิ ชย้ สำหร์บ้ ความเหน็ แล่ะคำแนะนำทที� ำใหห� นง้ สอื เล่ม่ นี� สมบ้ร์ณิ์ยิ�งขี้�น ความผู้ิดพิล่าดหร์ือคล่าดเคล่ื�อนปร์ะการ์ใดในหน้งสือเล่่มนี� ผู้้�เขีียนขีอน�อมร์้บไว�แติ่เพิียงผู้้�เดียว

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 4 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 5 - ความสะดีวกสบัายทุเี กดีิ ขน้ จากการใชเ้ งินิ ่ � � เปั็นส่อกลางิเพอชำาระทุำาให้หลายสงิคมมี � � ั สิงิทุีใช้แทุนเงิินในหลายรูปัแบับั แต่การ � � จะเปั็นทุียอมรับัในการชำาระก็ข้นอยู่กับั � � ธุรรมเนียมของิสงิคม เงิินทุียอมรับัใน ั � สงิคมหน้งิอาจไม่เปั็นทุียอมรับัในสงิคม ั � � ั หน้งิก็ไดี้... �

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 6 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 7 บั ทุ ทุี 1 � “เงิิน” ค่ออะไร - “เงิน” เป็นส่วนหน้�งขีองชีวิติปร์ะจำว้นที�เร์าคุ�นเคยแล่ะ “เชื�อใจ” ที�จะใชงานโดยไ� ม่จำเป็นติอง� ติ้�งคำถ้ามหร์ือสงสยในแ้ ติล่่ ะบร์ิบท ความติองก� าร์ ในการ์ใช�เงินอาจไม่เหมือนก้น เช่น ติ�องการ์ความสะดวกในการ์แล่กเปล่ี�ยน ติ�องการ์ความปล่อดภ้ยในการ์ถ้ือคร์อง ติ�องการ์ความเป็นส่วนติ้ว เป็นติ�น ทำให�ในความเป็นจร์ิงแล่�ว เงินที�ถ้้กใช�งานแพิร์่หล่ายมีหล่ายร์้ปแบบมาก บทน�จะเล่ี ่าถ้ง้ พิฒน้ าการ์ขีองเงินโดยสงเ้ ขีปในมุมมองขีองการ์ใชงาน� แล่ะชวนผู้อ�้ ่านพิิจาร์ณิาว่าทำไมทาย� ทส�ี ุดแล่ว� เงินท�ีใช�กนแ้ พิร์่หล่ายถ้งอ้ ย่้ใน ร์้ปแบบขีองหน�ีสินซ้�งทำให�เทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่ผู้นวกก้บการ์ผู้้กม้ด สญ่้ ญ่าเปน็ สงิ� สำคญ่้ ท�ทำใี ห�กิจกร์ร์มติ่างๆ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจเดินหนา� ติ่อไปได � ซ้�งส�อื ติ่างๆ ทใี� ชใ� นการ์เก็บแล่ะส่งขีอ� ม้ล่มีการ์ทำงานแล่ะผู้ล่ทติ�ี ามมาแติกติ่างกน้ แล่ะมผู้ล่ติี ่อ “ร์าคา” ซ้�งเป็นส้ญ่ญ่าณิในร์ะบบเศร์ษฐกิจในร์ปแบบ้ ขีองเงินเฟ้อ แล่ะเงินฝืดอีกด�วย โดยในบทนี�จะอธิบายถ้้งความพิยายามในการ์สร์�างเงิน ในร์้ปแบบติ่างๆ ท้�งโดยภาคเอกชนแล่ะภาคร์้ฐ วิธีการ์สร์�างแล่ะทำล่ายเงิน คุณิภาพิขีองเงิน การ์ด�อยค่าขีองเงิน บทบาทขีองความเชื�อม้�นติ่อม้ล่ค่า ขีองเงิน กำไร์ขีองผู้้�ที�สามาร์ถ้สร์�างเงินได� ร์วมถ้้งความแติกติ่างร์ะหว่างเงิน (money) แล่ะเงินติร์า (currency) เมื�อเงินเป็นขี�อม้ล่ ความแติกติ่างร์ะหว่างขี�อม้ล่ท�เี ป็นเงินใน (in- side money) ท�มาจี ากภาร์ะผู้้กพิ้นก้นภายในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะเงินนอก

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 8 (outside money) ท�ีไม่จำเป็นจะติ�องมีสิ�งใดมาหนุนหล่้งจะฉายภาพิให�เห็น ถ้้งความส้มพิ้นธ์ร์ะหว่างเงิน หนี�สิน การ์ธนาคาร์ สินทร์้พิย์ทางการ์เงิน แล่ะ ร์ะบบเศร์ษฐกิจ 1.1 หน้าทุีของิเงิิน � เร์ามก้ คุ�นเคยกบ้ เงินในเชิงส้ญ่ล่กษ้ ณิ ์ เช่น เหร์ียญ่ ธนบ้ติร์ โล่หะมคี ่า เปล่ือกหอย ไมว่ ่าจะมองไปในสงคมไหน้ กม็ ก้ พิบเห็นหล่กฐานทางป้ ร์ะวติ้ ิศาสติร์์ ขีองสิ�งที�ใช�แทนเงิน ที�ผู้่านมาติามปร์ะว้ติิศาสติร์์น้กปร์้ชญ่าแล่ะน้กวิชาการ์ ไดกำหนด� คณิุ สมบติ้ ขีิ องสิ�งที�ใชแทนเ� งินไวห� ล่ากหล่าย เช่น เป็นสิ�งทมี� คี ณิคุ ่า ในติ้วเอง สามาร์ถ้พิกพิาไปได�ง่าย แบ่งหน่วยย่อยได� คงทนไม่เสื�อมสล่าย เป็นติ�น แติ่ในติำร์าเศร์ษฐศาสติร์์ยุคศติวร์ร์ษที� 20 เช่น Milnes (1919) แล่ะ Scitovsky (1969) ม้กร์ะบุถ้้งหน�าที�หล่้กแล่ะคุณิสมบ้ติิสามปร์ะการ์ที�จำเป็น ขีองเงิน ได�แก่ 1) หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี (unit of account) 2) สื�อกล่างเพิื�อชำร์ะ ค่าสินคาบ� ร์ิการ์แล่ะหนสี� ิน (medium of exchange) แล่ะ 3) เคร์ื�องร์กษา้ ม้ล่ค่า (store of value) แติท่ ้�งน ี� Scitovsky (1969) ก็ไดกล่� ่าวไว�ดวย� ว่าเงินเป็นแนวคิด ที�ยากจะกำหนดร์้ปแบบ เนื�องจากมีสิ�งมากมายในโล่กนี�ที�มีคุณิสมบ้ติิเหล่่านี� แติ่อาจจะมีคุณิสมบ้ติิมากน�อยหร์ือไม่คร์บถ้�วนในสิ�งเดียวก้น 1. หน่วิยวิดทางบัั ัญช (Unit oี f Account) หน่วยวดทาง้ บ้ญ่ชีทำใหเ� ร์าสามาร์ถ้กำหนดร์าคาเพิื�อการ์แล่กเปล่ี�ยน ติ่างๆ ในสงคมไ้ ด� เม�อื ร์าคาเป็นมาติร์วด้ คณิคุ ่าปร์ะเภทหน้�งขีองสงคม้ ทำใหเ� ร์า สามาร์ถ้นำร์าคามาเปร์ียบเทียบแล่ะเร์ียงล่ำดบคว้ ามสำค้ญ่เพิื�อเป็นเคร์ื�องมือ ในการ์สื�อสาร์ขี�อม้ล่ทางเศร์ษฐศาสติร์์ เมื�อว้ดแล่ะส�อสาื ร์ม้ล่ค่าเป็นติ้วเล่ขี (nominal value) ได� การ์ปร์ะสานงานแล่ะจ้ดสร์ร์ทร์้พิยากร์ในร์ะบบเศร์ษฐกิจ ก็ทำได�ง่ายขี้�น ทำให�ผู้้�คนสามาร์ถ้เล่ือกงานที�เหมาะสมก้บความถ้น้ดตินแล่ะ บร์ษิ ทสามา้ ร์ถ้ผู้ล่ติสิ ินคาแ� ล่ะบร์ิการ์ติามความติองก� าร์ขีองสงคมไ้ ด�ติามกล่ไก ร์าคา ดง้ ท ี� Adam Smith (1759) ไดก� ล่่าววาเ่ สมอนื ม ี “มอื ทมอ�ี งไมเ่ หน็ ” มาชวย่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 9 นำพิา เป็นติ�น ในบร์ิบทนี� 100 บาทคือหน่วยว้ดขีองสิ�งที�มีม้ล่ค่า 100 บาท ไม่ว่าจะชำร์ะด�วยร์้ปแบบใดก็ติาม แม�ว่าทองจะถ้้กใช�แทนเงินในหล่ายส้งคม แติ ่ Ingham (1988) กล่่าวว่าในอาณิาจก้ ร์ Babylon ยุค 3000 ปกี ่อนคร์ิสติกาล่ การ์ซื�อขีายสินค�าแล่ะชำร์ะภาษีใช�หน่วยเป็น shekel ซ้�งเทียบเท่าก้บน�ำหน้ก ขีาวสา� ล่ที ี�บร์ิโภคใน 1 เดือน แติก่ ไ็ ม่จำเป็นติองชำ� ร์ะดวย� ขีาวสา� ล่ ี สามาร์ถ้ชำร์ะ ด�วยสินค�าแล่ะการ์ทำงานแล่กได� หน่วย shekel มีไว�ใช�เพิียงเป็นหน่วยว้ด ทางบ้ญ่ชีเท่าน้�น ทำให�การ์ว้ดม้ล่ค่าแล่ะจ้ดเก็บขี�อม้ล่เป็นไปได�ง่ายขี้�น น้กวิชาการ์เร์ียกหน่วยในล่้กษณิะนี�ว่า numeraire (มาติร์ว้ดฐาน) ดวยเห� ตินุ ี� numeraire ก็จะคงท�ีในติวเอง้ ไร์คว� ามผู้น้ ผู้วน แล่ะจะมีความหมาย กติ็ ่อเมื�อนำไปเปร์ียบเทียบกบ้ ค่าอื�น ท้�งน ี� แติล่่ ะคนอาจม ี numeraire ขีองตินเอง ติามธร์ร์มเนียมแล่ะความสะดวก เช่น หากร์ะบอุ ้ติร์าแล่กเปล่�ยนดอี ล่ล่าร์์สหร์ฐ้ ติ่อเงินบาทเป็น 33 บาทติ่อ 1 ดอล่ล่าร์ ์ ดอล่ล่าร์์จะถ้ือเป็น numeraire แติ่หาก ร์ะบุเป็น 0.0303 ดอล่ล่าร์์ติ่อ 1 บาท บาทก็จะถ้ือเป็น numeraire � � � 2. สัือกลิางเพือชาำ ระค่่าสัินค่้าบัรการแิ ลิะหนีสัิน (Medium of Exchange) เมื�อมีส�อกื ล่างเพิ�อชำื ร์ะก็ไม่จำเป็นพิ้�งพิาการ์แล่กเปล่�ยนี สินค�า (barter) ล่ดความวนุ่ วายแล่ะยงยากในกุ่ าร์หาคแ้่ ล่กเปล่�ยนี สามาร์ถ้ทำธร์ุ กร์ร์ม แบ่งย่อยได� ร์วมถ้ง้ ล่ดขี้�นติอนแล่กเปล่ี�ยนที�ไม่จำเป็นดวย� (ซ้�งจะอธิบายเพิิ�มใน บทท ี� 1.3) บทความวจิ ย้ ขีอง Kiyotaki แล่ะ Wright (1993) แสดงใหเ� ห็นว่าการ์ มีเงิน (แม�กร์ะท้�งเป็นเงินติร์าที�ไม่มีสิ�งใดหนุนหล่้ง) ก็สามาร์ถ้อำนวยความ สะดวกในการ์คา� ขีายไดเ� พิร์าะไม่จำเป็นติอง� ร์อให�มีความติองก� าร์สอดคล่อง� กน้ (double coincidence of wants) แล่ะล่ดจำนวนค้่ร์าคาขีองสินค�าแล่ะบร์ิการ์ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจซ้�งทวีความซ้บซ�อนขี้�นติามความหล่ากหล่าย นอกจากน� ี การ์แล่กเปล่�ยนี ดวยเ� งินทำให�ธร์ุ กร์ร์มที�เกิดมีความคล่ายค� ล่ง้ กน้ มากขี้�น แทนที� จะติ�องสนใจว่าจะแล่กเปล่ี�ยนด�วยสินค�าปร์ะเภทเดียวก้นจากบร์ิษ้ท A หร์ือ บร์ิษ้ท B ก็สนใจแค่ร์าคาพิอ ทำให�สามาร์ถ้เปร์ียบเทียบได�ง่ายขี้�น เป็นการ์ ส่งเสร์ิมการ์แขี่งขี้นไปในติ้ว

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 10 ความสะดวกสบายที�เกิดขี้�นจากการ์ใช�เงินเป็นสื�อกล่างเพิื�อชำร์ะ ทำใหห� ล่ายสงคม้ มสี ิ�งที�ใชแทนเ� งินในหล่ายร์ปแบบ้ แติ่การ์จะเป็นที�ยอมร์บใน้ การ์ชำร์ะก็ขี้�นอย้่ก้บธร์ร์มเนียมขีองส้งคม เงินที�ยอมร์้บในส้งคมหน้�งอาจไม่ เป็นที�ยอมร์้บในส้งคมหน�ง้ ก็ได� หากจินตินาการ์ว่ามีมนุษย์ติ่างดาวติ�องการ์ คา� ขีายกบเ้ ร์า คร์้�งแร์กท�ทำกี าร์คา� กนเ้ ร์าก็คงไม่อยากร์บเ้ งินติ่างดาวเพิร์าะไม่ ม้�นใจว่าจะนำไปใช�ท�ไหนไี ด� ซ�งธ้ ร์ร์มเนียมสงคม้ น�อี าจเกิดขี้�นเองโดยธร์ร์มชาติ ิ (เช่น การ์ค�าขีาย) หร์ือโดยพิล่ว้ติทางการ์เมืองแล่ะส้งคม เช่น การ์กำหนดให� จ่ายภาษดี วยเ� งินติร์าที�กำหนดเท่าน้�น หร์ือการ์พิยายามสร์างคว� ามหายากเทียม (artificial scarcity) ซ้�ง Schoenberger (2011) ได�เสนอมุมมองว่าความมีค่า ขีองทองอาจมาจากความพิยายามขีองคนกล่มหุ่ น้�งในการ์สร์าง� ค่านิยมขี้�นมา ทำให�มองว่าเงินเป็นส�ิงสมมุติิท�ีส้งคมอุปโล่กขี้�นมาเองก็ได� ย�ิงเป็นท�ียอมร์้บ ก็ยิ�งมีค่า น้กเศร์ษฐศาสติร์์ม้กเร์ียกปร์ากฏการ์ณิ์นี�ว่า network effect หร์ือ 1 network externalities � 3. เค่รองื รกษาั มูลิค่่า (Store of Value) เมื�อเร์าขีายสินคาไปแ� ล่ว� เร์าอาจไม่ไดอยาก� ซ�อื สินคา� อ�นื ทน้ ทีเพิร์าะ มีความไม่แน่นอนมากมายที�เกิดขี้�นได� เช่น สินค�าเร์าอาจมีขีายเป็นร์อบๆ ติามฤดก้ าล่ ไม่ได�ขีายไดส� มำเสมอ� ไม่ได�ผู้ล่ติิ ได�ติล่อด หร์ืออ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยน สินค�ามีแนวโน�มท�จะเปี ล่�ยนแปี ล่งในอนาคติ เป็นติ�น หากไม่มีเคร์ื�องร์้กษา ม้ล่ค่าที�เหมาะสม เร์าอาจติ�องซื�อสินค�าอื�นสะสมไว�แทน ซ้�งอาจเสื�อมสภาพิ ส้ญ่หาย ดอย� ม้ล่ค่า หร์ือยากติ่อการ์ร์กษา้ ท้�งน ี� มสี ินทร์้พิย์มากมายที�สามาร์ถ้ เป็นเคร์�องื ร์กษา้ ม้ล่ค่าได� เช่น ผู้ล่ติผู้ล่ิ ทางเกษติร์ สินคา� ทด�ี ิน ทองคำ ส้ญ่ญ่า เงินก้� หุ�นสาม้ญ่ เมื�อติ�องการ์ร์้กษาม้ล่ค่า การ์ใช�สินทร์้พิย์ที�มีคุณิค่าในติ้วเอง (intrinsic value) แทนเงิน สามาร์ถ้นำไปบร์ิโภค ใชงาน� หร์ือสร์างป� ร์ะโยชน์ได� ก็ม้กเป็นสิ�งที�พิบได�มากในหล่ายส้งคมเช่นก้น 1 กล่่าวกันว่าแนวคิิดน้�สามารถสืบย้้อนไปได้ถึง Carl Menger ที่้�เริมเขี้ย้นถึงเรื�องคิุณสมบัติิ network � � effect ขีองเงินติั�งแติ่ปล่าย้ศติวรรษที่้� 19 ซึ่ึงผู้้้อ่านสามารถศึกษาประวัติิขีองแนวคิิดได้ในบที่คิวาม วิจััย้ขีอง Stenkula (2003)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 11 ความสำค้ญ่ขีองการ์ร์กษา้ ม้ล่ค่ามาจากมิติิเวล่าขีองการ์ทำธร์ุ กร์ร์ม ในร์ะบบเศร์ษฐกจิ เมอื� วน้ นเี� ร์ามแี ติย่ ง้ ไมอ่ ยากใช � จง้ อยากนำไปเกบ็ ออมไวใ� น สิ�งที�สามาร์ถ้ร์้กษาม้ล่ค่าได� แติ่เมื�อว้นนี�เร์าไม่มีทร์้พิยากร์แติ่ติ�องการ์ใช�ก่อน การ์นำกำล่ง้ ซื�อในอนาคติมาใช�ก่อนก็ควร์จะชำร์ะดวย� ส�งิ ทมี� ีกำล่ง้ ซ�อคื ล่าย� กน้ บวกดวย� ติน� ทุนขีองการ์กย้� ืม หากม้ล่ค่าติ่อหน่วยขีองส�งิ ที�นำมาใชชำ� ร์ะมีความ ไม่แน่นอนมาก การ์ติ้ดสินใจที�มีมิติิเวล่าเขี�ามาเกี�ยวขี�อง (intertemporal decision) เช่นการ์ออมแล่ะการ์ล่งทุนก็สามาร์ถ้เกิดได�ยากขี้�น จะเห็นได�ว่ามีหล่ายสิ�งที�สามาร์ถ้ทำหน�าท�บางหี น�าท�ีขีองเงินได� แติ่สิ�งที�ทำหน�าที�ได�คร์บถ้�วนท้�งสามอย่าง (ว้ดม้ล่ค่า แล่กเปล่ี�ยนม้ล่ค่า แล่ะ ร์กษา้ ม้ล่ค่า) ในสิ�งเดียวกน้ มกจะอ้ ย้่ในร์ปแบบเ้ งินสดหร์ือเงินติร์า (currency) เช่น เหร์ียญ่กษาปณิ์ ธนบ้ติร์ ท�ีมีสภาพิคล่่องส้ง เป็นท�ยอมี ร์้บแล่ะใช�ก้น แพิร์่หล่ายภายในร์ะบบเศร์ษฐกิจ การ์สะสมเงินแสดงกำล่้งซ�อภื ายในร์ะบบ เศร์ษฐกิจน้�น จ้งสามาร์ถ้เป็นติ้วแทนขีองความม้�งค้�งแล่ะฐานะทางส้งคมได� ด�วยเช่นก้น อย่างเช่นสุภาษิติที�ว่า “มีเงินเขีาน้บว่าน�อง มีทองเขีาน้บว่าพิี�” 1.2 ปัระเภทุต่างิๆ ของิเงิิน จากติ้วอย่างติ่างๆ ที�ได�กล่่าวถ้้งก่อนหน�านี� เงินสามาร์ถ้มีได�หล่าย 2 ร์ปแบบ้ แติ่หากติองก� าร์จำแนกเงินเป็นปร์ะเภท มิติิหน้�งที�สามาร์ถ้ใชจำแนกไ� ด � คือการ์ทสี� ิ�งที�ใชแทนเ� งินสามาร์ถ้นำไปทำปร์ะโยชน์อะไร์ได�บางห� ร์ือไม ่ โดยเงิน ปร์ะเภทนี�เร์ียกว่าเงินสินค�า (commodity money) ติ้วอย่างเช่น ทองคำ โล่หะ บุหร์ ี� ผู้ล่ติผู้ล่ิ ทางเกษติร์ ทม�ี ีปร์ะโยชน์ในติวเอง้ ทำใหคว� าม “แท”� ขีองเงินอย้่ที� คุณิภาพิขีองสินค�าที�ถ้้กมาใช�เป็นสื�อกล่างในการ์แล่กเปล่ี�ยน เมื�อย้ดถ้ือเงิน สินคาเ� ป็นหล่ก้ ผู้้�ใดท�ีได�สินคา� มคี ่านี�มากม็ ีความร์ำ� ร์วยมากขี้�น หากพิิจาร์ณิา ทองคำเป็นกร์ณิีศ้กษา ไม่ว่าจะขีุดจากแหล่่งธร์ร์มชาติิ นำเขี�าจากติ่างถ้ิ�น แปล่งสภาพิจากสสาร์อื�นอย่างที�น้กเล่่นแร์่แปร์ธาติุ (alchemist) ในยุคกล่าง 2 ผู้้้อ่านสามารถหาขี้อม้ล่เก้�ย้วกับวิวัฒนาการขีองเงินโดย้ล่ะเอ้ย้ดได้ใน อาณัติิ ล่้มัคิเดช (2561) แล่ะ Goldstein (2020)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 12 นิยมก้น หากได�ร์้บการ์พิิจาร์ณิาเป็นทองคำแท�ก็สามาร์ถ้ใช�ได�ท้�งน้�นเพิร์าะ สามาร์ถ้หล่อมกล่บเ้ ป็นวส้ ดติุ ้�งตินไ� ดโดยไ� ม่เส�อมสื ล่าย ทำใหในอ� ดติี เม�อกล่ื ่าว ถ้งห้ นา� ที�เคร์ื�องร์กษา้ ม้ล่ค่าขีองเงินจง้ มีเร์ื�องความคงทนขีองสินคา� (durability) ที�ไม่เสื�อมสล่ายส้ญ่หายไปติามกาล่เวล่าเขี�ามาเกี�ยวขี�องด�วย Dubey แล่ะคณิะ (2003) วิเคร์าะห์เงินสินค�าที�มีความคงทน แติกติ่างก้นผู้่านติ้วอย่างขีองทองคำแล่ะบุหร์ี�ด�วยแบบจำล่องร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะแสดงให�เห็นว่าเมื�อทองคำ (ซ้�งเป็นสินค�าคงทนที�สร์�างปร์ะโยชน์ได�ด�วย การ์ถ้ือคร์องไวไ� ม่จำเป็นติองบ� ร์ิโภคเหมือนบุหร์ี�) ถ้กนำมาใ้ ชเ� ป็นเงินในร์ะบบ เศร์ษฐกิจ จะทำให�เกิดความติ�องการ์สะสมก้กติุนจนเงินขีาดติล่าด ทำให�ไม่ สามาร์ถ้เกิดการ์คา� ขีายขี้�นไดใน� ทสี� ุด ซ้�งบทความวจิ ยแสดงใ้ หเ� ห็นว่าหากเงิน น้�นสามาร์ถ้ “ให�เช่า” ได�ก็จะทำให�เงินไม่ขีาดติล่าดแล่ะเกิดการ์ค�าขีายขี้�นได� แม�ในบทความไม่ได�กล่่าวถ้้งไว�โดยติร์ง การ์ออกเงินกร์ะดาษโดยมีทอง ค�ำปร์ะก้นไว�ก็ถ้ือเป็นร์้ปแบบหน้�งขีองการ์ให�เช่าเงินได�เช่นก้น เงินกร์ะดาษในร์้ปแบบนี�เร์ียกว่าเงินติ้วแทน (representative money) ติามหล่้กฐานปร์ะว้ติิศาสติร์์ เงินกร์ะดาษน่าจะถ้ือกำเนิดขี้�นเป็น คร์้�งแร์กในปร์ะเทศจีนในยุคร์าชวงศ์ซ่งปล่ายศติวร์ร์ษที� 10 เพิื�ออำนวยความ สะดวกในการ์คา� ขีาย ซง�้ ติามคำเล่า่ ขีอง Von Glahn (2016) ในยคุ นน้� จนี ใชเ� งนิ ที�ทำจากทองแดงที�หล่อมเป็นเหร์ียญ่ แล่ะม้ล่ค่าขีองเหร์ียญ่ขี้�นก้บม้ล่ค่าขีอง ทองแดงซ้�งไม่ได�มีค่าส้งมาก ทำให�ติ�องขีนส่งเหร์ียญ่ที�ท้�งหน้กแล่ะเทอะทะ จำนวนมากในการ์คา� แล่ะเนื�องจากจีนเองก็เป็นผู้ค้� ิดคนก� าร์ผู้ล่ติิ กร์ะดาษขี้�นมา จงทำใ้ ห�มีการ์นำวส้ ดุใหมน่ ี�มาใช� พิ่อคาไ� ม่จำเป็นติองแบกเห� ร์ียญ่ทองแดงหนกๆ้ ที�เสี�ยงติ่อการ์โดนปล่�นชิง สามาร์ถ้นำเหร์ียญ่มาฝากไว�ก้บสำน้กงานติ�นทาง เพิื�อแล่กกบก้ ร์ะดาษติติร์ี าที�ทำหนา� ที�เป็นหล่กฐานในก้ าร์ร์บฝาก้ แล่ะนำกร์ะดาษ น้�นไปขี้�นเงินที�สำน้กงานปล่ายทางได�โดยมีค่าธร์ร์มเนียมเล่็กน�อย กร์ะดาษพิกพิาได�ง่าย มีความหนาแน่นขีองม้ล่ค่า (value density) ส้งเมื�อเทียบก้บมวล่แล่ะปร์ิมาติร์แล่ะหากติ�องการ์เพิิ�มความปล่อดภ้ย อาจมี การ์ร์ะบุไว�ว่าสามาร์ถ้ส�ง้ จ่ายใคร์ได�แล่ะเพิ�มเิ งื�อนไขีการ์ยืนย้นติ้วตินได�ด�วย แติ่ไม่ปร์ากฏขี�อม้ล่ว่ามีเงื�อนไขีเหล่่านี�หร์ือไม่ในปร์ะว้ติิศาสติร์์จีน หากผู้้�ถ้ือ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 13 สามาร์ถ้นำไปขี้�นเงินได�โดยไม่มีขี�อกำหนดว่าเป็นใคร์ สิ�งนี�เร์ียกว่า bearer instrument ซง�้ ใหถ้� อื วา่ ผู้ใ�้ ดกติ็ ามทคี� ร์อบคร์องกเ็ ปน็ เจา� ขีองโดยปร์ยิ าย ซง�้ เหร์ยี ญ่ แล่ะธนบ้ติร์ก็ถ้ือว่าเป็น bearer instrument ปร์ะเภทหน้�ง อาจทำให�ความ ปล่อดภ้ยล่ดล่งแติ่ก็ได�ความเป็นส่วนติ้วมากขี้�น เหล่่าพิ่อค�าติ่างเห็นถ้้งความสะดวกสบายนี� ก็เร์ิ�มใช�กร์ะดาษ ชำร์ะธุร์กร์ร์มแล่ะหน�ีสินแทนเหร์ียญ่ทองแดง กร์ะดาษติีติร์าน�ีก็มีสถ้านะ เสมือนเงิน ความ “แท”� อย้่ทร์ี� ปแบบ้ ขีองกร์ะดาษท�กำหนดโดยผู้ี ้�ออก หากไมติร์่ ง ติามเงื�อนไขี เช่น ชื�อไม่ติร์งก้บที�ล่งทะเบียนไว� หร์ือ กร์ะดาษถ้้กปล่อมแปล่ง (counterfeit) เงินน้�นก็เป็นโมฆะ ส่วนม้ล่ค่าขีองเงินน้�นขี้�นอย้่กบ้ สิ�งที�หนุนหล่ง้ ความเชื�อใจในติ้วผู้้�ออกเงินกร์ะดาษว่าสามาร์ถ้แล่กคืนได� (convertibility) จ้งเป็นเร์ื�องที�สำค้ญ่ เมื�อการ์ร์้บฝากเงินแล่กกร์ะดาษไม่จำเป็นติ�องขีออนุญ่าติจากใคร์ ก็ทำให�พิ่อคา� ติ่างก็เร์ิ�มใหบ� ร์ิการ์นี�มากขี้�น แล่ะในทสี� ุดเมื�อพิบว่าไมค่ ่อยมใคี ร์นำ กร์ะดาษมาแล่กคืนเป็นเหร์ียญ่ทองแดง กม็ พิี ่อคา� หวใสออกก้ ร์ะดาษขีองติวเอง้ โดยทไี� มม่ ใคี ร์มาฝากทองแดงแล่ว� นำกร์ะดาษนน้� มาใชจ� าย่ แทนเงนิ ซง้� กส็ ามาร์ถ้ ใช�ติ่อไปได�เร์ื�อยๆ แติ่เมื�อมีคนติ�องการ์แล่กกร์ะดาษกล่้บเป็นเหร์ียญ่ทองแดง แล่ว� พิบว่าไมม่ ีเหร์ียญ่เพิียงพิอก็เกิดความวนุ่ วายโกล่าหล่ขี้�น จนในทสี� ุดร์ฐบา้ ล่ ติ�องกำหนดว่าไม่มีใคร์สามาร์ถ้พิิมพิ์กร์ะดาษนี�ได�นอกจากผู้้�ที�ได�ร์้บอนุญ่าติ โดยร์้ฐเท่าน้�น หากฝ่าฝืนจะถ้ือว่าเป็นการ์พิิมพิ์เงินปล่อมซ้�งมีโทษร์�ายแร์ง อีกความเปล่ี�ยนแปล่งท�เี กิดขี้�นควบค้่ก้นคือร์้ฐบาล่กำหนดว่า สามาร์ถ้ชำร์ะภาษีด�วยเงินติร์าได� ทำให�ไม่จำเป็นติ�องจ่ายด�วยสินค�าหร์ือ ผู้ล่ติผู้ล่ทิ ร์ี� ฐกำหนด้ อีกติ่อไป (ซ้�งอาจมองสินคาเหล่� ่านวี� ่าเป็นเคร์ื�องบร์ร์ณิาการ์ มากกว่าภาษีก็ได�) ทำให�ปร์ะชาชนสามาร์ถ้มีอาชีพิที�หล่ากหล่ายได�มากขี้�น เพิร์าะไม่จำเป็นติองไปส� ร์ร์หาสินคา� ทร์ี� ฐ้ ติองก� าร์แติ่สามาร์ถ้ชำร์ะดวยเ� งินติร์าได� จนน้กปร์ะว้ติิศาสติร์์กล่่าวว่าเป็นหน้�งในปัจจ้ยที�ทำให�เศร์ษฐกิจจีนในยุคน้�น ร์ุ่งเร์ืองมาก หากพิิจาร์ณิาในส้งคมปัจจุบ้นที�มีสินค�าแล่ะบร์ิการ์หล่ากหล่าย ที�ติอบสนองติ่อความติ�องการ์ท้�งในร์ะด้บพิื�นฐานไปจนถ้้งการ์สร์�างความสุขี สำร์าญ่ ร์ะบบเศร์ษฐกิจที�มีความซ้บซ�อน ใช�ท้กษะแล่ะทร์้พิยากร์หล่ากหล่าย

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 14 ร์้ดร์�อยก้นเป็นห่วงโซ่คุณิค่าท�กี ร์ะจ้ดกร์ะจายอย้่ท�วโ้ ล่ก เกิดขี้�นได�เพิร์าะการ์ มีเงินทำให�การ์กำหนดร์าคาเพิ�อเื ป็นเคร์�องื มือในการ์ปร์ะสานงานแล่ะจ้ดสร์ร์ ทร์้พิยากร์ในร์ะบบเศร์ษฐกิจเกิดขี้�นได� แม�ว่าจะมีพิ่อค�าห้วใสออกกร์ะดาษเปล่่าๆ มาใช�แทนเงิน แติ่ผู้้�ใช� กร์ะดาษน้�นก็ย้งมีความคาดหว้งที�จะแล่กเปล่ี�ยนกร์ะดาษกล่้บเป็นเหร์ียญ่ ทองแดงอย้่ด ี ทำใหก� ร์ะดาษที�พิิมพิ์เกินมาน้�นยงอ้ ย้่ในร์ปแบบ้ ขีองเงินติวแทน้ อย้่แล่ะถ้ือเป็นหนี�สินขีองผู้้�พิิมพิ์ที�ติ�องร์้บแล่กคืน (ในที�นี�จะขีอเร์ียกว่า IOU) ไม่ว่าผู้้�พิิมพิ์จะเป็นเอกชนหร์ือร์้ฐก็ติาม กร์ะดาษเหล่่านี�จ้งเป็นเสมือนการ์นำ เงินในอนาคติมาใช�ก่อน แติ่ในศติวร์ร์ษที� 13 จ้กร์วร์ร์ดิมองโกล่ได�เขี�าย้ด พิื�นที�ในปร์ะเทศจีน ซ้�งในยุคน้�นจก้ ร์วร์ร์ดิมองโกล่กินพิื�นที�ใหญ่่มากทำใหก� าร์ คา� ขีายภายในอาณิาจก้ ร์มร์ี ะยะทางท�ีไกล่ เพิื�อความร์วดเร์็วแล่ะสะดวกในการ์ ค�าขีาย เมื�อจ้กร์พิร์ร์ดิ กุบไล่ ขี่าน ผู้้�เป็นฮ่่องเติ�องค์แร์กขีองร์าชวงศ์หยวน ขี้�นคร์องร์าชย์ ก็ได�ออก “ติ้�วแล่กสมบ้ติิ” ที�ใช�แทนเงินติร์า สามาร์ถ้แล่กเป็น สมบ้ติิติ่างๆ ท�ีกองท้พิมองโกล่จะย้ดมาจากช้ยชนะสงคร์ามได� ทำให�ติ�้วนี� ถ้ือเป็นเงินติ้วแทนอีกร์้ปแบบหน�ง้ แล่ะย้งได�มีการ์ห�ามใช�เหร์ียญ่ทองแดง ในการ์ค�าขีายอีกด�วยเพิื�อให�ติ้�วนี�ใช�ก้นอย่างแพิร์่หล่าย ในยุคน้�นจ้กร์วร์ร์ดิมองโกล่ทำสงคร์ามก้บญ่�ีปุ่นแติ่ก็ไม่ปร์ะสบ ความสำเร์็จ เมื�อความพิยายามในการ์ขี�ามทะเล่ไปย้ดคร์องญ่ี�ปุ่นล่�มเหล่วถ้้ง สองคร์้�ง ร์ฐ้ กไ็ ดออกธน� บ้ติร์ปร์ะเภทใหม่ออกมา แติ่คร์าวนไี� ม่สามาร์ถ้แล่กเปล่ี�ยน เป็นสมบติ้ ิไดแ� ล่ว� แล่ะยงไ้ มร์่ บแ้ ล่กเปล่ี�ยนเป็นทองแดงหร์ือโล่หะมคี ่าอีกดวย� ทำให�กร์ะดาษเหล่่านี�เป็นเพิียงกร์ะดาษเปล่่าที�ไม่มีสิ�งใดค�ำปร์ะก้นเล่ย แติ่ถ้้ง กร์ะน้�นผู้้�คนก็ย้งใช�ก้นแพิร์่หล่ายติ่อไปอย้่ดี (อาจเป็นเพิร์าะความเกร์งกล่้ว ในแสนยานุภาพิขีองกองท้พิจ้กร์วร์ร์ดิมองโกล่ก็ได�) Marco Polo เดินทาง มาพิบจีนในช่วงน�ีพิอดี แล่ะติกติะล่้งสิ�งที�เกิดขี้�นจนติ�องบ้นท้กล่งในหน้งสือ ขีองตินเป็นบทแยกที�มีชื�อว่า “How the Great Kaan Causeth the Bark of Trees, Made Into Something Like Paper, to Pass for Money All Over his Country” เพิร์าะยุคน้�นยุโร์ปย้งใช�เหร์ียญ่เงินแล่ะทองคำเป็นหล่้กอย้่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 15 ในปัจจบุ น้ เงินกร์ะดาษปร์ะเภทน�เี ร์ียกว่า เงิน fiat มร์ี ากศ้พิท์มาจาก ภาษาล่ะติิน (แติ่ติ�นกำเนิดน่าจะมาจากจ้กร์วร์ร์ดิมองโกล่/จีน หากพิิจาร์ณิา ติามเร์ื�องร์าวขี�างติ�น) ซ้�งแปล่ว่าคำส้�ง ม้กถ้้กแปล่ว่าเป็นเงินติร์า (currency) ทร์ี� ฐ้ ติติร์ี าแล่ะกำหนดใหใ� ช�ดวยกฎหมาย� เช่นกำหนดใหเ� ป็นเงินติร์าที�สามาร์ถ้ ใชชำ� ร์ะหนี�ได�ติามกฎหมาย หากผู้้�ใดไมร์่ บ้ ถ้ือว่าเป็นความผู้ิด แล่ะเป็นเงินติร์า ที�ใช�ในการ์ชำร์ะภาษี โดยมีร์้ปแบบเป็นธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ (มาติร์า 6 ขีอง พิร์บ. เงินติร์า พิ.ศ. 2501 ร์ะบุไว�อย่างช้ดเจนว่า “เงินติร์าได�แก่เหร์ียญ่ กษาปณิ์แล่ะธนบ้ติร์”) จดทำ้ ขี้�นให�ทุกคนใชโดย� ร์ฐ้ ดวย� วส้ ดทุ ี�ไม่จำเป็นติอง� มคี ่า ติามม้ล่ค่าที�ติร์าไว� แล่ะไม่จำเป็นติ�องมีสิ�งมีค่ามาร์องร์้บก็ได� ทำให�เกิดกำไร์ จาก seigniorage ขี้�น เนื�องจากร์้ฐเป็นผู้้�ผู้ล่ิติเงินนี� จ้งม้กถ้้กมองด�วยความ ก้งวล่ว่าร์้ฐอาจผู้ล่ิติเงินมาใช�จ่ายติามติ�องการ์จนเงินล่�นหล่ามจนทำให�ด�อย ม้ล่ค่าล่งได�จากการ์ที�มีปร์ิมาณิเงินมากขี้�นแติ่สินค�าแล่ะบร์ิการ์เท่าเดิม ทำให� ร์าคาสง้ ขี้�นติ่อเน�องจนกื ล่ายเป็นภาวะเงินเฟ้อเป็นติน� ซ�ง้ ติวอ้ ย่างทม�ี กกล่้ ่าวถ้ง้ กนใน้ ติำร์ามกจะเ้ ป็น Weimer Republic (เยอร์มน้ ยุคหล่งสงค้ ร์ามโล่กคร์้�งท ี� 1) หร์ือเวเนซเอ้ ล่าในยุคปัจจบุ น้ แติ่ในกร์ณิขีี องร์าชวงศ์หยวนน้�น แม�ร์ฐบา้ ล่จะมี การ์พิิมพิ์ธนบ้ติร์ใหม่ออกมา กไ็ ม่ปร์ากฏว่าเกิดภาวะเงินเฟ้ออย่างมนี ยสำ้ ค้ญ่ขี้�น ซ้�งอาจมองเป็นความพิิศวงขีองร์ะบบการ์เงินว่าสิ�งใดเป็นสิ�งค�ำจุนม้ล่ค่าขีอง เงินติร์าก้นแน่ ด�วยเหติุนี� เร์ื�องเงินเฟ้อจ้งไม่สามาร์ถ้พิิจาร์ณิาจากเพิียงปร์ิมาณิ เงินในร์ะบบได�เน�องจื ากหากมีสินค�าแล่ะบร์ิการ์ใหม่ๆ ขี้�นมาควบค้่ไปด�วย เช่น จากการ์เพิิ�มปร์ะสิทธิภาพิในร์ะบบเศร์ษฐกิจหร์ือนว้ติกร์ร์มใหม่ที�ม้ก เป็นผู้ล่ล่้พิธ์จากการ์ล่งทุนที�เกิดปร์ะโยชน์ ปร์ิมาณิเงินที�เพิิ�มขี้�นก็สามาร์ถ้นำ ไปจ้บจ่ายใช�สอยในร์ะบบโดยไม่จำเป็นติ�องเกิดเงินเฟ้อติามมาก็ได� ขี้�นอย้่ ก้บว่าเงินถ้้กนำไปใช�จ่ายก้บสิ�งใด ยิ�งไปกว่านี� การ์ที�ปร์ิมาณิเงินในร์ะบบไม่ สามาร์ถ้ขียายติามกิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจได� สามาร์ถ้ทำใหเ� กิดภาวะเงินฝืดได� (เงินฝืดหร์ือ deflation คือภาวะที�ร์าคาสินค�าแล่ะบร์ิการ์ล่ดล่งอย่างติ่อเนื�อง เม�อกำหนดื ร์าคาในสกลุ่ เงินที�ใช�กนเ้ ป็นมาติร์ฐาน ซ้�งในติวอ้ ย่างนคี� ือทองคำ)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 16 ในช่วงทศวร์ร์ษท�ี 19 หล่ายปร์ะเทศในโล่กใช�มาติร์ฐานทองคำ (Gold Standard) โดยมีการ์ติร์้งอ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยนขีองเงินติร์าตินก้บน�ำหน้ก ขีองทอง เช่น ในกร์ณิีขีองเงินปอนด์สเติอร์์ล่ิงในสหร์าชอาณิาจ้กร์ 1 ปอนด์ เท่าก้บ 113 grain ในขีณิะที�ดอล่ล่าร์์สหร์้ฐ 1 ดอล่ล่าร์์เท่าก้บ 23.22 grain ทำให�อ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยนร์ะหว่างปอนด์แล่ะดอล่ล่าร์์ถ้้กกำหนดไว�ติายติ้วที� 4.8665 (113/23.22) เสมอ3 เมื�อม้ล่ค่าเงินอิงติามปร์ิมาณิทองคำ ร์ะบบน�ี ก็ทำให�ทุกสกุล่เงินที�อิง Gold Standard กล่ายเป็นการ์แล่กเปล่ี�ยนปร์ิมาณิ ทองคำไปหมดโดยปร์ิยาย ทำให�กำล่้งซื�อถ้้กว้ดด�วยปร์ิมาณิทองคำมากกว่า ม้ล่ค่าทางเศร์ษฐกิจ ปร์ะกอบกบ้ พิฒน้ าการ์ทางเทคโนโล่ยีในการ์เดินทาง เช่น เร์อื กล่ไฟ ร์ถ้ไฟ โทร์เล่ขี ทำใหติ� ดิ ติอ่ คา� ขีายกน้ งา่ ยขีน้� เมอื� เศร์ษฐกจิ ขีองโล่ก เติิบโติเร์็วกว่าปร์ิมาณิทองคำที�มี ทำให�ทองคำมีค่ามากขี้�น แล่ะทำให�สินค�า แล่ะบร์ิการ์ติ่างๆ ร์าคาล่ดล่งเม�อเื ทียบก้บทองคำ เม�อสื กุล่เงินขีองปร์ะเทศ ถ้้กผู้้กอย้่ก้บปร์ิมาณิทองคำ การ์ทำส้ญ่ญ่าทางการ์เงินติ่างๆ ก็ผู้้กอย้่ก้บ ปร์ิมาณิทองคำไปด�วย หากผู้้�ปร์ะกอบการ์ที�ติ�องการ์ล่งทุนก้�ยืมทองคำไป ปร์ิมาณิ 10 บาท ก็ติ�องคืนทองคำปร์ิมาณิ 10 บาทพิร์�อมดอกเบี�ย เมื�อเวล่า ผู้่านไปทองคำมคี ่ามากขี้�น ในมุมมองขีองหน่วยวดทาง้ บ้ญ่ช ี ทองคำปร์ิมาณิ 1 บาทจะเท่าก้บทองคำปร์ิมาณิ 1 บาทเสมอ แติ่ทองคำปร์ิมาณิ 1 บาท ในวน้ นกี� บทองคำป้ ร์ิมาณิ 1 บาทในวนห้ นาเ� ทียบเท่ากบกำ้ ล่ง้ ซ�อื ที�แติกติ่างกน้ ในภาวะเงินฝืดร์ุนแร์ง ทองคำในว้นที�ติ�องชำร์ะคืนอาจมีกำล่้งซื�อท�ีส้งกว่า ทองคำในว้นที�ก้�ยืมมากจนทำให�กำไร์ที�ได�จากการ์ล่งทุนไม่เพิียงพิอติ่อการ์ จ่ายดอกเบี�ย ทองคำที�ควร์เป็นเงินกล่้บกล่ายเป็นล่งทุนเสียเอง แล่ะกล่้บได� ผู้ล่ติอบแทนมากกว่านำไปล่งทุนทำธุร์กิจเสียอีก แติ่เมื�อปร์ิมาณิทองคำเป็นหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี คนที�ติ�องก�้ยืม ทง้� ผู้้ป� ร์ะกอบการ์แล่ะปร์ะชาชนทีม� ีความจำเป็นติ�องใช�เงินอนาคติ จะมีติ�นทุน ในการ์ก้�ยืมที�แท�จร์ิงส้งกว่าอ้ติร์าดอกเบี�ยที�กำหนดด�วยหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี ในขีณิะที�ผู้้�ที�มีทองคำสะสมอย้่แล่�วก็มีความม้�งค้�งแล่ะกำล่้งซื�อเพิิ�มขี้�นทุกว้น 3 Britannica, “Standards of value”, https://www.britannica.com/topic/money/Stan- dards-of-value.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 17 โดยแม�จะมีปร์ิมาณิทองคำที�ถ้ืออย้่เท่าเดิม แม�ไม่ได�ติ้�งใจจะล่งทุนก็เหมือน ได�ผู้ล่ติอบแทนจากการ์ล่งทุนเอง ทำให�เงินที�มีปร์ิมาณิจำก้ดเป็นติ้วเล่ือกที� ค่อยไม่เหมาะน้กในร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิร์าะจะส่งผู้ล่กร์ะทบติ่อการ์ทำงานขีอง กล่ไกร์าคา เงินปร์ะเภทนี�จ้งไม่ได�มีคุณิสมบ้ติิขีองเงินคร์บถ้�วน ไม่เหมาะก้บ การ์นำมาใชป� ร์ะกอบการ์ติด้ สินใจทมี� มี ิติิเวล่าเขีามาเ� กี�ยวขีอง� (intertemporal decision) จนทำใหก� าร์ไหล่เวียนขีองสินเชื�อแล่ะเศร์ษฐกิจจร์ิงไดร์� บ้ ผู้ล่กร์ะทบ อย่างที� Bernanke แล่ะ James (1990) ได�วิเคร์าะห์ไว� ในภาวะเงนิ เฟอ้ ผู้ท้� อี � อมดว� ยเงนิ อยา่ งเดยี วจะเสยี เปร์ยี บเพิร์าะกำล่ง้ ซื�อล่ดล่ง เงินจ้งไม่ได�มีไว�ออม ควร์ล่งทุนในสินทร์้พิย์ที�อิงก้บการ์เติิบโติขีอง ร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิื�อร์้กษากำล่้งซ�อไื ว�ด�วย ในขีณิะที�ภาวะเงินฝืดผู้้�ที�ก้�ยืมจะ เสียเปร์ียบไม่ว่าก้�ยืมเพิื�อเพิิ�มการ์บร์ิโภคหร์ือการ์ล่งทุนเพิื�อขียายขีีดความ สามาร์ถ้ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจ น้กเศร์ษฐศาสติร์์จ้งม้กจะไม่อยากให�เกิด เงินฝืดแล่ะยอมให�มีเงินเฟ้อได�บ�างอย่างเช่นที�ธนาคาร์กล่างในหล่ายปร์ะเทศ ม้กมีกร์อบอ้ติร์าเงินเฟ้อเป้าหมายเป็นบวก อย่างไร์ก็ติาม เร์ื�องเงินเฟ้อ เป็นเร์�องื ซ้บซ�อน สามาร์ถ้เกิดได�ท้�งจากความติ�องการ์ซ�อื สินค�าแล่ะบร์ิการ์ (demand-pull inflation) แล่ะติ�นทุนการ์ผู้ล่ิติ (cost-push inflation) ที�อาจ เกิดขี้�นจากภาวะที�คาดการ์ณิ์ไม่ถ้้ง เช่น สงคร์าม การ์ก้กติุนสินค�า ไปจนถ้้ง ภยธ้ ร์ร์มชาติ ิ ที�ทำใหเ� กิดการ์ขีาดแคล่นขี้�น แล่ะการ์คาดการ์ณิขี์ องปร์ะชาชน แล่ะผู้้�ปร์ะกอบการ์ถ้้งสิ�งที�จะเกิดขี้�นย้งทำให�ร์าคาปร์้บติ้วขี้�นล่่วงหน�า จนเกิด เป็นว้งวนเงินเฟ้อ (self-fulfilling spiral) ได� ในหน้งสือเล่่มนี�จะขีอกล่่าวถ้้ง เงินเฟ้อแล่ะที�มาแติ่เพิียงเท่านี�เพิื�อให�ผู้้�อ่านเห็นภาพิโดยส้งเขีป ี 1.3 เงิินทุีเปั็นเพยงิข้อมูล � บทบาทหน้�งที�สำค้ญ่ขีองเงินในส้งคมคือการ์ทำให�เร์าสามาร์ถ้ว้ด ค่าขีองกิจกร์ร์มติ่างๆ ได� ซ้�งในมุมมองนี� ขี�อม้ล่ที�ทำให�เร์าสามาร์ถ้ปร์ะสาน งานกิจกร์ร์มติ่างๆ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจได�อย่างร์าบร์ื�นขี้�นก็อาจใช�แทนเงินได� บทความวิจ้ยโดย Kocherlakota (1998) ท�มี ีชื�อว่า “Money is Memory”

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 18 ได�กล่่าวถ้้งบทบาทขีองเงินในการ์แล่กเปล่ี�ยนในร์ะบบเศร์ษฐกิจว่ามีหน�าที� บ้นท้กความทร์งจำเท่าน้�น แม�ไม่มีเงินในส้งคม กิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจก็ย้ง สามาร์ถ้ดำเนินติ่อได� โดยใช�ติ้วอย่างขีอง Wicksell (1935) เพิื�อแสดงให� เห็นถ้้งบทบาทขีองเงินที�อำนวยความสะดวกในการ์ค�าขีาย ทำให�ไม่จำเป็น ติ�องร์อให�มีความติ�องการ์สอดคล่�องก้น (double coincidence of wants) ซ้�ง Kocherlakota ติ�องการ์แสดงให�เห็นว่าการ์แก�ปัญ่หาน� ี ไม่จำเป็นติ�องมี เงินก็ได� “จอห์์นพบแมรี่่� จอห์์นมแอปเ่ ปิลและต้้องการี่กล้วย แมรี่่� ต้้องการี่แอปเปิลแต้่ไมม่ ก่ ล้วย ในรี่ะบบที่ม่� เ่ งิน ปัญห์าน� ่ สามารี่ถแก้ได้้ด้้วยการี่ให์้แมรี่่�จ่ายเงินให์้จอห์์นเพ่�อแลก แอปเปิล และจอห์์นก็สามารี่ถนำเงินน้�นไปซื้่�อกล้วยจาก พอลได้้ ถ้าจอห์์นไม่ให์้แอปเปิลแมรี่่� จอห์์นก็จะไม่ได้้เงิน และจะไม่ม่เงินซื้่�อกล้วยจากพอล” ในการ์อธิบายขีอง Wicksell (1935) การ์แก�ปัญ่หา double coinci- dence of wants สามาร์ถ้ทำได�โดยง่ายหากมีเงินในส้งคม แติ่ Kocherlakota ได�กล่่าวติ่ออีกว่า “แต้่แน่นอนว่าเงินไม่ได้้ม่ค่่าในต้้วเอง ในบรี่ิบที่ของ การี่จ้ด้สรี่รี่ที่รี่้พยากรี่ที่่�ไม่ได้้ม่ค่่าในต้้วเอง เรี่าสามารี่ถ พิจารี่ณาอ่กสถานการี่ณ์ที่่�จอห์์นให์้แอปเปิลแมรี่่�เป็น ของขว้ญ ซื้่�งห์ากจอห์์นให์้ของขว้ญแมรี่่� พอลก็จะให์้ กล้วยจอห์์นเป็นของขว้ญเช่่นก้น และห์ากจอห์์นไม่ให์้ ของขว้ญแมรี่่� พอลก็จะไม่ให์้ของขว้ญจอห์์น ด้้งน้�น ในบรี่ิบที่น่� เงินที่่�จอห์์นได้้จากแมรี่่�ก็เป็นเพ่ยงวิธี่ส่�อสารี่ ให์้พอลที่รี่าบว่าจอห์์นได้้บรี่รี่ลขุ ้อกำห์นด้ที่างสง้ ค่มและ ได้้ส่งมอบแอปเปิลให์้แมรี่่�แล้ว”

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 19  ล ‚ ล น ‚ ั ล์ ุ น วยแอปเปณ ้ ง ่ ลจะเป‡น กล ู ญค พอล์ ุ เหมือนก ง น ส ้้ ้ อม บองแอปเป ส่ ี งแอปเป ุ ่ ณ ได ม ี ู้ งข ่ น ์ ั อจอหีนส ’ยกร  นผ วยไปให้จอห ญค ล เมื ้ ุ ‚ี ้ เป บ ี อจอหกและส งกลึ ‚ใช ่ ี แอปเป ู แมร แมร ปแบบก ั ่ บ ์ ร ปลายทางท ้ ได บบันท พธ็ และเมืั ิ ้ Solution ˆงคมท นแต คนละร ั าให้สามารถเร ํ ี เง พอลจะส ี ์ • ทนได มี วย ่  ้ ล
ผลล  ส ‚ี ี กล ไม ่ ์ าการเก น ั บ ร ้ งคมน จอหแอปเปั แมร ไปให้แมร ง จากจอหงแม้ว ส่อได ึ พื ในส ในระบบนถ เ
ื อ า วย ้ิ ้ ิน
นคน ั ิ ‚นไปซ ง ลจาก กลเ ิ พอลับ นน ขาย ร าเง้ ิ ํ น
ื อแอปเป อนของสอนของเง ้ ืื เง  ‚ใช ล ี ีิน ง แมรเ สามารถน มี
แอปเป ็ การเคลการเคล อ ์ ซื นกวยจากพอลได งคมท ้ ั าให้สามารถซ Solution   ส ํ กล  ท ล ิน งและจอห วย ้ ้ เ ์ ี น ‚ี แอปเปกลม์ จอห
อ นได ขาย ซืแมรจอห ง นิ e ? ั น และ วย ั ้ ยนก พอลกล ี องการ มี ้ ิ ต น เพราะส  l ล นไม่ตรงก

ไม่มีเงั ี องการอะไร sel oincidenc ี ้ ants ?แอปเป แมรมี งคมน ั องการน ้่ f w ีาพอลต ี ต องการ ไม่สามารถแลกเปล o ้ ม Wick ต หากในส วย ้  ้ ยี ล ่� ไม่ทราบว ์ กล ็ ล น ์ ์ นและแมรก ญหา double c นและแมร  จอหแอปเป ป มี องการ จอหจอห ้ โดยตรงไดที ต 1 สามเห ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 20 ภาพิท ี� 1 แสดงใหเ� ห็นว่าผู้ล่ล่้พิธ์เหมือนกนไ้ ดแ� ม�ว่าจะมีเงินหร์ือไม่ ก็ติาม หากสามาร์ถ้สื�อสาร์ก้นในส้งคมได�ไม่ว่าจะด�วยวิธีส่งเงินหร์ือทดแทน บญุ่ คณิุ ทแ�ี ติล่่ ะคนมร์ี ะหวา่ งกน้ แมร์กี� ส็ ามาร์ถ้ไดร์� บ้ แอปเปล่ิ มาในทสี� ดุ เพิร์าะ เป็นคนทมี� ีเงินหร์ือบญ่คุ ณิุ ในสงคม้ เงินจง้ มีหนา� ที�เป็นเพิียง “สื�อ” ที�ทำใหก� าร์ แล่กเปล่ยี� นเกดิ ขีน้� ไดโ� ดยไมไ่ ดจ� ำเปน็ ติอ� งมคี ณิุ คา่ ในติว้ แติอ่ ยา่ งใด เพิร์าะคณิุ คา่ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจน�อี ย้่ท�สี ถ้านะในสงคม้ ขีองแมร์ท�ี สี� ุดทายแ� ล่วทำใ� หแม� ร์�ีได�ร์บ้ แอปเปิล่ติ่างหาก ท้�งนี� แบบจำล่องเศร์ษฐกิจมหภาคก็ม้กไม่ได�กำหนดเงินเป็น ส่วนหน�ง้ ขีองปัจจ้ยการ์ผู้ล่ิติ ซ�งใน้ นิยามขีองน้กเศร์ษฐศาสติร์์หมายถ้้ง อส้งหาร์ิมทร์้พิย์ ทร์้พิย์สินทางปัญ่ญ่า แร์งงาน สินค�าทุน เป็นติ�น เนื�องจาก ผู้ล่ิติผู้ล่ทางเศร์ษฐกิจม้กว้ดเป็นกำล่้งซื�อ (real value) อย้่แล่�ว จ้งทำให�มีกลุ่่ม นกเ้ ศร์ษฐศาสติร์ท์ �มี องเงินเป็นเหมือนร์ะบบการ์เก็บขีอ� มล่้ การ์กร์ะทำที�เกิดขีน้� ในอดีติที�ทำให�การ์ค�าขีายแล่กเปล่ี�ยนเกิดขี้�นได�ง่ายขี้�น เช่น Ostroy (1973) แล่ะ Aiyagari แล่ะ Wallace (1991) เป็นติน� คล่าย� ร์ะบบเศร์ษฐกิจที�เนนก� าร์ให� ขีองขีว้ญ่แล่ะสร์าง� บญ่คุ ณิกุ นอ้ ย่างชาวเกาะในมหาสมุทร์แปซฟิ ิคใติ� (Jevons, 1876) หร์ือกลุ่่มชนพิื�นเมืองอเมร์ิก้นเป็นติ�น (Graeber, 2012) เมื�อพิิจาร์ณิาเช่นน�แี ล่�ว การ์พิ�ง้ พิาว้ติถุ้เชิงส้ญ่ล่้กษณิ์ก็แทบไม่มี ความจำเปน็ หากเร์าสามาร์ถ้เกบ็ บน้ ทก้ ขีอ� มล่้ ดง้ กล่า่ วนไี� วไ� ด � ซง้� หมายความวา่ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจที�แติล่่ ะคนสามาร์ถ้ออกส้ญ่ญ่าว่าจะชำร์ะหน�ีให�กน้ (ในหนง้ สือ เล่่มนี�จะขีอเร์ียกว่า IOU ซ้�งย่อมาจาก I owe you) ไม่จำเป็นติ�องมีเงินก็ได� ในร์ะบบเศร์ษฐกิจขีองจีนที�ไดกล่� ่าวถ้ง้ ก่อนหนา� นี�หร์ือยุโร์ปยุคกล่างกม็ ีการ์ใช� IOU ซ�งสามา้ ร์ถ้นำหน�มาี ห้กล่บกล่บก้นได�ร์ะหว่างกลุ่่มการ์ค�า แติ่อย่างไร์ ก็ติาม การ์เก็บขี�อม้ล่ย่อมมีติ�นทุน แล่ะหากขีาดกร์อบกติิการ์ะหว่างก้น IOU ก็อาจไม่ได�มีความหมายอะไร์มากหากผู้้�ออกไม่สามาร์ถ้ (หร์ือไม่ยอม) ชำร์ะ โดยเฉพิาะหาก IOU น้�นมีการ์ร์ะบคุ ส้่ ้ญ่ญ่าทำใหไ� ม่สามาร์ถ้เปล่ี�ยนมือร์ะหว่าง ก้นได�โดยง่าย หากติ�องการ์ใช�เงินที�เป็นเพิียงขี�อม้ล่ เงินควร์มีคุณิล่้กษณิะเพิิ�ม อีก 2 ปร์ะการ์ ได�แก่ (1) การ์ก�าวขี�ามขีีดจำก้ดในการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า (limited

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 21 commitment) เมื�อส้งคมไม่ยอมร์้บ IOU (หร์ือบุญ่คุณิ) ร์ะหว่างก้นทำให�ติ�อง เกดิ นวติ้ กร์ร์มบางอยา่ งขีน้� เพิอื� ล่ดความไมม่ น้� ใจร์ะหวา่ งกน้ น ี� ทำใหส� ง�ิ ที�ใชเ� ปน็ เงินควร์มีสภาพิคล่่อง (liquidity) แล่ะสามาร์ถ้เปล่ี�ยนมือได� (transferability) แล่ะ (2) การ์ก�าวขี�ามขีีดจำก้ดในการ์เก็บขี�อม้ล่ที�บร์ิบ้ร์ณิ์ (imperfect record keeping) ซ้�งติ้วอย่างขีอง Kocherlakota (1998) มีเงื�อนไขีว่าส้งคมสามาร์ถ้ จำบญ่คุ ณิร์ุ ะหว่างกนไ้ ดอ� ย่างสมบ้ร์ณิ ์ พิอล่จงยอม้ ส่งกล่วยใ� หจอ� ห์นที�ไดส� ร์าง� บุญ่คุณิก้บแมร์�แี ล่�ว ซ�งก้ าร์ที�ทุกคนทร์าบหมดว่าทุกคนเคยค�าขีายก้บใคร์ มีความผู้ก้ พิน้ อนใด้ จงเป้ ร์ียบเสมือนกบก้ าร์ม ี “งบดลุ่ มหศจ้ ร์ร์ยท์ บี� น้ ทก้ ธร์ุ กร์ร์ม ขีองทุกคนในร์ะบบแล่ะเป็นที�ปร์ะจ้กษ์ติ่อทุกคน” (ปิติิ ดิษยท้ติ, 2555) ซ้�งหากเป็นสงคม้ ขีนาดเล่็กอย่างเช่นชาวเกาะในมหาสมุทร์แปซฟิ ิคใติ� การ์จดจำบญ่คุ ณิร์ุ ะหว่างกนอ้ าจจะไม่ใช่เร์ื�องยาก แติ่หากเป็นสงคม้ ขีนาดใหญ่่ ก็จะเป็นอุปสร์ร์คติ่อร์ะบบติล่าดทมี� ีการ์แล่กเปล่�ยนี ร์ะหว่างหล่ายฝ่าย (decen- tralized multilateral trade) นอกจากน ี� การ์ผู้ก้ มด้ ส้ญ่ญ่าบญุ่ คณิุ กบคนน้ อกท�ี ไม่ไดเ� ก�ยวี ขีอง� กบ้ สงคม้ ก็เป็นไดยาก� ย�งหากจะไิ ม่ไดมา� พิบเจอกน้ อีก กย็ �งยากิ ที�ยอมร์้บการ์สร์�างบุญ่คุณิแทนการ์ชำร์ะ ด้งน้�นการ์พิ�ง้ พิาว้ติถุ้เชิงส้ญ่ล่้กษณิ์ ที�ทุกคนยอมร์้บเป็นเงิน แล่ะสามาร์ถ้ใช�เป็นสื�อกล่างเพิื�อการ์แล่กเปล่ี�ยน จงเ้ ป็นวธิ ที �สามาี ร์ถ้ทำใหเ� งินนำไปชำร์ะไดอ� ย่างกวาง� ขีวางแล่ะปร์ะชาชนเขีาไ� ด� ท้�วถ้ง้ ทสี� ุดในยุคที�เทคโนโล่ยีในการ์เก็บขีอ� ม้ล่มีความจำกด้ หร์ืออาจพิิจาร์ณิา เป็นการ์ผู้นวกขี�อม้ล่กำล่้งซื�อเขี�าก้บสื�อกล่างทางกายภาพิให�เป็นเงินที�ส้งคม ยอมร์้บว่ามีค่าในติ้ว เป็นเงินส้ญ่ล่้กษณิ์ที�เป็น bearer instrument ไม่จำเป็น ติ�องขีออนุญ่าติในการ์ทดแทนบุญ่คุณิ ไม่จำเป็นติ�องพิ้�งพิาความทร์งจำหร์ือ สอบถ้ามที�มาขีองบุญ่คุณิอีกติ่อไป (permissionless, memoryless, anony- mous money) ทำให�การ์แล่กเปล่ี�ยนแล่ะชำร์ะมีปร์ะสิทธิภาพิมากขี้�น บทความวิจ้ยขีอง Kiyotaki แล่ะ Moore (2002) ที�มีชื�อว่า “Evil is the Root of All Money” วิเคร์าะห์แบบจำล่องที�มีขีีดจำก้ดในการ์ ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า (limited commitment) แล่ะแสดงให�เห็นว่าความไม่เชื�อใจ ร์ะหว่างก้นในร์ะบบเศร์ษฐกิจ (evil) ทำให�เกิดความจำเป็นขีองเงิน fiat ขี้�น อีกท้�งร์ะบบ IOU ย้งติ�องมีการ์ร์ะบุติ้วตินว่าเป็น IOU ขีองใคร์จ้งทำให�ขีาด

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 22 ความเป็นส่วนติ้ว ในขีณิะท�เี งิน fiat เป็น IOU นิร์นามเพิร์าะใคร์ท�ถ้ี ือเงิน ก็ถ้ือว่าเป็นเจ�าขีอง แล่ะ IOU ท้�งหมดออกโดยคนเดียวคือร์้ฐ ด้งน้�นเงิน fiat จ้งสามาร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็นเคร์ื�องมือแล่กเปล่�ยนี ที�ติ�นทุนติ�ำที�สุดแล่ะมีความ จำเป็นที�ติ�องอาศ้ยความเชื�อใจก้นในร์ะบบเศร์ษฐกิจน�อยที�สุดน้�นเอง ไม่ติ�อง ขีออนุญ่าติในการ์ใช� ไม่ติ�องพิ้�งพิาความทร์งจำ ไม่ติ�องสืบทร์าบติ้วติน ทำให� สามาร์ถ้ร์้กษาความเป็นส่วนติ้วให�ก้บผู้้�ใช�งานได� ปร์ะเด็นขีอง Kiyotaki แล่ะ Moore (2002) เร์ื�องความไม่เชื�อใจก้น มีความสำค้ญ่เพิร์าะการ์แล่กเปล่ี�ยนมมี ิติิเวล่าเพิิ�มขี้�นมาดวย� เมื�อเร์าพิิจาร์ณิา ร์ะบบเศร์ษฐกิจที�ไม่ได�มีแติ่การ์แล่กเปล่ี�ยนสินคาแ� ล่ะบร์ิการ์ทมี� ีอย้่ในปัจจบุ น้ แติ่มีการ์ปร์ะกอบธุร์กิจที�ติ�องนำทร์้พิยากร์จำนวนมากมาใช�ก่อน เช่น อสงหา้ ร์ิมทร์้พิย ์ เคร์�องื จก้ ร์ ทร์้พิยส์ ินทางปญ่ญ่ั า แร์งงาน เป็นติน� (ซ�งจะเ้ ร์ียกว่า การ์ล่งทุนในทร์้พิย์สินที�จำเป็นติ่อการ์ผู้ล่ิติ หร์ือ productive assets ก็ได�) มาปร์ะกอบกนเ้ พิื�อใหเ� กิดผู้ล่ผู้ล่ติิ ในอนาคติ ผู้้�ปร์ะกอบการ์ที�ไมม่ ีทร์้พิยากร์ที� จำเป็นคร์บถ้วนใน� ปัจจบุ น้ ก็จะติองไปหามา� โดยอาจเจร์จากบเ้ จา� ขีองทร์้พิยส์ ิน น้�นโดยติร์งแล่ะทยอยแบ่งผู้ล่ปร์ะโยชน์ใหในอน� าคติดวยเ� งิน หร์ือร์ะดมทุนมา จากนก้ ล่งทุนเป็นเงินมาในร์ปแบบ้ ติ่างๆ เพิื�อซื�อทร์้พิยส์ ินจากเจา� ขีอง แล่ว� จง้ ทยอยแบ่งผู้ล่ปร์ะโยชน์ให�น้กล่งทุนในอนาคติก็ได� ในท้�งสองวิธีน�ี เงินถ้้กใช � เป็นเพิียงเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่พิ้นธะส้ญ่ญ่าร์ะหว่างก้นเพิ�ออำนื วย ความสะดวกในการ์แล่กเปล่ี�ยนท้�งร์ะหว่างก้นในปัจจุบ้น (contemporaneous transfer) แล่ะร์ะหว่างปัจจุบ้นก้บอนาคติ (intertemporal transfer) น้�นเอง เพิื�อใหผู้� อ�้่านเห็นภาพิมากขี้�น สมมุติวิ ่าผู้�ป้ ร์ะกอบการ์ติองก� าร์เร์ิ�มติน� ทำธุร์กิจแติ่มีทุนทร์้พิย์ไม่เพิียงพิอ ก็สามาร์ถ้ติกล่งก้บเจ�าขีองทร์้พิย์สินที� ติ�องการ์โดยติร์งแล่ะมี IOU ร์ะหว่างก้นเอง เช่น หนี�การ์ค�า หร์ือส้ญ่ญ่าผู้่อน ชำร์ะ หร์ือจะพิ้�งพิาร์ะบบการ์เงิน เช่น สินเชื�อจากธนาคาร์ หุ�นก้� หุ�นสาม้ญ่ เพิื�อร์ะดมเงินทุนมาซื�อสินทร์้พิย์น้�นอีกทีก็ได� (ที�เร์าเร์ียกก้นว่าเงินทุน ก็คง เป็นเพิร์าะ “เงิน” สามาร์ถ้นำมาซื�อทร์้พิยากร์หร์ือสินค�า “ทุน” ได�น้�นเอง) ขี�อติกล่งร์้ปนี�เป็นเสมือน IOU ที�มีการ์กำหนดเป็นส้ญ่ญ่าผู้้กพิ้นทางการ์เงิน (financial obligation) ที�มีร์้ปแบบ ธร์ร์มเนียมปฏิบ้ติิ แล่ะกฎหมายร์องร์้บ เพิื�อสร์างคว� ามพินธะ้ ส้ญ่ญ่าแล่ะความร์บ้ ผู้ิดชอบร์ะหว่างกนอ้ ย่างชดเจน้ แล่ะ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 23 อาจมีการ์พิ้�งพิาติวก้ ล่าง เช่น ธนาคาร์พิาณิิชย ์ ที�ปร์กษาทางก้ าร์เงิน ติล่าดเงิน ติล่าดทุน เพิื�ออำนวยความสะดวกดวย� ทำใหเ� ร์�องเื งิน (money) หนสี� ิน (credit) แล่ะการ์ธนาคาร์ (banking) มีความเกี�ยวพิน้ กน้ อย่างล่ก้ ซ้�ง เงินเป็นท้�งปัจจบุ น้ แล่ะอนาคติในคร์าวเดียวก้น หากมองภาพิร์วมขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจในบร์ิบทท�เี ป็นร์ะบบ เศร์ษฐกิจปิด (closed economy) ไม่มีการ์ค�าขีายก้บติ่างปร์ะเทศ นว้ติกร์ร์ม ในการ์สร์�างหน�ีสินทางการ์เงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจในร์้ปแบบติ่างๆ สามาร์ถ้ พิิจาร์ณิาเป็นเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าร์ะหว่างก้น ช่วยทำให�สินค�า บร์ิการ์ สินทร์้พิย์ แล่ะผู้ล่ผู้ล่ิติที�กร์ะจ้ดกร์ะจายอย้่ในร์ะบบ เศร์ษฐกิจร์ะหว่างบุคคล่แล่ะร์ะหว่างช่วงเวล่าสามาร์ถ้เช�อมื ถ้้งก้นได� โดยท�ี ม้ล่ค่าถ้ก้ วดเ้ ป็นหน่วยขีองสกลุ่ เงิน (เช่น บาท) เพิื�อความสะดวก แล่ะในร์ะบบ เศร์ษฐกิจที�มีปร์ะสิทธิภาพิ เงินก็ช่วยหล่่อล่�นื ร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะส่งผู้่าน ทร์้พิยากร์ทมี� ีอย้่ในร์ะบบให�ถ้กนำไป้ ใชงานใ� หเ� กิดปร์ะโยชนส์ ง้ สุด โดยทมี� ร์ี าคา (ว้ดด�วยสกุล่เงินที�เป็นหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี) เป็นติ้วส่งส้ญ่ญ่าณิ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจสม้ยใหม่เงินสามาร์ถ้นำไปซื�อสินค�าบร์ิการ์ แล่ะสินทร์้พิย์ได�อย่างสะดวก จ้งทำให�เร์ามีความจำเป็นติ�องถ้ือเงินไว�เพิื�อ ทำธุร์กร์ร์มแม�ว่าเงินน้�นอาจจะไม่ได�สร์�างผู้ล่ติอบแทนอะไร์ให�ก็ได� ในหม ้่ น้กเศร์ษฐศาสติร์์เองก็มีการ์พิ้ฒนาแบบจำล่องเศร์ษฐกิจมหภาคที�กำหนด ให�เงินมีหน�าที�ในร์ะบบเศร์ษฐกิจ เช่น cash-in-advance model ขีอง Abel (1985) แล่ะ Stockman (1981) ซ้�งในแบบจำล่องปร์ะเภทนี�จำเป็นติ�องมีเงิน มาล่งทุนแล่ะซ�อื ปัจจ้ยการ์ผู้ล่ิติก่อน แบบจำล่องร์้ปแบบน�จะี มีการ์พิยากร์ณิ์ ความติ�องการ์เงิน มีภาวะเงินเฟ้อซ้�งสามาร์ถ้ส่งผู้ล่ติ่อการ์สะสมทุนในร์ะบบ เศร์ษฐกิจในร์ะยะยาวได� นอกจากน ี� การ์ท�เี งินเป็นหน่วยวด้ ม้ล่ค่าทำใหเ� งินถ้ก้ สะสมเพิื�อเป็นติวแทน้ ขีองความม้�งค้�งแล่ะสถ้านะทางสงคม้ จนก่อใหเ� กิดความ บิดเบือนขีองกล่ไกในร์ะบบเศร์ษฐกิจได�ด�วยเช่นก้น แม�กร์ะท้�ง Aristotle เอง ก็เคยบ่นถ้งชาวก้ ร์ีกทค�ี ิดว่าความม�ง้ ค�ง้ คือปร์ิมาณิเหร์ียญ่ทองทม�ี ี แล่ะสถ้านะ ทางส้งคมอาจส่งผู้ล่ติ่อการ์ติ้ดสินใจขีองคนในร์ะบบเศร์ษฐกิจจนส่งผู้ล่ติ่อ การ์สะสมทุนแล่ะการ์เติิบโติขีองเศร์ษฐกิจได� อย่างในแบบจำล่องขีอง Cole แล่ะคณิะ (1992) เป็นติ�น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 24 ิน ิ ง น น เ สิ นี ห ื ทางการเงอ นเช ิ นธบัตร ส ั พ จ ิ ก บ้าน น ษฐ ดิ ร์ ที ศู ์ ะบบเ ร์ ิน ั ใน ์ ิ ง พย า น น ํ เ ิ ง เ นทร ั ิ ร์ พย ส า ทองคนทร างก ิ ื อ ั นท ส ทางการเง กร ิ นเช ส ิ นธบัตร ่� ั ื น ส พ องจ และห เคร ์ ยี พ ั ร์ ณะ (2014) คิ ะ นท ล่ ิ ส y แ 2 ea ่� ท พ า มา: McL ้� ภ ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 25 ด้งน้�น จะเห็นได�ว่าคุณิสมบ้ติิขีองเงินที�ม้กพิ้ดถ้้งก้น ได�แก่ (1) หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี (2) สื�อกล่างเพิื�อชำร์ะค่าสินค�าบร์ิการ์แล่ะหนี�สิน แล่ะ (3) เคร์ื�องร์กษา้ ม้ล่ค่า มกเ้ ป็นคณิุ สมบติ้ ทิ ี �กล่่าวถ้ง้ กนในบ้ ร์ิบทขีองเงินส้ญ่ล่กษ้ ณิ์ ในบร์ิบทขีองเงินขี�อม้ล่ คุณิสมบ้ติิท�ี 2 แล่ะ 3 อาจเป็นส�งิ ท�ีไม่สำค้ญ่น้ก เพิร์าะขี�อม้ล่ไม่ติิดขี�อจำก้ดเชิงกายภาพิในการ์ร์้บชำร์ะ การ์สร์�างการ์ยอมร์้บ จ้งทำได�ง่ายขี้�นแล่ะมีแร์งเสียดทานน�อยกว่า ส่วนการ์ร์้กษาม้ล่ค่าในมิติิขีอง ความคงทนนน้� ไมเ่ ปน็ อปุ สร์ร์คแติอ่ ยา่ งใดเมอื� เปน็ ขีอ� มล่้ สว่ นการ์ร์ก้ ษามล่้ คา่ ขีองกำล่ง้ ซอื� ในมติิ เิ ปน็ เร์อื� งการ์ร์ก้ ษาสมดลุ่ ขีองปร์มิ าณิเงนิ ในร์ะบบเศร์ษฐกจิ ใหสอดค� ล่อง� กบกำ้ ล่ง้ ซ�อจื ร์ิงในร์ะบบมากกว่าร์ปแบบเ้ งินที�ใช� ซ้�งทำได�ง่ายกว่า เมื�อใชเ� งินขีอ� ม้ล่ ซ้�งในกร์ณินี คี � ณิุ สมบติ้ ทิ ี �สำค้ญ่จากท้�ง 3 ปร์ะการ์จะเหล่ือเพิียง คุณิสมบ้ติิที� 1 เท่าน้�น แติ่จะมีขี�อก้งวล่เร์ื�อง (4) การ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า แล่ะ (5) การ์จ้ดเก็บขี�อม้ล่ที�บร์ิบ้ร์ณิ์เพิิ�มขี้�นมาแทน 1.4 เงิินใน (Inside Money) และเงิินนอก (Outside Money) อีกมิติิหน้�งในการ์แยกแยะความแติกติ่างขีองเงินคือสิ�งท�ีใช�แทน เงินน้�น เกิดขี้�นจากภาร์ะผู้้กพิ้นภายในร์ะบบเศร์ษฐกิจหร์ือไม่ แนวคิดนี� มาจาก Gurley แล่ะ Shaw (1960) ซ�ง้ เร์ียกเงินที�มาจากภาร์ะผู้้กพิ้นก้น ภายในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะสามาร์ถ้ห้กล่บก้นได� มี zero net supply (เช่น IOU อย่างที�ได�กล่่าวไปก่อนหน�านี�) ว่าเงินใน (inside money) ซ้�งอีกชื�อหน้�ง ที�น้กเศร์ษฐศาสติร์์ม้กใช�เร์ียกก้นคือ endogenous money ส่วนเงินที�ไม่ได� มาจากภาร์ะผู้ก้ พิน้ ร์ะหว่างกน้ โดยไม่จำเป็นว่าจะติอง� มสี �งใดมาหิ นุนหล่งห้ ร์ือไม่ (เช่น เงิน fiat) หร์ือหากร์องร์้บก็ร์องร์้บด�วยสินทร์้พิย์ที�ไม่ได�มี zero net supply ภายในร์ะบบเศร์ษฐกิจ (เช่น ทองคำ เงินติร์าติ่างปร์ะเทศ) เร์ียกว่า เงินนอก (outside money) น้กเศร์ษฐศาสติร์์บางกลุ่่มมองว่าเงินในแล่ะเงินนอกมีผู้ล่แติกติ่าง กนใ้ นร์ะบบเศร์ษฐกิจ เช่น Chari แล่ะคณิะ (1995) วิเคร์าะห์การ์ติอบสนองขีอง

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 26 อ้ติร์าดอกเบ�ยี ติ่อการ์เปล่�ยนแปี ล่งขีองปร์ิมาณิเงิน Cavalcanti แล่ะ Wallace (1999) แล่ะ Marimon แล่ะคณิะ (2003) วิเคร์าะห์เงื�อนไขีในร์ะบบเศร์ษฐกิจ ที�เงินในสามาร์ถ้แทนที�เงินนอกทร์ี� ฐเ้ ป็นผู้้�ออกได� เป็นติน� แติ่โดยร์วมแล่ว� ก็เป็น แนวคิดที�ไมค่ ่อยไดม� ีการ์กล่าว่ ถ้งม้ ากนกแ้ ติ ่ Lagos (2010) ไดก� ล่บม้ านำเสนอ เร์ื�องนี�ในร์้ปแบบที�เขี�าใจง่ายขี้�น แล่ะบทความวิจ้ยปี 2019 เร์ื�อง “The Digitization of Money” ขีอง Brunnermeier แล่ะคณิะ ก็มีการ์กล่่าวถ้้ง แนวคิดนี� โดยอธิบาย inside money ว่าเป็น “claim on a (private) issuing entity” ทำให�ความแติกติ่างขีองเงินในมิติินี�กล่้บมาอย้่ในความสนใจอีกคร์้�ง เงินในเป็นมาจากการ์นำกำล่้งซ�อในอนื าคติมาแปร์เปล่�ยนเี ป็นเงิน ในปัจจุบ้นเป็นหนี�สินร์ะหว่างก้น ในขีณิะที�เงินนอกอาจพิิจาร์ณิาเป็นกำล่้งซื�อ ที�สร์�างขี้�นมาใหม่ได� แล่ะไม่ได�เป็นหน�ีสินร์ะหว่างผู้้�ใด ติ้วอย่างในภาพิท�ี 3 แสดงให�เห็นถ้้งร์ะบบเศร์ษฐกิจที�มีคร์้วเร์ือน ภาคธุร์กิจ แล่ะภาคร์้ฐ ในร์ะบบ เศร์ษฐกิจนี�มี productive assets อย้่ 200 แติ่เนื�องจากมีความติ�องการ์ใช� เงินในร์ะบบ ทำให�ร์้ฐพิิมพิ์เงินออกมา 150 โดย 50 ถ้ือโดยคร์้วเร์ือนแล่ะ 100 ถ้ือโดยภาคธร์กุ ิจ โดยเงินนี�เป็นเงินนอก (outside money) เม�อื หก้ ล่บสินทร์้พิย์ แล่ะหนี�สินในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่�วก็ย้งคงเหล่ือ 200 แติ่ในร์ะหว่างที�เงินนี�ย้ง หมุนเวียนในร์ะบบเศร์ษฐกิจ คร์้วเร์ือนจะมีม้ล่ค่าสินทร์้พิย์สุทธิ 350 เพิร์าะมี ผู้่านการ์ถ้ือคร์องหุ�นขีองภาคธุร์กิจม้ล่ค่า 300 (ซ้�งร์วมเงินที�ร์้ฐพิิมพิ์ 100 เขี�าไปด�วย) แล่ะเงินอีก 50 ติ่อมาบร์ิษ้ทเปล่�ยนโคี ร์งสร์�างการ์เงินด�วยการ์ออกห�นุ ก้�มา 25 เพิื�อซื�อหุ�นคืน ซ้�งคร์วเ้ ร์ือนติด้ สินใจซื�อหุ�นก ้� 10 จาก 25 แล่ะถ้ือที�เหล่ือเป็นเงิน ทำให�ม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ขีองคร์้วเร์ือนย้งอย้่ที� 350 แติ่ปร์ะกอบด�วยหุ�น 275 หุ�นก้� 10 แล่ะเงิน 65 ท�เี พิ�มิ ขี้�น 15 จากส่วนท�เหี ล่ือท�ีไม่ได�นำไปซ�อื ห�นุ ก้� ซ้�งหุ�นก้�เอกชนที�เหล่ืออีก 15 น้�นถ้ก้ ซื�อโดยร์ฐ้ ดวยก� าร์พิิมพิ์เงินเพิิ�ม แติ่เนื�องจาก เงินน�ีมีสินทร์้พิย์ที�เป็น zero net supply ในร์ะบบหนุนหล่้งทำให�เงินนี�เป็น เงินใน (inside money) เงินที�ถ้้กพิิมพิ์เพิิ�มเกิดขี้�นเพิร์าะติ�องมีปร์ิมาณิเงินให� เพิียงพิอติ่อความติองก� าร์ในการ์ถ้ือเงินโดยโดยคร์วเ้ ร์ือน เมื�อหก้ ล่บสินทร์้พิย์ แล่ะหนี�สินในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่�วแติ่ล่ะภาคส่วนก็ย้งมีม้ล่ค่าสินทร์้พิย์สุทธิ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 27 เท่าเดิม ทำใหก� าร์พิิมพิ์เงินในเพิ�มิ ขี้�นมาในบร์ิบทนไ�ี ม่ได�มีการ์เปล่�ยนแปี ล่งอะไร์ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจในภาพิร์วม ในช่วงล่่าอาณิานิคมยุคปล่ายศติวร์ร์ษที� 15 ถ้้งปล่ายศติวร์ร์ษที� 17 กองกิสติาดอร์์ชาวสเปนได�นำเงินแล่ะทองคำจำนวนมากท�มาจี ากการ์พิิชิติ จก้ ร์วร์ร์ดิแอซเท็กแล่ะจก้ ร์วร์ร์ดอิ ินคาร์วมถ้งเ้ งินทขีี� ุดไดจ� ากเหมืองในเม็กซิโก แล่ะเปร์้เขี�าส้่ปร์ะเทศ เงินแล่ะทองคำไม่ได�เป็นหนี�สินร์ะหว่างใคร์ในปร์ะเทศ แล่ะเงินแล่ะทองคำที�เพิิ�มขี้�นไม่ได�หมายความว่าชาวสเปนมีกำล่้งซื�อมากขี้�น เพิร์าะแม�มีปร์ิมาณิเงินมากขี้�นแติก่ ิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจไม่ได�มีการ์เปล่�ยนแปี ล่ง ปร์ิมาณิเงินที�เพิิ�มขี้�นก็หมายความว่ามีคนพิร์�อมจะใช�เงินมากขี้�นก้บสินค�าที� มีอย้่เดิมจนทำให�ร์าคาขีองสินค�าเพิ�มิ ขี้�น น้กปร์ะว้ติิศาสติร์์เร์ียกเหติุการ์ณิ์ ช่วงนี�ว่า Spanish Price Revolution อย่างไร์ก็ติาม มีความเห็นหล่ายกร์ะแสว่าภาวะเงินเฟ้อนี�มาจาก สมบติ้ ทิ ี�เขีามาในป� ร์ะเทศหร์ือไม ่ Hamilton (1929) กล่่าวว่ากองท้พิสเปนมีการ์ นำเงินแล่ะทองคำทไ�ี ด�มาน�ีในการ์บร์ิหาร์การ์สงคร์ามแล่ะกิจการ์ในติ่างปร์ะเทศ ไม่ได�นำเขี�ามาในสเปนท้�งหมดจ้งไม่น่าจะส่งผู้ล่ติ่อร์าคามากน้ก แติ่ติ่อมา Fisher (1989) ก็ได�นำขี�อม้ล่ปร์ิมาณิเงินในร์ะบบแล่ะร์ะด้บร์าคามาวิเคร์าะห์ แล่ะพิบความส้มพิ้นธ์เชิงบวกร์ะหว่างปร์ิมาณิเงินแล่ะร์ะด้บร์าคาในสเปน ซ้�งติวอ้ ย่างขีองสเปนแสดงใหเ� ห็นว่าการ์นำเงินนอกเขีามาใน� ร์ะบบโดยท�ไี ม่ได � มีกิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจร์องร์้บ อาจเป็นเหติุให�เกิดภาวะเงินเฟ้อได� (แติ่ก็ไม่ เสมอไป อย่างติ้วอย่างขีองร์าชวงศ์หยวน เป็นติ�น) เงินนอกเป็นสิ�งที�ไม่ไดเ� ป็นหนสี� ินร์ะหว่างผู้้�ใด แล่ะมกใ้ ช�สิ�งที�เกิดขี้�น ติามธร์ร์มชาติ ิ เช่น ทองคำ หยก แล่ะเปล่ือกหอย หร์ือเงินสินคา� ซ�งจะ้ ถ้ือเป็น “ขีองขีว้ญ่จากธร์ร์มชาติิ” (nature’s gift) ก็คงได� เมื�อมนุษย์สามาร์ถ้คร์อบคร์อง ขีองขีวญ่้ จากธร์ร์มชาติไิ ดจ� ง้ เกดิ การ์แล่กเปล่ยี� นสงิ� นน้� ได � แล่ะขีองขีวญ่้ ทสี� ง้ คม ติกล่งกำหนดใช�ให�เป็นเงินจ้งม้กมีปร์ะโยชน์ในติ้ว เช่น โล่หะ หร์ือหากไม่ได� มีปร์ะโยชน์ในติ้ว ก็ควร์เป็นขีองที�ไม่ได�หาได�ง่ายๆ พิกพิาได� ใช�งานสะดวก ในบร์ร์ดาขีองขีว้ญ่จากธร์ร์มชาติิที�มีหล่ากหล่ายนี� ที�ดินเองก็หน้�ง ในขีองขีว้ญ่น้้�นเช่นก้น มนุษย์หาปร์ะโยชน์จากการ์นำที�ดินมาใช�งาน เช่น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 28 กสิกร์ร์ม อย้่อาศ้ย แล่ะในหล่ายอาร์ยธร์ร์มย้งมีการ์กำหนดความเป็นเจ�าขีอง ด�วยขี�อผู้้กม้ด เช่น การ์ล่�อมร์้�วหร์ือโฉนดได�อีกด�วย แติ่ก็ไม่ปร์ากฏว่าถ้้กนำ มาใช�เป็นเงิน อาจเป็นเพิร์าะพิกพิาไม่สะดวก ไม่ได�แบ่งเป็นหน่วยย่อยง่าย ไม่ได�มีความเป็นมาติร์ฐานมากพิอในการ์นำมาใช�เป็นหน่วยว้ดขี�อม้ล่ ด้งน้�น แม�ว่าเงินนอกอาจจะไม่มีพิ้นธะส้ญ่ญ่าหนี�สินให�ทวงถ้าม จากใคร์ทำให�ด้เหมือนไม่มีสิ�งใดร์องร์้บ แติ่เงินนอกก็ย้งมีปร์ะโยชน์ในฐานะ สื�อกล่างในการ์แล่กเปล่ี�ยนทร์ี� กษาคว้ ามเป็นส่วนติว้ ทำใหเ� กิดการ์แล่กเปล่ี�ยน ร์ะหว่างหล่ายฝ่ายได�ด�วยติ�นทุนติ�ำที�สุด ซ้�งในบร์ิบทนี� น้กเศร์ษฐศาสติร์์เช่น Tirole (1985) แล่ะ Brunnermeier แล่ะ Niepelt (2019) ได�สร์�างแบบจำล่อง เศร์ษฐกิจที�มีท้�งเงินในแล่ะเงินนอก แล่ะได�แสดงให�เห็นถ้้งเงื�อนไขีที�ทำให� เงินนอกย้งสามาร์ถ้มีม้ล่ค่า “ฟองสบ้่” (rational bubble) ได�แม�ว่าจะมีเงินใน เพิร์าะความสะดวกในการ์แล่กเปล่ี�ยนน้�นเอง ส่วนเงินในน้�นสามาร์ถ้เพิิ�มล่ดไดโดยไ� ม่จำเป็นติองเ� ป็นอน้ ติร์ายติ่อ ม้ล่ค่าขีองเงินเพิร์าะเป็นการ์นำกำล่้งซื�อขีองเศร์ษฐกิจจร์ิง (real economy) ในอนาคติมาใชก� อ่ นแล่ะมภี าร์ะผู้ก้ พิน้ ติอ� งใชค� นื แล่ะถ้ก้ สร์า� งขีน้� จากกร์ะบวนการ์ ล่งทุนเพิื�อเพิิ�มผู้ล่ผู้ล่ิติทางเศร์ษฐกิจอีกด�วย ท้�งนี� ไม่ได�หมายความว่าเงินใน จะไม่นำมาซ�งเ้ งินเฟ้อแล่ะเงินนอกจะนำมาซ�งเ้ งินเฟ้อเสมอ ส�งิ ท�อี าจช่วย แยกแยะได�ว่าจะเกิดเงินเฟ้อขี้�นหร์ือไม่อาจเป็นการ์นำเงินน้�นไปใช�ก้บส�งใดิ ซ้�งจะกล่่าวถ้้งในบทที� 2.2 แม�ว่าติ้วอย่างในภาพิท�ี 3 จะเป็นภาคร์้ฐท�สี ร์�างเงิน ไม่ว่าใคร์ใน ร์ะบบเศร์ษฐกิจก็สามาร์ถ้สร์�างเงินขี้�นมาได� แติ่อย่างไร์ก็ติาม ในที�สุดแล่�วร์้ฐ มก้ ผู้ก้ ขีาดการ์กษาปณิ์เหร์ียญ่แล่ะพิิมพิ์ธนบ้ติร์ ทำใหใน� ช่วงทผู้ี� ่านมามีแติร์่ ฐ้ เท่าน้�นที�สามาร์ถ้สร์�างเงินนอกได� ท้�งนี� การ์สร์�างเงินนอกขีองร์้ฐม้กเร์ียกว่า debt monetization ซ�งมาจ้ ากการ์สร์�างเงินเพิ�อมาชำื ร์ะหน�ีสินท�ีร์้ฐก้�ยืมมา ใช�จ่ายหร์ือล่งทุนเกินกว่าร์ายได�ท�เี ก็บภาษ ี แติ่หากร์ฐชดใ้ ชเ� งินท�นำมาใี ช�ก่อน จากการ์ก่อหนี� (เหมือนเอกชนที�ออกหุ�นก้�ติามติ้วอย่าง) เงินน้�นจะถ้ือว่าเป็น เงินใน ด้งน้�นการ์พิิจาร์ณิาเร์ื�องเงินจ้งควร์มีการ์แยกแยะร์ะหว่างเงินนอกแล่ะ เงินในด�วย

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 29 ­€ ­€­€ อ ืี น Œเหลก 15น สิ ี สิ นี มอนี ิ ิŒ ิ ห น : 150 ห น : 150 เง ิ เง ิ : -150ิ : -150 ทธ นเพ ทธ ุ ิ ุ ู นใน (  o  เอกชนท ้์ ์ เง ์ ิ ส ิ ส นนอก (ou o ุนนอก (ou o  ้ ์ ั นก ์ ั พย มพ พย ั ิ ฐ…ธนาคารกลาง อเปนเง ”ื ื ั อห ั พย นทร พย นทร ิ ู ิ : 15 อเปนเงส ้ อเปนเงส ื ั ื นทร ฐซ นทร ิ ิ ุ ้ ภาครส ส นก ห ิ วยการพ น 15 ถ 3‡ ร้ ิ ด ิ น 150 ถ น 150 ถและ เง เง เง น น สิ สิู : ƒ5 ู ้ ƒ5 y) นี ้น นี ห ุ ื ห ุ ้ ้ น : 300 ุ น : ƒ™5 ้ ิ นก ิ : 0ุ : 0 ้ จ นก ิ ห ุ ห ห ้ ทธ นค ทธ ุ ุ ุ รก ์ ์ ส ”ื ส ั อห ั ­ พย ทออกห ­ พย ภาคธ์ ัŒอซ์ ิ นทร ษ นทร ั ิ พืั ิ พย ส เ พย ส ิ ิ นทรน : 100 นทรน : 100 ิ  ‚­‚ : ƒ001‡ บริ ‚­‚ : ƒ00 ส เง r ส เง r P€‚ P€‚ ม นนอก (Outside Mone ิŒ ิ ง ์ ิ ์ น ั นสดเพน ั สิ พยิ สิ พยิ นี : 350 อเงนี : 350 ห นทร ื ห นทร y) และเ ิทธ ิทธ สุ สุ ส ิ ส ื น 10 จาก ƒ5 อน ู และถ งเง้ ั ่ วเร ุ ้ คร์ นก์ ั ั พย ”ืพย ือห อนแบ ู : 10 ิ ิ้ นทรน : 50 นทรน : ˜5 ิ ุ ิ ุ ้ ้ น : 300 ุ น : ƒ™5 ้ ั นก ส เง ห วเรัส เงห ห บมาซ ร ้ ƒ‡ ครŒได ใน (Inside Mone ที น ิ ง 3 เ os (2010) ่� ท ag พ า มา: L ้� ภ ที่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 30 การ์สร์างเ� งินนอกขีองร์ฐ้ มก้ ถ้กเ้ ช�อมโยงื กบก้ าร์อด้ ฉีดเงินเขีา� ร์ะบบ จนเงินเฟ้อ แติ่ในปัจจุบ้น มีกลุ่่มน้กเศร์ษฐศาสติร์์ท�เสนอแนี วคิด Modern Monetary Theory (MMT) เช่น Stephanie Kelton (2020) ที�เชื�อว่าเงินนอก แล่ะเงินในไม่ไดแ� ติกติ่างกน้ มาก ร์ฐจะพิ้ ิมพิ์เงินมาเฉยๆ หร์ือจะกก้� ไ็ ด� แล่ะร์ฐไ้ ม่ จำเป็นติองเ� ก็บภาษีเพิื�อใช�จ่ายติามงบปร์ะมาณิดวย� ซำเ� นื�องจากสามาร์ถ้พิิมพิ์ เงินได� ทำใหเ� ร์�องื ร์ายร์บ้ ร์ายจ่ายขีองภาคร์ฐไ้ มม่ ีความหมาย เมื�อไร์ทติี� องก� าร์ ใช�จ่ายก็สามาร์ถ้พิิมพิ์เงินขี้�นมาได�เสมอ เป้าหมายขีองการ์เก็บภาษีจ้งไม่ใช่ เพิื�อการ์สร์�างร์ายได� แติ่เป็นการ์สร์�างความจำเป็นในการ์ใช�เงินติร์าขีองร์้ฐ เพิื�อจ่ายภาษีแล่ะเป็นการ์ล่ดกำล่้งซื�อในร์ะบบเพิื�อไม่ให�เกิดเงินเฟ้อขี้�น ทำให� นโยบายคล่้งแล่ะนโยบายการ์เงินเป็นเร์ื�องเดียวก้นไปโดยปร์ิยาย ซ้�งร์้ฐจะ สามาร์ถ้ทำแบบนี�ได�ก็ติ่อเมื�อมีความสามาร์ถ้พิิมพิ์เงินได�เองแล่ะก้�ยืมในสกุล่ ขีองตินเอง ติามส้มภาษณิ์ขีอง Alan Kohler ในนิติยสาร์ eureka report4 แนวคิดนี�น่าจะเร์ิ�มติ�นจาก Warren Mosler ผู้้�บร์ิหาร์กองทุน hedge fund ที�ส้งเกติว่าอ้ติร์าดอกเบี�ยเงินก้�ขีองธนาคาร์ในอิติาล่ีช่วงติ�นทศวร์ร์ษ 1990 (ปร์ะมาณิ 10%) ติำ� กวา่ อติร์้ าดอกเบยี� พิน้ ธบติ้ ร์ร์ฐ้ บาล่ (ปร์ะมาณิ 12%) ทำให� นก้ ล่งทุนสามาร์ถ้ทำกำไร์จากการ์ก้�เงินมาปล่่อยให�กบ้ ร์ฐบา้ ล่ได� Mosler ได�บิน ไปพิบก้บร์้ฐมนติร์ีคล่้งขีองอิติาล่ีเพิื�อให�ม้�นใจว่าร์้ฐจะไม่ผู้ิดน้ดชำร์ะหนี� ทำให� Mosler ค�นพิบขี�อเท็จจร์ิงว่าร์้ฐสามาร์ถ้พิิมพิ์เงินมาชำร์ะหนี�ได� ซ้�งขี้ด ก้บความเขี�าใจเร์�องเื งินในยุคน้�นที�ได�ย้งได�ร์้บอิทธิพิล่จาก Gold Standard ด้งน้�น MMT เป็นอีกแนวคิดหน้�งเกี�ยวก้บความเชื�อมโยงร์ะหว่างเงินแล่ะ เงินเฟ้อที�แสดงให�เห็นถ้้งความล่้กซ้�งแล่ะซ้บซ�อนขีองเงิน แล่ะหล่ากหล่าย แนวคิดว่าเงินคืออะไร์ 4 Alan Kohler, “The money story told by a father of MMT”, eureka report, 4 August 2020, https://www.eurekareport.com.au/investment-news/the-money-story-told-by-a-father- of-mmt/148340.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 31 1.5 การสร้างิและทุำาลายเงิิน ในยุคที�เงินยงเ้ ป็นเงินสินคา� การ์ใชโ� ล่หะมคี ่าแทนเงินอย้่ในร์ปแบบ้ ขีองเหร์ียญ่กษาปณิ์ ซ้�งโร์งกษาปณิ์ (ใช�คำว่า mint ที�เป็นคำนาม) มีหน�าที� ผู้ล่ิติเหร์ียญ่กษาปณิ์ (ใช�คำว่า mint ที�เป็นคำกร์ิยา) ที�มีน�ำหน้กแล่ะความ องค์ปร์ะกอบขีองโล่หะมีค่าติามอ้ติร์าที�กำหนดไว�ในร์ะบบเศร์ษฐกิจ เหร์ียญ่ กษาปณิท์ ี�เสื�อมสภาพิเสียหายสามาร์ถ้นำมาหล่อมทำล่ายเพิื�อสร์างเห� ร์ียญ่ใหม่ ที�มีสภาพิดีกว่าได� เนื�องจากเหร์ียญ่กษาปณิ์มีการ์กำหนดม้ล่ค่าที�ติร์าไว� จ้งมี ความพิยายามในการ์เล่็มเหร์ียญ่ (clip) เพิื�อนำเศษโล่หะมาหล่อมใหม่ โดยที� เหร์ียญ่กษาปณิ์ที�ถ้้กเล่็มไปแล่�วก็ย้งมีการ์ใช�งานติามม้ล่ค่าที�ติร์าไว� การ์เล่็ม เหร์ียญ่หล่อมใหม่อาจพิิจาร์ณิาเป็น arbitrage หร์ือการ์ทำกำไร์จากส่วนติ่าง ขีองร์าคาปร์ะเภทหน้�งได� ดวยเห� ตินุ ี�การ์เล่็มเหร์ียญ่จง้ ถ้ือว่าเป็นความผู้ิดร์ายแ� ร์ง ในร์ะดบคว้ ามผู้ิดอาญ่าแผู้่นดินเพิร์าะถ้ือเป็นการ์ปล่อมแปล่งเงินปร์ะเภทหน้�ง แล่ะทำให�ม ี “ปร์ิมาณิ” เงินในร์ะบบมากกว่าที�ควร์จะมติี ามปร์ิมาณิทางกายภาพิ ซ้�งการ์เล่็มเหร์ียญ่เป็นส�งิ ที�ทำได�ท้�งภาคร์้ฐแล่ะปร์ะชาชน ทำให� Kaplanis (2003) กล่่าวว่าการ์เล่็มเหร์ียญ่โดยร์้ฐถ้ือเป็นร์้ปแบบหน�ง้ ขีองการ์ด�อยค่า ขีองเงิน (debasement) ขีองปร์ะชาชน โล่หะมีค่าที�ใช�แทนเงินที�นิยมในโล่กยุคศติวร์ร์ษที� 19 คือทองคำ แล่ะเงิน แม�ว่าจะมีการ์ใช� Gold Standard ในยุคน้�นอย่างที�ได�กล่่าวมาแล่�ว แติ่อีกแนวคิดหน้�งในช่วงน้�นคือการ์ใช�โล่หะมีค่าท้�งสองปร์ะเภทควบค้่ก้นแล่ะ มีการ์ติร์้งร์าคาท้�งร์ะหว่างเงินติร์า ทองคำ แล่ะเงิน (Bimetallic Standard หร์ือ Bimetallism) ซ้�งกลุ่่มที�ปร์ะเทศที�สน้บสนุนได�ให�เหติุผู้ล่ว่าการ์ใช�โล่หะ ท้�งสองปร์ะเภทจะทำให�มีปร์ิมาณิเงินในร์ะบบเพิ�อื ร์องร์บ้ กิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจ มากขี้�น ทำให�ร์าคาสินค�าแล่ะบร์ิการ์มีเสถ้ียร์ภาพิมากขี้�น5 6 5 Britannica, “bimetallism: monetary system”, https://www.britannica.com/topic/bimetal- lism. 6 ผู้้้อ่านสามารถศึกษาราย้ล่ะเอ้ย้ดเพิ่ิมเติิมเก�้ย้วกับประวัติิศาสติร์แล่ะนัย้สำาคิัญที่างเศรษฐศาสติร์ขีอง � ระบบ Bimetallism ได้จัากหนังสือขีอง Reddish (2000)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 32 แติ่อย่างไร์ก็ติาม การ์ติร์้งอ้ติร์าแล่กเปล่�ยนเหี ร์ียญ่กษาปณิ์ที� ทำด�วยทองคำแล่ะเงินไว�ทำให�ร์าคาร์ะหว่างทองคำแล่ะเงินถ้้กติร์้งไว�ด�วย หากปร์ะชาชนมีความติ�องการ์ว้สดุที�เป็นทองคำมากกว่าเงิน เหร์ียญ่กษาปณิ์ ม้ล่ค่าเท่าๆ กน้ ที�ทำดวยทองคำ� ก็จะเป็นทติี� องก� าร์มากกว่าเหร์ียญ่กษาปณิ์เงิน การ์ขีายเหร์ียญ่กษาปณิ์ที�ทำด�วยทองคำอาจมีร์าคามากกว่าม้ล่ค่าที�ติร์าไว� ทำให�ปร์ะชาชนอยากสะสมเหร์ียญ่กษาปณิ์ทองคำแติ่ใช�จ่ายด�วยเหร์ียญ่ กษาปณิ์เงิน ทำให�เหร์ียญ่เงินกล่ายเป็น bad money (ที�ไม่อยากเก็บเล่ยถ้้ก นำมาใช�) ในขีณิะที�เหร์ียญ่ทองกล่ายเป็น good money (ดีจนอยากสะสมไว� เพิร์าะร์าคาส้งกว่าม้ล่ค่าที�ติร์าไว�แล่ะอาจส้งขี้�นได�เร์ื�อยๆ หากเป็นที�ติ�องการ์ แล่ะทองคำยงเ้ ป็นวส้ ดทุ ี�สามาร์ถ้นำมาแสดงสถ้านะทางสงคมไ้ ด�ดีกว่าเงินดวย)� ทำให�ปร์ิมาณิเหร์ียญ่กษาปณิ์ที�หมุนเวียนในร์ะบบเหล่ือแติ่ bad money ปร์ากฏการ์ณิ์นี�เป็นที�มีขีอง Gresham’s law ที�กล่่าวว่า “bad money drives out good” โดย bad money ไม่ได�หมายถ้้งเหร์ียญ่กษาปณิ์เงินเปร์ียบเทียบ ก้บทองคำ แติ่ร์วมถ้้งเหร์ียญ่กษาปณิ์ที�ถ้้กเล่็มจนม้ล่ค่าโล่หะติ�ำกว่าที�ติร์าไว� ด�วยเช่นก้น ซ้�งแสดงใหเ� ห็นว่าแม�ม้ล่ค่าขีองเงินจะถ้ก้ ติร์าไว�ติามกติิกาสงคม้ แติร์่ าคาซือ� ขีายขีองเงินก็สามาร์ถ้แติกติ่างจากม้ล่ค่าน้�นได�เสมอ การ์ผู้ล่ิติเงินที�มีติ�นทุนการ์ผู้ล่ิติติ�ำกว่าม้ล่ค่าที�ติร์าไว�ทำให�เกิด “กำไร์” จากการ์ผู้ล่ิติเงินได� ซ้�งกำไร์นี�เร์ียกว่า seigniorage มีร์ากศ้พิท์ จากภาษาฝร์้�งเศสว่า seigneuriage หร์ือสิทธ�ิขีองผู้้�เป็นนาย (seigneur) ที�สามาร์ถ้ผู้ล่ิติเงินได� ในยุคที�ใช�โล่หะมีค่าแล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ seigniorage คือการ์นำโล่หะอื�นมาเจือปน (เช่น ทองคำผู้สมทองแดง) ทำให�ติ�นทุนในการ์ กษาปณิ์เหร์ียญ่ติ�ำกว่าม้ล่ค่าหน�าเหร์ียญ่ที�บ้งค้บใช�ติามกฎหมาย (ถ้ือว่าเป็น debasement อีกวธิ ีหน้�งที�เกิดขี้�นโดยผู้ม้� สี ิทธ�กษาปิ ณิ์เหร์ียญ่) ทำใหเ� กิดกำไร์ จากการ์กษาปณิ์ขี้�น ในบร์ิบทขีองธนบ้ติร์ คำว่า seigniorage ในหม้่น้กเศร์ษฐศาสติร์์ มีสองนิยาม คือ (1) opportunity cost seigniorage หมายถ้้งผู้ล่ติอบแทน ที�เงินสามาร์ถ้สร์�างได�ล่บด�วยติ�นทุนขีองการ์ผู้ล่ิติเงิน จ้งเป็นค่าเสียโอกาส ขีองผู้้�เล่ือกที�จะถ้ือเงินแทนการ์นำไปล่งทุน ปร์ะโยชน์ขีองแนวคิดนี�คือ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 33 ค่าเสียโอกาสสะทอน� ถ้ง้ คณิคุ ่าที�ปร์ะชาชนให�ติ่อการ์มีเงินสดที�สามาร์ถ้ทำงาน ได�คร์บติามหน�าที�ท้�งสามในร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะ (2) monetary seigniorage หมายถ้้งสว่ นติา่ งร์ะหวา่ งมล่้ คา่ ทติี� ร์าไวขี� องเงนิ ล่บดว� ยติน� ทนุ ขีองการ์ผู้ล่ติิ เงนิ ซ้ง� นยิ ามนีจะสอดค� ล่�องก้บกร์ณิีกำไร์ขีองการ์กษาปณิ์มากกว่า บทความวิจ้ยขีอง Neumann (1992) ได�กล่่าวถ้้งนิยามขีอง seigniorage ท้�งสองร์้ปแบบ ซ�้งในบร์ิบทขีองการ์เสวนาเร์ื�อง seigniorage นกเศ้ ร์ษฐศาสติร์ม์ กใ้ ช�นิยามขีอง monetary seigniorage มากกว่า แติ ่ Neumann (1992) มองว่านิยามน�ีย้งไม่คร์บถ้�วน เนื�องจากกล่ไกการ์สร์�างเงินในร์ะบบ เศร์ษฐกิจโดยการ์พิิมพิ์เงินน้�น ธนาคาร์กล่างพิิมพิ์ธนบ้ติร์มาแล่กกบ้ ติร์าสาร์หนี� หากติร์าสาร์หนี�ออกโดยภาคร์้ฐ (ซ้�งก็จะเป็นกร์ณิี debt monetization ที�ได� กล่่าวไปก่อนหน�านี�) ร์ายได�ดอกเบี�ยก้บค่าใช�จ่ายดอกเบี�ยถ้ือเป็นการ์โยกเงิน ขีองร์้ฐจากกร์ะเป๋าหน้�ง (คล่้ง) ไปย้งอีกกร์ะเป๋าหน้�ง (ธนาคาร์กล่าง) เท่าน้�น จ้งห้กล่บกล่บก้น แติ่ในกร์ณิีที�เป็นติร์าสาร์หนี�เอกชน ร์ายได�ดอกเบี�ยจ้งถ้ือ เป็นร์ายได� (แล่ะกำไร์) ขีองร์ฐ้ อีกช่องทางหน้�งดวย� ซ้�ง แติ ่ Neumann (1992) เร์ียกนิยามที�ร์วมถ้้งร์ายได�ส่วนนี�ว่า extended monetary seigniorage แสดงให�เห็นถ้้งวิธีหล่ากหล่ายที�ร์้ฐสามาร์ถ้สร์�างร์ายได�จากการ์ผู้ล่ิติเงินได� ท้�งนี� ธนบ้ติร์มีหล่ายร์้ปแบบ ธนบ้ติร์ที�มีสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน เช่น ติร์าสาร์หนี�หร์ือหนี�สินอื�นหนุนหล่้งอย้่ถ้ือเป็นเงินใน (inside money) ทำให�มี “ติน� ทุน” จากสินทร์้พิย์หนุนหล่ง้ ดวย� seigniorage ขีองธนบ้ติร์ท�เี ป็นเงินในจง้ ไม่ได�สงมากเ้ ท่าธนบ้ติร์ท�เี ป็นเงินนอก (เวนแ� ติว่ ่าธนบ้ติร์น้�นหนุนดวยเ� งินนอก อีกท ี เช่น ทองคำ เป็นติน� ธนบ้ติร์ทองคำน้�นก็จะถ้ือว่าเป็นเงินนอกทม�ี ติี น� ทุน เพิร์าะติ�องไปหาเงินนอกมาเพิื�อผู้ล่ิติอีกที) ในขีณิะที�เหร์ียญ่กษาปณิ์มาจาก commodity จ้งถ้ือว่าเป็นเงินนอกอย้่แล่�ว เร์ื�อง seigniorage จ้งมีความ แติกติ่างร์ะหว่างเงินในแล่ะเงินนอกด�วย ในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นที�หน�าที�ผู้ล่ิติเงินม้กเป็นขีองหน่วยงานร์้ฐ อาจมีหล่ายหน่วยงานเป็นผู้้�ด้แล่ อย่างเช่น ในปร์ะเทศไทยธนบ้ติร์ผู้ล่ิติโดย โร์งพิิมพิ์ธนบ้ติร์ ธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทย แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ผู้ล่ิติโดย กร์มธนาร์้กษ์ กร์ะทร์วงการ์คล่้ง โดยท้�งสองหน่วยงานมีหน�าท�ีผู้ล่ิติเงิน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 34 ให�เพิียงพิอติ่อการ์ใช�งานในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะร์้บแล่กคืนธนบ้ติร์แล่ะ เหร์ียญ่กษาปณิ์ที�ชำร์ุดแล่ะเสื�อมสภาพิ (ที�พิิส้จน์แล่�วว่าไม่ได�ปล่อมแปล่ง) เพิื�อไปทำล่าย การ์พิิมพิ์ธนบ้ติร์น้�นจำเป็นติ�องมีทุนสำร์องเงินติร์าเพิ�อหื นุน หล่้งธนบ้ติร์ออกใช�ติาม พิร์บ. เงินติร์า พิ.ศ. 2501 โดยสินทร์้พิย์ที�กำหนด มที ง้ � ทองคำ เงนิ ติร์าติา่ งปร์ะเทศ หล่ก้ ทร์พิ้ ยติ์ า่ งปร์ะเทศ ไปจนถ้ง้ หล่ก้ ทร์พิ้ ย์ ร์้ฐบาล่ไทยแล่ะติ้�วเงินในปร์ะเทศ ทำให�ความเป็นเงินในแล่ะเงินนอกขี้�นอย้่ ก้บองค์ปร์ะกอบขีองทุนสำร์องเงินติร์า เนื�องจากทุนสำร์องร์ะหว่างปร์ะเทศ ไม่ได�เป็นส่วนหน�งใน้ ร์ะบบเศร์ษฐกิจ ถ้ือเป็นเงินนอก จ้งสามาร์ถ้พิิจาร์ณิา ธนบ้ติร์ที�ถ้้กหนุนหล่้งด�วยเงินนอกเป็นเงินนอกได� (public outside money) ส่วนในบร์ิบทขีองเงินในที�มาจากหนี�สินเอกชน (private inside money) การ์ทำล่ายเงินเกิดขี้�นเมื�อผู้้�ก้�นำเงินมาชำร์ะหนี� สินเชื�อที�เป็นสินทร์้พิย์ขีอง ธนาคาร์ก็จะหายไปพิร์�อมก้บเงินฝากในบ้ญ่ชีขีองผู้้�ก้� เหล่ือไว�แติ่กำไร์ท�ี ธนาคาร์ได�จากการ์ปล่่อยสินเชื�อ (หร์ือผู้ล่ิติเงิน) ขี้�นมาน้�นเอง จะเห็นได�ว่า “เงิน” มีหล่ายร์้ปแบบมากติามแติ่ปร์ะโยชน์ที�ติ�องการ์ จะใช�แล่ะผู้้�คนพิิจาร์ณิายอมร์้บ แล่ะคุณิสมบ้ติิขีองเงินที�ติ�องการ์ก็สามาร์ถ้ เปล่ี�ยนแปล่งได�ติามบร์ิบทการ์ใช�งานแล่ะความติ�องการ์พิื�นฐานขีองส้งคม หน้งสือ “Money: The True Story of a Made-up Thing” ที�เขีียนโดย Jacob Goldstein แล่ะติีพิิมพิ์ในปี 2020 ได�กล่่าวไว�ว่า “ปร์ะว้ติิศาสติร์์ขีองเงิน โดยร์วมแล่�วก็คือปร์ะว้ติิศาสติร์์ขีองการ์ที�สิ�งติ่างๆ กล่ายเป็นเงินโดยที�ผู้้�คน ไม่ได�ร์้�ติ้ว” แม�กร์ะท้�งสินทร์้พิย์ทางการ์เงินแล่ะหนี�สินก็กล่ายเป็นเงินได� บทติ่อไปจ้งจะกล่่าวถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินแล่ะร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้นก่อน ที�จะเช�อมโยงไปื ถ้้งผู้ล่กร์ะทบขีองเทคโนโล่ยีดิจิท้ล่ติ่อสิ�งท�อี าจกล่ายเป็นเงิน ในปัจจุบ้นแล่ะอนาคติ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 35 - ความหลากหลายของิเงิินในระบับั เศรษฐกิจทุำาให้แบับัจำาลองิเศรษฐกิจ ดีังิเดีิมทุีมักไม่ไดี้แยกปัระเภทุของิเงิิน � � และวิเคราะห์ปัริมาณ์เงิินในองิค์รวม ก่อให้เกิดีความเข้าใจผิิดีในเร่องิกลไก � การสงิผิ่านของินโยบัายการเงิิน... ่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 36 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 37 บั ทุ ทุี 2 � บัริการทุางิการเงิิน และระบับัการเงิิน ในปััจจุบััน - เงินใน (inside money) มาจากภาร์ะผู้้กพิ้นก้นภายในร์ะบบ เศร์ษฐกิจ ซ้�งร์ะบบการ์เงินถ้้กสร์�างขี้�นมาเพิ�ออำนื วยความสะดวกให�ขี�อม้ล่ สามาร์ถ้ถ้ก้ จดเ้ ก็บแล่ะส่งติ่อกนไ้ ด� ผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินจงเ้ ป็นผู้ท้� มี�ีบทบาท ที�สุดติ่อการ์สร์�างแล่ะบร์ิหาร์จ้ดการ์เงินซ�ง้ มีผู้ล่ติ่อการ์ดำเนินงานแล่ะการ์ เติิบโติขีองเศร์ษฐกิจด�วย ทำให�ในความเป็นจร์ิงแล่�วเงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่าย ในปัจจุบ้นคือหนี�สิน แล่ะเงินเอกชนมีบทบาทในร์ะบบเศร์ษฐกิจมากกว่าเงิน ขีองธนาคาร์กล่าง บทนี�จะเล่่าถ้้งพิ้ฒนาการ์ขีองร์ะบบการ์เงินโดยเร์ิ�มจากธนาคาร์ พิาณิิชย์เพิื�อฉายภาพิถ้้งหน�าที�ขีองร์ะบบการ์เงินในการ์ร์้บด้แล่เงิน การ์ชำร์ะ เงินแล่ะแล่กเปล่�ยนี แล่ะการ์จ้ดสร์ร์เงินทุนแล่ะร์ะดมทุนซ�งเ้ ป็นกิจกร์ร์ม ทางการ์เงินท�ีส่งผู้ล่ให�ปร์ิมาณิเงินในร์ะบบเพิ�มิ ขี้�นเพิร์าะเป็นการ์นำอนาคติ มาใช�ล่่วงหน�าในปัจจุบ้น แล่ะอธิบายถ้้งกล่ไกการ์ทำงานขีองการ์ให�สินเช�อื แล่ะร์ะบบชำร์ะเงินที�ทำใหเ� งินขีอ� ม้ล่กล่ายเป็นเงินที�ใชชำ� ร์ะไดอ� ย่างสะดวกขี้�น ร์วมถ้้งเทคโนโล่ยีดิจิท้ล่ใหม่ๆ ที�ผู้้�ให�บร์ิการ์ เช่น FinTech แล่ะ TechFin

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 38 นำมาใช�เพิื�อทำให�ปร์ะชาชนสามาร์ถ้เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินได�อย่าง กว�างขีวางภายใติ�เงื�อนไขีที�ดีขี้�นด�วย นิยามขีองเงินที�ม้กจะหมายถ้้งเงินขีอง ธนาคาร์กล่าง เช่น เหร์ียญ่กษาปณิ์แล่ะธนบ้ติร์ แล่ะเงินฝากในสถ้าบ้นร์้บ ฝากเงิน เช่น ธนาคาร์พิาณิิชย์ อาจติ�องถ้้กพิิจาร์ณิาใหม่เมื�อเทคโนโล่ยีทำให� การ์สร์�างบ้ญ่ชี พิิจาร์ณิาสินเชื�อ แล่ะสร์�างเงินในเป็นเร์ื�องง่ายขี้�นกว่าในอดีติ ไมว่ ่าจะเป็นธนาคาร์พิาณิิชย์หร์ือสถ้าบนก้ าร์เงินท�ดำเี นินงานคล่าย� ธนาคาร์พิาณิิชย์ (shadow bank) ก็สามาร์ถ้สร์�างส�ิงที�คล่�ายเงินในร์ะบบได� แติ่เมื�อร์ะบบการ์เงินมี information asymmetry เมื�อมี conflict of interest ขี้�นมา การ์ทำงานขีองผู้้�คนในร์ะบบที�ก่อให�เกิดความเสียหายก็อาจก่อให� เกิดผู้ล่กร์ะทบก้บส่วนอื�นในร์ะบบเศร์ษฐกิจจนลุ่กล่ามเป็นวิกฤติการ์เงินได� นว้ติกร์ร์มทางการ์เงินมกทำใ้ หส� ร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์เงินร์ปแบ้ บใหม่ได�ง่ายขี้�น แติร์่ ป้ แบบใหมม่ ก้ มาพิร์อ� มสญุ่ ญ่ากาศทเี� กดิ ขีน้� จากความเหล่อ�ื มล่ำ� ในกฎเกณิฑ์์ แล่ะการ์กำก้บด้แล่ (regulatory arbitrage) ทำให�วิกฤติการ์เงินที�เคยเกิดขี้�น ในธนาคาร์พิาณิิชย์ (banking crisis) สามาร์ถ้เกิดซ�ำขี้�นได�ใน shadow bank ด�วยเหติุผู้ล่ที�คล่�ายก้น 2.1 หน้าทุีของิธุนาคารพาณ์ิชย์ � ธนาคาร์ (bank) มีร์ากศ้พิท์มาจากคำว่า “banca” ในภาษาอิติาล่ ี ซ้�งแปล่ว่าม�าน�ง้ ในยุคกล่างที�การ์ค�าขีายแล่ะการ์เงินในยุโร์ปมีจุดศ้นย์กล่าง อย้่ท ี� Florence ร์านแ� ล่กเงินมกเ้ ป็นมา� น้�งที�อย้่ติามถ้นนในย่านการ์คาในเ� มือง เป็นผู้้�ที�ร์้�จ้กว่าใคร์เป็นใคร์ น่าเชื�อถ้ือหร์ือไม่ ซ้�งร์�านแล่กเงินเหล่่านี� (เร์ียกว่า “banchieri” แปล่ว่าคนน้�งบนมา� น้�ง) ติ่อมากไ็ ด�พิฒน้ ากล่ายเป็นธนาคาร์พิาณิิชย์ เติ็มร์้ปแบบภายในปล่ายศติวร์ร์ษที� 15 เมื�อถ้ามถ้้งธนาคาร์พิาณิิชย์ที�เก่าแก่ ที�สุดในปร์ะว้ติิศาสติร์์ คำติอบที�ได�ก็ม้กจะเป็น Banca Monte dei Paschi di Siena ที�เร์ิ�มให�บร์ิการ์ในปี 1472 แติ่การ์ให�บร์ิการ์คล่�ายธนาคาร์พิาณิิชย์ เช่น การ์ร์บฝ้ ากเงิน ติร์วจสอบความถ้ก้ ติอ� งขีองเงินว่าไม่ใช่เงินปล่อม การ์ให�สินเช�อื เป็นติ�น มีมานานกว่าน้�นแล่�ว ติ้วอย่างเช่นในจ้กร์วร์ร์ดิโร์ม้น ศาสนสถ้าน

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 39 ร์้บฝากเงินขีองปร์ะชาชนไว�ในช้�นใติ�ดินเพิร์าะมีความปล่อดภ้ยท้�งเชิง โคร์งสร์�างขีองอาคาร์ ความสามาร์ถ้ในการ์ด้แล่ร์้กษาเงินแล่ะความเชื�อใจ ที�ปร์ะชาชนมีให�จากการ์เป็นศ้นย์ร์วมขีองความเชื�อจ้งทำให�การ์ให�บร์ิการ์ ทางการ์เงินที�พิ้�งพิาความเชื�อถ้ือเป็นหล่้กถ้ือกำเนิดได�ง่ายขี้�น7 ท้�งนี� ผู้้�ที�อย้่บนม�าน้�งในทำเล่ทองก็คือคนที�กว�างขีวาง มีเคร์ือขี่าย ขี�อม้ล่ทำให�ร์้�จ้กว่าใคร์เชื�อถ้ือได� เมื�อมีผู้้�อื�นในส้งคมท�ีได�ร์้บความน้บถ้ือ มีความกว�างขีวาง มีอิทธิพิล่ แล่ะมีทุนทร์้พิย์มากเพิียงพิอ (เช่น ร์�านร์้บ แล่กเปล่ี�ยนเงิน ร์�านทอง หร์ือผู้้�นำชุมชน) ก็สามาร์ถ้ให�บร์ิการ์ทางการ์เงิน ได�เช่นก้น เมื�อเศร์ษฐกิจแล่ะส้งคมมีการ์พิ้ฒนา วิธีในการ์สร์�างความเชื�อถ้ือ ร์วบร์วมขี�อม้ล่ แล่ะใช�อิทธิพิล่ ก็มีหล่ากหล่ายขี้�น ร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้น จ้งปร์ะกอบด�วยผู้้�ให�บร์ิการ์ติ่างๆ มากมาย เมื�อพิิจาร์ณิาด้ว่าธนาคาร์พิาณิิชย์ใหบ� ร์ิการ์อะไร์บาง� จะไดเ� ห็นได�ว่า มีหน�าที�หล่้กที�สำค้ญ่ด้งนี� 1. การรบัดั แู ลิสัินทรพั ย (As์ set Custody) การ์ถ้ือคร์องเงินจำนวนมากท้�งไม่สะดวกแล่ะไม่ปล่อดภย้ การ์ร์บฝาก้ ด้แล่เงินจ้งถ้ือเป็นบร์ิการ์ที�สร์�างความสะดวกสบายให�ก้บผู้้�ฝาก ศาสนสถ้าน โร์มนไ้ ม่ไดใ� หดอกเ� บ�ยแี ติ่ผู้้�ฝากเงินแติ่อย่างใด แล่ะพิ่อคา� ทร์ี� บแ้ ล่กเงินกร์ะดาษ ในจีนคิดค่าธร์ร์มเนียมในการ์ร์้บฝากด�วยซ�ำ ท้�งนี�เพิร์าะผู้้�ร์้บด้แล่เงินมีติ�นทุน ในการ์ติร์วจสอบความแท�แล่ะร์้กษาความปล่อดภ้ยขีองเงินท�เี ก็บไว � หากเปร์ียบเทียบกบ้ ยุคปัจจบุ น้ ก็เสมือนการ์เช่าติน้� ร์ภิ ยใ้ หธน� าคาร์ดแ้ ล่ร์กษา้ ความปล่อดภย้ ขีองสินทร์้พิย์แทน แล่ะยง้ มติี น� ทุนในการ์ขีนส่งเงินไปยงส้ ถ้านที� ที�ผู้้�ฝากอาจติ�องการ์ถ้อนเงินอีกด�วย 7 Virtor Labate, “Banking in the Roman World”, World History Encyclopedia, 17 November 2016, https://www.worldhistory.org/article/974/banking-in-the-roman-world/.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 40 � 2. การชาำ ระเงนแิ ลิะแลิกเปลิียน (Payment and Exchange) เมอื� มกี าร์ร์บ้ ฝากเงนิ แล่ว� เงนิ จง้ กล่ายเปน็ ขีอ� มล่้ ทถ้ี� ก้ เกบ็ อย้่ในฐาน ขีอ� ม้ล่ การ์หก้ ล่บกล่บหนี�เพิื�อชำร์ะก็สามาร์ถ้เกิดขี้�นไดโดยไ� ม่จำเป็นติอง� มีการ์ โยกย�ายเงินจร์ิงๆ (แล่ะไม่จำเป็นติ�องเป็นฐานขี�อม้ล่ดิจิท้ล่ด�วยซ�ำ อย่างเช่น ติว้ อยา่ งขีองการ์ทำการ์คา� ในยโุ ร์ปยคุ กล่าง) ทำใหเ� กดิ เงนิ ในร์ป้ แบบบญ่้ ชขีี น้ � มา Brunnermeier แล่ะคณิะ (2019) ได�มีการ์จำแนกเงินออกเป็นเงินส้ญ่ล่้กษณิ์ (token money) แล่ะเงินบ้ญ่ชี (account-based money) โดยความแติกติ่าง ขีองท้�งสองอย้่ที�การ์พิิส้จน์ติ้วตินในการ์ชำร์ะ ในร์ะบบเงินบ้ญ่ชี ผู้้�ใช�งานติ�อง มีการ์ยืนย้นติ้วตินก่อนทุกคร์้�ง เช่น บ้ญ่ชีเงินฝากในธนาคาร์ เป็นติ�น แล่ะ หากติ่อมาติร์วจพิบว่าการ์ชำร์ะเงินน้�นไม่ไดเ� กิดขี้�นโดยเจา� ขีองบ้ญ่ชีจร์ิง ผู้ร์้� บ้ ชำร์ะก็มีหน�าที�ติ�องยกเล่ิกธุร์กร์ร์มน้�นแล่ะชดเชยเจ�าขีองบ้ญ่ชีหากมีความ เสียหายเกิดขี้�น ในขีณิะทร์ี� ะบบเงินส้ญ่ล่กษ้ ณิย์ ืนยน้ เพิียงแคส่ ิ�งท�แี ล่กเปล่ี�ยนอย้่ ก็เพิียงพิอ แล่ะเมื�อได�ร์บชำ้ ร์ะแล่ว� กถ้็ ือว่าเสร์็จสิ�น ปร์ะเด็นทนี� ่าสนใจคือนิยาม เงินส้ญ่ล่้กษณิ์ขีอง Brunnermeier แล่ะคณิะ (2019) น้�นไม่ได�จำก้ดอย้่เพิียง ธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์เท่าน้�น แติ่เงินในร์ะบบดิจิท้ล่ที�ไม่ได�ยืนย้นติ้วติน เติ็มร์้ปแบบแล่ะไม่สามาร์ถ้ย�อนเพิื�อยกเล่ิกธุร์กร์ร์มได� เช่น การ์โอนผู้่าน กร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่หร์ือร์ะบบสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ ก็ถ้ือเป็นเงินส้ญ่ล่้กษณิ์ เพิร์าะมี การ์ยืนย้นเพิียงร์ห้สผู้่านไม่ได�ยืนย้นติ้วตินขีองผู้้�ส�งชำ้ ร์ะเม�อกื าร์ชำร์ะผู้่าน ร์ะบบบ้ญ่ชีธนาคาร์ ความหมายขีองการ์แล่กเปล่ี�ยนขีองธนาคาร์พิาณิิชย์น้�น ไม่ได� จำก้ดอย้่เพิียงการ์แล่กเปล่ี�ยนเงินติร์าติ่างปร์ะเทศ แติ่สามาร์ถ้ขียายความไป ถ้งก้ าร์เปล่�ยนเี งินจากเงินเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน เช่น หล่กท้ ร์้พิย ์ สินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่ ได�เช่นก้น เมื�อปัจจุบ้นเงินท�ีใช�แพิร์่หล่ายกล่ายเป็นขี�อม้ล่ ความท�าทายขีอง ร์ะบบการ์เงินคือการ์เชื�อมติ่อกน้ ร์ะหว่างฐานขีอ� ม้ล่ติ่างๆ เพิร์าะบ้ญ่ชีในแติล่่ ะ ธนาคาร์อย้่ในฐานขีอ� ม้ล่ขีองธนาคาร์ ซ�งในทางห้ น้�งกติ็ อง� ร์กษาคว้ ามส่วนติว้ ขีองล่ก้ คา� ไม่อาจเปิดเผู้ยขีอ� ม้ล่ใหคน� ท�ีไม่เกี�ยวขีองไ� ด� แติก่ อ็ ีกทางหน�ง้ กติ็ อง�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 41 สามาร์ถ้ทำให�ขีอ� ม้ล่น�เี ชื�อมโยงกบฐาน้ ขีอ� ม้ล่อ�นไื ด� (เช่น ธนาคาร์อ�นในปื ร์ะเทศ ธนาคาร์ในติ่างปร์ะเทศ หร์ือฐานขี�อม้ล่ขีองร์ะบบการ์ถ้ือคร์องหล่้กทร์้พิย์ เป็นติ�น) จ้งทำให�ติ�องมีขี้�นติอนมากมาย เช่น การ์พิิส้จน์ติ้วติน พิิส้จน์การ์มี อยขี้่ องสนิ ทร์พิ้ ยว์ า่ มเี พิยี งพิอ สามาร์ถ้ชำร์ะแล่กเปล่ยี� นแล่ะสง่ มอบได � เปน็ ติน� ทำให�แม�ว่าขี�อม้ล่จะสามาร์ถ้ใช�เป็นเงินได� แติ่การ์มีสื�อกล่างที�เป็นว้ติถุ้เชิง ส้ญ่ล่กษ้ ณิ์อย่างทองคำแล่ะธนบ้ติร์ก็สามาร์ถ้ทำให�ล่ดขี้�นติอนติ่างๆ ได� แล่ะยง้ ร์้กษาความเป็นส่วนติ้วไว�ได�ด�วย 3. การจัดั สัรรเงนิ ทุนแลิะระดมทุน (Capital Allocation) ผู้ท้� มี� ีเงินทุนไม่เพิียงพิอ (หร์ือแมก� ร์ะท้�งฐานะการ์เงินติิดล่บ) หากมี ความน่าเชื�อถ้ือก็ควร์จะสามาร์ถ้ร์ะดมทุนได� น้กล่งทุนคาดหว้งว่าผู้้�ร์ะดมทุน จะมีความสามาร์ถ้แล่ะความเติ็มใจในการ์ชำร์ะ (ability and willingness to pay) แติ่การ์ล่งทุนเพิื�อผู้ล่ในอนาคติมีความไม่แน่นอน (uncertainty) ปร์ะกอบก้บ จากความไม่สมบ้ร์ณิขี์ องขีอ� ม้ล่ทมี� ก้ มฝี ่ายทมี� ขีี อ� ม้ล่มากกว่า ทำให�ขีอ� ม้ล่ที�สำค้ญ่ ติอ่ การ์ติด้ สนิ ใจไมเ่ ทา่ เทยี มกน้ (information asymmetry) เชน่ ผู้ร์้� ะดมทนุ อาจ นำเสนอภาพิอนาคติท�สวยงามกี ว่าความเป็นจร์ิง อาจยอมแมว� ขีาย (adverse selection) หร์ือเมื�อร์ะดมทุนไปแล่วอ� าจสร์าง� ผู้ล่ได�ดีกว่าท�คาดี แติ่ไม่ยอมบอก นก้ ล่งทุนใหท� ร์าบถ้ง้ กำไร์ท�เี กิดขี้�นจร์ิง (จะไดไ� มติ่ อง� แบ่งกำไร์ใหใน� กร์ณิที ร์ี�่วม หุ�นก้น) หร์ืออาจไม่ทำติามส้ญ่ญ่าแล่�วนำเงินไปใช�จ่ายผู้ิดว้ติถุ้ปร์ะสงค์ขีอง การ์ร์ะดมทุน เมื�อน้กล่งทุนไม่สามาร์ถ้ติามติิดได�ทุกฝีก�าวจ้งเกิดช่องว่างจน ทำให�ผู้้�ร์ะดมทุนบิดพิล่ิ�วไม่ทำติามส้ญ่ญ่าได� (moral hazard) ปญ่ั หาเหล่่านี�อาจจะเกิดหร์ือไม่เกิดก็ได� ผู้ร์้� ะดมทุนใหคำ� ม้�นส้ญ่ญ่า หร์ือเปิดเผู้ยขีอ� มล่้ เพิ�อื ล่ดความไมม่ ้�นใจก็ได� แติ่หากคำม�น้ สญ่ญ่้ าน้�นเป็นเพิียง ล่มปากหร์ือขี�อม้ล่น้�นไม่มีการ์ร์้บร์องจากบุคคล่ที�ไม่มีส่วนได�เสีย สิ�งเหล่่าน้�น อาจเป็นเพิียงล่มปากที�น้กล่งทุนไม่ให�คุณิค่า ยิ�งความไม่สมบ้ร์ณิ์ขีองขี�อม้ล่ ทำให�ติร์วจสอบขีอเ� ท็จจร์ิงไดยาก� จงอ้ าจทำใหเ� กิดความไม่เชื�อใจร์ะหว่างกน้ ขี้�น ซ้�งในที�สุดแล่�วน้กล่งทุนอาจเกิดความกล่้วไม่กล่�าล่งทุน หร์ือเล่ือกที�จะ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 42 เร์ียกร์�องผู้ล่ติอบแทนจากการ์ล่งทุนส้งเกินกว่าที�ควร์ ติ�นทุนเงินทุนที�ส้งขี้�น ทำให�การ์ร์ะดมทุนน้�นไม่คุ�มค่าจนผู้้�ร์ะดมทุนล่�มเล่ิก กิจการ์ไม่สามาร์ถ้ถ้ือ กำเนิดได�จนทำให�เสียโอกาสในการ์สร์�างผู้ล่ิติภาพิในร์ะบบเศร์ษฐกิจ งานวิจ้ยขีอง Townsend (1979) สร์�างแบบจำล่องที�น้กล่งทุน เผู้ชญ่กิ บ้ information asymmetry แติ่สามาร์ถ้ล่ดปญ่ั หาน้�นได�ดวยก� าร์ติร์วจสอบ ขี�อม้ล่แติ่ติ�องแล่กก้บติ�นทุน (costly state verification) แล่ะแสดงให�เห็นว่า ส้ญ่ญ่าหนี�เป็นร์้ปแบบที�เหมาะสมที�สุด (optimal contract) ซ้�งก็สอดคล่�องก้บ พิ้ฒนาการ์ขีองปร์ะว้ติิศาสติร์์การ์เงิน ความยากในการ์เชื�อใจก้นทำให�สินเชื�อที�มีการ์กำหนดภาร์ะหนี�สิน ไว�ช้ดเจนเป็นล่ายล่้กษณิ์อ้กษร์ปร์ะกอบก้บการ์ใช�หล่้กปร์ะก้นที�มีกฎหมาย ร์องร์บในก้ าร์บง้ คบค้ ดจี งเ้ ป็นการ์ร์ะดมทุนที�แพิร์่หล่ายแล่ะเกิดขี้�นมายาวนาน ที�สุด เพิร์าะเป็นวิธีที�สามาร์ถ้แก�ปัญ่หาเร์�องควื ามไม่แน่นอนแล่ะความไม่ สมบ้ร์ณิ์ขีองขี�อม้ล่ได�ดีที�สุดภายใติ�ขี�อจำก้ดขีองเทคโนโล่ยี Hudson (2000) กล่่าวว่าในยุคอาร์ยธร์ร์มเมโสโปเติเมียกว่า 2500 ปกี ่อนคร์ิสติกาล่ กม็ ีหล่กฐาน้ ปร์ากฏว่ามีการ์ให�ยืมทร์้พิยากร์กนเ้ กิดขี้�น แล่ะมีกฎหมายร์องร์บอ้ ย่างชดเจน้ ในกร์ณิีที�ไม่ชำร์ะคืน แม�ว่าในหล่้กฐานทางปร์ะว้ติิศาสติร์์จะแสดงว่าการ์ก้�ยืม ปศุส้ติว์ม้กบ้นท้กให�คืนเป็น “ล่้กส้ติว์” แติ่ในเชิงปฏิบ้ติิ คำว่าล่้กส้ติว์ที�บ้นท้ก ไว�ทำหน�าที�เป็นหน่วยในการ์กำหนดดอกเบี�ย ซ�้งมีการ์บ้นท้กเป็นเศษส่วนที� นิยมใชใน� ยุคน้�น แล่ะไม่ไดหมาย� ถ้งเศษ้ ส่วนขีองล่ก้ ส้ติว์จร์ิงๆ แสดงใหเ� ห็นถ้ง้ ความหล่ากหล่ายในสิ�งที�สามาร์ถ้ใชกำหนด� ม้ล่ค่าทางการ์เงินได� แล่ะบทบาท ขีองหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชีในร์ะบบเศร์ษฐกิจ ในอดตินี ้�น สินเช�ออื าจมาจากคนทมี� ที ุนทร์้พิย์เพิียงพิอจนสามาร์ถ้ นำไปให�ผู้้�อื�นยืมได�เพิื�อแล่กก้บผู้ล่ติอบแทน (intermediation banking) แติ่ใน ร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น สินเชื�อที�ธนาคาร์พิาณิิชย์ให�ไม่จำเป็นติ�องมาจากเงินที� ธนาคาร์ถ้ืออย้่ แติ่มาจากการ์เพิิ�มเงินฝากในบ้ญ่ชีธนาคาร์ขีองผู้้�ก้�ยืม (credit creation banking) ซ้�งเงินฝากน้�นจะเป็นสินทร์้พิย์ขีองผู้้�ก้� แล่ะจะเป็นหนี�สิน ขีองธนาคาร์ (เพิร์าะเงินฝากถ้ือเป็น IOU) แล่กก้บการ์ที�ผู้้�ก้�จะมีหนี�สินก้บ ธนาคาร์ ซ้�งถ้ือเป็นสินทร์้พิย์ขีองธนาคาร์ แล่ะจะเป็นหนี�สินขีองผู้้�ก้� (ถ้ือว่า เป็น IOU เช่นก้น)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 43 ดวย� นิยามขีองเงินก่อนหนา� น ี� เงินฝากถ้ือเป็นเงินในเพิร์าะมสี ินเชื�อ ธนาคาร์พิาณิิชย์หนุนหล่้งอีกที การ์ให�สินเชื�อจ้งทำให�ร์ะบบการ์เงินมีปร์ิมาณิ เงินเพิ�มิ ขี้�น แติ่เม�อื หก้ ล่บกล่บ IOU กนแ้ ล่วเ� งินน้�นก็จะหายไป จงอ้ าจกล่่าวได�ว่า เมื�อเงินฝากถ้กยอม้ ร์บ้ ว่าเป็นเงิน ธนาคาร์พิาณิิชย์จะไม่ไดเ� ป็นเพิียงผู้ส้� ่งผู้่าน เงินทุน (intermediation) เพิร์าะสามาร์ถ้สร์�างเงินขี้�นมาได�ด�วยการ์ให�สินเชื�อ ก้บผู้้�ก้�เป็นเงินฝาก (ซ้�งก็เป็นหนี�สินขีองธนาคาร์พิาณิิชย์อีกที) ผู้้�ให�สินเชื�อคือ ผู้้�ทีอ� นญุ่ าติให�นำกำล่้งซือ� มาใช�ในปจั จบุ้ นในร์้ปแบบขีองเงิน มบี ทบาทในการ์ ติ้ดสินใจว่าใคร์แล่ะกิจกร์ร์มใดในร์ะบบเศร์ษฐกิจควร์จะเป็นผู้้�ได�ร์้บสิทธ�ิน้�น แล่ะร์บ้ ผู้ล่ขีาดทุนทติี� ามมาหากติด้ สินใจผู้ิดพิล่าด แบบจำล่องขีอง Diamond (1984) แสดงให�เห็นว่า เมื�อธนาคาร์พิาณิิชย์มีแร์งจ้งใจในการ์สร์�างความ เชี�ยวชาญ่มากกว่า จงเ้ ป็นติวก้ ล่างท�ผู้ี ้�ฝากยินดที ี�จะมอบหมายหนา� ท�ีในการ์ให� สินเชื�อแล่ะติิดติามผู้ล่ให� (delegated monitoring) แล่ะการ์ใช�ส้ญ่ญ่าเงินฝาก ที�มีสภาพิคล่่องส้งเป็นผู้ล่มาจากการ์สร์�างหล่้กทร์้พิย์ที�ติร์งก้บความติ�องการ์ ขีองผู้้�ฝากท�ีไม่ได�มีความเช�ยวชาี ญ่ (Gorton แล่ะ Pennacchi, 1990; Kashyap แล่ะคณิะ, 2002) ทำให�ธนาคาร์พิาณิิชย์เป็นผู้้�สร์�างเงินที�มีสภาพิคล่่องส้ง ในร์ะบบ (liquidity creation) ในร์้ปแบบท�สามาี ร์ถ้ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าได�เพิร์าะ ปร์ะชาชนเช�อใจื ว่าจะสามาร์ถ้แล่กคืนเป็นเงินติร์าได� ปร์ิมาณิเงินที�เพิิ�มขี้�นผู้่าน ร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชยจ์ งไ้ ม่จำเป็นติองนำมา� ซ�งภ้ าวะเงินเฟ้อเสมอไปเพิร์าะผู้ท้� � ี ได�ร์้บเงินมาติร์ะหน้กดีว่าจะติ�องชำร์ะคืนด�วยกำล่้งซื�อขีองตินในอนาคติจ้ง มีความร์ะม้ดร์ะว้งในการ์ใช�จ่าย อีกท้�งย้งมีติ�นทุนในการ์นำเงินอนาคติมาใช� เช่น ดอกเบ�ยี ปันผู้ล่ เป็นติน� ทำใหผู้� ก้� ม้� ีแร์งจงใจในก้ าร์นำสินเช�อื น้�นไปล่งทุน ในกิจกร์ร์มที�ทำให�เกิดการ์เติิบโติขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิื�อมาจ่ายเงินติ�นแล่ะ ติ�นทุนอีกที

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 44 กล่องท่� 1 ร์ะบบธนาคาร์พาณิิชยี์ทำาให้เงินและหน่�สินเปั็นเร์ื�องเดี่ยีวกัน แม้เรามักจัะเขี้าใจัว่าธนาคิารพิ่าณิชย้์ม้หน้าที่้�ระดมเงินฝากมาเพิ่�ือปล่่อย้ก้้ติ่อ (intermediation banking) แติ่เมื�อเงินฝากที่้�เป็นเพิ่้ย้งขี้อม้ล่ในบัญช้ถ้กย้อมรับว่า เป็นเงิน ธนาคิารพิ่าณิชย้์ก็ย้่อมสามารถสร้างเงินเองได้หากย้อมรับผู้ล่ที่้�ติามมาขีอง � หน้�สินน�ันได้ เพิ่ื�อให้เห็นภาพิ่มากขีึน ก็จัะขีอชวนผู้้้อ่านพิ่ิจัารณาการที่ำางานขีองธนาคิาร พิ่าณิชย้์แบบเร้ย้บง่าย้ที่้�สุดที่้�ม้ราย้ได้จัากเพิ่้ย้งสินเชื�อเที่่านั�น ภาพิ่ที่้� 4 แสดงให้เห็นถึง � ระบบ intermediation banking ซึ่ึงเริมติ้นจัากการระดมเงินฝากโดย้ธนาคิาร เงินที่้� � ธนาคิารได้รับมาจัะเป็นสินที่รัพิ่ย้์ โดย้ม้การบันที่ึกย้อดเงินในบัญช้ขีองผู้้้ฝากเป็นหน้�สิน เมื�อธนาคิารนำาเงินน�ันไปล่งทีุ่นผู้่านการปล่่อย้ก้้ เงินก็จัะแปล่งสภาพิ่เป็นสัญญาสินเช�ือ � ซึ่ึ งย้ังคิงเป็ นสินที่รัพิ่ย้์อย้้่แล่ะอาจัเพิ่ิมม้ล่คิ่าได้ติามขี้อติกล่งที่้�ได้กำาหนดไว้กับผู้้้ก้้ แติ่ก็มา � � พิ่ร้อมกับคิวามเส�้ย้งด้วย้เช่นกัน ผู้ล่กำาไรที่้�เกิดขีึนจัากการล่งทีุ่นขีองธนาคิารเม�ือหักล่บ คิ่าใช้จั่าย้ติ่างๆ เช่น คิ่าใช้จั่าย้ในการดำาเนินงาน ติิดติาม บริหารหน้�เส้ย้ แล่ะติ้นทีุ่นขีองเงินฝาก ก็จัะติกอย้้่กับผู้้้ถือหุ้นขีองธนาคิาร � หากธนาคิารล่งทีุ่นแล่้วเกิดคิวามเส้ย้หาย้ขีึน ม้ล่คิ่าขีองสินที่รัพิ่ย้์ก็จัะล่ดล่งโดย้ที่้� หน้�สินไม่ได้ล่ดล่งติามไปด้วย้ ที่ำาให้ผู้้้ที่้�เส้ย้หาย้คิือผู้้้ถือหุ้นขีองธนาคิาร ในกรณ้ที่้�ธนาคิารไม่ได้ม้ � ทีุ่ นสำ ารอง (ซึ่ึงมาจัากส่วนขีองผู้้้ถือหุ้น) ผู้ล่กระที่บจัะติกอย้้่กับผู้้้ฝากแที่น ในกรณ้ที่้�เกิดคิวาม เส้ย้หาย้มาก (หรือแม้แติ่เพิ่้ย้งคิวามสงสัย้ว่าจัะเส้ย้หาย้) หากผู้้้ฝากไม่มั�นใจัว่าจัะสามารถถอน เงินได้ ก็อาจัแห่ไปไถ่ถอนจันเกิด bank run ได้ ที่ำาให้เป็นที่้�ม้ขีองกติิกาที่้�กำาหนดให้ธนาคิารม้ � การดำารงเงินกองทีุ่นขีั�นติำา (minimum capital requirement) ที่ั� งน้� การกำาหนดให้ธนาคิารติ้องสำารองเงินทีุ่นไว้ให้เพิ่้ย้งติ่อปริมาณเงินฝาก ที่ั� งหมดก็อาจัจัะเขี้มงวดมากเกินไป เพิ่ราะจัะหมาย้คิวามว่าธนาคิารไม่สามารถนำาเงินฝากไป ปล่่อย้ก้้ติ่อได้เล่ย้ จัึงม้การจัำาแนกเงินฝากออกเป็นสองประเภที่ ได้แก่ เงินฝากประจัำา (time deposit) แล่ะเงินฝากที่้�ถอนได้อย้่างอิสระ (demand / sight deposit) แล่ะขี้อกำาหนดมักให้ คิวามสำาคิัญกับ demand deposit มากกว่า time deposit เน�ืองจัากม้สภาพิ่คิล่่องส้งกว่า ถ้กไถ่ถอนได้ง่าย้กว่า โดย้การกำาหนดให้ธนาคิารติ้องสำารองเงินทีุ่นไว้เที่่ากับ demand � deposit เร้ย้กว่า full-reserve banking แติ่หากกำาหนดให้สำารองไว้เพิ่้ย้งส่วนหนึงขีอง demand deposit ก็จัะเร้ย้กว่า fractional-reserve banking ด้วย้เหติุผู้ล่น้� นิย้ามขีองเงินจัึงม้คิวามหล่ากหล่าย้ เช่น ปริมาณเงินคิวามหมาย้แคิบ (narrow money) จัะรวมแคิ่ demand deposit ส่วนปริมาณเงินคิวามหมาย้กว้าง (broad money) จัะรวม time deposit ไปจันถึงกองทีุ่นรวมติล่าดเงิน ไปจันถึงติราสารหน้�ที่้�ออก โดย้สถาบันรับฝากเงินด้วย้

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 45 กล่องท่� 1 (ติ่อ) แม้เงินในบัญช้ธนาคิารเป็นขี้อม้ล่ที่้�ธนาคิารเป็นผู้้้ม้สิที่ธิในการเปล่�้ย้นแปล่งได้ � แติ่การเปล่�้ย้นแปล่งติัวเล่ขีก็ม้ผู้ล่ที่างธุรกิจัแล่ะกฏหมาย้ที่้�ติามมาด้วย้ ในการที่้�ธนาคิารไม่ นำาเงินฝากมาปล่่อย้ก้้แติ่เพิ่ิมเงินในบัญช้ผู้้้ก้้นั�น (หรือพิ่ิมพิ่์ติั�วฝากเงินหรือธนบัติรขีองติน � � � � ขีึนมาเอง) เงินที่้�เพิ่ิมขีึนมาเป็นหน้�สินขีองธนาคิารโดย้แล่กกับสินเช�ือซึ่ึงเป็นสินที่รัพิ่ย้์ � ที่ำาให้อาจักล่่าวได้ว่าธนาคิารม้คิวามสามารถในการผู้ล่ิติเงินในร้ปแบบขีองเงินฝากเพิ่�ือ � � ซึ่ื� อสิ นเชื�อ ซึ่ึงเกิดขีึนได้หากผู้้้ก้้ย้อมรับเงินฝากหรือติั�วฝากเงินที่ดแที่นเงินในร้ปแบบอื�นได้ � ภาพิ่ที่้� 5 แสดงให้เห็นถึง credit creation banking ซึ่ึงเป็นวิธ้การดำาเนินในปัจัจัุบันขีอง ธนาคิารพิ่าณิชย้์ ที่ำาให้เงินฝากประกอบด้วย้ที่ั�งเงินปัจัจัุบันที่้�คิรัวเรือนสะสมแล่ะเงินในอนาคิติ � ที่้� ภาคิธุรกิจันำามาใช้ล่่วงหน้า ซึ่ึงที่ั�งหมดล่้วนเป็นหน้�สินขีองธนาคิารพิ่าณิชย้์ เมื�อเงินฝากขีองธนาคิารถ้กย้อมรับเป็นเงินอย้่างกว้างขีวางจันธนาคิารไม่ติ้อง หาเงินในร้ปแบบอื�นมาให้เพิ่ื�อปล่่อย้ก้้ หน้าที่้�หล่ักขีองธนาคิารจัะไม่ใช่การระดมทีุ่นเงินฝาก เพิ่�ือปล่่อย้ก้้ ไม่ใช่เป็นการส่งติ่อเงินในระบบ แติ่เป็นการติัดสินใจัว่าใคิรในระบบเศรษฐกิจั คิวรจัะได้รับเงินในร้ปแบบขีองสินเชื�อที่้�ส่งมอบเป็นเงินฝาก เมื�อเงินแล่ะหน้�สินขีองธนาคิาร เป็ นเรื�องเด้ย้วกัน คิวามสามารถในการก่อหน้�ในร้ปแบบเงินฝากจัึงกล่าย้เป็นคิวามสามารถ ในสร้างเงินแล่ะกำาล่ังซึ่�ือไปโดย้ปริย้าย้ ธนาคิารพิ่าณิชย้์จัึงม้บที่บาที่แล่ะคิวามรับผู้ิดชอบ อย้่างมากในระบบเศรษฐกิจั ที่ำาให้กล่ไกในการสร้างคิวามม�ันใจัแล่ะคิวามรับผู้ิดชอบใน หน้�สินนั�นเป็นเรื�องสำาคิัญ อย้่างที่้�เห็นก่อนหน้าน้�ว่า “เงินติราได้แก่เหร้ย้ญกษาปณ์แล่ะธนบัติร” (พิ่รบ. เงินติรา พิ่.ศ. 2501 มาติรา 6) แล่ะการชำาระหน้�ได้ติามกฏหมาย้เป็นเรื�องขีองเงินติราเที่่านั�น (มาติรา 11, 12, 15) ที่ำาให้เงิน (money) ม้คิวามหมาย้กว้างกว่าเงินติรา (currency) หรือสามารถพิ่ิจัารณาได้ว่าประชาชนย้อมรับการชำาระด้วย้เงินฝากในธนาคิารแที่นเงินติราได้ เพิ่ราะมั�นใจัในคิวามสามารถในการแล่กคิืน (convertibility) กล่ับเป็นเงินติราจันถือเป็นการ “ชำาระขีั�นสุดที่้าย้” (settlement finality) ได้ (ปิติิ ดิษย้ที่ัติ, 2555) ที่ำาให้เงินฝากในธนาคิาร ม้คิวามเป็นเงินส้งมากจันเที่้ย้บเที่่ากับเงินติรา นอกจากธนาคาร์พิาณิิชย์แล่ว� ยง้ มีผู้�ใ้ หบ� ร์ิการ์อื�นที�สามาร์ถ้ให�สินเชื�อ ผู้่านการ์สร์�าง IOU ได� เช่น บร์ิษ้ทเงินทุน บร์ิษ้ทปร์ะก้น กองทุนร์วม ติล่าดหล่้กทร์้พิย์ ศ้นย์ซื�อขีาย เป็นติ�น แติ่ IOU ขีองผู้้�ให�บร์ิการ์ที�ไม่ใช่ ธนาคาร์พิาณิิชย์อย้่ในร์้ปแบบสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน (financial asset) ที�ม้ก ไม่มีคุณิสมบ้ติิขีองความเป็นเงินมากเท่า จ้งมีบทบาทติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจ น�อยกว่าธนาคาร์พิาณิิชย์ในหล่ายๆ ปร์ะเทศ ท้�งนี� เนื�องจากร์ะบบเศร์ษฐกิจ ปร์ะกอบด�วยคร์้วเร์ือน ภาคธุร์กิจ แล่ะภาคร์้ฐ เมื�อนำงบแสดงฐานะทางการ์ เงินขีองแติ่ล่ะภาคมาร์วมแล่ะห้กล่บสุทธิร์ะหว่างก้น ก็จะทำให�เห็นช้ดขี้�นว่า

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 46 ู „ ้ วย องมี้ ›Ÿ„ ้ จ ื ิ อด ุ จจะต รก องการก ิ ้ …จะไปซ €ต ี ี €ื ุ อ : 200 ทท รก ั ิ นฝากในระบบนเช ›œž›Ÿ˜¡šมิ งภาคธิ ิ ั ษ ุ ส ุ ้ ้ นเอกชน : 100„‚ „ ท นเอกชน : 100 ห าเด ห ‚ ƒ„ ่ าน ˜™š ่ งเท ิ ั ืนและเง งผอนไปยย ่ ั : ในภาพรวม ภาคธ ­€วเร จ เฉพาะบร ุ ิ ู ิ กส ิ น : 100 ิ น : ”00 ุ เง มาณเง เง รก ิ ้ นถจากคร หมายเหตาของ  ภาคธ เจ 4. เงโดยปร ้ ู น ้ ‡สิ ี อยก ) ารองไว่ น ํ น สิ † สิ นี นหนู ์ นี ห แล ไปปลของธนาคารห ารงส ี ํ €ม €ื ิ ี อ ิ นฝาก : 200บด นฝาก : 200 ั ั ื พย เง ุ อนเป เง ุ ้ ้ นธนาคาร : 100ิ นธนาคาร : 100 ห าก นท ห ํ นเช องด ิ ั้ วเร นทร าเงิ ึ ํ €งต † ธนาคาร์ †นส ์ นสเป ั €เป ั tion Bankingพย ี พย €ื ตามการกิ อ : 200 ิ นท ิ นฝากคร นทร น : 200 นทร ิารอง : 100 ิ ารอง : 100 สํ เง ส นเชํ ิ ทุนส 2. เง €ยนเง ส ทุนส ของธนาคาร ซ”. ธนาคารนี ermedia เปล (Int ู้ ยีก ์ ์ อ น ั น ั ่ สิ พยิ สิ พยิ นี : 400 นี : 400 ปัล ห นทร ห นทร ิทธ ิทธ สุ สุ ส ิ ส ื นในธนาคาร อน ั วเร์ ์ นฝากมาคร ิ ื ั อนฝากเง ั ง พย ั พย มเ นทร วเร นทร ิ ิ ส ิ ส ิ ดี นฝาก : 200ุ นฝาก : 200ุ ้ ้ ะ เง ุ นเอกชน : 100 เง ุนเอกชน : 100 ้ ้ นธนาคาร : 100ห นธนาคาร : 100ห ร์ร์ ห 1. คร ห า 4 ก ่� ท พ า ภ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 47 ู „ ้ €ื จ อ วย ิ องมี้ ้ ึ นเช‡น ื ิ อด ุ รก มข บสิ€ จจะต ั องการก ิ ้ …จะไปซ €ต ี ี €ื ุ อ : 200 ทท รก ั นเช ี ิ าน ภาคธแลกก ิ ่ ษ ุ ส ุ ้ ้ นเอกชน : 100„‚ „ ท นเอกชน : 100 ห งผ ห ่ ญช ‚ ƒ„ ู ั กส ถ ้ ิ ได นฝากในระบบเพ : ในภาพรวม ภาคธ ­€่ ุ ้ จ เฉพาะบร เง ิ ิ ิ นฝากในบิ น : 100 ิ น : 100 นไม ิ ุ เง เง นฝาก : 200 รก าให ัํ เง ้ บเงท าของ ร หมายเหตเจ4. เง้ ภาคธ ได ้ จ น ิ ‡สิ ี ี ุ ารองไวรก น ํ ่ น ญชู สิ † ั สิ นี นหนู นี ) แล ้ ห ารงสภาคธ ห ิ ํ ิ นฝาก : 200บด นฝาก : 400 ั ู ให ้ ิ ื นในบ เง ุ อนเป เง ุ ้ ้ นธนาคาร : 100งคงอย นธนาคาร : 100 ห าก ั ห องดํ ้ มเง ั ิ€ วเร อยก ่ ิ ึ นย €งต ้ ธนาคาร์ เง ์ ั ั พย าใหพย ํ ท €ื ิ ตามการก อ : 200 ิ นฝากคร ิ นทร น : 200 นทร น : 200 ิ วยการเพิ ารอง : 100 ้ ารอง : 100 tion Bankingสํเง ด ส นเชํ เง ิ ea ทุนส 2. เง ”. ธนาคารปลสทุนส ของธนาคาร ซ edit Cr น ์ น ์ ั ั อ (Cr พย พย ื� สิ ิ สิ ิ ข นี : 400 นี : 400 ห นทร ห นทร ิ ทธ ิทธ นเ ส ุ สุ ิ ส ิ ส ส ื นในธนาคาร าน อน ่ ั วเร์ ์ นผ่ คร ิ ื ั อนฝากเง ั ง พย ั พย นทร วเร นทร างเ ิ ิ ้ ส ิ ส ิ ร์ นฝาก : 200ุ นฝาก : 200ุ ้ ้ นเอกชน : 100 เง ุ นเอกชน : 100 เง ุ ้ ้ ส นธนาคาร : 100ห นธนาคาร : 100ห ร์ ห 1. คร ห า 5 ก ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 48 เงินแล่ะสินทร์้พิย์ทางการ์เงินในร์ะบบมีความเชื�อมโยงก้นอย่างไร์ แล่ะสาร์ะ สำค้ญ่ว่าสินทร์้พิย์ทางเงินส่วนมากคือการ์นำอนาคติมาใช�ล่่วงหน�าซ�ง้ ม้ล่ค่า สะทอนป� ร์ะโยชนท์ ี�คาดว่าจะได�ร์บในอน้ าคติ ร์ะบบการ์เงินจง้ ถ้ือเป็นเคร์ื�องมือ สำค้ญ่ในการ์เชื�อมโยงปร์ะสานแล่ะบร์ิหาร์จดก้ าร์ผู้ม้� สี ่วนร์่วมในร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะส้งคม เพิื�อให�เศร์ษฐกิจจร์ิงสามาร์ถ้เติิบโติได�อย่างเติ็มศ้กยภาพิ ไม่เกิด ความติิดขี้ดหร์ือแร์งเสียดทานใดๆ 2.2 หน้าทุและจรรยาี บัรรณ์ของิผิู้ทุอี ยในระู่ บับัการเงิิน � � ในการ์เชื�อมโยงผู้ม้� สี ่วนร์่วมในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะสงคมเ้ ขีา� ดวย� กน้ ผู้า่ นเงนิ แล่ะสนิ ทร์พิ้ ยท์ างการ์เงนิ ที�ใชแ� ทนเงนิ ได � เชน่ เงนิ ฝากแล่ะหล่ก้ ทร์พิ้ ย์ มีความทาทายจ� ากความไม่แน่นอนขีองอนาคติแล่ะไม่เท่าเทียมกน้ ขีองขีอ� ม้ล่ จำเป็นติ�องใช�ความเชี�ยวชาญ่ในการ์เสาะหา ติร์วจสอบ แล่ะวิเคร์าะห์ขี�อม้ล่ เพิื�อให�ม้�นใจในความน่าเชื�อถ้ือได� ภาคคร์้วเร์ือนซ้�งม้กเป็นฝ่ายที�มีทร์้พิยากร์ ทางการ์เงินมากเกินความติ�องการ์ใช�ในปัจจุบ้น เป็นผู้้�ออมสุทธิ (net savers) ม้กติ�องเช�อื ถ้ือแล่ะพิ�ง้ พิาผู้้�เช�ยวี ชาญ่ เช่น สถ้าบ้นการ์เงิน น้กวิเคร์าะห์ ในการ์จ้ดสร์ร์เงินล่งทุนหร์ือให�คำแนะนำปร์ะกอบการ์ติ้ดสินใจล่งทุนในภาค ธุร์กิจที�ม้กเป็นผู้้�ติ�องการ์ทร์้พิยากร์ทางการ์เงิน (net users) ซ้�งเมื�อพิิจาร์ณิา จากมุมหน้�ง ผู้้�ใหบ� ร์ิการ์เหล่่านชี� ่วยทำใหท� ร์้พิยากร์สามาร์ถ้ถ้ก้ จดส้ ร์ร์ไดอ� ย่าง มีปร์ะสิทธิภาพิมากขี้�น เช่น ในร์ะบบการ์เงิน อาจม ี friction ติ่างๆ ที�ทำใหก� าร์ ติ�นทุนในการ์ร์ะดมทุนส้งกว่าที�ควร์เป็นจนผู้้�ปร์ะกอบการ์ไม่ติ�องการ์จะล่งทุน อีกติ่อไป ซ�ง้ น้กการ์เงินมืออาชีพิสามาร์ถ้ให�คำแนะนำในการ์ใช�นว้ติกร์ร์ม ทางการ์เงินที�เหมาะสมเพิื�อล่ด friction แล่ะทำให�การ์จ้ดสร์ร์เงินทุนแล่ะ ร์ะดมทุน (capital allocation) เกิดขี้�นได�อย่างมีปร์ะสิทธิภาพิ เพิิ�มผู้ล่ิติภาพิ ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะทำให�ร์ะบบเศร์ษฐกิจเติิบโติได� แม�ว่าจะติ�องแล่กก้บ กำไร์ที�แบ่งไปให�ผู้้�ให�บร์ิการ์เหล่่าน้�นก็ติาม แติ่จากอีกมุมหน้�ง ผู้้�ให�บร์ิการ์อาจมีส่วนได�ส่วนเสียจนทำให�การ์ กร์ะทำหร์ือคำแนะนำไม่ได�เกิดปร์ะโยชน์ส้งสุดติ่อท้�งภาคคร์้วเร์ือนแล่ะภาค

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 49 4.0 นๆ ิ อื1.0 โภค คคล ุ ื วนบ อ ุ ่ ปโภคบร ื อ ส อ ่ อหราซ ซืเชยานพาหนะ1.8 4.9 ์ ี ั พ น (non-bank) ื พย ิ อน ง ิ ารเ ั มทร วเร นก ั บ งหาร า ั สถ ่ ช ใ ่ อประกอบอาชม ไ ออส พื ้� ภาคคร ซื เ 2.6 ารที่ ก ิ ร บ ้ ห ้ ใ าง ้้ งหาฯ ะผู้ อสรั ล่ ่ ยี ก และอส1.0 (SFI) แ จั ิ ก นไท าะ ิ พิ่ ง เ นเฉ ร์ ิ า ง ารเ นก ั ะบบก บ ร์ 4.3 า สถ ย ์ ั ย้ ช อใน ิ ื� นภ ณ ช ั า นเ 12.0 พิ่รมาศ 2 2564 ิ าร ติ ส คิ วไป  า อง ั ณ ไ ธน ล่ จ ้ ข ิ จท ย้ ม ์ ิ อ ค ้ ขี อโด ุ ื� ุ รก ง รก ิ ช ที่ย้ นและการประกนเ ื ิ ะส อธ ศไ ย้สที่ที่ ว ปัร์ นเช ้ ุ ิ การเงด ถุ ภาคธ ส านบา ้งประเ ติ ล่่ ั ห ว าน ้ : ประกอบล่ารแ 6 ุ คิ ่� ติ า ท เห พ ย้ า วม: 31.7 มา: ธน ้� ภ หมารที่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 50 ธร์กุ ิจได� เช่น การ์ปล่่อยสินเช�อเื พิ�อใื หไ� ดยอด� ติามเป้า การ์เสนอขีายหล่กท้ ร์้พิย์ หร์ือการ์ล่งทุนที�ผู้้�แนะนำได�ค่านายหน�ามากเป็นพิิเศษ การ์ออกบทวิเคร์าะห์ ชี�นำในสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�ผู้้�แนะนำมีการ์ล่งทุนอย้่ ไปจนถ้้งการ์สร์�าง สินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�ไม่ได�มีบทบาทติ่อเศร์ษฐกิจจร์ิงมากเพิื�อมาเสนอขีาย เป็นติน� ทำใหก� าร์จดส้ ร์ร์เงินทุนในร์ะบบเศร์ษฐกิจอาจไม่ได�ก่อใหเ� กิดปร์ะโยชน์ หร์ือกล่ายเป็นโทษได�ในท�สี ุด สุดท�ายเม�อื ห้กล่บสินทร์้พิย์แล่ะหน�ีสินทางการ์ เงินขีองแติ่ล่ะภาคในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่�ว ส�งิ ท�เหี ล่ืออย้่ก็คือเศร์ษฐกิจจร์ิง เท่าน้�น แติ่เมื�อพิิจาร์ณิาเป็นส่วนๆ ไป บางกล่มในุ่ ร์ะบบเศร์ษฐกิจอาจถ้ือคร์อง ความม้�งค้�งที�มาจากสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�อาจไม่ได�มีความเช�อมโยงื ติ่อร์ะบบ เศร์ษฐกิจเล่ยก็ได� ร์ะบบการ์เงินแล่ะนว้ติกร์ร์มทางการ์เงินติ่างๆ เอื�ออำนวยให� สร์�างเงนิ แล่ะสนิ ทร์้พิยท์ างการ์เงนิ ได�อยา่ งไมจ่ ำก้ด ทำให�ผู้้�ให�บร์กิ าร์ในร์ะบบ การ์เงินสามาร์ถ้ได�กำไร์ไม่ว่าจะเกิดปร์ะโยชน์หร์ือไม่ เพิื�อให�ผู้้�อ่านเห็นภาพิมากขี้�น จะขีอยกติ้วอย่างขีองเงินในร์้ปแบบ เงินฝากที�ร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชย์สร์�างเพิร์าะเป็นสถ้าบ้นการ์เงินที�มีบทบาท อย่างมากในร์ะบบเศร์ษฐกิจในปัจจุบ้น หากเงินน้�นถ้้กนำไปเป็นสินเชื�อให�ก้บ กิจการ์ทล่�ี งทุนที�เกิดปร์ะโยชน ์(productive investment credit) ก็จะก่อใหเ� กิด ผู้ล่ิติภาพิท�นำมาี ซ�งก้ าร์ขียายติ้วทางเศร์ษฐกิจแล่ะผู้ล่ิติภ้ณิฑ์์มวล่ร์วมขีอง ปร์ะเทศ (GDP) หากถ้้กนำไปเป็นสินเชื�อเพิื�อบร์ิโภค (consumption credit) ก็จะเกิดการ์จบ้ จ่ายใชสอยจนเ� งินสะพิด้ ซ้�งเป็นส่วนหน้�งขีองผู้ล่ติภิ ้ณิฑ์์มวล่ร์วม ขีองปร์ะเทศเช่นกน้ แติ่อาจไม่ไดนำมา� ซ้�งการ์ขียายติว้ ขีองเศร์ษฐกิจจร์ิง หร์ือ จะนำไปซื�อสินทร์้พิย์ทางการ์เงินก็ได� (financial investment credit) ซ้�งม้ล่ค่า สินทร์้พิย์ร์วมถ้้งกำไร์แล่ะขีาดทุนจากการ์ซื�อขีาย (capital gains) ไม่ได�น้บ เป็นผู้ล่ิติภ้ณิฑ์์มวล่ร์วมขีองปร์ะเทศ (แติ่ร์ายได�ที�เกิดขี้�นจากการ์ทำธุร์กร์ร์ม หร์ือ เช่น ค่าธร์ร์มเนียม หร์ือส่วนแบ่งกำไร์ เช่น ปันผู้ล่แล่ะดอกเบี�ย น้บเป็น ผู้ล่ิติภ้ณิฑ์์มวล่ร์วมขีองปร์ะเทศติาม income approach) แติ่เมื�อมีการ์ซ�ือ สินทร์้พิย์ทางการ์เงินมากขี้�น ก็ทำให�ร์าคาสินทร์้พิย์ทางการ์เงินสง้ ขี้�นจนทำให� คนที�ถ้ือสินทร์้พิย์ทางการ์เงินมีความร์�ำร์วยขี้�นได�เช่นก้น ในสองกร์ณิีหล่้งน้�น อาจนำมาซ�ง้ กิจกร์ร์มทไ�ี ม่ได�มีการ์ขียายติว้ ขีองเศร์ษฐกิจจร์ิงร์องร์บ้ จนอาจเกิด ภาวะเงินเฟ้อหร์ือการ์ฟองสบ้่ร์าคาสินทร์้พิย์ (asset price bubble) ขี้�นได�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 51 ท้�งนี� แม�ว่าติ้วอย่างจะเป็นการ์สร์�างเงินขีองร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชย์ แติ่อย่างที�ไดกล่� ่าวไปขีาง� ติน� ผู้้�ใหบ� ร์ิการ์อื�นในร์ะบบการ์เงินก็สามาร์ถ้ทำหนา� ที� นี�ได�ด�วยการ์สร์�างสนทิ ร์้พิย์ทางการ์เงนิ ร์ะหว่างก้นด�วยนว้ติกร์ร์มทางการ์เงนิ ติ่างๆ ด�วยเหติุนี� ผู้้�ที�มีส่วนร์่วมในร์ะบบการ์เงินท้�งภาคร์้ฐแล่ะเอกชนจ้งติ�อง เสร์มิ สร์�างความนา่ เชือ� ถ้อื ในตินเองด�วยความร์้บผู้ดิ ชอบติอ่ หน�าทีแ� ล่ะจร์ร์ยา บร์ร์ณิในวิชาชีพิ โดยม้กมีการ์กำหนดร์ะเบียบกฎกติิกาให�เห็นอย่างช้ดเจน บ�างก็เป็นกฎหมาย เช่น พิร์บ. การ์บร์ิหาร์หนี�สาธาร์ณิะ พิร์บ. ธุร์กิจสถ้าบ้น การ์เงิน พิร์บ. หล่้กทร์้พิย์แล่ะติล่าดหล่้กทร์้พิย์ ปร์ะมวล่กฎหมายแพิ่งแล่ะ พิาณิิชย์ บ�างก็เป็นขี�อติกล่งในภาคธุร์กิจก้นเอง เช่น สมาคมการ์ค�า สมาคม ผู้้�ปร์ะกอบวิชาชพิ ี ให�ร์ะบบการ์เงินไม่ได�มอี ิสร์ะเสร์ีจนเกินไป ซ�ง้ ร์ะเบียบอาจมี การ์สร์างเ� ง�อนไื ขีคณิุ สมบติ้ ขีิ องผู้ท้� �สามาี ร์ถ้เขีา� ร์่วมในร์ะบบการ์เงินได� กำหนด ร์ปแบบ้ ขีองบร์ิการ์ทางการ์เงินที�ยอมร์บไ้ ด� ร์ปแบบก้ าร์ให�ขีอ� ม้ล่ที�ไมบ่ ิดเบือน ความจร์ิง สร์�างกล่ไกในการ์ติร์วจสอบหร์ือกำหนดให�มีการ์เปิดเผู้ยขี�อม้ล่ เพิื�อง่ายติ่อการ์ติร์วจสอบ ไปจนถ้้งกำหนดบทล่งโทษสำหร์้บผู้้�ท�ทำี ผู้ิดกติิกา โดยว้ติถุ้ปร์ะสงค์หล่ก้ คือการ์ปกป้องภาคคร์วเ้ ร์ือนจากความเสียหายท�อี าจเกิด ขี้�นได� โดยเฉพิาะกล่มุ่ ท�ีไม่ได�มีความพิร์อม� ท�จะี ร์บ้ มือกบคว้ ามไม่แน่นอนขีอง อนาคติแล่ะไม่เท่าเทียมก้นขีองขี�อม้ล่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 52 กล่องท่� 2 Wall Street Crash ในปัี 1929 และจุดีเร์ิมติ้นของกฏหมายี การ์เงินในยีุคปัั จจุบัน � � ในสหรัฐอเมริกา การกำากับด้แล่หล่ักที่รัพิ่ย้์ ในระดับรัฐบาล่กล่างเริมติ้นขีึน � � หล่ังจัาก Wall Street Crash ในปี 1929 ที่้�นำามาซึ่ึงกฏหมาย้ที่างการเงินหล่าย้ชุด ติั�งแติ่ Securities Act of 1933, Banking Act of 1933 (Glass-Steagall Act), Securities Exchange Act of 1934 (Exchange Act) ไปจันถึง Investment Advisers Act of 1940 � แล่ะ Investment Company Act of 1940 ซึ่ึงในช่วงก่อนน�ัน บริษัที่ติ่างออกหุ้นสามัญแล่ะ โฆษณาชวนให้ประชาชนเขี้ามาซึ่ื�อหุ้นขีองติัวเองอย้่างกระติือรือร้น ในขีณะที่้�นาย้หน้าซึ่ื�อขีาย้ หล่ักที่รัพิ่ย้์ก็ขีาย้หุ้นให้นักล่งทีุ่นโดย้สัญญาว่าจัะได้กำาไรโดย้อาจัไม่ม้การเปิดเผู้ย้ขี้อม้ล่เก้�ย้วกับ การล่งทีุ่นมากนัก ไม่ได้ม้มาติรฐานในการเปิดเผู้ย้ขี้อม้ล่ ไม่ม้กำาหนดมาติรฐานจัรรย้าบรรณ ในการประกอบวิชาช้พิ่ คิำามั�นสัญญาเรื�องผู้ล่ติอบแที่นที่้�จัะนักล่งทีุ่นจัะได้ที่้�อาจัไม่อย้้่บน �8 พิ่ื� นฐานอะไร หรืออาจัเป็นการหล่อกหล่วงด้วย้ซึ่ำา ปั จัจัุบันม้การใช้คิำาว่า FOMO (fear of missing out) อาจัแปล่ว่าคิวามกล่ัวพิ่ล่าด � � โอกาสที่องในการรำารวย้เหมือนคินรอบขี้าง ซึ่ึงประวัติิศาติร์การเงินโล่กก็แสดงให้เห็นว่า อารมณ์น้�ก่อให้เกิด “คิวามบ้าคิล่ั�ง” (mania) ในหม้่นักล่งทีุ่นมาแล่้วหล่าย้ติ่อหล่าย้คิรั�ง9 ในคิวามเป็นจัริง ก่อนหน้าที่้�จัะเกิด Wall Street Crash ก็ได้ม้คิวามพิ่ย้าย้ามใน ระดับรัฐที่้�จัะกำากับด้แล่หล่ักที่รัพิ่ย้์แล่้ว โดย้งานวิจััย้ขีอง Mahoney (2003) กล่่าวว่าระหว่าง ปี 1911 แล่ะ 1931 เกือบทีุ่กรัฐได้ออกกฏหมาย้หล่ักที่รัพิ่ย้์ที่้�มักเร้ย้กกันในชื�อ blue-sky laws ว่ากันว่าคิำาน้�มาจัากการที่้�นาย้หน้าขีาย้หล่ักที่รัพิ่ย้์ ในยุ้คินั�นขีาย้ “วิมานในอากาศ” (“building lots in the blue sky”) ให้นักล่งทีุ่นกันอย้่างไม่อ้อมคิ้อม แติ่ 1929 Crash เป็นติัวเร่งที่้� ที่ำาให้รัฐบาล่กล่างสหรัฐอเมริกาติ้องย้กเคิรื�องการกำากับด้แล่ใหม่ที่ั�งหมด โดย้สำานักงาน � คิณะกรรมการกำากับหล่ักที่รัพิ่ย้์แล่ะติล่าดหล่ักที่รัพิ่ย้์ (ก.ล่.ติ.) ก็ได้ถ้กก่อติั�งขีึนโดย้ Exchange Act แล่ะที่ำาให้นาย้หน้า ผู้้้คิ้า แล่ะผู้้้ออกหล่ักที่รัพิ่ย้์ ติ่างติ้องมาจัดที่ะเบ้ย้นกับ ก.ล่.ติ. ม้การกำาหนดสถานการณ์ติ่างๆ ที่้�ถือว่าเป็นการฉ้อโกงที่้�นักล่งทีุ่นสามารถได้รับการ เย้้ย้วย้า ไปจันถึงการกำาหนดมาติรฐานการเปิดเผู้ย้ขี้อม้ล่โดย้ผู้้้ออกหล่ักที่รัพิ่ย้์ติ่อนักล่งทีุ่น เพิ่ื�อไม่ให้เกิดการโฆษณาเกินจัริง 8 Legal Information Institute, “Securities law history”, Cornell University, https://www.law. cornell.edu/wex/securities_law_history. 9 Jason Zweig, “From 1720 to Tesla, FOMO Never Sleeps”, The Wall Street Journal, 17 July 2020, https://www.wsj.com/articles/from-1720-to-tesla-fomo-never- sleeps-11594994422.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 53 กล่องท่� 2 (ติ่อ) ธนาคิารพิ่าณิชย้์ในยุ้คินั�นที่ั�งสามารถปล่่อย้สินเช�ือแล่ะเป็นผู้้้จััดจัำาหน่าย้ หุ้นสามัญได้ ที่ำาให้ม้สภาคิองเกรสม้คิวามกังวล่ว่าธนาคิารพิ่าณิชย้์ที่้�ม้บที่บาที่ในระบบการเงิน ที่ั� งการปล่่อย้สินเชื�อเพิ่ื�อล่งทีุ่นในเศรษฐกิจัจัริงแล่ะการด้แล่ระบบการชำาระเงิน แติ่กล่ับติ้อง มาขีาดทีุ่นจัาก 1929 Crash เพิ่ราะที่�ังปล่่อย้สินเช�ือให้ประชาชนเก็งกำาไรแล่ะม้ส่วนร่วมในการ � จัั ดจัำ าหน่าย้หุ้นที่้�ม้คิวามเส�้ย้งส้งด้วย้ ที่ำาให้เงินที่้�เกิดขีึนถ้กหมุนเว้ย้นอย้้่ในสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงิน ในร้ปแบบการเก็งกำาไร ไม่ได้เป็นการใช้เงินที่้�สร้างผู้ล่ิติภาพิ่ในระบบเศรษฐกิจั ผู้ล่ขีาดทีุ่นที่้� � เกิดขีึนส่งผู้ล่กระที่บติ่อหน้าที่้�ขีองธนาคิารพิ่าณิชย้์ ในเศรษฐกิจัจัริงแล่ะระบบชำาระเงิน จัึงเกิด การพิ่้ดคิุย้ถึงการจัำากัดบที่บาที่ขีองธนาคิารพิ่าณิชย้์เพิ่ื�อไม่ให้เกิดปัญหาแบบน้�อ้ก � ในที่้�สุด กฏหมาย้ซึ่ึงสมาชิกวุฒิสภา Carter Glass แล่ะ Henry Steagall เป็นผู้้้ เสนอร่างก็ได้กำาหนดให้แย้กกิจักรรมวานิชธนกิจั (investment banking) ออกจัากกิจักรรม ธนาคิารพิ่าณิชย้์ (commercial banking) ที่ำาให้กิจัการที่้�ให้บริการที่�ังสองอย้่างน้�ไม่สามารถ ม้คิวามสัมพิ่ันธ์กันได้ (เช่น ไม่สามารถม้ผู้้้ถือหุ้นร่วมกัน) เพิ่ราะไม่ติ้องการให้กิจักรรมธนาคิาร พิ่าณิชย้์ที่้�คิวรม้คิวามระมัดระวังปะปนกับกิจักรรมอื�นที่้�อาจัม้ผู้ล่ประโย้ชน์ขีัดกัน (conflict of interest) ได้ กำาหนดให้ธนาคิารที่้��ให้บริการที่ั�วประเที่ศ (national banks) ติ้องราย้งานติ่อ Federal Reserve System มากขีึน แล่ะก่อติั�ง Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) ที่้�ม้หน้าที่้�รับประกันเงินฝากขีองสมาชิกเพิ่�ือให้เงินฝากไม่ส้ญหาย้จัากคิวามล่้มเหล่ว ขีองธนาคิาร รวมถึงการห้ามธนาคิารพิ่าณิชย้์จั่าย้ดอกเบ้�ย้ในบัญช้เงินฝากที่้�รองรับการจั่าย้ � เช็คิ (checking account) ผู้่าน Regulation Q (ซึ่ึงเป็นขี้อจัำากัดที่้�สร้างช่องว่างในติล่าด ที่ำาให้ 10 เกิดกองทีุ่นรวมติล่าดเงินในเวล่าติ่อมา) แม้ว่า Federal Reserve System จัะถือกำาเนิดมาติ�ังแติ่ปี 1913 เพิ่�ือแก้ปัญหา � bank run ที่้�เกิดขีึนเป็นระย้ะในระบบธนาคิารพิ่าณิชย้์ขีองสหรัฐอเมริกา แติ่การแก้ปัญหาใช้ วิธ้สร้างคิวามม�ันใจัด้วย้การเป็นผู้้้ให้ก้้ย้ืมแหล่่งสุดที่้าย้ (lender of last resort) ให้แก่ธนาคิาร เพิ่ื�อธนาคิารจัะได้ ไม่ล่้มเหล่ว ที่ำาให้คินไม่ม้คิวามจัำาเป็นติ้องแห่ไปถอนเงินฝากเพิ่ราะธนาคิาร จัะย้ังคิงอย้้่ติ่อไป การรับประกันเงินจัึงอาจัพิ่ิจัารณาเป็นการแก้ปัญหาที่้�ติรงจัุดกว่าก็ได้ ดังน�ัน Wall Street Crash ในปี 1929 จัึงถือเป็นเหติุการณ์ประวัติิศาสติร์ที่้� ปรับร้ปโฉมขีองระบบการเงินสหรัฐอเมริกาแล่ะได้วางรากฐานขีองการกำากับด้แล่แล่ะกล่ไก ในการสร้างคิวามเช�ือมั�นในระบบการเงินในปัจัจัุบัน ติ่อมา Financial Services Modern- ization Act of 1999 (Gramm-Leach-Bliley Act) ได้ม้การย้กเล่ิกขี้อจัำากัดบางส่วนขีอง Glass-Steagall Act ที่ำาให้สถาบันการเงินสามารถกล่ับมาให้บริการธนาคิารพิ่าณิชย้์ วานิช ธนกิจั หล่ักที่รัพิ่ย้์ แล่ะประกันในบริษัที่เด้ย้วกันได้อ้กคิรั�ง เมื�อเกิดวิกฤติ Subprime ในช่วง ติ่อมา การย้กเล่ิก Glass-Steagall Act จัึงเป็นที่้�ถกกันในหม้่นักวิชาการแล่ะผู้้้กำาหนดนโย้บาย้ ว่าม้ส่วนให้เกิดวิกฤติหรือไม่ อย้่างเช่น Crawford (2011) แล่ะ Wallison (2011) เป็นติ้น 10 Federal Reserve History, “Banking Act of 1933 (Glass-Steagall)”, https://www.federal- reservehistory.org/essays/glass-steagall-act.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 54 2.3 อปัุ สรรคของิระบับัการเงิินในปััจจบัุ ันและโอกาส แม�ว่าร์ะบบการ์เงินจะมีพิ้ฒนาการ์ในการ์ร์้บมือความท�าทายจาก ความไม่แน่นอนขีองอนาคติแล่ะไม่เท่าเทียมก้นขีองขี�อม้ล่ แติ่ก็ปฏิเสธไม่ได� ว่าย้งมีอุปสร์ร์คหล่งเหล่ืออีกมาก น้กวิเคร์าะห์ม้กแยกภาคคร์้วเร์ือนที�เขี�า ไม่ถ้้งร์ะบบการ์เงินเป็น 2 กลุ่่ม ได�แก่ กลุ่่มที�เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินไม่ได� (unbanked) แล่ะกล่มุ่ ทเี� ขีา� ถ้ง้ บร์กิ าร์ทางการ์เงนอิ ยาง่ ไมท่ ว้ � ถ้ง้ (underbanked) ร์ายงานในปี 2019 ขีอง Bain, Google แล่ะ Temasek กล่่าวว่า ในปี 2018 11 ปร์ะชากร์ในปร์ะเทศไทยกล่มุ่ unbanked อย้่ท ี�18% แล่ะ underbanked 45% หากมบี ้ญ่ชีธนาคาร์ก็สามาร์ถ้ดแ้ ล่เงิน ชำร์ะเงินแล่ะแล่กเปล่�ยนเี งิน เป็นสินทร์้พิย์ปร์ะเภทอื�นไดโดย� ง่าย ยิ�งในปัจจบุ น้ ทม�ี ีบร์ิการ์พิร์อมเ� พิยท์ ี�ทำให� ปร์ะชาชนสามาร์ถ้โอนเงินร์ะหว่างบ้ญ่ชีธนาคาร์ในปร์ะเทศไดอ� ย่างร์วดเร์็วแล่ะ แทบไมม่ ติี น� ทุน แล่ะการ์เช�อื มติ่อร์ะหว่างบญ่ช้ ีธนาคาร์แล่ะบญ่ช้ ีการ์ล่งทุนใน ติล่าดทุน (ท้�งไทยแล่ะติ่างปร์ะเทศ) ที�มีพิ้ฒนาการ์อย่างมากก็ทำให�การ์แล่ก เปล่ี�ยนเงินเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงินเกิดได�ง่ายขี้�น ด�วยการ์ยอมร์้บเงินฝาก ในธนาคาร์เป็นการ์ชำร์ะขี้�นสุดท�ายอย่างกว�างขีวาง ทำให�ในความเป็นจร์ิง แล่�วร์ะบบการ์เงินไม่จำเป็นติ�องมีเงินนอก (outside money) อย่างเช่นเงิน ติร์าที�บร์ิหาร์จ้ดการ์โดยร์้ฐเล่ยก็ย้งได� แติ่เนื�องจากเงินติร์ามาพิร์�อมก้บความ เป็นหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี (unit of account) ที�ทำให�ร์้ฐย้งสามาร์ถ้บร์ิหาร์อ้ติร์า แล่กเปล่ี�ยนขีองกำล่้งซื�อขีองเศร์ษฐกิจในปร์ะเทศได�อย้่ ปร์ะกอบก้บการ์ที� ปร์ะชาชนไม่ได�สามาร์ถ้เขี�าถ้้งเงินฝากในธนาคาร์ได�ติล่อดเวล่า (เช่น กลุ่่มที� เขีา� ถ้งบ้ ร์ิการ์ทางการ์เงินไม่ได� ไมม่ บี ้ญ่ชีธนาคาร์ หร์ือในช่วงเวล่าที�ไม่สามาร์ถ้ เชื�อมติ่อกบฐาน้ ขีอ� ม้ล่ขีองธนาคาร์ได� เป็นติน)� ทำใหเ� งินติร์าที�เป็นเงินสดยง้ มี ความจำเป็นติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจอย้่ 11 ขี้อม้ล่สัดส่วนประชากรที่้� unbanked จัาก Statista ขีองประเที่ศอื�นๆ เพิ่ื�อเป็นการเปร้ย้บเที่้ย้บม้ดังน้� ญ้�ป�ุน 2% สิงคิโปร์ 2% เกาหล่้ใติ้ 5% สหรัฐอเมริกา 7% จั้น 20% อินเด้ย้ 20% รัสเซึ่้ย้ 24%. F. Norrestad, “Share of the population without access to the services of banks or similar organizations worldwide in 2021, by country”, statista, 7 December, 2021, https://www. statista.com/statistics/1246963/unbanked-population-in-selected-countries/.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 55 อย่างไร์ก็ติาม การ์จ้ดสร์ร์เงินทุนแล่ะร์ะดมทุนน้�นย้งไม่สามาร์ถ้ ทำได�อย่างร์าบร์�ืนน้ก ติ้วอย่างเช่น ในปี 2021 ขี�อม้ล่สำน้กงานส่งเสร์ิม 12 วสิ าหกจิ ขีนาดกล่างแล่ะขีนาดยอ่ ม (สสว.) แสดงวา่ มผู้ี ป้� ร์ะกอบการ์ทง้� หมด 3.19 ล่�านร์ายในปร์ะเทศ ปร์ะกอบด�วยธุร์กิจขีนาดใหญ่่ (L) 13,569 บร์ิษ้ท ขีนาดกล่าง (M) 42,805 บร์ิษ้ท แล่ะขีนาดเล่็ก (S) 418,538 บร์ิษ้ท แติ่มีเพิียง 590 บร์ิษ้ทที�จดทะเบียนใน SET แล่ะ 183 บร์ิษ้ทใน mai13 ในมุมหน�ง้ ผู้้�ปร์ะกอบการ์เองอาจไม่ปร์ะสงคท์ ี�จะใหป� ร์ะชาชนท�วไป้ เขี�ามาเป็นส่วนหน้�งขีองกิจการ์ แติ่ในอีกมุมหน้�ง การ์เปิดให�ปร์ะชาชนท้�วไป มาร์่วมเป็นน้กล่งทุนมาพิร์�อมก้บความร์้บผู้ิดชอบ จำเป็นติ�องสร์�างความเชื�อ ม้�นในร์ปแบบ้ ติ่างๆ เช่น เปิดเผู้ยขีอ� ม้ล่อย่างเป็นปร์ะจำ มีการ์ติร์วจสอบบ้ญ่ชี โดยบุคคล่ภายนอก มีคณิะกร์ร์มการ์อิสร์ะ มีโคร์งสร์างก� าร์บร์ิหาร์จดก้ าร์ท�ีไม่ เอื�อติ่อการ์มผู้ล่ี ปร์ะโยชน์แอบแฝง มีกำไร์แล่ะมีการ์จ่ายปันผู้ล่อย่างสมำเสมอ� เป็นติ�น ซ้�งผู้้�ปร์ะกอบการ์ที�ไม่สามาร์ถ้สร์�างความเชื�อม้�นได�ก็จะไม่สามาร์ถ้ ร์ะดมทุนได� หร์ือมีติ�นทุนเงินทุนท�ีส้งจนไม่คุ�มค่า งานวิจ้ยด�านการ์บ้ญ่ชี ม้กพิบว่าการ์เปิดเผู้ยขี�อม้ล่ให�น้กล่งทุนมีความส้มพิ้นธ์ก้บติ�นทุนขีองเงินทุน เช่น Lambert แล่ะคณิะ (2007) ในบร์ิบทขีองภาคคร์้วเร์ือน การ์ร์ะดมทุนม้กเกิดขี้�นในร์้ปแบบขีอง สินเชื�อ เนื�องการ์ชกชวนผู้้ อ้�ื�นเขีา� ร์่วมเป็นผู้ถ้้� ือหุ�นน้�นทำไดยากก� ว่า สินเชื�อทมี� ี การ์กำหนดภาร์ะหนีส� ินไว�ชดเจนทำใ้ ห�ง่ายติ่อการ์ติด้ สินใจแล่ะเชื�อใจมากกว่า เช่น หากผู้้�ก้�มีหล่้กปร์ะก้นที�มีค่า ม้�นคง ย้ดได�ง่าย มีกฎหมายร์องร์้บ ก็ทำให� เจาห� นี�สามาร์ถ้เชื�อในหล่กป้ ร์ะกนโดยไ้ ม่จำเป็นติองเ� ชื�อใจผู้ก้� ก้� ็ได� เพิร์าะหาก ม้ล่ค่าหล่้กปร์ะก้นเพิียงพิอติ่อม้ล่ค่าหนี�สิน ดอกเบี�ยค�างชำร์ะ แล่ะค่าใช�จ่าย ติา่ งๆ ในการ์ดำเนนิ งาน เชน่ พิจิ าร์ณิา ใหบ� ร์กิ าร์ ทวงถ้าม แล่ะยด้ หล่ก้ ปร์ะกน้ ก็ทำใหผู้� ้�ให�สินเชื�อไม่จำเป็นติอง� คิดอ้ติร์าดอกเบี�ยสง้ นกเ้ พิื�อที�จะยงสามา้ ร์ถ้ทำ กำไร์ได�อย้่ แติ่หากผู้้�ก้�มีหล่้กปร์ะก้นที�ไม่เพิียงพิอ ไม่ม้�นคง มีติ�นทุนในการ์ 12 สำานักงานส่งเสริมวิสาหกิจัขีนาดกล่างแล่ะขีนาดย้่อม, “Dashboard SME Big Data”, 5 December 2021, https://www.sme.go.th/th/page.php?modulekey=348. 13 ติล่าดหล่ักที่รัพิ่ย้์แห่งประเที่ศไที่ย้, “สรุปจัำานวนหล่ักที่รัพิ่ย้์แล่ะบริษัที่จัดที่ะเบ้ย้น”, 5 December 2021, https://www.set.or.th/set/marketstatistics.do

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 56 ดำเนินงานส้ง หร์ือไม่มีหล่้กปร์ะก้นเล่ย ผู้้�ให�สินเชื�อก็จำเป็นจะติ�องคิดอ้ติร์า ดอกเบ�ยี ส้งขี้�นเพิ�อชดเชยื ก้บความเส�ยงี ท�ผู้ี ้�ก้�จะผู้ิดน้ดชำร์ะหน�ี ทำให�อ้ติร์า ดอกเบี�ยที�พิบในร์ะบบการ์เงินม้กขี้�นอย้่ก้บ 1) ขีนาดขีองสินเชื�อ 2) ปร์ะเภท ขีองหล่้กปร์ะก้น แล่ะ 3) ความน่าเชื�อถ้ือขีองผู้้�ก้� แม�หล่้กปร์ะก้นจะทำให�ผู้้�ให�สินเชื�อวางใจได�มากขี้�น แติ่ก็ม้กอยาก ให�ผู้้�ก้�นำเงินมาคืนมากกว่าย้ดหล่้กปร์ะก้น เพิร์าะหล่้กปร์ะก้นม้กด�อยค่าแล่ะ มติี น� ทุนในการ์ยด้ ท้�งค่าใช�จ่ายแล่ะเวล่า จง้ มกป้ ร์ะเมินความน่าเชื�อถ้ือขีองผู้ก้� ้� ดวยป� ร์ะวติ้ ิ ท้�งน ี� Liberti แล่ะ Petersen (2019) ไดกล่� ่าวถ้งก้ าร์แบ่งขีอ� ม้ล่ออก เป็นสองปร์ะเภท ได�แก่ hard information แล่ะ soft information โดย hard information คอื ขีอ� มล่้ ทสี� ามาร์ถ้วด้ แล่ะแปล่งเปน็ ติว้ เล่ขีไดง� า่ ย ทำใหส� ามาร์ถ้ ส่งผู้่านขี�อม้ล่แล่ะวิเคร์าะห์ได�ง่าย เช่น อายุ อาชีพิ อ้ติร์าเงินเดือน ปร์ิมาณิ หนี�คงค�าง พิฤติิกร์ร์มการ์ก่อหนี�แล่ะชำร์ะหนี�ในอดีติ เป็นติ�น ในขีณิะที� soft information เป็นขีอ� มล่ท้ ว�ี ดแ้ ล่ะส่งผู้่านติ่อไดย� าก เช่น อุปนสิ ย้ ซ้�งสำคญ่้ เป็น อย่างยิ�งติ่อการ์ติ้ดสินใจ จ้งทำให�ผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินติ�องใช�วิธีอื�นเพิื�อเก็บ ขีอ� ม้ล่น ี� ซ้�งอาจติอง� ล่งทุนแล่ะใช�ร์ะยะเวล่า เช่น relationship banking เป็นติน� Saengchote (2013) วิเคร์าะห์สินเชื�ออส้งหาร์ิมทร์้พิย์ subprime ในสหร์ฐอเม้ ร์ิกาแล่ะพิบว่าร์ะยะทางร์ะหว่างติำแหน่งออฟฟิศขีองนายหนา� สินเช�อื อส้งหาร์ิมทร์้พิย์ (mortgage broker) แล่ะติำแหน่งขีองอส้งหาร์ิมทร์้พิย์ขีอง ผู้้�ก้�มีความส้มพิ้นธ์เชิงบวกก้บอ้ติร์าผู้ิดน้ดชำร์ะหนี�ขีองสินเชื�อ ซ้�งร์ะยะทาง สามาร์ถ้ติีความเป็นความยากในการ์เก็บ soft information ขีองผู้ก้� ้�ได� อย่างที� Petersen แล่ะ Rajan (1994, 2002) ได�ใช�ในการ์วิเคร์าะห์สินเชื�อธุร์กิจใน สหร์้ฐอเมร์ิกา หล่ายปร์ะเทศม้กมีการ์กำหนดอ้ติร์าดอกเบ�ยี ส้งสุดท�ผู้ี ้�ให�บร์ิการ์ ทางการ์เงินสามาร์ถ้คิดได� (usury law) โดยในปร์ะเทศไทย อ้ติร์าดอกเบี�ยเงิน ก้�ถ้้กกำหนดผู้่านมาติร์า 654 ปร์ะมวล่กฎหมายแพิ่งแล่ะพิาณิิชย์ ไว�ส้งสุด ที� 15% เว�นแติ่จะมีขี�อยกเว�นให� เช่น ธุร์กิจบ้ติร์เคร์ดิติ สินเชื�อส่วนบุคคล่ ภายใติก� าร์กำกบ้ สินเช�อเื พิื�อร์ายย่อยเพิื�อการ์ปร์ะกอบอาชพิี ภายใติก� าร์กำกบ้

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 57 14 เป็นติ�น เมื�อสินเชื�อมีวงเงินที�ติ�ำ เช่น สินเช�ือส่วนบุคคล่ภาคคร์้วเร์ือน ก็จะทำให�ติน� ทุนในการ์บร์ิหาร์จดก้ าร์ที�เป็นติน� ทุนคงท ี� (เช่น พินกงาน้ สินเชื�อ) ส้งติามไปด�วย ติาร์างที� 1 แสดงถ้้งปร์ะเภทติ่างๆ ขีองสินเชื�อในปร์ะเทศไทย แล่ะอ้ติร์าดอกเบี�ยส้งสุดติามกฎหมาย หากผู้้�ก้�มี hard information ที�วิเคร์าะห์ส่งผู้่านแล่ะสื�อสาร์ได�ง่าย ก็สามาร์ถ้ล่ดติ�นทุนในการ์ดำเนินงานได� เมื�อผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินติ�อง พิิจาร์ณิาถ้้งความคุ�มค่าที�อย้่ภายใติ�กร์อบอ้ติร์าดอกเบี�ยส้งสุดที�คิดได� จ้งอาจ เล่อกื ใหบ� ร์กิ าร์ล่ก้ คา� เพิยงี แคบา่ งกล่มุ่ เทา่ น้�น หร์ืออาจเล่ือกร์ป้ แบบอนใ�ื นการ์ ให�บร์ิการ์ เช่น เช่าซื�อ หร์ือการ์ผู้่อนชำร์ะสินค�า (buy now, pay later) ซ้�งไม่ ได�ถ้้กจ้ดหมวดหม้่ว่าเป็นบร์ิการ์ทางการ์เงิน ทำให�สามาร์ถ้คิดอ้ติร์าดอกเบี�ย ส้งกว่าสินเช�อื ที�ได�ร์้บการ์กำก้บด้แล่ แล่ะอาจมีวิธีคำนวณิดอกเบี�ยหร์ือคิด ร์าคาในร์้ปแบบที�ไม่ใช่ดอกเบี�ย (เช่น ค่าธร์ร์มเนียม) ที�ทำให�อ้ติร์าดอกเบี�ยที� ผู้้�ก้�ติ�องจ่ายจร์ิงส้งกว่าอ้ติร์าที�แสดงอีกด�วย อีกท้�งผู้้�ให�บร์ิการ์แติ่ล่ะร์ายอาจมี ความถ้น้ดแติกติ่างก้น มีความพิร์�อมในการ์ร์้บความเสี�ยงแติกติ่างก้น ทำให� มีเงื�อนไขีในการ์พิิจาร์ณิาสินเชื�อขีองตินเองได� ในบร์ิบทขีองภาคคร์้วเร์ือน ขี�อม้ล่ hard information ที�ร์ะบบการ์ เงนิ ใชค� อื ขีอ� มล่้ เคร์ดติิ บ้โร์ ซง�้ โสมร์ศ้ ม ิ� จน้ ทร์ติ้ น ์ แล่ะคณิะ (2562) พิบวา่ ในปี 2016 มีปร์ะชากร์ไทยเพิียง 19.3 ล่�านคนเท่าน้�นที�อย้่ในฐานขี�อม้ล่ขีองบร์ิษ้ท ขี�อม้ล่เคร์ดิติแห่งชาติิ ซ้�งสอดคล่�องก้บส้ดส่วนขีองกลุ่่ม underbanked ติาม ขี�อม้ล่ขีอง Bain, Google แล่ะ Temasek (2019) กลุ่่มที�ติกหล่่นไปจากร์ะบบ การ์เงินมกเ้ ป็นเพิร์าะหล่กป้ ร์ะกน้ ทีม� มี กไ้ ม่เป็นทนี� ิยม หร์ือขีอ� ม้ล่ทมี� ีเป็น soft information มากกว่า hard information ซ้�งผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินไม่สะดวก ที�จะยอมร์้บ หร์ือเล่ือกที�จะไม่ให�บร์ิการ์เพิร์าะร์ายได�จากอ้ติร์าดอกเบี�ยส้งสุด ที�กำหนดไม่คุ�มค่าติ�นทุนในการ์ให�บร์ิการ์จนอาจติ�องพิ�ง้ พิาแหล่่งเงินทุนนอก ร์ะบบ (informal finance) ที�ม้กมีอ้ติร์าดอกเบี�ยส้งกว่าหร์ืออาจมีเงื�อนไขีที�ไม่ เป็นธร์ร์ม การ์ขีาด hard information สำหร์้บภาคปร์ะชาชนจำนวนมาก จ้งถ้ือว่าเป็นอุปสร์ร์คแล่ะโอกาสขีองร์ะบบการ์เงินไทย 14 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “การขีออนุญาติประกอบธุรกิจัที่้�เก้�ย้วขี้องกับบริษัที่ที่้�ไม่ใช่สถาบันการเงิน (Non-Bank), 5 December 2021, https://www.bot.or.th/Thai/Segmentation/Business/ Pages/NonBank.aspx.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 58 ติาร์างท่� 1 ปัร์ะเภทของสินเชื�อและอัติร์าดีอกเบ่�ยีสูงสุดีติามกฏหมายี ประเภทสิินเชื่่�อ หลัักประกัน อัตราสิูงสิุด � สินำเชอรื �ยย่อยระด้ับจงหั วด้ั ไมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้ องมู / วงเ่ งนำิ ไมูเ่ กินำ 36% ภ�ยใต่้ก�รกำ�กับ (Pico Finance) 50,000 บ�ท � � สินำเชอรื �ยย่อยเพีือก�ร ไมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้ องมู / วงเ่ งนำิ ไมูเ่ กินำ ประกอบอ�ชพี่ ภ�ยใต่้ก�รกำ�กับ 100,000 บ�ท 33% (Nano Finance)* � สินำเชอื ส่วนำบุคคลภ�ยใต่้ก�รกำ�กับ ไมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้ องมู่ 25% (P-Loan)* � สินำเชอื ส่วนำบุคคลด้ิจทิ ัล (Digital ไมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้ องมู / วงเ่ งนำิ ไมูเ่ กินำ 20,000 25% P-Loan)* บ�ท ระยะเวล�สัญญ�ไมูเ่ กินำ 6 เด้ือนำ � สินำเชอื ส่วนำบุคคลภ�ยใต่้ก�รกำ�กับ � ท่มูทะเ่ บย่ นำรถึเปนำ็ หลักประกันำ ทะเบย่ นำรถึและจกรยั �นำยนำต่์ 24% (Title Loan)* ต่�มูแต่่ต่กลง โด้ยก�รจ�นำำ ำ �ถึือเปนำ็ ก�ร 1.25-2% � จ�นำำ ำ � (สถึ�นำธนำ�นำุบ�ล) ข�ยสินำทรพียั โ์ ด้ยมูส่ ิ ทธใิ นำก�รซีอื คืนำ � ต่่อเด้ือนำ � ในำระยะเวล�และร�ค�ท่กำ�หนำด้ไว้ บต่ั รเครด้ิต่* ไมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้ องมู่ 16% อสังห�รมูิ ทรพียั โ์ ด้ยก�รจ�ำ นำองถึือเปนำ็ จ�ำ นำอง ก�รจ�ำ กัด้สิทธใิ นำก�รโอนำหลักประกันำ 15% � � ใหผู้้ ู้ อนำื จนำกว�่ จะปลอด้จ�ำ นำอง อสังห�ริมูทรัพีย โ์ ด้ยก�รข�ยฝ�กถึือ ข�ยฝ�ก เป็นำก�รข�ยสินำทรพีั ยโ์ ด้ยมู่สิทธใิ นำก�ร 15% � � � ซีอื คืนำในำระยะเวล�และร�ค�ท่กำ�หนำด้ไว้ � � สินำเชอื อนำื ๆ ต่�มูแต่่ต่กลง 15% � � เช�ซี่ อ / เื ช�่ แบบลิสซีง / ขิ �ยแล้วเช�่ ไมูถึ่ ื อว�่ เปนำส็ ิ นำเชอื ต่�มูกฎหมู�ย � ไมูก่ ำ �หนำด้ � กลับคืนำ (Sale and Leaseback) เนำืองจ�กเปนำ็ ก�รเช�่ * อย้้่ภาย้ใติ้การกำากับด้แล่โดย้ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ สาร์ะสำค้ญ่ขีองการ์เปิดเผู้ยขี�อม้ล่คือการ์ให�ขี�อม้ล่เพิ�อแื ล่กก้บ เงื�อนไขีในการ์ให�บร์ิการ์ท�ีดีขี้�น เพิร์าะผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินเองก็ไม่ม้�นใจ ในติ้วผู้้�ก้�เช่นก้น ขี�อม้ล่ที�ทำให�ร์้�จ้กผู้้�ก้�ดีขี้�นจ้งสามาร์ถ้เป็นปร์ะโยชน์ก้บผู้้�ก้�ได� แติ่ขี�อม้ล่ส่วนมากม้กเป็นขี�อม้ล่ส่วนบุคคล่ที�ผู้้�ก้�อาจไม่สะดวกใจเปิดเผู้ยติ่อ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 59 สาธาร์ณิชนน้ก (เช่น ที�อย้่ อาชีพิ ร์ายได� ม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ที�มี) แติ่เนื�องจาก อยภ้่ ายใติคว� ามเชื�อใจ (แล่ะการ์กำกบ้ ดแ้ ล่) ว่าผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินจะไม่นำ ขีอ� ม้ล่ทอี� ่อนไหวน�ีไปเปิดเผู้ยติ่อจงทำใ้ หผู้� ก้� ย้� ินยอม นอกจากน �ี การ์สร์างคว� าม สม้ พิน้ ธย์ งทำใ้ หป� ฏสิ ม้ พิน้ ธร์์ ะหว่างผู้้�ใหบ� ร์ิการ์แล่ะผู้ก้� ้�ไม่ไดเ� ป็นแบบคร์้�งคร์าว ที�เสี�ยงติ่อความฉาบฉวย (ทฤษฏีเกมทางเศร์ษฐศาสติร์์ม้กเร์ียกว่า one-shot game) แติ่กล่ายเป็นความส้มพิ้นธ์ร์ะยะยาวที�เอื�อติ่อการ์เกื�อหนุนก้นมากขี้�น (repeated game) ซ้�งเป็นร์ากฐานขีองความน่าเชื�อถ้ือในร์ะบบเศร์ษฐกิจ 2.4 ระบับัการเงิินและปัริมาณ์เงิิน หล่้กทร์้พิย์ขีองบร์ิษ้ทที�เป็นที�นิยมในหม้่น้กล่งทุน เช่น หุ�นสาม้ญ่ แล่ะห�นุ ก้� ม้กเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�ถ้้กออกแบบให�เป็นมาติร์ฐาน เมื�อน้กล่งทุนมีความคุ�นเคยในร์้ปแบบแล่ะผู้ล่ติอบแทนที�คาดหว้งได� ก็ทำให� หล่้กทร์้พิย์เหล่่านี�เขี�าใจได�ง่ายขี้�น อีกท้�งการ์พิ้ฒนาติล่าดร์องร์้บก็ทำให�มี สภาพิคล่่อง ยิ�งอำนวยความสะดวกในการ์แล่กเปล่ี�ยนทำให�ซื�อขีายก้นได� ในร์าคาที�สะทอน� ม้ล่ค่ามากขี้�น แล่ะการ์มีกฎหมายสร์างคว� ามผู้ก้ พิน้ ร์ะหว่างกน้ ก็ทำให�คล่ายความก้งวล่เร์ื�องความผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าไปได�ด�วย เมื�อหล่้กทร์้พิย์เปล่ี�ยนมือได�ง่าย ในหล่้กการ์ก็สามาร์ถ้ถ้้กนำมาใช� ชำร์ะค่าสินคาแ� ล่ะบร์ิการ์หร์ือแล่กเปล่�ยนี กบ้ สินทร์้พิย์ทางการ์เงินปร์ะเภทอ�นื ได�เช่นก้น หากหล่้กทร์้พิย์น้�นถ้้กหนุนหล่้งด�วยสินทร์้พิย์หร์ือผู้ล่ปร์ะโยชน์ที�มี ม้ล่ค่าเพิียงพิอแล่ะม�นคง้ ม้ล่ค่าขีองหล่กท้ ร์้พิยน์ ้�นเองก็สามาร์ถ้มีความม้�นคง จนเป็นเคร์ื�องร์กษา้ ม้ล่ค่าไดเ� ช่นกน้ การ์ชำร์ะดวย� วธิ นี ี�เป็นการ์ barter ปร์ะเภทหน้�ง ที�ทำผู้่านสินทร์้พิย์ทางการ์เงินแทนสินคา� เพิร์าะความสามาร์ถ้ในการ์ใชชำ� ร์ะหนี� ติามกฎหมายได� (legal tender) หมายความว่าผู้ร์้� บชำ้ ร์ะมีหนา� ที�จะติอง� ร์บ้ สื�อ การ์ชำร์ะน้�นโดยไม่สามาร์ถ้ปฏิเสธได� ทำใหก� าร์แล่กเปล่ี�ยนในร์ปแบบ้ barter ย้งถ้ือว่ามี double coincidence of wants ที�ท้�งผู้้�ให�แล่ะผู้้�ร์้บจำเป็นจะติ�อง ติกล่งยินยอมท้�งสองฝ่าย แล่ะอาจจำเป็นจะติ�องติกล่งถ้้งม้ล่ค่าที�ใช�ในการ์ แล่กเปล่�ยนี ดวย� แม�ว่าม้ล่ค่าน้�นจะถ้ก้ วด้ ดวยเ� งินติร์า เช่น บาท กติ็ าม แติ่หาก หล่้กทร์้พิย์ที�นำมาแล่กก้นสามาร์ถ้นำไปแปล่งเป็นเงินได�ง่ายก็จะคล่ายความ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 60 กงว้ ล่นี�ได� ซ้�งยำใ� หเ� ห็นถ้งคว้ ามสำค้ญ่ขีองเงินติร์าในฐานะหน่วยวดทาง้ บ้ญ่ชี ที�ทำให�สินทร์้พิย์ทางการ์เงินอื�นสามาร์ถ้เป็นสื�อกล่างเพิื�อชำร์ะได� ดวยเห� ตินุ ี�หล่กท้ ร์้พิยก์ ็สามาร์ถ้ทำหนา� ท�คี ล่ายเ� งินไดเ� ช่นกนแ้ มอ� าจ มคี ณิุ สมบติ้ ิไม่คร์บถ้วน� เช่น อาจไม่สามาร์ถ้ร์กษาคว้ ามเป็นส่วนติวไ้ ดเห� มือน ธนบ้ติร์ หร์ือไม่สามาร์ถ้ยืนย้นการ์ชำร์ะขี้�นได�ท้นทีเนื�องจากกร์ะบวนการ์ขีอง นายทะเบียน แติ่หากสามาร์ถ้ยอมร์้บความไม่สะดวกเหล่่านี�ได� ก็สามาร์ถ้ใช� ชำร์ะไดเ� ช่นกน้ ทำใหสามา� ร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็นเงินใน (inside money) ที�ออกโดย ภาคเอกชน (privately-issued money) ปร์ะเภทหน้�งได� แล่ะด�วยหล่ก้ การ์ เดียวก้นนี� ภาคคร์้วเร์ือนเองก็สามาร์ถ้สร์�างเงินในได�ด�วยการ์ออกหนี�สิน การ์เงินร์ะหว่างก้นโดยติร์ง (peer-to-peer financial liability) แติ่เนื�องจาก เงินในขีองภาคคร์้วเร์ือนอาจจะไม่ได�มีความเป็นมาติร์ฐาน ไม่ได�เปล่ี�ยนมือ ได�โดยง่ายเพิร์าะอาจไม่มีติล่าดร์อง มีการ์จำก้ดการ์ส้�งจ่าย แล่ะมีการ์ร์ะบุติ้ว ติน จ้งทำให�คุณิสมบ้ติิในการ์เป็นเงินไม่ส้งเท่าเงินในขีองภาคร์้ฐ โดยเฉพิาะ ธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ กล่องท่� 3 เงินท่�ออกโดียีภาคเอกชนและ Free Banking ศติวรรษที่้� 17 เป็นยุ้คิที่้�รุ่งเรืองขีองฮอล่แล่นด์ (ช�ือเก่าขีองเนเธอร์แล่นด์) ระบบเศรษฐกิจัแล่ะการเงินขีองฮอล่แล่นด์เป็นติ้นแบบขีองร้ปแบบการที่ำาธุรกิจัมากมาย้ ในยุ้คิปัจัจัุบัน ไม่ว่าจัะเป็นการขีาย้หุ้นสามัญในบริษัที่จัำากัดขีอง Dutch East India Company ที่้� ก่ อติั�งในปี 1602 ไปจันถึงการก่อติั�ง Amsterdam Stock Exchange ในปีเด้ย้วกันเพิ่ื�อที่ำาให้ หุ้นสามัญสามารถเปล่้�ย้นมือได้ง่าย้ ถือเป็นติล่าดหล่ักที่รัพิ่ย้์แห่งแรกขีองโล่ก � ในช่วงที่้�เมืองอัมสเติอร์ดัมกำาล่ังถือกำาเนิดขีึนในฐานะศ้นย้์กล่างที่างการคิ้าก็ได้ ประสบปัญหาที่้�ศ้นย้์กล่างที่ั�งหล่าย้มักเจัอ คิือม้เงินสกุล่ติ่างๆ ที่้�หล่ั�งไหล่จัากที่ั�วสารที่ิศมารวม กันอย้้่ในเมือง เนื�องจัากยุ้คินั�นใช้ โล่หะม้คิ่าแที่นเงินก็ที่ำาให้ม้เหร้ย้ญกษาปณ์ติ่างชาติิมากมาย้ แม้กระที่ั�งภาย้ในประเที่ศม้ย้ังโรงกษาปณ์ขีองรัฐอ้ก 14 แห่งแล่ะขีองเอกชนอ้ก 40 แห่ง ที่้� ติ่ างก็ผู้ล่ิติเหร้ย้ญกษาปณ์ขีองตินออกมา15 ที่ำาให้ม้ที่ั�งเงินขีองรัฐแล่ะเอกชนในแล่ะ ติ่างประเที่ศปะปนกันไปหมด บ้างก็ม้ขีนาดแติกติ่างกัน คิุณภาพิ่แติกติ่างกัน บางเหร้ย้ญ ก็โดนด้อย้คิ่า (debase) เมื�อเปร้ย้บเที่้ย้บกับม้ล่คิ่าหน้าเหร้ย้ญด้วย้วิธ้ติ่างๆ นานา (เช่น การเล่็มเหร้ย้ญหรือผู้สมโล่หะอื�นเขี้าไป) เหร้ย้ญที่้�ไม่ได้รับคิวามนิย้มถ้กรับชำาระใน � � ราคิาที่้�ติำากว่าม้ล่คิ่าโล่หะซึ่ึงอาจัส้งถึง 10% ในขีณะที่้�เหร้ย้ญคิุณภาพิ่ด้ถ้กกักติุนจันในระบบ � เหล่ือแติ่เงินคิุณภาพิ่ติำาติาม Gresham’s law จันเงินไม่เพิ่้ย้งพิ่อในระบบ 15 The Tontine Coffee-House, “How the Bank of Amsterdam changed money”, 7 December 2020.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 61 กล่องท่� 3 (ติ่อ) เพิ่ื�อล่ดคิวามวุ่นวาย้เหล่่าน้� เมืองอัมสเติอร์ดัมจัึงได้ติั�ง Exchange Bank � of Amsterdam ขีึนในปี 1609 เพิ่�ือรับฝากเหร้ย้ญกษาปณ์แล่ะที่องคิำาแที่่งแล่กกับย้อด บัญช้ในธนาคิาร ธนาคิารไม่ได้ม้การออกเงินกระดาษมาเพิ่ื�อให้ใช้จั่าย้แติ่ใช้วิธ้หักย้อดบัญช้ ในธนาคิาร (clearing) เพิ่ื�อชำาระ พิ่ร้อมที่ั�งม้การออกกฏหมาย้ให้ธุรกรรมที่้�ม้ม้ล่คิ่าส้งติ้องชำาระ ผู้่ านธนาคิาร ที่ำาให้เหล่่าพิ่่อคิ้าจัึงติ้องม้บัญช้กับธนาคิารเพิ่�ือประกอบธุรกิจัในเมือง นอกจัากน้� ธนาคิารย้ังรับฝากเหร้ย้ญกษาปณ์แล่ะที่องคิำาแที่่งติามม้ล่คิ่าโล่หะไม่ใช่ม้ล่คิ่าที่้�ติราไว้ หน้าเหร้ย้ญแล่ะให้เมืองอัมสเติอร์ดัมรับประกันย้อดเงินในบัญช้ (public guarantee) ด้วย้ Schnabel แล่ะ Shin (2018) วิเคิราะห์ว่าการผู้สมผู้สานขีองบริการแล่ะกล่ไกเหล่่าน้�ที่ำาให้ ปั ญหา debasement ติาม Gresham’s law หมดไป เป็นกรณ้ศึกษาที่้�แสดงให้เห็นถึงบที่บาที่ ที่้� public guarantee ม้ติ่อเสถ้ย้รภาพิ่ขีองระบบการเงิน � ในยุ้คิที่้�ม้ผู้้้ออกเงินมากมาย้ ธนาคิารอัมสเติอร์ดัมได้สร้างมาติรฐานใหม่ขีอง เงินขีึน แล่ะถือเป็นการเปล่�้ย้นแนวคิิดขีองผู้้้คินจัาก “เงินคิือสิงม้คิ่าที่้�จัับติ้องได้” กล่าย้เป็น � “เงินคิือขี้อม้ล่ในบัญช้” แล่ะด้วย้คิวามสะดวกน้� ที่ำาให้ย้อดเงินในธนาคิาร (bank money) �� ม้คิ่ามากกว่าเหร้ย้ญที่องด้วย้ซึ่ำา ซึ่ึงติัวอย้่างขีองธนาคิารอัมสเติอร์ดัมมักถ้กพิ่ิจัารณาเป็นติ้น แบบขีองธนาคิารกล่างในยุ้คิปัจัจัุบันแล่ะเป็นบที่เร้ย้นที่้�สำาคิัญเก�้ย้วกับเร�ืองการรักษาม้ล่คิ่า ขีองเงิน คิวามคิล่้าย้น้�เป็นแรงบันดาล่ใจัให้ Frost แล่ะคิณะ (2020) วิเคิราะห์ถึงการที่ำางาน ขีองธนาคิารอัมสเติอร์ดัมในเชิงเปร้ย้บเที่้ย้บกับ stablecoin แล่ะเงินดิจัิที่ัล่ที่้�กำาล่ังเป็นที่้� สนใจัในปัจัจัุบัน � � คิวามวุ่นวาย้ที่้�เกิดขีึนเม�ือเอกชนสามารถออกเงินเองเกิดขีึนในหล่าย้ยุ้คิ หล่าย้สมัย้ ในช่วงกล่างศติวรรษที่้� 19 ธนาคิารในสหรัฐอเมริกาสามารถออกธนบัติรขีอง � ตินเองได้เอง ซึ่ึงเป็นผู้ล่จัากการแก้กฏหมาย้ในบางรัฐที่้�ที่ำาให้การติั�งธนาคิารพิ่าณิชย้์เป็นเรื�อง � ง่าย้ขีึน เดิมที่้ธนาคิารจัะติ้องได้รับใบอนุญาติจัากรัฐบาล่กล่าง แติ่ภาย้ใติ้กฏหมาย้น้�ธนาคิาร � � สามารถติั�งขีึนได้อย้่างอิสระมากขีึนหากผู้่านเงื�อนไขีในระดับมล่รัฐ โดย้ผู้้้ประสงคิ์ที่้�จัะพิ่ิมพิ่์ ธนบัติรเพิ่ื�อนำาไปขีาย้หรือปล่่อย้ก้้สามารถที่ำาได้หากนำาติราสารหน้�มาวางเป็นหล่ักประกันไว้ กับผู้้้กำากับด้แล่ในรัฐนั�นโดย้ที่้�ธนาคิารสามารถรับดอกเบ้�ย้จัากหล่ักประกันได้ติามปกติิ แม้ธนบัติรเอกชนขีองธนาคิารจัะถ้กคิาดหวังว่าสามารถแล่กเป็นที่องคิำา หรือเงินได้ ที่ำาให้อาจัพิ่ิจัารณาว่าธนบัติรน้�เป็นเงินนอก (outside money) เหมือนธนบัติรรัฐ แติ่เน�ืองจัากทีุ่นสำารองที่้�หนุนหล่ังธนบัติรเอกชนเป็นสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินที่้�ม้ zero net sup- ply ในระบบเศรษฐกิจั ที่ำาให้ธนบัติรเอกชนที่้�ออกโดย้ธนาคิารสามารถพิ่ิจัารณาเป็นเงินใน (inside money) ได้ หากธนาคิารม้ทีุ่นสำารองไม่เพิ่้ย้งพิ่อติราสารหน้�ที่้�วางไว้เป็นหล่ักประกัน ก็จัะถ้กขีาย้เพิ่ื�อชำาระผู้้้ติ้องการแล่กธนบัติรคิืน � ธนาคิารเหล่่าน้�ถ้กเร้ย้กว่า free bank ซึ่ึงติามนิย้ามในกล่่องที่้� 1 ม้ร้ปแบบ � การดำาเนินงานเป็น intermediation banking ซึ่ึงรับเงินฝากมาเพิ่�ือปล่่อย้สินเช�ือติ่ออ้กที่้ งานวิจััย้ขีอง Rockoff (1974) พิ่บว่าม้ 18 จัาก 32 รัฐที่้�ได้ออกกฏหมาย้น้�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 62 กล่องท่� 3 (ติ่อ) ยุ้คิระหว่างปี 1837 แล่ะ 1865 น้�มักได้รับการกล่่าวถึงว่าเป็น Free Banking � � Era ซึ่ึงจัำานวน free bank เพิ่ิมขีึนอย้่างรวดเร็ว Rolnick แล่ะ Weber (1983) พิ่บว่าม้ธนาคิาร � เปิ ดเพิ่ิมถึง 709 ธนาคิารใน 4 รัฐ ส่วน Goldstein (2020) กล่่าวว่าในยุ้คินั�น สหรัฐอเมริกาม้ � ธนบัติรมากถึง 8,370 ประเภที่ โดย้ร้านคิ้าจัะติ้องม้หนังสือคิ้่มือ (Thompson’s Bank Note and Commercial Reporter) เพิ่�ือเที่้ย้บอัติราแล่กเปล่�้ย้นขีองธนบัติรแติ่ล่ะประเภที่เม�ือล่้กคิ้า ติ้องการชำาระเงิน ปัญหาที่้�สหรัฐอเมริกาพิ่บนั�นคิล่้าย้กับเมืองอัมสเติอร์ดัม การม้ธนบัติร � เอกชนมากมาย้หล่าย้คิุณภาพิ่สามารถพิ่ิจัารณาเป็น Gresham’s law อ้กร้ปแบบหนึงได้ � แล่ะด้วย้คิวามเป็นกระดาษจัึงย้ิงที่ำาให้เส�้ย้งติ่อการปล่อมแปล่งขีึนไปอ้ก ภาย้ในปี 1863 � Rolnick แล่ะ Weber (1983) พิ่บว่ากว่า 48% ขีองธนาคิารขี้างติ้นได้ที่ำาการปิดติัวล่ง โดย้ 15% ปิดติัวล่งเพิ่ราะล่้มเหล่ว หากพิ่ิจัารณาถึง “อิสระ” ในการออกธนบัติรเอกชนขีองธนาคิาร อาจัสงสัย้ ว่าธนาคิารแอบออกธนบัติรเกินปริมาณที่้�คิวรม้ได้หรือไม่ Friedman (1959) ได้กล่่าวว่า เน�ืองจัากขี้อผู้้กมัดที่้�จัำากัดการออกธนบัติรด้วย้หล่ักประกันที่้�วางไว้กับผู้้้กำากับด้แล่ในยุ้คินั�น เป็ นขี้อผู้้กมัดที่้�บังคิับใช้ ได้ย้ากด้วย้บริบที่ขีองเที่คิโนโล่ย้้แล่ะการส�ือสารในยุ้คินั�น ที่ำาให้ธนาคิาร อาจัแอบออกธนบัติรเกินเป็นคิรั�งคิราวจันอาจัส้ญเส้ย้คิวามสามารถในการแปล่งเป็นที่องคิำา � แล่ะเงิน (convertibility) ได้หากม้การถอนเงินเกิดขีึน ธนบัติรเอกชนที่้�คิวรจัะเป็นเงินในที่้�ม้ การหนุนหล่ังก็สามารถกล่าย้เป็นเงินนอกที่้�ไร้การหนุนหล่ัง (unbacked outside money) ได้ � ที่ั� งน้� Free Banking มักถ้กกล่่าวถึงคิวบคิ้่กับ Wildcat Banking ซึ่ึงคิำาน้�มักถ้กใช้กล่่าวถึง ธนาคิารที่้�เปิดสาขีาในที่้�กันดารมาก (จันม้แมวป�าในบริเวณ) เพิ่�ือให้ล่้กคิ้ามาแล่กธนบัติรเป็น ที่องคิำาไม่สะดวก คิวามสงสัย้ในคิวามอิสระน้�แล่ะการปิดติัวล่งในติ่อมามักถ้กนำามาเชื�อมโย้งกัน เพิ่ื�อนำามาใช้เป็นเหติุผู้ล่ในการเพิ่ิมคิวามเขี้มงวดในการกำากับด้แล่ธนาคิารพิ่าณิชย้์ อย้่างไร � ก็ติาม นักเศรษฐศาสติร์เช่น Rockoff (1974), Rolnick แล่ะ Weber (1983) แล่ะ Dwyer Jr � (1996) พิ่บว่าปัญหาที่้�เกิดขีึนกับระบบธนาคิารพิ่าณิชย้์ ในยุ้คินั�น เช่น banking panic หรือ bank run ไม่ได้มาจัากการเก็งกำาไร การบริหารงานผู้ิดพิ่ล่าด หรือการติั�งใจัโกงขีองธนาคิาร (เช่น Wildcat Bank) แติ่มาจัากเหติุการณ์นอกเหนือการดำาเนินงานขีองธนาคิาร เช่น การล่ด ติัวล่งขีองม้ล่คิ่าติราสารหน้�ที่้�วางเป็นหล่ักประกันที่้�มาจัากการเริมติ้นขีองสงคิรามกล่างเมือง (American Civil War) เป็นติ้น � � � Gorton (1999) กล่่าวว่าจัำานวนขีองธนาคิารที่้�ล่้มเหล่วกล่ับถือว่าไม่ส้งด้วย้ซึ่ำา ซึ่ึ ง Gorton ให้เหติุผู้ล่ว่าเป็นเพิ่ราะการจััดระเบ้ย้บโดย้กล่ไกติล่าดที่้�ที่ำาให้ธนาคิารไม่กล่้าออก ธนบัติรมามากเกินไปนัก แม้ว่าในบที่คิวามวิจััย้ Gorton จัะไม่ได้ใช้คิำาว่าเงินใน แติ่เหติุผู้ล่ ขีองคิวามระมัดระวังขีองผู้้้ออกเงินในมักมาจัากคิวามรับผู้ิดชอบที่้�ม้ขีองผู้้้ออกเงินม้ติ่อผู้้้ � ถือเงิน ซึ่ึงถือว่าเป็นเจั้าหน้�ขีองธนาคิาร ไม่ว่าคิวามรับผู้ิดชอบนั�นจัะมาจัากกฏหมาย้หรือ กล่ไกติล่าดก็ติาม

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 63 กล่องท่� 3 (ติ่อ) Free Banking Era ได้จับล่งในปี 1865 เม�ือรัฐบาล่กล่างได้ออกแล่ะแก้ กฏหมาย้ National Bank Act ที่ำาให้การใช้งานธนบัติรอื�นนอกเหนือจัากธนบัติรที่้�รัฐเป็น � คินพิ่ิมพิ่์ติ้องจั่าย้ภาษ้ธุรกรรม 10% ซึ่ึงเป็นช่วงเด้ย้วกับการจับสงคิรามกล่างเมือง เป็นช่วง ที่้� เริมม้แนวคิิดขีองการสร้างชาติิ ที่ำาให้สหรัฐอเมริกาเปล่้�ย้นจัากการรวมติัวกันขีองมล่รัฐ � มาเป็นประเที่ศ การม้เงินมาติรฐานที่้�ใช้กันที่ั�วประเที่ศจัึงสามารถพิ่ิจัารณาเป็นสัญล่ักษณ์ขีอง การสร้างชาติิได้ด้วย้เช่นกัน ติามหล่ักฐานที่างประวัติิศาสติร์ ช่วงเวล่าที่้�ม้เงินที่้�ออกโดย้ภาคิเอกชน (แม้ว่า จัะเงินที่้�อย้้่ในสกุล่เด้ย้วกัน เป็นหน่วย้วัดที่างบัญช้เด้ย้วกัน) มักจับล่งที่้�การสร้างมาติรฐาน สถานการณ์ขีองจั้นในราชวงศ์ซึ่่งในศติวรรษที่้� 10 ก็อาจักล่่าวได้ว่าเป็น Free Banking Era เช่นกัน แม้บริบที่แล่ะกระบวนการอาจัแติกติ่างกันบ้าง แติ่ปัญหาที่้�พิ่บเจัอในระบบเม�ือเอกชน สามารถออกเงินได้เสร้ (แม้ว่าจัะเป็นเงินในก็ติาม) ไปจันถึงแนวที่างในการแก้ไขีก็ม้คิวาม คิล่้าย้กันอย้้่ไม่น้อย้ ในปัจัจัุบันที่้�เที่คิโนโล่ย้้ดิจัิที่ัล่ที่ำาให้สามารถออก IOU ที่้�คิล่้าย้เงินระหว่าง � กันได้ง่าย้ขีึน ที่ำาให้ประเด็นเรื�อง free banking กล่ับมาได้รับคิวามสนใจัอ้กคิรั�ง เมื�อเปร์ียบเทียบกบ้ สินทร์้พิย์การ์เงินทุกปร์ะเภทในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ว� เงินฝากเป็นสิ�งท�ีใกล่เ� คียงธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์มากทสี� ุดเพิร์าะสามาร์ถ้ ถ้อนออกมาเป็นเงินสดได�อย่างสะดวก ม้ล่ค่าถ้้กเก็บเป็น numeraire ที�เป็น หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชีได� ไม่ได�ถ้้กเก็บเป็นปร์ิมาณิหน่วย เช่น น�ำหน้กทองคำ หร์ือจำนวนขีองหล่้กทร์้พิย์ ที�ติ�องมีการ์ติิดติามความเปล่�ยนแปี ล่งขีองร์าคา ติ่อหน่อยอย้่เร์ื�อยๆ ท้�งน ี� เงินฝากยง้ มีกล่ไกในการ์ร์กษา้ ม้ล่ค่ามากมาย เช่น การ์กำหนด ให�ปร์ิมาณิสินทร์้พิย์สำร์องที�มีอย้่เกินม้ล่ค่าเงินฝาก การ์มีล่ำด้บสิทธิ�ในการ์ ทวงถ้ามกอน่ เจา� หน�ปี ร์ะเภทอ�นื แล่ะผู้ถ้้� ือหุ�น ไปจนถ้ง้ การ์ไดร์� บ้ ความคุ�มคร์อง ติามกฎหมายค�มคุ ร์องเงินฝาก ทำใหเ� งินขีองธนาคาร์พิาณิิชยม์ ีความปล่อดภย้ สง้ ธนาคาร์พิาณิิชย์จ้งเป็นสถ้าบ้นการ์เงินมีบทบาทเป็นอย่างมากติ่อปร์ิมาณิ เงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจ นิยามขีองเงินสามาร์ถ้แติกติ่างก้นได�ติามแติ่มุมมอง ขีองผู้้�พิิจาร์ณิา สำหร์้บธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทย การ์จะเร์ียกสิ�งใดว่า “เงิน” ได�อย่างเติ็มปากเติ็มคำน้�น จำเป็นติ�องมีเงื�อนไขีแล่ะคุณิสมบ้ติิมากมาย เพิื�อสร์�างความม้�นใจ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 64 ิ น ิ ม.ค.64ัน บฝากเง นร ั ั บฝากเง นร สถาบั ี ั ม.ค.61นท ออกโดยสถาบ ที ม.ค.58ี ั บฝากกระแสรายว ิ นร ม.ค.551. เง. ตราสารหน ม.ค.52 ั ฐบาลิ น ิ ม.ค.49นและร ั บฝากเง นร ั ั บฝากเง นร ั สถาบ ม.ค.46ที ื อสถาบน ะกอบ ื ในม ่ ู อย ปัร์ ่ ์ ไม ค ม.ค.43ีั บฝากประเภทอ ิ ิ นสดทนร นและอง ิ 1.1 เง.1 เงที่ย้ ง ม.ค.40 เ 25 20 15 10 5 0 ศไ ณิ ที่ มา านบาท้านล้ล ิ งประเ ่ ปัร์ ห ารแ 7 คิ ่� า ท พ า มา: ธน ้� ภ ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 65 ในนิยามเงินขีองธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทย ปร์ิมาณิเงินแล่ะองค์ ปร์ะกอบแบ่งออกเป็น 4 หมวด ได�แก่ 1.1 เงินสดที�ไม่อย้่ในมือสถ้าบ้นร์้บ ฝากเงินแล่ะร์้ฐบาล่ (outside money) 1.2 เงินร์้บฝากกร์ะแสร์ายว้นที�สถ้าบ้น ร์้บฝากเงิน (inside money) 2.1 เงินร์้บฝากปร์ะเภทอื�นที�สถ้าบ้นร์้บฝากเงิน (inside money) แล่ะ 2.2 ติร์าสาร์หน�ีที�ออกโดยธนาคาร์พิาณิิชย์ บร์ิษ้ท เงินทุน แล่ะธนาคาร์เฉพิาะกิจ (inside money) โดยติามนิยามขีองธนาคาร์ แห่งปร์ะเทศไทย 1.1 ร์วมก้บ 1.2 เป็นปร์ิมาณิเงินความหมายแคบ (narrow money) แล่ะท้�งหมดร์วมก้นปร์ิมาณิเงินความหมายกว�าง (broad money) ติามภาพิท �ี7 จะเห็นได�ว่าเงินสดคิดเป็นปร์ะมาณิ 8% ขีองปร์ิมาณิเงินท้�งหมด เท่าน้�น ส่วนที�เหล่ือเป็นขี�อม้ล่ที�อย้่ในร์้ปแบบดิจิท้ล่หมดแล่�ว แล่ะเงินที�เป็น ขีองธนาคาร์กล่างมีเพิียงเงินสด แล่ะบ้ญ่ชีท�อี ย้่ก้บธนาคาร์กล่างซ�งป้ ร์ะกอบ ด�วยบ้ญ่ชีสำร์องแล่ะบ้ญ่ชีเพิื�อการ์ชำร์ะ (reserve and settlement accounts) ไม่ว่ายุคไหนสม้ยไหน ส้งคมก็ติ�องการ์เงินที�สะดวกติ่อการ์ใช�งาน แล่ะมีปร์ะสิทธิภาพิทสี� ุดสำหร์บก้ าร์แล่กเปล่ี�ยน ความสะดวกสบายในอดติี อาจ หมายถ้งก้ าร์ที�สามาร์ถ้ชำร์ะไดโดยไ� มติ่ อง� สืบทร์าบความทร์งจำร์ะหว่างกน้ ว่า ใคร์ติิดหนี�ใคร์ ไม่ติ�องสงส้ยว่าหนี�สินร์ะหว่างก้นจะสามาร์ถ้ผู้้กม้ดได�จร์ิงไหม แล่ะติองก� าร์ความเป็นส่วนติวในก้ าร์ชำร์ะเงิน เงินที�สะดวกในยุคน้�นจงเ้ ป็นเงิน ส้ญ่ล่้กษณิ์ที�ส้งคมยอมร์้บ แม�ว่าจะเป็นเงินนอกที�เป็นขีองขีว้ญ่จากธร์ร์มชาติิ เช่น ทองคำหร์ือเปล่ือกหอย หร์ือธนบ้ติร์ท�พิี ิมพิขี์ ้�นมาโดยไมม่ สี ิ�งใดหนุนหล่ง้ กม็ ีปร์ะโยชนติ์ ่อการ์ใชงาน� แติ่เมื�อยุคสมยเป้ ล่�ยนแปี ล่งไป สงคมอ้ าจติองก� าร์ ความปล่อดภ้ย กล่�าให�มีผู้้�ด้แล่เงินแทน ติ�องการ์ความง่ายในการ์พิกพิาหร์ือ การ์แบ่งหน่วยย่อยให�เป็นหล่ายติำแหน่งทศนิยม แล่ะไม่ได�ก้งวล่เร์ื�องความ เป็นส่วนติ้วมากน้ก ก็อาจทำให�สะดวกใจติ่อการ์ใช�เงินขี�อม้ล่หร์ือเงินบ้ญ่ชี มากขี้�น นิยามขีองเงินความหมายแคบแล่ะเงินความหมายกว�างขี�างติ�นก็ สะท�อนบร์ิบทที�เปล่ี�ยนแปล่งนี� เมื�อเงินความหมายกว�างแล่ะเงินในม้กเป็นเงินเอกชน เอกชนท�ี สร์�างหนี�สินที�มีคุณิสมบ้ติิคล่�ายเงินได�ก็มีมากขี้�นเมื�อเทคโนโล่ยีในการ์เก็บ ขีอ� ม้ล่แล่ะร์ปแบบในก้ าร์ผู้ก้ มด้ ส้ญ่ญ่าพิฒน้ าขี้�น ในปัจจบุ น้ มีผู้้�ปร์ะกอบการ์ที�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 66 ไม่ใช่สถ้าบนก้ าร์เงิน (non-bank) ใหบ� ร์ิการ์บ้ญ่ชีคล่ายเ� งินฝากดวยเทคโนโ� ล่ยี ดิจิท้ล่ แล่ะหน่วยขี�อม้ล่ในบ้ญ่ชีน้�นมีจุดปร์ะสงค์ในการ์ใช�งานทดแทนเงินสด สามาร์ถ้นำไปใช�ชำร์ะค่าสินค�าแล่ะบร์ิการ์ได�ท�วไปเ้ ป็นการ์ชำร์ะขี้�นสุดท�าย (settlement finality) การ์ใช�งานร์้ปแบบน�เี ร์ียกว่าเงินอิเล่็กทร์อนิกส์ (e-money) ซ�งแ้ พิร์่หล่ายแล่ะได�ร์้บความนิยมมากขี้�น ทำให�ร์ะบบการ์เงิน มีความคาบเกี�ยวก้บภาคเอกชนในเศร์ษฐกิจจร์ิงแล่ะยิ�งทวีความท้บซ�อน มากขี้�นทุกว้น ความหล่ากหล่ายขีองเงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจทำให�แบบจำล่อง เศร์ษฐกิจด้�งเดิมที�ม้กไม่ได�แยกปร์ะเภทขีองเงินแล่ะวิเคร์าะห์ปร์ิมาณิเงินใน องคร์์ วมก่อใหเ� กิดความเขีาใจ� ผู้ิดในเร์ื�องกล่ไกการ์ส่งผู้่านขีองนโยบายการ์เงิน Disyatat (2008) ไดแสดงใ� หเ� ห็นว่าปร์ิมาณิเงินขีองธนาคาร์กล่างไม่ได�มีความ สม้ พิน้ ธก์ บ้ อ้ติร์าดอกเบ�ยี ร์ะยะส้�นอย่างทม�ี กเ้ ขีาใจ� กน้ เช่น มกเ้ ขีาใจ� กน้ ว่าการ์ ปร์้บการ์ติ้�งสำร์องขีองธนาคาร์พิาณิิชย์หร์ือปร์้บอ้ติร์าดอกเบ�ยี ส่งผู้ล่ติ่อฐาน เงินฝากแล่ะปร์ิมาณิสภาพิคล่่องที�สามาร์ถ้ปล่่อยก้�ได� (supply of loanable funds) ทำให�เกิดผู้ล่ทวีค้ณิ (money multiplier) แติ่อย่างที�เห็นในกล่่องที� 1 ว่าแท�จร์ิงแล่�วธนาคาร์พิาณิิชย์สามาร์ถ้เพิิ�มเงินฝากให�ก้บผู้้�ก้�ได�ท้นทีหาก พิิจาร์ณิาแล่�วว่าสามาร์ถ้ร์้บผู้ิดชอบผู้ล่ท�ีติามมาขีองหน�สี ินน้�นได� ทำให�เร์�องื ปร์ิมาณิเงินขีองธนาคาร์กล่างไม่ใช่สาร์ะสำค้ญ่ขีองนโยบายการ์เงิน แติ่อย้่ท�กี าร์ บร์หาิ ร์การ์เขีา� ถ้ง้ เงนิ ขีองธนาคาร์กล่างติาง่ หาก แล่ะการ์แกไ� ขีปญ่ั หาทเ�ี กดิ ขี้�น จากความล่�มเหล่วในการ์ร์วมติ้วก้น (coordination failure) ติ่างหาก ซ้�งปิติิ ดิศยท้ติ (2555) กล่่าวว่าความเขี�าใจผู้ิดนี�มาจากการ์ใช�แนวคิดการ์วิเคร์าะห์ เศร์ษฐกิจจร์ิง (real analysis) ซ้�งไม่เหมาะก้บการ์ทำความเขี�าใจเหติุการ์ณิ์ ติ่างๆ ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจนอกดุล่ยภาพิ เช่น วิกฤติการ์เงิน 2.5 การทุำางิานของิระบับัชำาระเงิิน การ์ชำร์ะเงินดวยธน� บ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์เป็นวธิ ที มี� ีความซบ้ ซอน� น�อยที�สุด เพิร์าะเมื�อได�ร์้บมาแล่�วเงินก็จะเป็นขีองผู้้�ที�ถ้ืออย้่ท้นที (bearer

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 67 instrument) ไม่ติ�องก้งวล่เร์ื�องการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าแล่ะการ์เก็บขี�อม้ล่ แติ่ก็มา พิร์�อมความไม่สะดวก การ์ชำร์ะด�วยร์ะบบการ์ห้กล่บกล่บ IOU อย่างที�ได� กล่่าวไว�ในบทที� 1.3 น้�นสามาร์ถ้ทำได�ติ้�งแติ่ในอดีติก็จร์ิง แติ่ก็เป็นธุร์กร์ร์มที� มกเ้ กิดขี้�นภายในกล่มุ่ บุคคล่ที�เชื�อถ้ือกนไ้ ดเ� ท่าน้�น หากติองทำ� ธร์ุ กร์ร์มแบบนี� ก้บผู้้�ท�ีไม่ร์้�จ้กก็อาจเกิดความไม่ม้�นใจ ทำให�เงินในท�เี ป็นขี�อม้ล่หน�ีสินไม่มี ปร์ะสิทธิภาพิในการ์ชำร์ะเท่าเงินนอกที�เป็นส้ญ่ล่้กษณิ์ เทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะส�อสาื ร์ทำให�หน�ีสินร์ะหว่างก้น ใช�เป็นเงินได�ง่ายขี้�น หากเชื�อถ้ือขี�อม้ล่บ้ญ่ชีในฐานขี�อม้ล่ได�แล่ะมีผู้้�ด้แล่ฐาน ขี�อม้ล่ผู้้�มีอำนาจในการ์แก�ไขีขี�อม้ล่ การ์ชำร์ะร์ะหว่างบ้ญ่ชีก็เป็นเร์ื�องง่าย ขีอเพิยี งแคท่ ร์าบวา่ เล่ขีบญ่้ ชขีี องแมร์แี� ล่ะจอหน์ คอื อะไร์แล่ะแมร์มี� เี งนิ ในบญ่้ ชี เพิียงพิอจะจ่ายให�จอห์น การ์ชำร์ะเงินก็เกิดขี้�นได�ด�วยการ์ล่บยอดในบ้ญ่ชี ขีองแมร์ี�ไปเพิิ�มให�ก้บบ้ญ่ชีขีองจอห์น หากพิิส้จน์ได�ว่าแมร์ี�เป็นผู้้�ส้�งจ่ายจร์ิง (สามาร์ถ้มอบหมายให�ผู้้�มีอำนาจกร์ะทำการ์แทนแมร์ี�ก็ได�) ก็ถ้ือว่าเสร์็จสิ�น หากจอห์นไม่ติ�องการ์ร์้บเงินขีองแมร์ี� จะถ้ือว่าธุร์กร์ร์มน้�นเป็นโมฆะแล่ะการ์ คืนเงินใหแม� ร์ก�ี ็ทำไดเ� พิร์าะผู้ด้� แ้ ล่ฐานขีอ� ม้ล่สามาร์ถ้แกไ� ขีขีอ� ม้ล่ได� นอกจากน� ี เงินขี�อม้ล่จ้งไม่จำเป็นจะติ�องมีการ์ส่งมอบหร์ือโอนเงินจร์ิงๆ ก็ได�หากกลุ่่มผู้้� ด้แล่ฐานขี�อม้ล่สามาร์ถ้บร์ร์ลุ่ขี�อติกล่งร์่วมก้นได�ด�วยการ์ปร์้บแก�ไขีติ้วเล่ขีใน บ้ญ่ชีร์ะหว่างก้น ซ้�งวิธีนี�จะเร์ียกว่า clearing ยิ�งไปกว่านี� แม�ว่าแมร์ี�จะมีเงินไม่พิอชำร์ะให�จอห์น ก็ย้งสามาร์ถ้ โอนเงินไปให�ก่อนไดโดยยอดเ� งินขีองแมร์ก�ี ็จะติิดล่บ หมายความว่าแมร์ี�ติิดหนี� ผู้้�ที�โอนไปให�ก่อนน้�นเอง หากผู้้�ด้แล่ฐานขี�อม้ล่ปร์ะสงค์จะยกหนี�ให�ก็สามาร์ถ้ ปร์บเ้ ล่ขีติิดล่บขีองแมร์�ีใหก� ล่ายเป็นศน้ ย์ไดเ� ช่นกน้ ดวยก� าร์ปร์บ้ ขีอ� ม้ล่ อย่างไร์ ก็ติาม การ์ปร์้บขี�อม้ล่ที�กล่่าวมานี�มีผู้ล่ทางธุร์กิจที�ติามมา เพิร์าะทุกธุร์กร์ร์ม แล่กเปล่�ยนแี ล่ะชำร์ะท�เี กิดขี้�นในปัจจุบ้นติ�องมีท้�งฝ�งั ท�ีได�ร์้บแล่ะฝ�งั ท�ีจ่าย หากยกหนี�ให�แมร์ี� ผู้้�ด้แล่ฐานขี�อม้ล่ (เช่น ธนาคาร์พิาณิิชย์) ก็ติ�องนำเงินจาก ผู้้�อื�นมายกหนี�ให�แมร์ี� เช่น จากผู้้�ถ้ือหุ�นธนาคาร์ เป็นติ�น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 68 กล่องท่� 4 การ์โอนเงินร์ะหว่างกันดี้วยีเคร์ือข่ายีอิเล็กทร์อนิกส์ ผู้้้ ส่ งเงินแล่ะผู้้้รับเงินอาจัม้ผู้้้ ให้บริการ (สมมุติิว่าเป็นธนาคิาร) คินล่ะราย้กัน แล่ะ เน�ืองจัากธนาคิารแติ่ล่ะธนาคิารเป็นผู้้้ด้แล่ฐานขี้อม้ล่ที่างการเงินขีองแติ่ล่ะคิน การส่งเงินจัึง เริมติ้นจัากการที่้�ผู้้้ส่งเงินส่งคิำาสั�งไปที่้�ธนาคิารขีองตินว่าติ้องการจัะส่งเงินไปย้ังผู้้้รับ จัากน�ัน � ธนาคิารผู้้้ส่งก็จัะส่งขี้อคิวามไปย้ังธนาคิารผู้้้รับว่าม้คิำาสั�งโอนเงินเขี้ามา การส่งขี้อคิวามผู้่าน ระบบที่้�ม้คิวามปล่อดภัย้ (secure messaging) ระหว่างกันจัึงเป็นส่วนสำาคิัญขีองการโอนเงิน คิำาว่า wire transfer ที่้�มักใช้กันติิดปาก มาจัากในอด้ติที่้�บริษัที่โที่รเล่ขีมักเป็นผู้้้รับ � ฝากเงินจัากผู้้้ส่งโดย้การโอนเกิดขีึนด้วย้การส่งขี้อคิวามไปย้ังสาขีาขีองตินในล่ะแวกขีองผู้้้รับ เพิ่ื�อให้นำาเงินจัำานวนนั�นส่งให้กับผู้้้รับโดย้ที่้�ไม่ติ้องม้การขีนส่งเงินนั�นจัริงๆ ก็สามารถที่ำาได้ � ที่ำ าให้การโอนแบบน้�ถ้กเร้ย้กว่า telegraphic transfer (TT) ซึ่ึงติัวอย้่างบริการส่งขี้อคิวาม ระหว่างธนาคิารที่้�เป็นที่้�นิย้มในการที่ำา telegraphic transfer ระหว่างประเที่ศคิือระบบ SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) เมื�อเงินฝากคิือหน้�สินขีองธนาคิารที่้�ม้ติ่อผู้้้ฝากเงินที่้�เป็นเจั้าหน้� การโอนเงิน � ระหว่างธนาคิารจัึงถือเป็นการโอนคิวามเป็นล่้กหน้�ให้กับอ้กธนาคิารหนึง หากโอนหน้�ออก ไปได้ โดย้ม้ผู้ล่กระที่บติ่อสินที่รัพิ่ย้์ ย้่อมอย้ากโอนออกเป็นเรื�องธรรมดา แล่ะหากรับโอนหน้� มาโดย้ไม่ม้ผู้ล่ประโย้ชน์ ใด ย้่อมไม่ติ้องการรับหน้�นั�น ที่ำาให้การโอนย้อดเงินฝากจัะติ้องม้การ ชำาระเงิน (settlement) ระหว่างธนาคิารด้วย้ ที่ำาให้ธนาคิารที่้�ไม่ม้คิวามสัมพิ่ันธ์ระหว่างกัน อาจัไม่สะดวกใจัในการติามไปชำาระเงินนั�น ปั จัจัุบันการชำาระเงินสามารถที่ำาได้ด้วย้การโอนเงินจัริงผู้่านติัวกล่าง (intermediary) เช่น ธนาคิารติัวแที่นติ่างประเที่ศ (correspondent bank) สำาหรับการ โอนระหว่างประเที่ศด้วย้ SWIFT หรือ ธนาคิารกล่างสำาหรับการโอนเงินในประเที่ศระหว่าง ธนาคิาร (ผู้่าน Bank of Thailand Automated High-value Transfer Network หรือ BAHTNET) หากธนาคิารผู้้้รับแล่ะผู้้้ส่งเป็นสมาชิกเคิรือขี่าย้เด้ย้วกันก็สามารถปรับย้อด � ในบัญช้ขีองผู้้้ส่งแล่ะผู้้้รับได้เล่ย้โดย้ไม่ติ้องม้การโอนเกิดขีึน เพิ่ราะบัญช้ระหว่างธนาคิาร � ผู้้้ ส่ งแล่ะผู้้้รับก็จัะถ้กปรับสุที่ธิกันอ้กที่้ ซึ่ึงวิธ้น้�เร้ย้กว่า clearing ม้ติัวอย้่างเช่น Automated Clearing House (ACH) ในสหรัฐอเมริกา เป็นติ้น แติ่หากไม่สะดวกจัะปรับย้อดสุที่ธิระหว่าง � กัน ก็จัะติ้องม้การโอนเงินเกิดขีึนจัริง ที่ำาให้ติ้องม้การสำารองสภาพิ่คิล่่องไว้ด้วย้เพิ่�ือล่ดคิวาม � เส้� ย้งในการไม่สามารถส่งมอบ (counterparty credit risk) ซึ่ึงบางระบบอาจัม้การผู้สมผู้สาน ด้วย้การคิำานวณย้อดสุที่ธิระหว่างกันในช่วงสั�นๆ แล่้วจัึงนำาย้อดนั�นส่งมอบจัริง (gross settle- � ment) ซึ่ึงที่ำาให้สามารถล่ดสภาพิ่คิล่่องที่้�ติ้องสำารองไว้ ได้ แติ่ไม่ว่าจัะใช้วิธ้ใดก็ติาม สุดที่้าย้แล่้ว � ย้อดเงินที่้�ติ้องการจัะส่งก็จัะล่ดล่งจัากบัญช้ผู้้้รับแล่ะไปเพิ่ิมขีึนในบัญช้ผู้้้รับในที่้�สุด � ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ให้คิวามสำาคิัญกับการพิ่ัฒนาแล่ะส่งเสริมระบบการ ชำาระเงินอย้่างมากโดย้เฉพิ่าะในสามมิติิน้� ได้แก่ (1) ประสิที่ธิภาพิ่ขีองระบบการชำาระเงิน ผู้้้ ใช้บริการม้ช่องที่างชำาระเงินที่้�สะดวกรวดเร็ว (2) คิวามปล่อดภัย้แล่ะน่าเช�ือถือ แล่ะ (3) การ คิุ้ มคิรองแล่ะให้คิวามร้้แก่ผู้้้ ใช้บริการ เพิ่ื�อให้ประชาชนเขี้าใจัสิที่ธิแล่ะหน้าที่้�ขีองติัวเอง สามารถ เล่ือกใช้บริการในการโอนเงินที่้�ม้ให้เล่ือกหล่ากหล่าย้ได้อย้่างเหมาะสม ในอด้ติ สำาหรับประชาชน ไที่ย้ช่องที่างหล่ักที่้�สามารถโอนเงินระหว่างกันได้ ได้แก่ Online Retail Funds Transfer (ORFT) ที่้�สามารถโอนได้ผู้่านเคิร�ือง ATM เคิร�ืองรับฝากเงินสดอัติโนมัติิ หรือเคิาน์เติอร์สาขีา

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 69 ิ น ่ งเง ้ส ิ น้ วแทน ับ อความ ั ร ู้ ั าขอให บยอด ํ ผ ่ นทางเงนทางขน„ ั ้้ บค เสเส ‰Š‹‡ŒŽ‰Œ‘„’“Œ”•„ วกลาง„เช านธนาคารต ั ั่ บตอบร‡ˆˆ น„สามารถปร ู้ ั รั บผ านต ร ่ ู้ ยวก ิ ี น าผ ี ํ งเงผ ่ ่ ิ ายเด บัญช ง„จะท ู่ ื ื อข อ„†–‰“ˆ—Œ˜„™‡šŠ‰ า„†–‰“ˆ—Œ˜ างประเทศ„…† ํ ่ ับ ิ การสธนาคารของผให้สตหรร นจร ู้ ิ ผ างประเทศกเคร Œ ธนาคาร ่ วยการท ้ ด อ ้ ื วแทนต มีการโอนเงัเปžนสมาช ี ีนได ์ ี ท ทั ย ี ี ส ั ั บเพ ่ ร างก ก ู้ ิ องการ น ้ ต อ ้ ี ในกรณธนาคารตในกรณระหว ปลอดภอความท ร์ ี งข •„„•„„ ่ ้ ‹ Œ กท ํ อความ ็ านวนทงข ล ่ เ งจะส ส ิ ่ o ­€‚ƒ ส ้ ู้ อ อความทบธนาคารของผ ื ยี ัิ อ­C…‚†‡­ˆo‰ งข นตามจ ่ ิ า น ่ Coหร ข ยให้ก ่ ั อ ายส ื ร์ ื อข อน เครธนาคารของผปลอดภขอให้โอนเงง่ องการโอนเง ส่ ้ านเค ู้ างประเทศ„ ่ ่ยนก ตี ผ ี ท ‹ ีุ นผ่ ธนาคาร ลต ั ก แลกเปล ็ าง ในกรณเปžนสกก ่ ว ิ ิ •„„„ ะห นี Š นตรา ่ ร์ ิ างประเทศ น นจะขอให้ ิ ิ น งบัญช ํั ง งเงานวนเง ตลาดเงระหว งเง่ โอนเ ่ ง ร์ ส่ าขอส ู้ า ้ องการสองการไปยผ ก ้ ้ ต ู ู้ต กค อน ล ผธนาคารโอนจทีปลายทาง ติ Š น ั� ข 8 ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 70 กล่องท่� 4 (ติ่อ) ในปัจัจัุบัน ร้ปแบบการชำาระเงินที่้�ประชาชนคิุ้นเคิย้ที่้�สุดคิงเป็นพิ่ร้อมเพิ่ย้์ � (PromptPay) ที่้�พิ่ัฒนาขีึนจัากคิวามร่วมมือขีองสมาคิมธนาคิารไที่ย้แล่ะเปิดให้ประชาชน ใช้งานในเดือนมกราคิม 2560 แล่ะได้รับคิวามนิย้มอย้่างรวดเร็ว บที่คิวามโดย้อณิย้า ฉิมน้อย้ แล่ะอรรถเวช อาภาศร้กุล่ (2561) พิ่บว่าธุรกรรมโอนเงินด้วย้พิ่ร้อมเพิ่ย้์คิิดเป็นสัดส่วน ร้อย้ล่ะ 31 ขีองปริมาณธุรกรรมการโอนเงินราย้ย้่อย้ที่�ังหมดภาย้ใน 18 เดือนหล่ังการเปิด ให้บริการ � � พิ่ร้อมเพิ่ย้์ที่ำาให้การรับแล่ะโอนเงินเกิดขีึนได้อย้่างสะดวกรวดเร็ว แล่ะติ้นทีุ่น ติำามากเมื�อเที่้ย้บกับช่วงก่อนหน้าโดย้เฉพิ่าะการโอนเงินขี้ามเขีติแล่ะขี้ามธนาคิารที่้�มักติ้องใช้ เวล่าแล่ะม้คิ่าธรรมเน้ย้มส้ง ที่ั�งน้�พิ่ร้อมเพิ่ย้์เชื�อมโย้งขี้อม้ล่ระหว่างธนาคิารผู้่านระบบกล่าง Interbank Transaction Management and Exchange (ITMX) ที่้�ที่ำาหน้าที่้�เก็บรวบรวม ขี้อม้ล่การล่งที่ะเบ้ย้นเล่ขีที่้�บัญช้จัากทีุ่กธนาคิารเขี้าส้่ฐานขี้อม้ล่เด้ย้วกัน ที่ำาให้ฐานขี้อม้ล่ที่้�แย้ก กันขีองแติ่ล่ะธนาคิารสามารถที่ำางานร่วมกันได้ (interoperability) โดย้อัติโนมัติิ ที่ั� งน้� แติ่ล่ะธนาคิารม้หน้าที่้�ที่ำาการพิ่ิส้จัน์ติัวตินผู้้้เปิดบัญช้ (KYC) เอง แติ่การ � เช�ือมโย้งระหว่างบัญช้ในระบบธนาคิารในประเที่ศไที่ย้ซึ่ึงม้มาติรฐานการ KYC เหมือนกันจัึง ที่ำ าได้ ไม่ย้ากนัก ประกอบกับในปัจัจัุบันม้ National Digital ID (NDID) ที่ำาให้สามารถพิ่ิส้จัน์ แล่ะย้ืนย้ันติัวตินขี้ามธนาคิารผู้่านช่องที่างดิจัิที่ัล่ขีองธนาคิารที่้�เคิย้เปิดบัญช้เงินฝากไว้แล่้ว � ได้เล่ย้ ย้ิงที่ำาให้ที่ำางานร่วมกันได้สะดวกขีึนไปอ้ก � ในปี 2564 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้แล่ะ Monetary Authority of Singapore ได้เชื�อมโย้งพิ่ร้อมเพิ่ย้์เขี้ากับระบบ PayNow ขีองสิงคิโปร์ เป็นคิร�ังแรกในโล่กที่้�สามารถที่ำาให้ � การชำาระเงินระหว่างประเที่ศผู้่านระบบดั�งเดิมเกิดขีึนได้ภาย้ในไม่ก�้นาที่้ จัากที่้�เดิมการโอนเงิน 16 ระหว่างประเที่ศติ้องใช้เวล่าเป็นหล่ักวัน � อย้่างไรก็ติาม แม้เที่คิโนโล่ย้้ดิจัิที่ัล่จัะที่ำาให้การโอนเงินเป็นเร�ืองสะดวกมากขีึน การไหล่ขีองเงินทีุ่นอย้่างอิสระก็ม้ผู้ล่ติ่อเสถ้ย้รภาพิ่ขีองระบบเศรษฐกิจัได้เช่นกัน แนวคิิด เรื�องคิวามสันพิ่ันธ์ระหว่าง การไหล่ขีองเงินทีุ่น นโย้บาย้อัติราแล่กเปล่้�ย้น แล่ะนโย้บาย้การเงิน ถ้กเร้ย้กว่าแบบจัำาล่อง Mundell-Fleming โดย้ Dornbusch (1976) ติาม Robert Mundell � � แล่ะ John Fleming ซึ่ึงติ่างคินติ่างพิ่ัฒนาแนวคิิดน้�ขีึนมาในช่วงที่ศวรรศที่้� 1960 16 Somruedi Banchongduang, “PromptPay linked to Singapore’s PayNow”, Bangkok Post, 30 April 2021. https://www.bangkokpost.com/business/2108119/promptpay-linked-to-sin- gapores-paynow.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 71 กล่องท่� 4 (ติ่อ) ในปัจัจัุบันแบบจัำาล่องน้�เป็นที่้�ร้้จัักกันในช�ือ Impossible Trinity หรือ Unholy Trinity เนื�องจัากแบบจัำาล่องแสดงให้เห็นว่าประเที่ศไม่สามารถม้ (1) การไหล่เขี้าออกขีองเงินทีุ่น อย้่างอิสระ (2) การติรึงอัติราแล่กเปล่้�ย้น แล่ะ (3) การกำาหนดนโย้บาย้การเงินอย้่างอิสระ พิ่ร้อมๆ กันได้ ที่ั�งน้� อัติราแล่กเปล่้�ย้นส่งผู้ล่ติ่อการส่งออกแล่ะนำาเขี้า ส่วนนโย้บาย้การเงิน � ส่งผู้ล่ติ่ออัติราเงินเฟ้้อแล่ะอัติราดอกเบ้�ย้ ซึ่ึงถือว่าเป็นราคิา (หรือติ้นทีุ่น) ขีองเงินที่้�ม้ผู้ล่ ติ่อการติัดสินใจัก้้ย้ืมเพิ่�ือล่งทีุ่นแล่ะบริโภคิ ส่วนการไหล่เขี้าขีองเงินที่ำาให้ประเที่ศสามารถ นำาเขี้าเงินทีุ่นจัากติ่างประเที่ศมาสนับสนุนการล่งทีุ่นเพิ่�ือการเติิบโติได้ ล่้วนที่ำาให้ส่งผู้ล่ติ่อ เศรษฐกิจัจัริงได้ที่ั�งน�ัน แติ่ผู้้้กำาหนดนโย้บาย้ประเที่ศสามารถเล่ือกได้เพิ่้ย้งสองจัากสามอย้่าง � เที่่านั�น หากเล่ือกที่ั�งสามอย้่างจัะเป็นการฝืนธรรมชาติิ หรือแม้เกิดขีึนได้ก็อาจัเพิ่้ย้งชั�วคิราว � แล่ะอาจันำามาซึ่ึงคิวามเส้ย้หาย้ในอนาคิติ อย้่างวิกฤติติ้มย้ำากุ้งในปี 1997 ก็ถือเป็นติัวอย้่าง � หนึงขีองการฝืน Impossible Trinity ได้เช่นกัน จัากคิวามเช�ือที่้�ว่าปริมาณเงินทีุ่นในระบบสามารถส่งผู้ล่ติ่อที่ั�งอัติราแล่กเปล่้�ย้น แล่ะอัติราดอกเบ้�ย้ได้อย้่างรวดเร็ว หล่าย้ประเที่ศจัึงม้มาติรการเพิ่�ือไม่ให้เกิดการไหล่เขี้าออก ขีองเงินทีุ่นอย้่างรวดเร็วเกินไป เช่น มาติรการคิวบคิุมการแล่กเปล่้�ย้นเงิน (exchange � control) มาติรการสำารองเงินทีุ่นไว้ที่้�ธนาคิารกล่าง (reserve requirement) เป็นติ้น ซึ่ึงมัก เร้ย้กรวมๆ กันว่ามาติรการกำากับแล่ะจััดการทีุ่นเคิล่�ือนย้้าย้ระหว่างประเที่ศ (capital control) ในบริบที่ขีองประเที่ศไที่ย้ กระที่รวงการคิล่ังม้อำานาจัในการคิวบคิุมการ � แล่กเปล่้�ย้นเงินติราติาม พิ่รบ. คิวบคิุมการแล่กเปล่้�ย้นเงิน พิ่.ศ. 2485 ซึ่ึงได้มอบหมาย้ให้ ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้เป็นผู้้้คิวบคิุมแที่น17 แม�ว่าเทคโนโล่ยดี จิ ทิ ้ล่ควร์จะทำใหก� าร์บร์ิหาร์ขีอ� ม้ล่มีความสะดวก แล่ะมีค่าใช�จ่ายน�อยล่ง แติ่ความซ้บซ�อนขีองร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้นมาจาก การ์ที�แติ่ล่ะสถ้าบ้นการ์เงินมีฐานขี�อม้ล่ขีองตินเอง การ์ชำร์ะเงินร์ะหว่าง ธนาคาร์จงจำเ้ ป็นติอง� มที ้�ง (1) การ์พิสิ จ้ นติ์ ว้ ตินขีองผู้ร์้� บโดยผู้้ ส้� ่ง ได� (know your customer หร์ือ KYC) (2) การ์พิสิ จ้ นว์ ่าผู้ร์้� บสามา้ ร์ถ้ส่งเงินไดจ� ร์ิงก่อนทติี� วแทน้ ผู้ร์้� บจ้ ะเพิ�มิ เงินในบญ่ช้ ีให� (3) การ์เผู้�อื เวล่าใหแ� กไ� ขีความผู้ิดพิล่าด เพิร์าะเม�อื บ้ญ่ชีที�ส่งแล่ะร์้บอย้่คนล่ะฐานขี�อม้ล่ก้น ธนาคาร์ผู้้�ส่งไม่มีสิทธิ�แก�ไขีขี�อม้ล่ ในฐานขี�อม้ล่ขีองธนาคาร์ผู้้�ร์้บ ทำให�การ์โอนเงินฝากในบ้ญ่ชีที�แม�ว่าจะเป็น ขีอ� ม้ล่ดจิ ทิ ้ล่ไม่ไดเ� กิดขี้�นง่ายแล่ะร์วดเร์็วจนกร์ะท้�งการ์ถ้อนเงินสดจากธนาคาร์ หน้�งไปฝากอีกธนาคาร์หน้�งสามาร์ถ้เป็นการ์ “โอนเงิน” ที�เร์็วกว่าได� 17 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “กฏหมาย้คิวบคิุมการแล่กเปล่้�ย้นเงิน”, https://www.bot.or.th/Thai/ FinancialMarkets/ForeignExchangeRegulations/FXRegulation/Pages/default.aspx.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 72 เมื�อพิิจาร์ณิาปร์ะกอบก้บการ์ความร์้บผู้ิดชอบด�านการ์ปร์าบปร์าม การ์ฟอกเงิน (anti-money laundering หร์ือ AML) ที�อาจติ�องใช�คนในการ์ ค้ดกร์องหร์ือยืนย้นความถ้้กติ�อง ความแติกติ่างด�านเวล่า (time zone) ขีอง ผู้้�โอนแล่ะผู้้�ร์้บ แล่ะขี�อจำก้ดเวล่าทำการ์ขีองสถ้าบ้นการ์เงินที�ม้กเว�นว้นหยุด ทำให�การ์ชำร์ะเงินไม่ได�เป็นเร์ื�องง่ายอย่างที�หล่ายคนเขี�าใจ อีกท้�งการ์ชำร์ะ เงนิ ทางร์ะบบอเิ ล่ก็ ทร์อนกิ สขี์ องผู้บ้� ร์โิ ภค (ทมี� ปี ร์มิ าณิธร์ุ กร์ร์มมากแติว่ า่ แติล่่ ะ ธร์ุ กร์ร์มมมี ้ล่ค่านอยก� ว่าเมื�อเปร์ียบเทียบกบก้ าร์ชำร์ะเงินเพิื�อธร์กุ ิจ) ทผู้ี� ่านมา ม้กเป็นการ์ชำร์ะด�วยบ้ติร์เคร์ดิติ ซ้�งเป็นการ์ชำร์ะเงินควบค้่ก้บการ์ให�บร์ิการ์ สินเช�อไปื ด�วย ทำให�ย�งทิ วีความซ้บซ�อนขี้�นอีกจนม้กติ�องพิ�ง้ พิาติ้วกล่างท�ี ได�ร์้บความเชื�อถ้ือ (trusted third party) เช่น Visa หร์ือ Mastercard เพิื�อ ปร์ะสานงาน ร์ะบบชำร์ะเงินเป็นกล่ไกสำค้ญ่ที�ทำใหเ� งินขีอ� ม้ล่ที�เกิดขี้�นจากความ สม้ พิน้ ธฉ์ นเ้ จาห� นี�แล่ะล่กห้ นี�สามาร์ถ้โอนร์ะหว่างกนไ้ ด� เพิร์าะทำใหก� าร์ชำร์ะ ร์ะหว่างธนาคาร์หร์ือผู้้�ให�บร์ิการ์เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ที�อาจไม่ร์้�จ้กก้นเกิดขี้�นได� เม�อใื ช�เงินฝากชำร์ะได�ก็ทำให�ยอมร์้บเป็นเงินได�ง่ายขี้�น ด้งน้�น สาร์ะสำค้ญ่ ขีองร์ะบบการ์ชำร์ะเงินคือการ์สร์ร์หาวิธีที�ฐานขี�อม้ล่สามาร์ถ้ทำงานร์่วมก้น ได� (interoperability) โดยที�อย้่ภายใติ�กติิกาในการ์ดำเนินงาน เช่น KYC แล่ะ AML แล่ะล่ด country party credit risk น้�นเอง 2.6 ธุุรกรรมทุางิการเงิินทุีไม่ไดี้เกียวข้องิกับั เศรษฐกิจจริงิโดียตรงิ � � แม�ว่าร์ะบบการ์เงินทำให�สามาร์ถ้ร์ะดมทุนไปส้่ productive assets ได� แติ่การ์สร์�าง IOU ร์ะหว่างก้นสามาร์ถ้เกิดขี้�นได�โดยที�ไม่จำเป็น ติอง� มกี ิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจขี้�นโดยติร์งก็ได� หากธนาคาร์พิาณิิชย์ปล่่อยสินเช�อื โดยไม่จำกด้ ว้ติถุ้ปร์ะสงค ์ ผู้ก้� ก้� ็สามาร์ถ้นำเงินน้�นไปใชไ� ดโดย� อิสร์ะ เช่น อาจจะ นำไปซ�อหื ล่้กทร์้พิย์ในกิจการ์ สินทร์้พิย์ในร์ะบบเศร์ษฐกิจก็จะปร์ะกอบด�วย productive assets ที�กิจการ์เป็นเจ�าขีอง หล่้กทร์้พิย์ที�เป็นสินทร์้พิย์ทาง การ์เงินขีองคร์วเ้ ร์ือนแล่ะหนสี� ินทางการ์เงินขีองกิจการ์ สินเช�อื ที�เป็นสินทร์้พิย์ ทางการ์เงินขีองภาคการ์เงินแล่ะหนี�สินทางการ์เงินขีองคร์้วเร์ือน ทำให�มี

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 73 สินทร์้พิย์ในร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิิ�มขี้�นได�จากการ์ก่อหนี� แติ่ก็เป็นหนี�สินร์ะหว่าง ก้นที�ห้กล่บก้นได�เมื�อพิิจาร์ณิาในภาพิร์วมคล่�ายก้บในภาพิที� 4 แล่ะ 5 นอกจากน �ี สินทร์้พิย์ทางการ์เงินกย็ งสามา้ ร์ถ้นำมาแปร์ร์ปเ้ พิ�อสื ร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์เงินใหม่เพิิ�มขี้�นมาได�อีกด�วย ธุร์กร์ร์มปร์ะเภทนี�ม้กเร์ียกว่า การ์แปล่งสินทร์้พิย์เป็นหล่กท้ ร์้พิย ์ (securitization) ซ้�งนำสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน เช่น สินเชื�อบ�าน ร์ถ้ บ้ติร์เคร์ดิติ ส้ญ่ญ่าเช่าร์ะยะยาว หุ�นก้� มากองร์วมก้น ในนิติิบุคคล่เฉพิาะกิจ (special purpose vehicle หร์ือ SPV) แล่ะแปร์สภาพิ ด�วยการ์เปล่ี�ยนวิธีจ่ายเงินใหม่ จ้ดล่ำด้บการ์ชำร์ะเงินใหม่ แล่ะสร์�าง IOU ใน ร์้ปแบบขีองหล่้กทร์้พิย์ (เช่น หุ�นก้� หน่วยล่งทุน) เพิื�อนำไปขีายติ่อ เป็นติ�น การ์นำสินทร์้พิย์ทางการ์เงินมาแปล่งเป็นหนี�สินทางการ์เงินเพิื�อ ขีายติ่อ อาจด้เหมือนไม่เกิดปร์ะโยชน์อะไร์ แติ่การ์นำสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน มากองร์วมกน้ ก ็(1) สามาร์ถ้ล่ดความเส�ยงี ขีองกองสินทร์้พิยด์ วยก� าร์กร์ะจาย การ์ล่งทุน (diversification) (2) สามาร์ถ้แปร์ร์้ปสินทร์้พิย์ทางการ์เงินให� อย้่ในร์้ปแบบท�ีน้กล่งทุนติ�องการ์ เช่น กองทุนร์วมติร์าสาร์หนี�ไม่สามาร์ถ้ ปล่่อยก้�สินเช�อื บ�านโดยติร์งได� แติ่สามาร์ถ้ซ�อื ติร์าสาร์หนี�ท�ีมีสินเช�อื บ�าน เป็นหล่้กปร์ะก้นได� แล่ะย้ง (3) สามาร์ถ้ทำให�นำสินทร์้พิย์ติ้�งติ�นที�มีม้ล่ค่าส้ง มาแบ่งขีายย่อยได�สะดวกขี้�นอีกด�วย ซ�้งปัจจุบ้นม้กเร์ียกกล่ไกนี�ว่า fractionalization เมื�อสินทร์้พิย์ทางการ์เงินถ้ก้ นำมาสร์าง� หล่ก้ ทร์้พิย์ใหม ่ หล่กท้ ร์้พิย์ น้�นจะเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงินขีองคร์้วเร์ือนแล่ะหน�ีสินทางการ์เงินขีองภาค การ์เงิน ทำให�มีสินทร์้พิย์เพิิ�มขี้�นในร์ะบบเศร์ษฐกิจอีกเช่นก้น ติ้วอย่างที�ใกล่� เคียงเงินมากทส�ี ุดคือกองทุนร์วมติล่าดเงิน (money market fund หร์ือ MMF) ซ้�งเป็นการ์ร์ะดมเงินมาล่งทุนในติ้�วส้ญ่ญ่าใช�เงินร์ะยะส้�นที�มีความเสี�ยงติ�ำ อีกที หน่วยล่งทุนมีสภาพิคล่่องส้งสามาร์ถ้ไถ้่ถ้อนได�อย่างอิสร์ะ แล่ะย้งจ่าย ดอกเบี�ยได�อีกดวย� ทำใหห� น่วยล่งทุนปร์ะเภทนี�ใหป� ร์ะโยชน์คล่าย� บ้ญ่ชีเงินฝาก แม�ธร์ุ กร์ร์มนมี� กไ้ มถ้่ กเ้ ร์ียกว่า securitization เพิร์าะคำว่าหล่กท้ ร์้พิยม์ กใ้ ช�กบ้ หุ�นก้�หร์ือห�นสาุ ม้ญ่ มีเง�อนไื ขีในการ์เสนอขีายแล่ะภาร์ะผู้้กพิ้นทางกฎหมาย ร์ะหว่างก้นแติกติ่างก้น แติ่ด�วยพิฤติิน้ยโดยร์วมแล่�วก็ให�ผู้ล่ไม่แติกติ่าง ก้นน้ก

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 74 กล่องท่� 5 กองทุนร์วมติลาดีเงิน (MMF) เปั็นเงินหร์ือไม่ กองทีุ่นรวมติล่าดเงิน (MMF) ริเริมโดย้บริษัที่ Reserve Management Com � � - pany ในปี 1970 ด้วย้กองทีุ่น Reserve Primary ซึ่ึงกองทีุ่นประเภที่น้�ได้รับคิวามนิย้มมาก ในสหรัฐอเมริกาเนื�องจัากในอด้ติบัญช้เงินฝากที่้�รองรับการจั่าย้เช็คิ (checking account) � ซึ่ึ งเป็ นร้ปแบบการชำาระเงินที่้�แพิ่ร่หล่าย้ในประชาชน ไม่สามารถจั่าย้ดอกเบ้�ย้ได้ติามกฏหมาย้ ด้วย้ Regulation Q ใน Glass-Steagall Act ที่้�ได้กล่่าวถึงไปในกล่่องที่้� 2 แติ่กองทีุ่น MMF สามารถจั่าย้ดอกเบ้�ย้ได้เพิ่ราะไม่ถือว่าเป็นบัญช้เงินฝาก ประกอบกับการที่้� Reserve ย้อมให้ ล่้ กคิ้าเขี้ย้นเช็คิสั�งจั่าย้จัากเงินในบัญช้กองทีุ่นได้ ที่ำาให้ ได้รับคิวามนิย้มเป็นอย้่างมาก แล่ะเมื�อ เช็คิสั�งจั่าย้สามารถเป็นการชำาระขีั�นสุดที่้าย้ได้ ก็สามารถใช้เป็นเงินได้เช่นกัน เนื�องจัากกองทีุ่น MMF เป็นกองทีุ่นเปิด (open-end fund) ที่้�นักล่งทีุ่นสามารถ ไถ่ถอนได้อย้่างอิสระ แติ่การล่งทีุ่นในสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินติ่างๆ ขีองกองทีุ่นมักม้สภาพิ่คิล่่อง � ติำา ไม่สามารถขีาย้ได้ที่ันที่้ในปริมาณที่้�มาก ผู้้้บริหารกองทีุ่นเปิดจัึงติ้องม้การด้แล่สภาพิ่คิล่่อง ให้ม้เงินสดเพิ่้ย้งพิ่อติ่อการไถ่ถอนเสมอ เม�ือม้เหติุให้จัำาเป็นติ้องนำาเงินมาไถ่หน่วย้ล่งทีุ่นคิืน � � เกินกว่าที่้�คิาดการณ์ ไว้ กองทีุ่นอาจัติ้องขีาย้สินที่รัพิ่ย้์สภาพิ่คิล่่องติำาในราคิาติำาเป็นพิ่ิเศษ (มักเร้ย้กว่า fire sale) ที่ำาให้ม้ล่คิ่าสินที่รัพิ่ย้์ขีองกองทีุ่นล่ดล่งจันม้ล่คิ่าหน่วย้ล่งทีุ่นล่ดล่งติาม ไปด้วย้ได้ หากนักล่งทีุ่นพิ่ิจัารณาว่าย้อดเงินในบัญช้ MMF เป็นเงินฝาก การล่ดม้ล่คิ่าขีอง หน่วย้ล่งทีุ่นก็จัะเหมือนเงินฝากในบัญช้ล่ดล่ง เงินที่้�เคิย้ม้ 1 ดอล่ล่าร์ ในบัญช้ล่ดล่งเหล่ือ 97 เซึ่็นติ์ ที่ำาให้หน่วย้ล่งทีุ่นที่้�คิวรจัะม้ม้ล่คิ่า 1 ดอล่ล่าร์ ไม่ได้ม้ม้ล่คิ่า 1 ดอล่ล่าร์อ้กติ่อไป จันเป็น � ที่้� มาขีองคิำาว่า “break the buck” เมื�อเกิดคิวามไม่มั�นใจัขีึนมา นักล่งทีุ่นก็อาจัแห่ไปไถ่ถอน � ด้วย้คิวามติื�นติระหนกจันเกิดสถานการณ์คิล่้าย้ bank run ขีึนได้จันภาคิรัฐอาจัติ้องเขี้ามา ด้แล่เพิ่ื�อไม่ให้เกิดการลุ่กล่ามไปย้ังส่วนอื�นขีองระบบเศรษฐกิจั บที่คิวามวิจััย้ขีอง Akay แล่ะคิณะ (2015) กล่่าวว่าในปี 2006 กองทีุ่น Reserve � Primary ได้เขี้าไปซึ่�ือติราสารหน้�เอกชนระย้ะส�ันซึ่ึงรวมถึงติราสารหน้�ที่้�ออกโดย้ Lehman Brothers ด้วย้ เมื�อเดือนกันย้าย้น ปี 2008 Lehman Brothers ได้ประกาศล่้มล่ะล่าย้ ก่อคิวาม กังวล่ให้กับนักล่งทีุ่นอย้่างมาก แม้ว่าติราสารหน้�ขีอง Lehman Brothers ที่้�กองทีุ่นถืออย้้่จัะ � ม้ม้ล่คิ่าเพิ่้ย้ง 1.2% ขีองม้ล่คิ่ากองทีุ่นที่�ังหมด แติ่เพิ่้ย้งภาย้ในหนึงวันหล่ังประกาศล่้มล่ะล่าย้ � � นักล่งทีุ่นแสดงคิวามติ้องการที่้�จัะไถ่ถอนหน่วย้ล่งทีุ่นถึงคิรึงหนึงขีองจัำานวนหน่วย้ล่งทีุ่น ที่ั� งหมด ด้วย้คิวามไม่แน่นอนขีองสถานการณ์ที่ำาให้ Reserve ไม่สามารถขีาย้ติราสารหน้� ขีอง Lehman Brothers ให้ใคิรได้เล่ย้ จันกองทีุ่น Reserve Primary ติ้องบันที่ึกด้อย้คิ่า ขีองติราสารหน้�นั�น ที่ำาให้ม้ล่คิ่าขีองกองทีุ่นล่ดล่งจัาก 1 ดอล่ล่าร์เหล่ือ 0.97 ดอล่ล่าร์ แล่ะ เมื�อนักล่งทีุ่นในติล่าดที่ราบถึงเร�ืองน้� คิวามติื�นติระหนกก็ที่ำาให้การแห่ไถ่ถอนล่ามไปถึง กองทีุ่น MMF อื�นที่้�ไม่ได้ม้คิวามเก้�ย้วขี้องด้วย้เล่ย้ จัากคิวามกล่ัวที่้�ไม่ม้ม้ล่น้�ที่ำาให้นักล่งทีุ่นแห่ ไปไถ่ถอน กองทีุ่นที่้�ไม่ได้ม้คิวามเก้�ย้วขี้องเล่ย้ก็จัำาเป็นติ้องร้บขีาย้สินที่รัพิ่ย้์ที่้�ตินถือในราคิา ที่้� ขีาดทีุ่นเพิ่ื�อหาสภาพิ่คิล่่องมาให้ จันที่ำาให้ขีาดทีุ่นในที่้�สุด แม้ว่าการห้ามไถ่ถอนอาจัด้เป็น เหมือนที่างออกเพิ่ราะจัะได้ไม่ติ้องขีาย้ขีาดทีุ่น แติ่ก็สามารถส่งสัญญาณที่้�ย้ิงสั�นคิล่อนคิวาม � � มั�นใจัขีองประชาชนจันเม�ือย้ิงเกิดคิวามวิติกแล่ะติระหนกก็จัะย้ิงแห่กันมาไถ่ถอนอ้กขีึนอ้ก � � � ปรากฏการณ์น้�เป็น self-fulfilling crisis ประเภที่หนึงที่้�พิ่บได้มากในระบบการเงิน

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 75 กล่องท่� 5 (ติ่อ) ที่ั� งน้� การหยุ้ด bank run ในบริบที่ขีองระบบธนาคิารพิ่าณิชย้์สามารถที่ำาได้ด้วย้ การร่วมกันรับประกันเงินฝากอย้่างที่้� Diamond แล่ะ Dybvig (1983) ได้วิเคิราะห์ ไว้ หรือใน บริบที่ขีองกองทีุ่น MMF สามารถที่ำาได้ด้วย้การล่ด fire sale หากม้ผู้้้รับซึ่ื�อในราคิาที่้�ยุ้ติิธรรม กองทีุ่นก็จัะไม่ขีาดทีุ่น เมื�อไม่ม้โอกาสที่้�จัะขีาดทีุ่น นักล่งทีุ่นก็ไม่จัำาเป็นจัะติ้องกล่ัวอ้กติ่อไป หากนักล่งทีุ่นเชื�อเช่นน้� ก็จัะไม่จัำาเป็นติ้องร้บขีาย้กองทีุ่น แล่ะเมื�อไม่ม้การไถ่ถอนกองทีุ่น ก็จัะ � � ไม่เกิด fire sale ขีึนในที่้�สุด ซึ่ึงหากเอกชนแติ่ล่ะราย้ไม่พิ่ร้อมที่้�จัะรับบที่บาที่น้�เพิ่ราะม้แรงจั้ง ไม่ติรงกันจันที่ำาให้ ไม่สามารถรวมติัวกันได้ (coordination failure) ภาคิรัฐสามารถเขี้ามา รับบที่บาที่น้�แที่นได้ สรุปก็คิือการเปล่้�ย้นคิวามเชื�อขีองนักล่งทีุ่นผู้่านกล่ไกที่้�สร้างคิวามมั�นใจั สามารถหยุ้ดวงจัรอันติราย้แล่ะนำาเสถ้ย้รภาพิ่กล่ับมาอ้กคิรั�งได้ ในที่้�สุดแล่้ว Federal Reserve, Office of the Comptroller of the Currency (OCC) แล่ะ Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) ก็ได้ออกมาติรการ Asset-Backed Commercial Paper Money Market Mutual Fund Liquidity Facility (MMLF) เพิ่ื�อช่วย้กองทีุ่น MMF ด้วย้การสนับสนุนสินเชื�อให้สถาบันการเงินที่้�ประสงคิ์จัะรับ ซึ่ื� อติราสารหน้�เอกชนจัากกองทีุ่น MMF เป็นการเพิ่ิมสภาพิ่คิล่่องในติล่าดเพิ่�ือล่ด fire sale � � ซึ่ึ ง Duygan-Bump แล่ะคิณะ (2013) ได้วิเคิราะห์พิ่ฤติิกรรมขีองนักล่งทีุ่นก่อนแล่ะหล่ัง มาติรการแล่ะพิ่บว่าสามารถช่วย้หยุ้ดเงินทีุ่นไหล่ออกจัากกองทีุ่น MMF ได้ ในปัจัจัุบันกองทีุ่น MMF มักถ้กพิ่ิจัารณาว่าเป็นธนาคิารเงา (shadow bank) เพิ่ราะให้บริการคิล่้าย้ธนาคิารพิ่าณิชย้์ ม้การปล่่อย้ก้้ รับเงินฝาก จั่าย้ดอกเบ้�ย้ แล่ะม้คิวาม เส้� ย้งที่้�จัะเกิด bank run ที่้�อาจัเกิดผู้ล่ขี้างเคิ้ย้ง (externalities) ลุ่กล่ามไปถึงส่วนอ�ืนขีอง ระบบเศรษฐกิจัได้ (contagion) ที่ำาให้ม้การนำาม้ล่คิ่าการล่งทีุ่นผู้่านกองทีุ่น MMF มารวมใน ปริมาณเงินคิวามหมาย้กว้างแล่้ว โดย้ในประเที่ศไที่ย้รวมอย้้่ในหมวด 2.1 เงินรับฝากประเภที่อื�น ที่้� สถาบันรับฝากเงินติามภาพิ่ที่้� 7 ในเดือนกันย้าย้น 2564 ปริมาณหน่วย้ล่งทีุ่นขีองกองทีุ่น รวม MMF อย้้่ที่้� 280,560 ล่้านบาที่ คิิดเป็นประมาณ 1.2% ขีองปริมาณเงินที่ั�งหมดในระบบ ในบริบที่ขีองประเที่ศไที่ย้นั�น ไม่ได้ม้กฏหมาย้ห้ามการจั่าย้ดอกเบ้�ย้ขีองบัญช้ เงินฝาก แล่ะการชำาระเงินผู้่านเช็คิก็ไม่ได้เป็นที่้�แพิ่ร่หล่าย้ ดังน�ันคิวามนิย้มขีองกองทีุ่น MMF น่าจัะมาจัากอัติราดอกเบ้�ย้ที่้�ส้งกว่าอัติราดอกเบ้�ย้เงินฝาก แติ่อย้่างไรก็ติาม นักล่งทีุ่นคิวร ติระหนักว่ากองทีุ่น MMF (หรือการล่งทีุ่นใดๆ ที่้�ไม่ใช่การฝากเงินในสถาบันรับฝากเงิน) ไม่อย้้่ภาย้ใติ้คิวามคิุ้มคิรองขีอง พิ่รบ. ประกันเงินฝาก ที่ำาให้อัติราดอกเบ้�ย้ในบัญช้เงินฝาก � ในธนาคิารพิ่าณิชย้์แล่ะสมาชิกขีองสถาบันคิุ้มคิรองเงินฝาก ซึ่ึงรวมถึงบริษัที่เงินทีุ่นแล่ะบริษัที่ เคิรดิติฟ้องซึ่ิเอร์บางราย้ ไม่สามารถนำาไปเปร้ย้บเที่้ย้บกับการบริการอ�ืนที่้�คิล่้าย้เงินฝาก โดย้ติรงได้ เพิ่ราะภาระคิวามรับผู้ิดชอบขีองผู้้้รับฝากแล่ะคิวามเส้�ย้งขีองผู้้้ฝากไม่เหมือนกัน � คิวามคิุ้มคิรองที่้�ได้มาน้�แล่กมาด้วย้เงินนำาส่งส้่กองทีุ่นคิุ้มคิรองเงินฝาก ซึ่ึงเป็นคิ่าใช้จั่าย้ขีอง สถาบันการเงิน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 76 กล่องท่� 5 (ติ่อ) ส่วนคิวามเส้�ย้งจัากการเที่ขีาย้ด้วย้คิวามติื�นติระหนกนั�น ในประเที่ศไที่ย้นั�นก็เคิย้ ปรากฏสถานการณ์น้�เช่นกัน ในช่วงเดือนม้นาคิม ปี พิ่.ศ. 2563 คิวามกังวล่จัากสถานการณ์ โคิวิด-19 ที่ั�วโล่กส่งผู้ล่ให้เกิดคิวามผู้ันผู้วนในติล่าดการเงินติ่างๆ รวมถึงติล่าดติราสารหน้� ที่ำ าให้นักล่งทีุ่นแห่ไถ่ถอนหน่วย้ล่งทีุ่นในกองทีุ่น MMF แล่ะกองทีุ่นรวมติราสารหน้�มากกว่าคิาด จันกระที่�ังปล่ัดกระที่รวงการคิล่ัง ผู้้้ว่าการธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ แล่ะเล่ขีาธิการสำานักงาน คิณะกรรมการกำากับหล่ักที่รัพิ่ย้์แล่ะติล่าดหล่ักที่รัพิ่ย้์ติ้องออกมาแถล่งขี่าวด่วนเพิ่�ือสร้าง คิวามเชื�อมั�น18 พิ่ร้อมออกมาติรการเพิ่ื�อป้องกันการลุ่กล่าม โดย้ในส่วนขีองกองทีุ่น MMF แล่ะกองทีุ่นรวมติราสารหน้�ที่้�เป็นกองทีุ่นเปิด (daily fixed income fund) ก็ได้ม้การออก มาติรการช่วย้เหล่ือกองทีุ่นรวมที่้�ได้รับผู้ล่กระที่บจัากการขีาดสภาพิ่คิล่่องในติล่าดการเงิน 19 (Mutual Fund Liquidity Facility: MFLF) กรณ้ศึกษาขีองกองทีุ่น MMF แสดงให้เห็นถึงคิวามสำาคิัญขีองคิวามเช�ือแล่ะ � คิวามมั�นใจัในระบบการเงิน ผู้ล่ที่้�อาจัเกิดขีึนได้ขีองการส้ญเส้ย้คิวามมั�นใจั แล่ะบที่บาที่ขีอง ภาคิรัฐในการประสานงานในระบบเศรษฐกิจัในย้ามวิกฤติ ธุร์กร์ร์มการ์เงินบางปร์ะเภทเป็นการ์สร์�าง IOU ในร์้ปแบบการ์ โอนเงินร์ะหว่างกนอ้ ย่างมีเงื�อนไขีโดยท�ีไม่ไดเ� ป็นการ์ร์ะดมทุนเพิื�อล่งทุน เช่น การ์ปร์ะก้น ถ้ือเป็นเคร์ื�องมือในการ์โอนถ้่ายเงินร์ะหว่างผู้้�เอาปร์ะก้นแล่ะผู้้�ร์้บ ปร์ะก้น โดยผู้้�เอาปร์ะก้นโอนเงินไปเป็นเบี�ยปร์ะก้นแล่ะผู้้�ร์้บปร์ะก้นโอนเงิน กล่บเ้ ป็นสินไหมเม�อเื กิดเหติติุ ามท�กำหนดเอี าไว� IOU ร์ปแบบ้ นถ้�ี ือเป็นส้ญ่ญ่า อนพิุ น้ ธ ์ (derivative) ปร์ะเภทหน้�ง เพิร์าะการ์โอนขี้�นอย่ก้ บเ้ งื�อนไขีทติร์ี� วจสอบได� ไม่ว่าจะเป็นร์าคาผู้ล่ิติผู้ล่ทางการ์เกษติร์ อ้ติร์าดอกเบี�ย อ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยน ด้ชนีติล่าดหล่้กทร์้พิย์ ปร์ิมาณิมล่ภาวะ ปร์ิมาณิน�ำฝน อุณิหภ้มิ เป็นติ�น ซ้�งส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ก็จะเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงินขีองฝั�งที�ได�ร์้บเงิน (หร์ือจะได� ร์้บเงิน) แล่ะเป็นหนี�สินทางการ์เงินขีองฝั�งที�จะติ�องจ่ายเงิน แม�ว่าส้ญ่ญ่าอนพิุ น้ ธ ์ เช่น ส้ญ่ญ่าปร์ะกนห้ ร์ือส้ญ่ญ่าซ�อื ขีายล่่วงหนา� จะมล่ี กษ้ ณิะเป็น zero sum คือมฝี �งั ทไี� ด�ร์บ้ กติ็ อง� มฝี ั�งทจี� ่าย ไม่ได�มีการ์เชื�อมโยง 18 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “แถล่งขี่าวมาติรการรองรับสถานการณ์ COVID-19”, 22 ม้นาคิม 2563, https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/Activities/Documents/JointTH_22032020.pdf. 19 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “มาติรการช่วย้เหล่ือกองทีุ่นรวมที่้�ได้รับผู้ล่กระที่บจัากการขีาดสภาพิ่คิล่่อง ในติล่าดการเงิน (Mutual Fund Liquidity Facility: MFLF)”, 22 ม้นาคิม 2563, https://www.bot. or.th/covid19/content/bond/Pages/mflf.aspx.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 77 ส้่เศร์ษฐกิจจร์ิงโดยติร์ง แติ่การ์โอนในร์้ปแบบน�สามาี ร์ถ้ทำให�บร์ิหาร์ความ เสี�ยงได� สมมุติิว่ามีกิจการ์ที�ติ�องซื�อขี�าวเป็นว้ติถุ้ดิบหล่้ก แติ่หากร์าคาขี�าว ส้งขี้�นเกินกว่าที�คาดไว�แล่ะไม่สามาร์ถ้ส่งผู้่านติ�นทุนติ่อให�ล่้กค�าได� ก็อาจจะ ล่มเห� ล่วแล่ะก่อใหเ� กิดความเสียหายติ่อเป็นทอดๆ ซ�งหาก้ มีการ์บร์ิหาร์ติน� ทุนขีาว� ด�วยส้ญ่ญ่าล่่วงหน�า ก็อาจจะทำให�เล่ี�ยงสถ้านการ์ณิ์นี�ด�วยการ์ปิดความเสี�ยง (hedge) ได� อย่างไร์ก็ติาม ผู้้�ใช�ส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ไม่จำเป็นจะติ�องเป็นผู้้�ท�ีมี ความเสยี� งทจี� ะปดิ เสมอไป ในกร์ณินี สี� ญ่้ ญ่าอนพิุ น้ ธก์ ส็ ามาร์ถ้ใชเ� ปน็ เคร์อื� งมอื ในการ์เก็งกำไร์ได� นว้ติกร์ร์มทางการ์เงินทำใหส� ร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์เงินไดอ� ย่างง่าย ไม่ว่าจะเป็นการ์ก่อหนี�ร์ะหว่างก้น การ์แปร์ร์้ปสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน การ์ทำ ส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ ไปจนถ้้งการ์นำนว้ติกร์ร์มมาปร์ะกอบก้น เช่น สินทร์้พิย์ ส้งเคร์าะห์ (synthetic assets) ที�ให�ผู้ล่ติอบแทนเสมือนก้บสินทร์้พิย์ติ�นแบบ แติ่สร์�างขี้�นมาเป็นสินทร์้พิย์ใหม่ structured products ที�มาจากการ์นำ สินทร์้พิย์ทางการ์เงินมาผู้นวกร์วมเขี�าก้บส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ (ในบร์ิบทขีองไทย มก้ เร์ียกว่าห�นุ กท้� มี � ีอนพิุ น้ ธ์แฝง) ไปจนถ้งก้ องทุนร์วมทล่�ี งทุนในส้ญ่ญ่าอนพิุ น้ ธ์ ทำให�สินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�สามาร์ถ้ใช�แล่กเปล่ี�ยนแทนเงินได�ร์วมถ้้งสร์�าง ผู้ล่ติอบแทนได�มีมากมายไร์�ขีีดจำก้ด ภาพิที� 9 แสดงให�เห็นถ้้งสินทร์้พิย์ ทางการ์เงินติ่างๆ ในร์ะบบการ์เงินไทยท้�งขีองภาคร์ฐแ้ ล่ะภาคเอกชน (ไมร์่ วม เงนิ ฝากในธนาคาร์พิาณิชิ ยแ์ ล่ะสถ้าบน้ ร์บ้ ฝากเงนิ ) ซง้� มล่้ คา่ สนิ ทร์พิ้ ยท์ สี � ง้ ทสี� ดุ คือติร์าสาร์ทุน ติามด�วยเงินให�ก้�ยืมในร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชย์ สถ้าบ้นการ์เงิน เฉพิาะกิจ (SFI) แล่ะผู้้�ให�บร์ิการ์ที�ไม่ใช่สถ้าบ้นการ์เงิน (non-bank) สินทร์้พิย์ ที�มาจากนว้ติกร์ร์มทางการ์เงิน เช่น หน่วยล่งทุน ใบสำค้ญ่แสดงสิทธิใน ผู้ล่ปร์ะโยชนท์ ี�เกิดจากหล่กท้ ร์้พิยอ์ าง� อิง (depository receipts) แล่ะใบสำค้ญ่ แสดงสิทธิอนุพิ้นธ์มีไม่มากเมื�อเทียบเป็นส้ดส่วนขีองสินทร์้พิย์ท้�งหมด

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 78 น 2564 ย้ า ย้ น ั ก ณ ล่ ิ ้ อ น ม ง ื ั อ ้ ้ เง.1 ขี ั ์ ฐบาล จ ั . ิ ฐ ิ นคล พิ่ย้ ฟู ั น นธบัตร ที่ร วเง ื ั ั ก ญญาใช ั ั ิ นธบัตรรนธบัตร ธปทสาหกล่ ั ั วสั ฐว ภาคร พ และต.7พและกองทุนเพการฟตัและพราดห ติล่ ะ ล่ แ 4. ์ พิ่ย้ ั ี ที่ร ก ั ล่ บห ั าก ำ ก ตราสารหนาร ที่ณะกรรมก 1. 4. คิ านบาาน ้ ล่กง านั ้ าน ล่ำ ส ที่ย้ วยลงทุน ไ ่ ้� ก 21.52 น ตลาดทุน ตราสารทุน หน ้ อ น ิ ยี ง ราสารห ติ ื บฝากเาด จไท อน ั ิ ร ติล่ น ก ั ม ั บ ษฐ วเร า คิ สถ ้� สมา ร์ ื ที่ ศู อคร ที่ที่ย้ นเช ศไ ิ ที่ ะบบเ ส 14.3 ร์ งประเ ่ บฝากประเภห ั แ ใน ร ์ น ิ น ง ิ พิ่ย้ ง ั เ วมเที่ร ก ร ั ร์ ่ ล่ า 17.4 ม : ไ จ ุ ิ ติาดห ุ เหติล่ างก รก ย้ ท ์ ื ที่ย้ ยี อธ หมาศไ พ ที่ที่ ั นเช ร์ ิ ธนาคาร SFI และ Non-Bank ส านบา ้ งประเ นท ล่่ ิ ห ส าน ้ ล่ารแ 9 คิ ่� า ท พ า วม: 70.9 มา: ธน ้� ภ ร ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 79 กล่องท่� 6 การ์แปัลงสินทร์ัพยี์เปั็ นหลักทร์ัพยี์และสินทร์ัพยี์สังเคร์าะห์ � นวัติกรรมที่างการเงินมักชวนให้นึกถึงคิวามล่ึกล่ำาแล่ะซึ่ับซึ่้อนขีองแบบจัำาล่อง คิณิติศาสติร์ที่้�ได้รับอิที่ธิพิ่ล่มาจัากวิศวกรรมศาสติร์ จันที่ำาให้ผู้้้คินในวงการถ้กกล่่าวขีานว่า เป็ น “วิศวกรการเงิน” (financial engineer) แติ่เบื�องหล่ังนวัติกรรมเหล่่าน้� ม้แนวคิิดที่าง เศรษฐศาสติร์ที่้�สำาคิัญสามประการที่้�ที่ำาให้กล่ไกติ่างๆ ที่ำางานได้ดังน้� 1. Overcollateralization หล่ักประกันสร้างคิวามเชื�อมั�นในม้ล่คิ่าขีองสินที่รัพิ่ย้์ ที่างการเงิน สัญญาเงินก้้เป็นสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินที่้�ผู้้้ถือติ้องการคิวามม�ันคิง ได้รับดอกเบ้�ย้ แล่ะเงินติ้นติามเงื�อนไขีที่้�ติกล่งกันไว้ หากติ้องการคิวามมั�นใจัมาก ก็สามารถนำาหล่ักประกันที่้� � � ม้ม้ล่คิ่ามากมาคิำาไว้ให้เกินม้ล่คิ่าสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงิน (ซึ่ึงเป็นหน้�สินที่างการเงินขีองผู้้้ขีาย้ � สินที่รัพิ่ย้์) ได้ (overcollateralization) ติามภาพิ่ที่้� 10 ซึ่ึงหล่ักการน้�ใช้อย้่างแพิ่ร่หล่าย้ใน ระบบการเงิน เช่น เงินฝากขีองธนาคิารพิ่าณิชย้์ม้สินเชื�อเป็นหล่ักประกัน หน่วย้ล่งทีุ่นกองทีุ่น MMF ม้หุ้นก้้เป็นหล่ักประกัน mortgage-backed securities (MBS) ม้สินเชื�ออสังหาริมที่รัพิ่ย้์ � เป็ นหล่ักประกัน เป็นติ้น ซึ่ึงอาจัเร้ย้กสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินที่้�ม้คิวามผู้้กพิ่ันคิล่้าย้สัญญาก้้ย้ืม เหล่่าน้�ว่า collateralized debt position (CDP) ก็ได้ นอกจัากน้� หากติ้องการสร้างสินที่รัพิ่ย้์ สังเคิราะห์ที่้�อ้างอิงม้ล่คิ่าจัากสินที่รัพิ่ย้์อื�น ไม่จัำาเป็นติ้องม้ม้ล่คิ่าม�ันคิง ขีอเพิ่้ย้งม้หล่ักประกัน � คิำาไว้เกินก็สามารถเชื�อในม้ล่คิ่าขีองสินที่รัพิ่ย้์สังเคิราะห์นั�นได้หากถ้กหนุนหล่ังอย้่างเพิ่้ย้งพิ่อ 2. Margin requirement หากหล่ักประกันไม่พิ่อก็สามารถชำาระส่วนติ่างได้ แม้ว่า overcollateralization จัะเป็นแนวคิิดที่้�ที่รงพิ่ล่ังมากในระบบการเงิน แติ่ก็ที่ำาให้ หล่ักประกันนั�น “จัม” อย้้่โดย้ไม่ได้สามารถนำาไปใช้ประโย้ชน์อย้่างเติ็มที่้� อย้่างเช่น หากนำา โที่รที่ัศน์ ไปจัำานำา ก็ไม่สามารถด้โที่รที่ัศน์ ได้ ที่ั�งน้�เพิ่ราะนักล่งทีุ่น (อาจัเร้ย้กว่าผู้้้รับจัำานำา เจั้าหน้� ผู้้้ซึ่ื�อสินที่รัพิ่ย้์ หรือคิ้่สัญญาก็ได้ แล่้วแติ่บริบที่ขีองการสัญญา) ติ้องการคิวามมั�นใจั � ว่าสามารถย้ึดหล่ักประกันได้ง่าย้เม�ือจัำาเป็น ซึ่ึงอาจัพิ่ิจัารณาว่าเป็นการขีาดประสิที่ธิภาพิ่ (capital inefficiency) ได้ แติ่การที่้�ติ้องวางหล่ักประกันก็เป็นเพิ่ราะติ้องการสร้างคิวาม เชื�อมั�นในม้ล่คิ่าขีองสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงิน หากสามารถเช�ือใจักันได้ก็อาศัย้การที่วงถาม � ให้ชำาระส่วนติ่างได้ เช่น หากม้ล่คิ่าหล่ักประกันขีองสินเชื�อติำากว่าม้ล่หน้� เมื�อย้ึดหล่ักประกัน เพิ่ื�อขีาย้ชำาระหน้�แล่้วไม่เพิ่้ย้งพิ่อ ก็สามารถที่วงถามให้ผู้้้ก้้รับผู้ิดชอบในส่วนติ่างได้ หากย้อม ล่ดบที่บาที่ขีองหล่ักประกันก็สามารถเพิ่ิม capital efficiency ได้ แติ่ก็อาจัมาพิ่ร้อมคิวามเส้�ย้ง � � ที่้� ส้ งขีึนเช่นกัน ในบริบที่ขีองสัญญาอนุพิ่ันธ์ เช่น สัญญาซึ่ื�อขีาย้ล่่วงหน้า เม�ือราคิาอ้างอิง � เป็นประโย้ชน์ติ่อฝ�าย้หนึง ฝ�าย้ที่้�เส้ย้ประโย้ชน์ก็จัะติ้องชำาระให้อ้กฝ�าย้ ในหล่ักการแล่้ว คิ้่ สั ญญาสามารถชำาระเพิ่้ย้งส่วนติ่างกันได้ แติ่เพิ่ื�อป้องกันการผู้ิดสัญญาจัึงมักม้การกำาหนด ให้ที่ั�งสองฝ�าย้วางเงินสดเป็นหล่ักประกัน (margin requirement) ให้เพิ่้ย้งพิ่อติ่อม้ล่คิ่าที่้� ติ้องชำาระระหว่างกัน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 80 ้ ม ิ ”ี ด ได อไป ์ ่ น ่ ์ ่ าเ ัา ั พย าไร และต พยกลงทุน ํ ั ํ สามารถาระให้ ั ็ ”ˆ นกทร ุนมากกว กทรี ก ั ้ องช ้ ” ‹ จะก ามากกว ี ขาดทุน ่ ˜ต ี ‘ ” ยงพอ ี ลคี ้ ู างหล ิ อไปอาจจะขาดทุน ํ นท ่ ่ น าระได าของหล ั ต ่ด้ ด้ ไ ไ ู ุ ็ ็ ลคนมีม ­§ ¦„¨ˆ มเงแม้ตอนนแตกตอนนอาจจะขาดทก ั างเพ ่ ่ ่ ƒ าจะช น ตราสารหน์ อย กประก ั˜ ั องการสรนใจม­ ¦ ้ ั นใจว˜ กประกพย ั „­  © หล ไม่มั กทรƒ ˜ยงต¤า เชั¥ ‘ นให้ครอบคล สี ั ›. หากตเสามารถมหากหลหล„และ ‹ กประก ์ ั้ ั หาก พย นได ั ์ ›. วางหลก นทรให้ตาม ิ tion) ึ ์ ”นจากส ์ ์ ั ข พย ั ั พย aliza พย ง : 0 กทร ู ั กทร er กทร ั t ั หลยงตา : 30ยงส สี สี เ เ องมาจาก ‘ la ้ ดระยะตามเวลา ้ ุํ ol างหล จะตาระ ็ นส c ิ”องช ู ้ ปแบบของหล ิ er ‰. สรใน €† โดยแบ่งผลประโยชนรน ก เง ้ งไม่ส ังไม่ต ั ย ่็ า (Ov า ย ่ ้ ค ใน หากว ์ ์ ่ญญาก ล ั ู นไว ม ั ั ‰. หาก ‹ ไดแตส ั พย น พย ิ ิ ก นทร : 400 ิทธ กทร สุ นเ ั ส ั ก ะ  นหล ํ ิ าระ นมากองรวมก์ ์ ทาง ปัร์เป ˜ตรวจ ั ี พยิ ก น : 400 ั ่ ั าจะช ล พย นทร ์ จ  ­ €‚ƒ„… ิ ิ สการเง ˜ื นธ อนไขท ์ ั นทรทางการเง ิ ญญาว างห พ ั ั ุ ว พย ร์ า นตามเง นทร ั ิ คคลเฉพาะก ้   าสุ ํ บ น ิ ิ ญญาอนนให้ก ต ั ิ‡­ˆ การแปลงส1. น† ส 1. ‹ และ ‘ สเงสอบได 10 กลไกก ่� ท พ า ภ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 81 กล่องท่� 6 (ติ่อ) 3. Assets-liabilities matching รักษาสมดุล่ระหว่างม้ล่คิ่าหล่ักประกันแล่ะ � สินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงิน หากสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินที่้�คิำาโดย้หล่ักประกันเป็นสัญญาที่้�ม้คิวาม มั� นคิง (เช่น CDP) หล่ักประกันที่้�ไม่มั�นคิงอาจัสร้างคิวามไม่มั�นใจัให้กับนักล่งทีุ่น แติ่การกระจัาย้ หล่ักประกันให้ม้คิวามหล่ากหล่าย้สามารถล่ดคิวามเส�้ย้งได้เช่นเด้ย้วกับการกระจัาย้การล่งทีุ่น (diversification) ในที่างปฏิบัติิจัึงมักพิ่บว่าหล่ักประกันขีองสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินม้คิวาม หล่ากหล่าย้ เช่น สินเชื�ออสังหาริมที่รัพิ่ย้์ที่้�เป็นหล่ักประกันขีอง MBS ม้การกระจัาย้ติัวในมิติิ ที่ำาเล่ สินเชื�อธนาคิารพิ่าณิชย้์ที่้�เป็นหล่ักประกันขีองเงินฝากม้การกระจัาย้ติัวในธุรกิจัแล่ะ ประเภที่ขีองล่้กหน้� เป็นติ้น อย้่างไรก็ติาม สาระสำาคิัญคิือการด้แล่ม้ล่คิ่าขีองหล่ักประกัน ให้สอดคิล่้องกับม้ล่คิ่าสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงิน หากสินที่รัพิ่ย้์ที่างการเงินม้ม้ล่คิ่าเปล่้�ย้นแปล่งได้ เช่น สินที่รัพิ่ย้์สังเคิราะห์ที่้�อ้างอิงกับราคิาหุ้น การรักษาสมดุล่สามารถที่ำาได้ด้วย้การกำาหนด หล่ักประกันเป็นหุ้นนั�นเล่ย้ ม้ล่คิ่าก็จัะสอดคิล่้องกันพิ่อด้ การที่ำางานขีอง depository receipt � (DR) ซึ่ึงเป็นใบรับฝากหุ้นที่้�ออกโดย้สถาบันการเงินที่้�เป็นผู้้้ซึ่ื�อแล่ะถือคิรองหุ้นนั�นแที่นนักล่งทีุ่น โดย้ส่งติ่อผู้ล่ประโย้ชน์ติ่างๆ มาให้อ้กที่้จัึงสามารถพิ่ิจัารณาเป็นหุ้นสังเคิราะห์ ได้ ในสินที่รัพิ่ย้์ ในระบบการเงินจัะม้ที่�ังใบหุ้นที่้�สถาบันการเงินเป็นผู้้้ถือแที่นแล่ะใบรับฝากหุ้นที่้�ถือโดย้นักล่งทีุ่น แติ่ถ้กหักกล่บกันโดย้หน้�สินระหว่างกันอ้กที่้ 2.7 เทุคโนโลยีและการเข้าถึ้งิบัริการทุางิการเงิิน ในยุคปัจจุบ้น เทคโนโล่ยีในการ์สื�อสาร์แล่ะเก็บขี�อม้ล่ทำให�การ์ร์้บ ดแ้ ล่เงนิ แล่ะแล่กเปล่ยี� นมล่้ คา่ เปน็ ไปไดง� า่ ยขีน้� ทง้� ติน� ทนุ ในการ์บร์หิ าร์จด้ การ์ ความเร์็วในการ์ให�บร์ิการ์ ไปจนถ้้งความสะดวกสบายในการ์ร์้บบร์ิการ์ ทำให� มีบร์ิษ้ทใหม่ๆ ถ้้กก่อติ้�งขี้�นมาให�บร์ิการ์ทางการ์เงิน ไม่ว่าจะเป็นกร์ะเป๋าเงิน ดิจิท้ล่ เคร์ือขี่ายร์ะบบชำร์ะเงิน นายหน�าซื�อขีายสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน บร์ิษ้ท สมยให้ มม่ กบ้ ร์ิหาร์จดก้ าร์ดวย� ร์ปแบบ้ ท�คล่ี ่องติว้ ยืดหยนุ่ ติ่อการ์เปล่ี�ยนแปล่ง ปร์ะกอบก้บความแพิร์่หล่ายขีอง mobile device เช่นโทร์ศ้พิท์มือถ้ือที�เชื�อม ติ่อก้บอินเทอร์์เน็ติได� ทำให�ท้�งช่องทางแล่ะร์้ปแบบการ์บร์ิการ์เปล่�ยนไปี สามาร์ถ้เขีา� ถ้ง้ ติวผู้้ ้�บร์ิโภคได�ง่ายขี้�นท้�งในมิติิสถ้านที�แล่ะเวล่าในการ์ใหบ� ร์ิการ์ ดวย� ติน� ทุนทติี� ำ�ล่ง แล่ะสามาร์ถ้ออกแบบขี้�นติอนการ์ใหบ� ร์ิการ์ที�สะดวกสบาย เขี�าใจง่ายมากขี้�นด�วย ผู้้�ปร์ะกอบการ์เหล่่านี�ม้กถ้้กเร์ียกว่า FinTech หร์ือ บร์ิษ้ทเทคโนโล่ยีทางการ์เงิน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 82 ในขีณิะเดียวก้น ก็มีผู้้�ปร์ะกอบการ์ที�ทำธุร์กิจโดยอาศ้ยการ์สะสม ขีอ� ม้ล่ผู้้�บร์ิโภคเพิื�อใหบ� ร์ิการ์ ไมว่ ่าจะเป็นผู้่านการ์คนหา� ขีอ� ม้ล่ การ์บร์ิโภคสื�อ หร์ือการ์จบ้ จ่ายใชสอย� ทุกปฏสิ ม้ พิน้ ธ์ในโล่กดจิ ทิ ้ล่สามาร์ถ้เก็บขีอ� ม้ล่ในหล่าย มิติิได�ง่าย การ์นำ artificial intelligence มาใช�งานก้บขี�อม้ล่มหาศาล่นี�ทำให� เขีาใจคว� ามชอบแล่ะอุปนสิ ย้ ขีองผู้้�บร์ิโภคแติล่่ ะร์ายได�ง่ายขี้�น อาจเขีาใจไ� ด�ถ้ง้ จิติใติ�สำน้กท�แี ม�แติ่ติ้วผู้้�บร์ิโภคเองก็ย้งไม่ทร์าบด�วยซ�ำ ซ�งห้ น้งสือช�อื “Everybody Lies: Big Data, New Data and What the Internet Can Tell Us About Who We Really Are” โดย Stephens-Davidowitz (2017) มีติ้วอย่าง ทนี� ่าสนใจจากหล่ายบร์ิบท ท้�งดวย� ขีอ� ม้ล่ผู้้�บร์ิโภคทม�ี ีดวย� ขีอ� ม้ล่แวดล่อมห� ร์ือ ขี�อม้ล่ปร์ะมวล่จากการ์อนุมานแล่ะคาดเดาผู้่านแบบจำล่องสถ้ิติิ ทำให�ขี�อม้ล่ ที�เดิมเคยเป็น soft information สามาร์ถ้เป็น hard information ได�มากขี้�น หากย�อนไปที�ปัญ่หาสำค้ญ่ขีองร์ะบบการ์เงิน ได�แก่ความสามาร์ถ้ แล่ะความเติ็มใจในการ์ชำร์ะ อาจกล่่าวได�ว่าบร์ิษ้ทเหล่่านี�เขี�าใจผู้้�ก้�มากกว่า ผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินด้�งเดิมด�วยซ�ำ ทำให�เร์ิ�มมีผู้้�ปร์ะกอบการ์ท�ีผู้้นติ้วมา เป็นสถ้าบ้นการ์เงินมากขี้�น โดยม้กจะเป็นกิจการ์ท�เี ป็น platform เชื�อมติ่อ ผู้้�คนในร์ะบบเศร์ษฐกิจเขี�าด�วยก้นด�วยเทคโนโล่ยีดิจิท้ล่ ทำให�สามาร์ถ้เก็บ ขี�อม้ล่ปร์ิมาณิมากได�หล่ากหล่ายมิติิด�วยติ�นทุนในการ์เก็บขี�อม้ล่ติ�ำมาก เพิร์าะผู้้�ใช�งานเป็นผู้้�สร์�างเบาะแสขี�อม้ล่นี�ให�เอง (user-generated data) ผู้้�ปร์ะกอบการ์เหล่่านี�ม้กถ้้กเร์ียก TechFin เพิร์าะเป็นบร์ิษ้ทเทคโนโล่ยีที�ห้น มาให�บร์ิการ์ด�านการ์เงิน กล่องท่� 7 เมื�อ e-Commerce Platform และแอปัพลิเคชันแชทกลายีเปั็น TechFin ในช่วงเริมติ้น ธุรกิจั e-commerce ขีอง Alibaba (Taobao) เผู้ชิญปัญหา � ผู้้้ ซึ่ื� อแล่ะผู้้้ขีาย้ไม่ไว้ ใจักัน ไม่กล่้าโอนเงินให้คินแปล่กหน้า จัึงได้เริมให้บริการ Alipay � � ซึ่ึ งเป็ นระบบชำาระเงินดิจัิที่ัล่ภาย้ใน platform ขีองตินในปี 2003 โดย้ให้บริการเอสโคิรว์ (Escrow) รับฝากเงินไว้ให้ก่อนจันกว่าผู้้้ซึ่ื�อจัะได้ย้ืนย้ันสภาพิ่สินคิ้าจัึงจัะชำาระเงินให้กับผู้้้ขีาย้ � � ก่อนที่้�จัะขีย้าย้การให้บริการในวงกว้างขีึนเป็น Alipay ซึ่ึงเป็น mobile e-wallet ในปี 2008 20 ที่้� “รับฝาก” เงินจัากผู้้้ ใช้งาน 20 CGAP, “China: A Digital Payments Revolution”, September 2019, https://www.cgap.org/ research/publication/china-digital-payments-revolution

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 83 กล่องท่� 7 (ติ่อ) เมื�อเป็นผู้้้รับฝากเงินแล่้วก็สามารถนำามาบริหารแล่ะสร้างผู้ล่ติอบแที่นให้กับ ล่้ กคิ้าในร้ปแบบดอกเบ้�ย้ ประกอบกับการออกแบบให้ใช้งานง่าย้ที่ำาให้บริการน้�ได้รับคิวามนิย้ม อย้่างมาก ที่ำาให้บัญช้ขีอง Alipay กล่าย้เป็นเหมือนบัญช้เงินฝากหรือกองทีุ่น MMF มากกว่า 21 จัะเป็นเพิ่้ย้ง e-wallet จันส่งผู้ล่กระที่บติ่อการฝากเงินในธนาคิารพิ่าณิชย้์ ในปี 2014 Alibaba ได้ปรับโคิรงสร้างให้บริการที่างการเงินอย้้่ภาย้ใติ้บริษัที่ Ant Financial Services Group แล่ะม้การขีย้าย้ขีอบเขีติการให้บริการ เช่น ธนาคิารดิจัิที่ัล่ (MYbank) บริหารคิวาม มั�งคิั�ง (Ant Fortune) ประกัน (Xianghubao) แล่ะม้การสร้างพิ่ันธมิติรในแติ่ล่ะประเที่ศเพิ่ื�อ ขีย้าย้การเขี้าถึงล่้กคิ้า � � ส่วน WeChat นั�นเป็นแอปพิ่ล่ิเคิชันแชที่อันดับหนึงขีองจั้นที่้�พิ่ัฒนาโดย้ Tencent ซึ่ึ งเป็ นบริษัที่ที่้� โดดเด่นในด้านเกมออนไล่น์แล่ะได้พิ่ัฒนา Tenpay มาเพิ่ื�อสนับสนุนการชำาระเงิน � ก่อนหน้าน้�แล่้ว ในปี 2013 Tencent ได้นำาบริการขีอง Tenpay มารวมกับ WeChat ซึ่ึงเป็นจัุด กำาเนิดขีอง WeChat Pay ที่้�ที่ำาให้ล่้กคิ้าสามารถชำาระเงินระหว่างกันได้ โดย้ง่าย้ เมื�อที่ั�งสองติ่างเป็นบริษัที่เที่คิโนโล่ย้้ที่้�ม้ขี้อม้ล่มากมาย้ ประกอบกับพิ่ัฒนาการ ในการนำา artificial intelligence เช่น machine learning มาใช้เพิ่ื�อที่ำาคิวามเขี้าใจัพิ่ฤติิกรรม ผู้้้ บริ โภคิ ก็สามารถที่ำาให้ประเมินคิวามสามารถในการชำาระได้ แล่ะม้คิวามสำาคิัญติ่อช้วิติ ประจัำาวันขีองผู้้้ ใช้งานจันไม่อย้ากบิดพิ่ล่ิวจันที่ำาให้ ไม่ติ้องกังวล่เรื�องคิวามเติ็มใจัในการชำาระ � จัึ งสามารถให้บริการที่างการเงินเช่นสินเชื�อได้ไม่ย้ากนัก ที่ั� ง Alipay แล่ะ WeChat Pay ติ่างรับสกุล่เงินที่้�ใช้กันแพิ่ร่หล่าย้ในระบบ เศรษฐกิจั ประกอบกับการประสานงานโดย้ติรงกับระบบธนาคิารพิ่าณิชย้์ จัึงที่ำาให้ IOU ใน ร้ปแบบน้�ม้คิุณสมบัติิเป็นเงินมากอย้้่แล่้ว แล่ะคิวามสำาเร็จัขีองที่ั�งสองมาจัากการออกแบบ ให้ ใช้งานสะดวกแล่ะการขีย้าย้เคิรือขี่าย้ผู้้้ใช้งานอย้่างรวดเร็ว เช่น ที่ั�งสองบริษัที่ม้การใช้ QR code ที่ำาให้สามารถรับชำาระเงินได้ง่าย้ ด้วย้ WeChat Pay เป็นแอปพิ่ล่ิเคิชันแชที่ที่้�ติ้อง สร้าง network effect ด้วย้ธรรมชาติิอย้้่แล่้ว ที่ำาให้เคิรือขี่าย้กว้างขีวางโดย้อัติโนมัติิ ประกอบ กับการสร้างการใช้งานที่้�เป็นที่้�ถ้กใจัในหม้่ล่้กคิ้า เช่น การหาเพิ่ื�อนที่้�อย้้่ในบริเวณ (Friend Nearby) ที่ำาให้เป็นแอปที่้�ได้รับนิย้มที่้�สุด22 ส่วน Alipay นั�น แม้ว่าจัะม้จัุดเริมติ้นจัากการเป็น � e-commerce platform แติ่การสร้างเคิรือขี่าย้ในการรับชำาระ เช่น ร้านคิ้าหรือแที่็กซึ่้� ที่ำาให้ 23 ฐานการใช้งานไม่จัำากัดอย้้่กับร้านคิ้าใน online platform เที่่านั�น 21 Simon Rabinovitch, “Treasure piles up for Alibaba as depositors desert China’s banks”, Financial Times, 20 December 2018. 22 Anu Hariharan, “How WeChat Grew to Be the #1 App in the World”, Founder Stories, Y Combinator, https://www.ycombinator.com/library/3t-how-wechat-grew-to-be-the-1- app-in-the-world. 23 Yichen Zhu, Sarah Hui Li and Professor Lam Chaun Leong, “A Hangzhou Story: The Development of China’s Mobile Payment Revolution”, Lee Kuan Yew School of Public Policy Case Writing Competition 2017/2018, National University of Singapore.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 84 กล่องท่� 7 (ติ่อ) ในยุ้คินั�น ย้ังม้ประชากรจั้นจัำานวนมากที่้�เขี้าถึงบริการที่างการเงินไม่ได้ (un- banked) แล่ะที่างการจั้นเองก็พิ่ย้าย้ามเร่งเพิ่ิมการเขี้าถึง โดย้เฉพิ่าะในชนบที่แล่ะในประชากร � � ย้ากจัน ราย้งาน 2014 Global Findex พิ่บว่าประชากรจั้น 20% คินไม่ม้บัญช้ธนาคิาร ซึ่ึง � ล่ดล่งจัาก 35% ในปี 2011 แล่ะการชำาระเงินผู้่าน mobile banking ส้งถึง 19% ซึ่ึงส้งกว่า 24 ประเที่ศพิ่ัฒนาแล่้ว เช่น เย้อรมน้ที่้�ม้สัดส่วนเพิ่้ย้ง 15% เที่่าน�ัน ที่างการจั้นเองก็ให้การ 25 สนับสนุนผู้่านการให้ใบอนุญาติในการจััดติั�งธนาคิารแก่บริษัที่เที่คิโนโล่ย้้ด้วย้ จันที่ำาให้ระบบ � � การเงินขีองจั้นเกิด digital transformation ขีึน ส่วนหนึงขีองคิวามสำาเร็จัขีองที่�ัง Alipay แล่ะ WeChat Pay จัึงมาจัากการสนับสนุนขีองภาคิรัฐ โดย้ในปี 2020 ส่วนแบ่งติล่าดขีอง 26 การชำาระเงินผู้่านโที่รศัพิ่ที่์มือถือขีอง Alipay อย้้่ที่้� 55.4% ส่วน WeChat Pay อย้้่ที่้� 38.5% � เมื�อประชากรจั้นชื�นชอบการเดินที่างมากขีึน การรับชำาระเงินจัากนักที่่องเที่้�ย้ว จั้ นก็เป็ นประโย้ชน์ติ่อธุรกิจัที่่องเที่้�ย้วเช่นกัน ที่าง Alipay เองก็ม้การจัับมือกับร้านคิ้าในแหล่่ง 27 ที่่ องเที่้�ย้วเพิ่ื�ออำานวย้คิวามสะดวก สำานักงานพิ่ัฒนาธุรกรรมที่างอิเล่็กที่รอนิกส์ ได้สำารวจั ช่องที่างการชำาระเงินผู้่านช่องที่างออนไล่น์ขีองกลุ่่มผู้้้ประกอบการ SMEs ในปี 2559 แล่ะ พิ่บว่า 3.81% ใช้ช่องที่างการชำาระเงินผู้่านระบบการชำาระเงินติ่างประเที่ศ เช่น PayPal แล่ะ Alipay เป็นติ้น 24 Eric Duflos and Leora Klapper, “New accounts in China drive global financial inclusion figures”, World Bank Blogs, 18 June 2015, https://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/ new-accounts-china-drive-global-financial-inclusion-figures. 25 “How Alipay and WeChat Pay Revolutionised Chinese Payments, Paved the Way for Central Bank Digital Currency – Interview with Rich Turrin”, China Banking News, 18 November 2019, https://www.chinabankingnews.com/2019/11/18/how-alipay-and- wechat-pay-revolutionised-chinese-payments-paved-the-way-for-central-bank-digital- currency-interview-with-rich-turrin/. 26 Jane Zhang, “Do fintech giants Alipay and WeChat Pay have monopoly power? China’s new regulation leaves experts guessing”, South China Morning Post, 21 January 2021, https://www.scmp.com/tech/policy/article/3118724/do-fintech-giants-alipay-and- wechat-pay-have-monopoly-power-chinas-new. 27 Elizabeth Schulze, “Alipay has tripled its merchants in Europe amid ‘booming’ Chinese tourism market”, CNBC Tech, 4 June 2019, https://www.cnbc.com/2019/06/04/alipay- has-tripled-its-merchants-in-europe-amid-booming-chinese-tourism-market.html.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 85 กล่องท่� 7 (ติ่อ) คิวามสามารถในการรับชำาระจัากติ่างประเที่ศด้วย้สกุล่เงินติ่างประเที่ศที่ำาให้ เงินขี้ามพิ่รมแดนได้ง่าย้ ส่วนคิวามสามารถในการเปิดบัญช้กับผู้้้ให้บริการติ่างประเที่ศได้ โดย้ติรงโดย้ที่้�ผู้้้ ให้บริการก็ไม่ใช่ธนาคิารพิ่าณิชย้์ก็อาจัที่ำาให้เงินในระบบเศรษฐกิจัได้รับ � อิที่ธิพิ่ล่จัากติ่างประเที่ศได้ ที่ำาให้ธนาคิารกล่างซึ่ึงเป็นผู้้้กำาหนดนโย้บาย้แล่ะด้แล่ระบบการ เงินติ่างเริมม้การพิ่้ดคิุย้ถึงเร�ืองผู้ล่กระที่บขีองเที่คิโนโล่ย้้ดิจัิที่ัล่ติ่อเสถ้ย้รภาพิ่การเงิน � � มากขีึน โดย้ปัจัจัุบันผู้้้ประสงคิ์จัะประกอบธุรกิจัเก�้ย้วกับการชำาระเงินในประเที่ศไที่ย้จัะติ้อง อย้้่ภาย้ใติ้ พิ่รบ. ระบบการชำาระเงิน พิ่.ศ. 2560 รวมถึงผู้้้ประกอบธุรกิจัที่้�รับชำาระเงินด้วย้ Alipay แล่ะ WeChat Pay ด้วย้ ท้�ง FinTech แล่ะ TechFin ติ่างมีบทบาทในการ์ช่วยกลุ่่มที�เขี�า ถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินไม่ได� (unbanked) แล่ะกลุ่่มที�เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงิน อย่างไม่ท�ว้ ถ้้ง (underbanked) เพิร์าะทำให�การ์เปิดบ้ญ่ชีเป็นเร์ื�องง่ายขี้�น สามาร์ถ้พิสิ จ้ นติ์ ว้ตินผู้้�เปิดบ้ญ่ช ี (KYC) ได� โดยที�ไมติ่ อง� พิ้�งพิาสาขีาทมี� ติีน�ทุน ส้งกว่า (หร์ืออาจจะไม่ KYC ด�วยซ�ำ) แล่ะมีขี�อม้ล่ทางเล่ือก (alternative 28 data) ในการ์พิิจาร์ณิาล่ก้ คามาก� ขี้�น ไปจนถ้ง้ ช่วยใหก� าร์ติด้ สินใจล่งทุนปล่อด อคติิมากขี้�น เมื�อผู้้�ปร์ะกอบการ์เหล่่านี�ที�ไม่ใช่ธนาคาร์พิาณิิชย์ (non-bank) มีบทบาทมากขี้�นในการ์ให�สินเช�อแื ล่ะการ์บร์ิหาร์จ้ดการ์ล่งทุนสินทร์้พิย์ ทางการ์เงิน แล่ะหากผู้้�ให�บร์ิการ์เหล่่านี�ให�บร์ิการ์กร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่ด�วยแล่�ว ในหล่้กการ์ก็สามาร์ถ้ให�สินเชื�อโดยเพิิ�มเงินล่งในกร์ะเป๋าเงินขีองผู้้�ก้�โดยติร์ง แล่ะบ้นท้กสินเชื�อน้�นเป็นสินทร์้พิย์ทางการ์เงินได� ทำให� non-bank ที�ปล่่อย สินเชื�อแล่ะมีกร์ะเป๋าเงินเป็นขีองตินเองเป็นเสมือน shadow bank ที�สามาร์ถ้ สร์�างเงินใน (inside money) ในร์ะบบได�โดยแทบไม่ติ่างจากธนาคาร์พิาณิิชย์ ทำให�อาจกล่่าวได�กุญ่แจสำค้ญ่ขีองผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินคือความสามาร์ถ้ ในการ์สร์�างบ้ญ่ชีขีองผู้้�ใช�งาน เมื�อสามาร์ถ้ปร์้บเปล่�ยนี ขี�อม้ล่ในบ้ญ่ชีได�ก็ สามาร์ถ้ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินไดห� ล่ากหล่ายร์ปแบบ้ ร์วมถ้งก้ าร์สร์างเ� งินดวย� 28 ในปี พิ่.ศ. 2563 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ได้เพิ่ิมสินเช�ือส่วนบุคิคิล่ภาย้ใติ้การกำากับประเภที่ สินเช�ือส่วน � บุคิคิล่ดิจัิที่ัล่เพิ่ื�อรองรับผู้้้ ให้บริการที่้�นำาเที่คิโนโล่ย้้ดิจัิที่ัล่แล่ะขี้อม้ล่ที่างเล่ือก (alternative data) มาใช้ ในการให้บริการสินเช�ือในขีั�นติอนขีองการประเมินคิวามสามารถหรือคิวามเติ็มใจัในการชำาระหน้� โดย้ ในเดือนธันวาคิม ปี พิ่.ศ. 2564 ม้ผู้้้ประกอบการที่�ังหมด 7 ราย้ ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “ ราย้ช�ือผู้้้ ให้บริการสินเช�ือส่วนบุคิคิล่ดิจัิที่ัล่”, 8 December 2021, https://www.bot.or.th/Thai/Financia- lInstitutions/Pages/DigitalPloan_ServiceProvider.aspx.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 86 ซ้�งหากนำเงินนี�ไปล่งทุนไม่ถ้้กปร์ะเภทก็อาจส่งผู้ล่ติ่อเนื�องไปถ้้งเสถ้ียร์ภาพิ ขีองร์ะบบการ์เงินได� ซ้�ง ธร์ร์มร์้กษ์ หมื�นจ้กร์ (2544) ได�วิเคร์าะห์ความก้งวล่ ติ่างๆ เหล่่านี� (ในบร์ิบทขีอง e-money) ไว�ในบทความวิจ้ยที�นำเสนอในงาน ส้มมนาวิชาการ์ธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทยปร์ะจำปี 2544 ในยุคสม้ยที� mobile e-wallet ย้งไม่เป็นที�แพิร์่หล่าย 2.8 เทุคโนโลยีดีิจิทุัลและนิยามของิเงิิน เมื�อเงินในกร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่สามาร์ถ้นำไปชำร์ะได�อย่างกว�างขีวาง ปร์ะชาชนเขี�าได�ท้�วถ้้ง (ubiquitous) ยอดเงินในกร์ะเป๋าเงินเป็นภาร์ะติ่อผู้้�ถ้ือ กร์ะเป๋าเงินทติ�ี อง� ร์บ้ ผู้ิดชอบคล่าย� บ้ญ่ชีเงินฝาก (แม�ว่าจะจ่ายดอกเบ�ยหี ร์ือไม่ ก็ติาม) ปร์ะชาชนก็อาจมีความคาดหว้งติ่อความส้มพิ้นธ์น้�นเสมือนการ์ฝาก ด้แล่เงิน ทำให�ผู้้�ให�บร์ิการ์กร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่ติ�องได�ร์้บอนุญ่าติจากธนาคาร์ แห่งปร์ะเทศไทยในฐานะผู้้�ปร์ะกอบธุร์กิจร์ะบบการ์ชำร์ะเงินภายใติ�การ์กำก้บ แล่ะบร์ิการ์การ์ชำร์ะเงินภายใติ�การ์กำก้บ ซ้�งถ้ือว่าเป็นธุร์กิจการ์ให�บร์ิการ์ เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ ถ้�อยคำที�ใช�ไม่ได�กล่่าวถ้้งบร์ิการ์กร์ะเป๋าเงินแติ่ร์ะบุว่าเป็น บร์ิการ์เงินร์้ปแบบอิเล่็กทร์อนิกส์ สะท�อนให�เห็นถ้้งสาร์ะสำค้ญ่ว่ากร์ะเป๋า เงินดิจิท้ล่ไม่ใช่มีเพิียงแค่การ์สร์�างบ้ญ่ชีที�เก็บขี�อม้ล่เงิน แติ่เป็นเร์ื�องการ์ สร์�างความม้�นใจว่าขี�อม้ล่ในกร์ะเป๋าเป็นที�ยอมร์้บเป็นเงินที�สามาร์ถ้ชำร์ะค่า สินค�าแล่ะบร์ิการ์ได� สามาร์ถ้คงม้ล่ค่าแล่ะร์้กษาความปล่อดภ้ยแทนผู้้�ฝากได� เมื�อผู้้�ใช�งานเติิมเงินเขี�าไปไม่ว่าจะเป็นในร์้ปแบบ ธนบ้ติร์ เหร์ียญ่กษาปณิ์ บติ้ ร์เติมิ เงนิ หร์อื โอนผู้า่ นบญ่้ ชธี นาคาร์กติ็ าม กจ็ ะถ้อื วา่ เปน็ การ์แปล่งสภาพิเงนิ ในส�อปื ร์ะเภทหน�งไป้ ยง้ ส�อื อีกปร์ะเภทหน�งแ้ ติ ่ “ความเป็นเงิน” ยงเห้ มือนเดิม ท้�งๆ ที�ในความเป็นจร์ิงแล่�วเมื�อเงินถ้้กแปล่งสภาพิไป คุณิสมบ้ติิขีองเงินอาจ จะเปล่ี�ยนไป ถ้้งแม�ว่าในการ์ใช�งานม้กมีความคล่�ายก้นมากจนผู้้�ใช�งานแยก ไม่ออก การ์กำหนดร์ะเบียบติ่างๆ จง้ มีไวเ� พิ�อใื หเ� งินยงคง้ เป็นเงินเหมือนเดิม แม�จะถ้้กแปล่งสภาพิไป ในบร์ิบทน�ี เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ในกร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 87 ที�เป็นหนี�สินขีองผู้้�ออกเงินสามาร์ถ้ถ้ือเป็นเงินใน (inside money) ปร์ะเภท หน้�งได�เช่นก้น เนื�องจากเงินในที�อย้่ในร์้ปแบบบ้ญ่ชีมีความสะดวกสบายใน การ์ใช�งานมากกว่าธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ ผู้้�ให�บร์ิการ์เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ จ้งติ�องมีภาร์ะความร์้บผู้ิดชอบเร์ื�องการ์พิิส้จน์ติ้วตินผู้้�เปิดบ้ญ่ชี (KYC) แล่ะ ให�ความร์่วมมือด�านการ์ปัองก้นแล่ะปร์าบปร์ามการ์ฟอกเงิน (AML) เสมือน ธนาคาร์พิาณิิชย์ด�วย หากพิิจาร์ณิากองทุน MMF ที�ก่อนนี�ได�กล่่าวว่ามีล่้กษณิะคล่�าย บ้ญ่ชีเงินฝากแติ่ไม่จำเป็นติ�องกำก้บด้แล่อย่างเขี�มขี�นเท่า อาจเป็นเพิร์าะไม่ ได�มีความคาดหวง้ ว่าจะถ้กนำไปชำ้ ร์ะโดยกวาง� ขีวาง แล่ะผู้้�ใชงาน� มองว่าเป็น การ์ล่งทุนที�มีความเส�ยงี หน่วยล่งทุนเป็นภาร์ะความร์้บผู้ิดชอบขีองกองทุน ร์วมซ้�งอาจส้ญ่ม้ล่คาไ่ ด� ไมไ่ ด�เปนก็ าร์ร์้บฝากเงิน จ้งไม่ได�มีขี�อก้งวล่เร์ืองก� าร์ ร์้กษาความเป็นเงินเหมือน e-money แติ่ก็ย้งติ�องมี KYC แล่ะ AML เช่นก้น เหมือนธุร์กร์ร์มอื�นๆ ในติล่าดทุน ท้�งน ี� กองทุน MMF สามาร์ถ้ break the buck จนเกิด MMF run ได� เพิร์าะสามาร์ถ้ซ�อื ขีายหน่วยล่งทุนได�ดวย� ร์าคาท�แี ติกติ่างจาก “ม้ล่ค่าทติร์�ี าไว”� (หร์ือความคาดหวง้ ขีองผู้ร์้� บบ้ ร์ิการ์) แล่ะความแติกติ่างน้�นเป็นที�ปร์ะจก้ ษก์ น้ ในส้งคมจนสามาร์ถ้ทำให�เกิดความแติกติื�นแล่ะส้ญ่เสียความม้�นใจได� แติ่ใน บร์ิบทขีองเงินอิเล่็กทร์อนิกส์ในกร์ะเป๋าเงินดจิ ทิ ้ล่ ไม่สามาร์ถ้ซื�อขีายกนไ้ ดใน� ร์าคาทติี� ่างจากทติร์ี� าไว� กล่่าวคือ 1 บาทในกร์ะเป๋าเงินดจิ ทิ ้ล่สามาร์ถ้แล่กเป็น 1 บาทในร์ปแบบ้ อ�นไื ด�ติล่อดเวล่าเพิร์าะจะติองแ� ล่กผู้่านผู้้�ใหบ� ร์ิการ์กร์ะเป๋าเงิน ดิจิท้ล่เท่าน้�น การ์ซื�อขีายก้นเองไม่มีอ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยนให�เห็น (คล่�ายก้บการ์ ถ้อนเงิน ซ้�งคือการ์แปล่งเงินในบ้ญ่ชีเงินฝากในธนาคาร์พิาณิิชย์เป็นธนบ้ติร์ ซ้�งเป็นเงินคนล่ะร์ปแบบ้ กนแ้ ล่ว)� ทำใหห� น่วยเงินอิเล่็กทร์อนิกส์ในกร์ะเป๋าเงิน ดิจิท้ล่ในไม่สามาร์ถ้ break the buck ได� สถ้านการ์ณิ์ MMF run จ้งสามาร์ถ้ พิิจาร์ณิาเป็นกร์ณิศี กษาไ้ ด�ว่าหากเงินฝากในธนาคาร์พิาณิิชย์สามาร์ถ้ซื�อขีาย ได�อย่างอิสร์ะ หน่วย 1 บาทขีองเงินฝากอาจจะซื�อขีายก้นในร์าคาที�ติ่างจาก 1 บาทก็ได� การ์ที�เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ในกร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่มีการ์จำก้ดการ์ แล่กเปล่�ยนไี ว�ทำให�สถ้านการ์ณิ์คล่�าย MMF run ไม่สามาร์ถ้เกิดขี้�นได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 88 แติ่ bank run ในร์้ปแบบด้�งเดิมอย่างเช่นในกร์ณิีธนาคาร์พิาณิิชย์ที�ปร์ะชาชน แห่ไปถ้อนเงินฝากจนไม่สามาร์ถ้แปล่งเงินอิเล่็กทร์อนิกส์ในกร์ะเป๋าเงินดจิ ทิ ้ล่ เป็นเงินร์้ปแบบอ�นไื ด�ก็ย้งสามาร์ถ้เกิดได�อย้่เสมอ ทำให�การ์หนุนหล่้งม้ล่ค่า เงินขีองผู้้�ให�บร์ิการ์เงินอิเล่็กทร์อนิกส์เป็นมิติิหน้�งที�ผู้้�กำก้บด้แล่ม้กให�ความ สำค้ญ่ด�วย ที�ผู้่านมาก็มีผู้้�ปร์ะกอบการ์ท�ีใช�ส�ิงอ�ืนแล่กเปล่ี�ยนแทนเงิน เช่น บ้ติร์กำน้ล่ คปองสวนอ้ าหาร์ แติมสะสม� เป็นติน� แติก่ ็ไมถ้่ กพิ้ ิจาร์ณิาว่าเป็นเงิน โดยธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทยเช่นก้น ผู้้�ให�บร์ิการ์ไม่จำเป็นติ�องได�ร์้บอนุญ่าติ กไ็ ดเ� พิร์าะบ้ติร์กำน้ล่ คปอง้ หร์ือแติมสะสม� มก้ มีการ์จำกดเ้ ง�อนไื ขีในการ์ใชงาน� ไม่ได�แล่กเปล่ี�ยนกล่้บเป็นเงินได�ง่าย ไม่ได�ถ้้กนำไปใช�ชำร์ะโดยกว�างขีวาง แติ่ปร์ะเด็นที�น่าสนใจคือในปัจจุบ้นเทคโนโล่ยีดิจิท้ล่ทำให�การ์แล่กเปล่ี�ยนเกิด ได�ง่ายขี้�น ไม่ว่าจะเป็นการ์แล่กเปล่ี�ยนก้นโดยติร์งหร์ือผู้่านติ้วกล่างก็ติาม ทำให�เกิดความกว�างขีวางขี้�นได�ง่ายแม�ว่าผู้้�ให�บร์ิการ์อาจไม่ได�ติ้�งใจเช่นน้�น ก็ติาม กล่องท่� 8 ไมล์สะสมของสายีการ์บินเปั็นเงินหร์ือไม่ ไมล่์เดินที่างสะสมขีองการสาย้การบินเป็นสิงที่้�นักเดินที่างชื�นชอบเพิ่ราะสามารถ � � นำาไปแล่กเปล่้�ย้นเป็นรางวัล่ได้หล่าย้ร้ปแบบ หนึงในการแล่กเปล่้�ย้นที่้�คิุ้มคิ่าที่้�สุดก็คิือการนำาไป � แล่กเป็นติั�วเคิรื�องบินช�ันหนึงเพิ่ราะอัติราในการแล่กเปล่้�ย้นไมล่์กับราคิาติั�วมักคิุ้มคิ่าที่้�สุดเมื�อ � เที่้ ย้บกับรางวัล่ประเภที่อื�น ประกอบกับการได้มาซึ่ึงไมล่์ม้หล่ากหล่าย้วิธ้ ไม่ว่าจัะเป็นจัากการ � เดินที่าง (ซึ่ึงแติ่ล่ะสาย้การบินก็ม้กติิกาในการให้ ไมล่์แติกติ่างกันไป เช่น เส้นที่างที่้�บิน ประเภที่ ติั� วที่้� ซึ่ื� อ ไปจันถึงจัำานวนเงินที่้�จั่าย้ให้สาย้การบิน) ไปจันถึงรางวัล่จัากบัติรเคิรดิติที่้�ผู้้้ ให้บริการ ซึ่ื� อมาจัากสาย้การบินเพิ่�ือเป็นแรงจั้งใจัให้กับล่้กคิ้า ม้เว็บไซึ่ติ์จัำานวนมาก เช่น The Points Guy ที่้�แนะนำาวิธ้การสะสมแล่ะใช้งานไมล่์ ไปจันถึงการประเมินม้ล่คิ่าไมล่์เที่้ย้บกับการใช้งาน แล่ะประเมินติ้นทีุ่นในการสะสมไมล่์ ในวิธ้ติ่างๆ เพิ่ื�อให้เกิดคิวามคิุ้มคิ่ามากที่้�สุด

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 89 กล่องท่� 8 (ติ่อ) เมื�อไมล่์นั�นถ้กนำาไปแล่กเป็นติั�วเคิร�ืองบินหรือสินคิ้าแล่ะบริการ สาย้การบินก็จัะ รับร้้ราย้ได้ติามมาติรฐานบัญช้ แติ่เงินจัากการขีาย้ไมล่์นั�นได้รับล่่วงหน้าไปแล่้ว ที่ำาให้ ไมล่์ที่้� � ขีาย้ไปเป็น IOU ประเภที่หนึง แล่ะม้การบันที่ึกเป็นหน้�สินขีองบริษัที่อย้่างชัดเจัน หากผู้้้บริโภคิ � นำาไมล่์มาแล่กเป็นสินคิ้าแล่ะบริการที่้�คิ่าใช้จั่าย้ติำากว่าราย้ได้จัากการขีาย้ไมล่์ สาย้การบิน � ก็สามารถที่ำากำาไรได้ด้วย้การขีาย้ไมล่์แล่ะบันที่ึกหน้�สินด้วย้ม้ล่คิ่าติำากว่าเงินที่้�ได้รับมา (คิล่้าย้กับ seigniorage จัากติัวอย้่างการผู้ล่ิติเงินก่อนหน้าน้�) แล่ะหากไมล่์ ไม่ถ้กนำามาไถ่ถอน หรือหมดอายุ้ (มักเร้ย้กว่า breakage) หน้�สินนั�นก็จัะถ้กรับร้้เป็นกำาไรไป29 บที่คิวามจัาก นิติย้สาร Forbes ในปี 2020 วิเคิราะห์ว่าสาย้การบินอาจัได้กำาไรถึง 50% จัากไมล่์ที่้�ขีาย้ ไม่ว่าจัะเป็นการขีาย้ติรงให้กับผู้้้บริโภคิ ไปจันถึงการขีาย้ให้ธุรกิจัอื�น เช่น ธนาคิาร ที่้�มักซึ่ื�อไมล่์ 30 ไปให้เป็นรางวัล่ขีองการใช้งานบัติรเคิรดิติ ที่ั� งน้� ไมล่์เป็ นติัวเล่ขีในระบบขี้อม้ล่ขีองสาย้การบิน ผู้้้บริโภคิสร้างบัญช้กับ สาย้การบินเพิ่ื�อสะสมไมล่์ เมื�อใช้บริการติามเงื�อนไขี สาย้การบินก็เพิ่ิมไมล่์ ให้ในบัญช้ หรือเมื�อ � สาย้การบินขีาย้ไมล่์ ผู้้้บริโภคิก็ส่งเงินให้กับสาย้การบินเพิ่�ือแล่กกับติัวเล่ขีในบัญช้ ในช่วงที่้� � ผู้่ านมา หล่าย้สาย้การบินอนุญาติให้ผู้้้บริโภคิสามารถโอนไมล่์ ให้กันได้ ซึ่ึงอาจัโอนให้กับคิน ในคิรอบคิรัวหรือคินร้้จัักด้วย้คิวามเสน่หา หรือจัะซึ่ื�อขีาย้กันก็ได้ ผู้้้บริโภคิอาจัติิดติ่อกัน ผู้่ านช่องที่างติ่างๆ เช่น เว็บบอร์ดเพิ่�ือโอนให้กันโดย้ติรง หรืออาจัม้บริษัที่ที่้�รับซึ่�ือไมล่์เพิ่�ือนำา � � ไปประกอบธุรกิจัติ่อ เมื�อม้ผู้้้รับซึ่ื�อไมล่์กว้างขีวางมากขีึนแล่ะสะดวกขีึน ก็อาจัม้ผู้้้ที่้�รับชำาระ คิ่าสินคิ้าแล่ะบริการเป็นไมล่์เสมือนเงินก็ได้ แล่ะหากพิ่ิจัารณาไมล่์ ในบัญช้เหมือนเงินฝาก ไมล่์สาย้การบินเองก็ม้คิวามคิล่้าย้บริการการเงินได้เช่นกัน ม้การรับฝากแล่ะไถ่ถอนไมล่์ แติ่ไมล่์ ในร้ปแบบปัจัจัุบันไม่ได้เป็นหน่วย้วัดที่างบัญช้ที่้�ด้ ม้ล่คิ่าขีองไมล่์ ในสาย้ติาแติ่ล่ะคินม้ คิวามแติกติ่างกัน วิธ้หาไมล่์มาได้แติ่ล่ะหน่วย้ก็ม้คิวามแติกติ่างกัน ม้ล่คิ่าขีองไมล่์จัึงม้คิวาม ไม่แน่นอน ที่ำาให้ ไมล่์ ในร้ปแบบน้� ไม่ได้ม้คิุณสมบัติิเป็นเงินที่้�ด้ได้ 29 Aaron Hurd and Dia Adams, “What Is Breakage And Why Does It Matter?”, Forbes Advisor, 18 June 2021, https://www.forbes.com/advisor/credit-cards/what-is-breakage- and-why-does-it-matter/. 30 JT Gentler, “How Airlines Make Billions From Monetizing Frequent Flyer Programs”, Forbes, 15 July 2020, https://www.forbes.com/sites/advisor/2020/07/15/how-air- lines-make-billions-from-monetizing-frequent-flyer-programs/.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 90 กล่องท่� 8 (ติ่อ) หากล่องจัินตินาการใหม่ว่าสาย้การบินกำาหนดให้ 1 ไมล่์เที่่ากับ 1 บาที่ ไมล่์ ผู้้้ ที่้� สะสมไมล่์สามารถแล่กเป็นสินคิ้าแล่ะบริการได้ในอัติราแล่กเปล่้�ย้นน้�เสมอ สามารถนำา ไมล่์ ไปล่ดราคิาติั�วเคิรื�องบินได้ แล่ะพิ่ันธมิติรที่้�ซึ่ื�อไมล่์ ไปก็สามารถแล่กไมล่์ ได้ในอัติราไมล่์ � ล่ะ 1 บาที่เสมอ แติ่ย้ินด้ขีาย้ไมล่์นั�นให้ราคิาติำากว่า 1 บาที่ หากพิ่ิจัารณาไมล่์สาย้การบินจัาก � มุมมองขีองธุรกรรมการเงิน ไมล่์ที่้�ขีาย้ให้พิ่ันธมิติรไปในราคิาติำากว่า 1 บาที่ก็คิล่้าย้กับ การขีาย้ติั�วแล่กเงิน (bill of exchange) ที่้�ไม่ระบุวันไถ่ถอน จัะไถ่ถอนก็ติ่อเม�ือผู้้้บริโภคิมา � แล่กไมล่์เที่่าน�ัน หากม้การแล่กไมล่์อย้่างกว้างขีวางแล่ะแพิ่ร่หล่าย้มากขีึน ม้แอปพิ่ล่ิเคิชัน ในการอำานวย้คิวามสะดวกติ่างๆ มากมาย้ แติ่ผู้้้ถือคิรองแล่ะด้แล่ขี้อม้ล่บัญช้ไมล่์ก็ย้ังเป็น สาย้การบินอย้้่ ในกรณ้น้�ไมล่์คิวรจัะถ้กพิ่ิจัารณาเป็นเงินหรือไม่ หากพิ่ิจัารณาแคิ่การใช้งานก็จัะเห็นว่าม้คิวามคิล่้าย้เงินบาที่มาก ม้ล่คิ่าถ้กติรึงกับ เงินบาที่อย้่างชัดเจัน แติ่ไม่ได้ม้การย้อมรับว่าสามารถแล่กไมล่์ออกมาจัากสาย้การบินเป็นเงิน บาที่ได้ (convertibility) ติ้องอาศัย้การขีาย้ให้ผู้้้อื�น แล่ะไม่ม้กล่ไกในการรับรองการคิงม้ล่คิ่า ขีอง 1 ไมล่์ติ่อ 1 บาที่ได้เขี้มแขี็งแล่ะน่าเชื�อมั�นได้มากพิ่อ เช่น สาย้การบินอาจัเปล่้�ย้นเงื�อนไขี ในการแล่กเปล่้�ย้น รวมถึงการไม่ได้ที่ำา KYC เติ็มร้ปแบบแล่ะไม่ได้อย้้่ในเคิรือขี่าย้ AML จัึงที่ำาให้ ไม่ถ้กพิ่ิจัารณาเป็นเงิน แม้จัะใช้ชำาระแที่นเงินได้ในหล่าย้สถานการณ์ก็ติาม ด�วยบร์ิบทขีองเทคโนโล่ยีในปัจจุบ้น ส้งคมที�ไม่ใช�เงินสด (cash- less) ไม่มีท้�งธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ เป็นเร์ื�องที�เป็นไปได�ง่ายขี้�นมาก เพิร์าะจากท�ีไดกล่� ่าวในบทท �ี1.3 ว่าพิฒน้ าการ์ขีองเงินขี้�นอย้่กบคว้ ามติองก� าร์ แล่กเปล่�ยนในแี ติล่่ ะยุคแล่ะเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขีอ� ม้ล่เทคโนโล่ยดี จิ ทิ ้ล่ทำให� การ์เก็บแล่ะสื�อสาร์ขี�อม้ล่ร์ะหว่างก้นเป็นเร์ื�องง่าย อีกท้�งธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่ กษาปณิ์เป็นเงินนอก (outside money) ทร์�ี ฐไ้ ดกำไ� ร์จาก seigniorage หากนำ มาใช�จ่ายก้บส�งิ ที�ไม่ได�เกิดการ์เติิบโติทางเศร์ษฐกิจก็อาจทำให�นำมาซ้�งภาวะ เงินเฟ้อได� ในบร์ิบทขีองส้งคมไร์�เงินสด แม�จะไม่มีเงินนอก กิจกร์ร์มติ่างๆ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจก็ย้งสามาร์ถ้ดำเนินติ่อไปได�ด�วยเงินในที�เอกชนเป็นผู้้�ให� บร์ิการ์เอง (privately-issued inside money) เช่นเงินในกร์ะเป๋าเงินดจิ ทิ ้ล่ เป็นติน� ขีอเพิียงมีกร์ะเป๋าเงินท�สามี าร์ถ้เช�อมโื ยงก้บทุกคนได� เร์ื�องการ์แล่กเปล่�ยนี แล่ะส่งผู้่านม้ล่ค่าก้นก็ไม่ใช่เร์ื�องยากอีกติ่อไป แติ่การ์ใช�งานร์ะบบดิจิท้ล่ย่อมหล่งเหล่ือร์่องร์อยไว� แติกติ่างจาก เงินสด ทำให�เกิดความก้งวล่เร์�องควื ามเป็นส่วนติ้วได� ในซีร์ีส์สะท�อนภ้ย ขีองส้งคมดิจิท้ล่ท�ีช�อื Black Mirror (ปีท�ี 3 ฉายในปี 2016) ติอนท�ชี ื�อว่า

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 91 Nosedive น้�น ติ้วเอกอย้่ในส้งคมที�ทุกการ์กร์ะทำ ไม่ว่าจะเป็นการ์สนทนา พิบปะ ร์้บบร์ิการ์ ติ่างฝ่ายติ่างติ�องให�คะแนนก้นติล่อดเวล่า ซ้�งคะแนนน้�นก็ จะส่งผู้ล่ติ่อสินค�าแล่ะบร์ิการ์ที�ติ้วเอกได�ร์้บ ติล่อดไปจนการ์ปฏิบ้ติิจากส้งคม ด�วย หากพิิจาร์ณิาเปร์ียบเทียบก้บติ้วอย่างแบบจำล่องสถ้ิติิขีอง FinTech แล่ะ TechFin ที�ได�กล่่าวถ้้งก่อนหน�านี� เนื�อแท�แล่�วก็คือแบบจำล่องในการ์จ้ด ล่ำดบคน้ หากนำมาใชอ� ย่างแพิร์่หล่ายแล่ว� อาจนำมาซ้�งการ์จด้ ร์ะเบียบสงคม้ ผู้่านกติิกาขีองแบบจำล่อง ทำให�ปร์ะชาชนติ�องมีพิฤติิกร์ร์มติามที�ผู้้�กำหนด แบบจำล่องพิ้งปร์ะสงค์ ด�วยการ์เขี�าถ้้งร์ะบบการ์เงินเป็นเร์ื�องสำค้ญ่ ผู้้�มีสิทธิ�ในการ์สร์�าง กร์ะเป๋าเงินแล่ะกำหนดกติิกามีอิทธิพิล่อย่างมากติ่อชีวิติขีองผู้้�ใช�บร์ิการ์ การ์กีดกนก้ าร์เขีา� ส้่ร์ะบบการ์เงิน (financial censorship) ดวยก� าร์ใชเ� งินดจิ ทิ ้ล่ เป็นเคร์�องื มือในการ์สอดส่อง (surveillance) สร์าง� พิฤติิกร์ร์มผู้่านขีอ� ม้ล่แล่ะกติิกา แล่ะมีอำนาจในการ์ร์ะง้บหร์ือปิดบ้ญ่ชีจ้งเป็นส่วนผู้สมที�ทร์งอิทธิพิล่มาก แม�การ์ใช�เงินสดจะมาพิร์�อมก้บความไม่สะดวกหล่ายๆ อย่าง แติ่ก็สามาร์ถ้ ร์้กษาความเป็นส่วนติ้วได� ในปัจจุบ้นส้งคมก็ได�ติร์ะหน้กถ้้งความสำค้ญ่ขีอง ความเป็นส่วนติว้ หล่ายปร์ะเทศไดออกกฎหมายมา� คุ�มคร์องขีอ� ม้ล่ส่วนบุคคล่ ขีองปร์ะชาชน เช่น ในปร์ะเทศไทยเป็น พิร์บ. คุ�มคร์องขีอ� ม้ล่ส่วนบุคคล่ พิ.ศ. 2562 หร์ือที�เร์ียกก้นในชื�อ PDPA (Personal Data Protection Act) หร์ือใน สหภาพิยุโร์ป เป็น General Data Protection Regulation 2016/679 (GDPR) ซ้�งอาจทำให�ล่ดความก้งวล่ติ่อการ์ใช�ร์ะบบการ์เงินดิจิท้ล่ได� แติ่ในช่วงเวล่าเดียวก้นนี� ก็ได�มีความพิยายามในการ์พิ้ฒนาร์ะบบ การ์เงินร์้ปแบบใหม่ที�ไม่ขี้�นก้บกร์อบกติิกาขีองร์ะบบการ์เงินเดิม เป็นร์ะบบ ที�เปิดกว�างไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์เขี�าถ้้งได� ขีอเพิียงสามาร์ถ้เช�อมื ติ่อก้บ อินเทอร์์เน็ติได� ซ้�งสร์�างบนเทคโนโล่ยีบล่็อกเชน (blockchain) ซ้�งทำให�เกิด การ์ย�อนกล่้บมาติ้�งคำถ้ามก้นอีกคร์้�งว่าหากเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะ ร์้ปแบบขีองการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่ามีอิทธิพิล่ติ่อพิ้ฒนาการ์ขีองเงิน เงินในร์้ปแบบ ปัจจุบ้นย้งเป็นทางเล่ือกที�ดีที�สุดแล่�วหร์ือย้ง แล่ะเทคโนโล่ยีบล่็อกเชนจะเป็น จุดเปล่ี�ยนที�ทำให�ขีอ� ม้ล่ดจิ ทิ ้ล่ในร์ปแบบ้ นี�กล่ายเป็น Future of Money หร์ือไม ่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 92 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 93 - สิงิทุีสาคัญทุีสุดีของิฐานข้อมูลค่อการ � � ำ � ยอมรับัความถึูกต้องิ การเปัิดีให้ฐาน ข้อมูลสามารถึเข้าถึ้งิไดี้โดียกว้างิไม่ใช่ เร่องิยาก แต่ความทุ้าทุายค่อการ � ยอมรับัข้อมูลทุีถึูกบัันทุ้กว่าถึูกต้องิ � ไม่ถึูกปัลอมแปัลงิและบัิดีเบั่อนไดี้...

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 94 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 95 บั ทุ ทุี 3 � เทุคโนโลยีบัล็อกเชน และ Future of Money - สิ�งจำเป็นล่ำด้บแร์กในการ์เขี�าถ้้งร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นคือการ์มี บ้ญ่ชี ซ้�งมีหล่ายปัจจ้ยที�เป็นอุปสร์ร์คติ่อการ์มีบ้ญ่ชีในร์ะบบการ์เงิน เช่น บุคคล่ติ่างชาติิอาจเปิดบ้ญ่ชียากกว่าปร์ะชาชนในปร์ะเทศเพิร์าะเงื�อนไขีพิสิ จ้ น์ ติ้วตินที�เขี�มขี�นกว่า ผู้้�ที�โดนคว�ำบาติร์ด�วยเหติุติ่างๆ ไม่สามาร์ถ้เปิดบ้ญ่ชีได� ไปจนถ้้งค่าใช�จ่ายติ่างๆ ในการ์เปิดแล่ะร์้กษาบ้ญ่ชี ทำให�ผู้้�ใช�บางกลุ่่มอาจ ถ้้กพิิจาร์ณิาว่าไม่คุ�มค่าติ่อการ์ให�บร์ิการ์ เป็นติ�น ร์ะบบการ์เงินมีหน�าท�ติี �อง ร์้กษาความถ้้กติ�องแล่ะความปล่อดภ้ยขีองขี�อม้ล่ทางการ์เงิน ซ้�งขี�อม้ล่ขีอง แติ่ล่ะคนกร์ะจายก้นอย้่เป็นส่วนๆ ในฐานขี�อม้ล่มากมายท�ีด้แล่โดยสถ้าบ้น การ์เงินผู้้�ให�บร์ิการ์ (อย่างเช่นติ้วอย่างในบทที� 2.5) ซ�ง้ ติ่างก็เป็นนิติิบุคคล่ ที�มีความร์้บผู้ิดชอบติ่อท้�งล่้กค�า น้กล่งทุน แล่ะผู้้�มีส่วนเกี�ยวขี�องมากมาย การ์ด้แล่ความถ้้กติ�องแล่ะร์้บผู้ิดชอบในความผู้ิดพิล่าดอย้่ก้บนิติิบุคคล่ท�ีให� บร์ิการ์ การ์กำก้บด้แล่ผู้้�ให�บร์ิการ์ทางการ์เงินร์วมถ้้งการ์กำหนดคุณิภาพิการ์ ให�บร์ิการ์ เช่น ผู้้�บร์ิโภคติ�องสามาร์ถ้ทำธุร์กร์ร์มได�อย่างร์าบร์ื�น แล่ะร์วมถ้้ง ป้องก้นความเสียหายติ่างๆ ท�อี าจเกิดขี้�นได�ท้�งจากความบกพิร์่องขีองผู้้�ให� บร์ิการ์เอง ไปจนถ้้งความเสียหายที�เป็นล่้กหล่งด�วย จ้งทำให�เกิดติ�นทุนแฝง ที�ร์ะบบการ์เงินติ�องแบกร์้บไว�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 96 แติ่หากนำเงื�อนไขีติ่างๆ ออกไป แล่ะมงไปุ่ ยงคว้ ามจำเป็นพิื�นฐานทสี� ุด ขีองเงินในยุคปัจจบุ น้ ซ้�งคือเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขีอ� ม้ล่น้�น สิ�งที�สำค้ญ่ทสี� ุดขีอง ฐานขีอ� ม้ล่คือการ์ยอมร์บคว้ ามถ้ก้ ติอง� การ์เปิดใหฐาน� ขีอ� ม้ล่สามาร์ถ้เขีา� ถ้งไ้ ด� โดยกว�างไม่ใช่เร์ื�องยาก แติ่ความท�าทายคือการ์ยอมร์้บขี�อม้ล่ที�ถ้้กบ้นท้กว่า ถ้้กติ�อง ไม่ถ้้กปล่อมแปล่งแล่ะบิดเบือนได� เทคโนโล่ยีบล่็อกเชนทำให�การ์ ปร์้บเปล่ี�ยนขี�อม้ล่ในฐานขี�อม้ล่ร์่วมสามาร์ถ้เปิดกว�างให�คนที�ไม่ร์้�จ้กก้นแล่ะ ไม่จำเป็นติ�องยืนติ้วติน (ซ้�งทำให�มีความไม่เชื�อใจก้นโดยธร์ร์มชาติิอย้่แล่�ว) สามาร์ถ้บ้นท้กขี�อม้ล่ในฐานขี�อม้ล่น้�นแล่ะเป็นท�ยอมี ร์้บร์่วมก้นได�โดยไม่ จำเป็นติ�องพิ้�งพิาติ้วกล่างที�ได�ร์้บความเชื�อถ้ือ (trusted third party) ในการ์ ยืนย้นขี�อม้ล่ เมื�อขี�อม้ล่เป็นที�ยอมร์้บ ขี�อม้ล่น้�นก็สามาร์ถ้ใช�สะท�อนสถ้านะ ทางการ์เงินได�เช่นก้น การ์ล่ดขี้�นติอนติ่างๆ แล่ะความสามาร์ถ้ในการ์ทำงาน โดยไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์เขีา� ถ้งฐาน้ ขีอ� ม้ล่ได� จงอ้ าจเปล่ี�ยนร์ปโฉม้ ขีองร์ะบบ การ์เงินจนเป็น Future of Money บทน�จะี วิเคร์าะห์คุณิสมบ้ติิความเป็นเงินขีองหน่วยขี�อม้ล่ อิเล่็กทร์อนิกส์ที�เก็บในบล่็อกเชน เช่น คร์ิปโทเคอร์์เร์นซี เพิื�อฉายภาพิให� เห็นถ้ง้ มิติขีิ องการ์ยอมร์บคว้ ามเป็นเงินอย่างเป็นทางการ์ที�เกินกว่าหนา� ที�หล่ก้ แล่ะคุณิสมบ้ติิสามปร์ะการ์ ความหมายขีองคำว่าเงินที�ปล่อดภ้ยในมุมมอง ขีองผู้้�ด้แล่ร์ะบบการ์เงินที�ร์วมถ้้งความสามาร์ถ้ในการ์ให�ความช่วยเหล่ือใน ยามฉุกเฉิน แล่ะความพิยายามในการ์พิ้ฒนา central bank digital currency (CBDC) ขีองธนาคาร์กล่างท้�วโล่ก แล่ะบทน�จะอี ธิบายกล่ไกการ์ทำงานขีองบล่็อกเชนท�ีไม่สามาร์ถ้ ปิดก้�นการ์เขี�าถ้้งฐานขี�อม้ล่ได� อิสร์ะเสร์ีในการ์สร์�างบ้ญ่ชีแล่ะทำธุร์กร์ร์ม ร์ะหว่างก้นโดยไม่ติ�องพิ้�งพิา trusted third party ทำให�โอนแล่ะแล่กเปล่ี�ยน ก้นได�อย่างไร์�พิร์มแดนภายใติ�ฐานขี�อม้ล่เดียวก้น ร์วมถ้้งอิสร์ะในการ์สร์�าง หน่วยขี�อม้ล่ขี้�นมาใหม่ในบล่็อกเชนบางปร์ะเภทอีกด�วย ทำให�สามาร์ถ้นำมา ใช�ร์ะดมทุนหร์ือให�บร์ิการ์ทางการ์เงินได�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 97 3.1 ครปัิ โทุเคอร์เรนซีี Stablecoin และความเปันเงิ็ ิน เงินทำให�กิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจติ่างๆ เป็นไดอ� ย่างร์าบร์ื�น ความสะดวก ในการ์ใช�เงินจ้งเป็นเร์ื�องสำค้ญ่ ท้�งนี� เงินมีหล่ายร์้ปแบบ ท้�งจ้บติ�องได�แล่ะ จ้บติ�องไม่ได� แติ่อย่างท�ีได�เห็นในบทท�ี 2.5 ว่าเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่ แล่ะสื�อสาร์มอี ิทธพิล่ติิ ่อสิ�งทสี� งคมใ้ ชเ� ป็นเงินคร์ิปโทเคอร์์เร์นซ ี เช่น บติิ คอยน์ คือหน่วยขี�อม้ล่อิเล่็กทร์อนิกส์ในบล่็อกเชนที�ติ้�งใจให�นำมาใช�แทนเงินสด จงจะเ้ ร์ิ�มตินจ� ากคำถ้ามในภาพิกวางเ� พิื�อสร์างคว� ามคุ�นเคยก่อน เช่น การ์ส่งเงิน ดวยค� ร์ิปโทเคอร์์เร์นซ ี ติ่างจากการ์ใชเ� งินสดหร์ือส่งเงินผู้่านกร์ะเป๋าเงินดจิ ทิ ้ล่ อย่างไร์ คร์ิปโทเคอร์์เร์นซีมาจากไหน สร์�างอย่างไร์ แล่ะคุณิล่้กษณิะเหล่่านี� ทำให�คร์ิปโทเคอร์์เร์นซีถ้ือเป็นเงินหร์ือไม่ เป็นติ�น ซ้�งจะอธิบายผู้่านติ้วอย่าง ขีองบิติคอยน์ซ้�งเป็นคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีที�เป็นที�ร์้�จ้กมากที�สุด Kiyotaki แล่ะ Moore (2002) ไดแสดงใ� หเ� ห็นว่าเงินสดเป็นเคร์ื�องมือ ที�ทำให�สามาร์ถ้ก�าวขี�ามขีีดจำก้ดในการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า (limited commitment) เนื�องจากไม่จำเป็นติอง� ร์ะบวุ ่าเป็น IOU ขีองใคร์ เมื�อส่งมอบใหแ� ล่ว� ก็จะติกเป็น ขีองผู้ถ้้� ือ สามาร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็นการ์ชำร์ะขี้�นสุดทายไ� ด� แติก่ ็มาพิร์อมคว� ามไม่ สะดวกติ่างๆ เพิร์าะขี�อม้ล่ที�เงินน้�นสะท�อนถ้้กผู้้กอย้่ก้บสื�อกล่างทางกายภาพิ แติ่เมื�อขี�อม้ล่ถ้้กเก็บอย้่ในสื�ออื�น เช่นในกร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่ ความท�าทายก็ย้ง หล่งเหล่ืออย้่เน�องจื ากผู้้�ให�บร์ิการ์แติ่ล่ะร์ายมีฐานขี�อม้ล่ขีองติ้วเองทำให�ผู้้�ส่ง แล่ะร์้บจะติ�องมีพิิธีการ์ติ่างๆ ที�ติ�องพิ้�งพิาติ้วกล่างเช่นธนาคาร์พิาณิิชย์เพิื�อ ทำธร์ุ กร์ร์มให� ติ้�งแติ่การ์สร์าง� บ้ญ่ชีในฐานขีอ� ม้ล่ ไปจนถ้ง้ สื�อสาร์ปร์ะสานงาน เพิื�อโอนเงินให�ถ้้งปล่ายทางเมื�อได�ร์้บคำขีอ (อย่างที�ได�กล่่าวไว�ในบทที� 2.5) ซ้�งการ์ที�ฐานขี�อม้ล่ไม่ได�ทำงานร์่วมก้นได�ง่าย (interoperable) จ้งทำให�เกิด friction ขี้�น แติ่หากบ้ญ่ชขีี องทุกคนอย้่ในฐานขีอ� ม้ล่เดียวกน้ มองเห็นยอดเงิน ในบ้ญ่ชีขีองก้นแล่ะก้น การ์โอนก็สามาร์ถ้เกิดขี้�นได�ง่าย ซ้�งคร์ิปโทเคอร์์เร์นซี เป็นหน่วยขี�อม้ล่อิเล่็กทร์อนิกส์ที�อย้่ในฐานขี�อม้ล่เดียวก้นจ้งทำให�การ์โอน สามาร์ถ้เกิดขี้�นได�ง่าย เทคโนโล่ยีการ์เขี�าร์ห้สทำให�สามาร์ถ้เชื�อถ้ือขี�อม้ล่ใน ฐานขี�อม้ล่แล่ะยืนย้นการ์ทำธุร์กร์ร์มได� จ้งทำให�ผู้้�ใช�บร์ิการ์สามาร์ถ้โอนเงิน ได�ด�วยตินเอง

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 98 ส่วนการ์สร์างเ� งินน้�น เงินนอก (outside money) ทีม� กเ้ ป็นสื�อกล่าง ทางกายภาพิ เช่น เงินสินค�า (commodity money) มีกร์ะบวนการ์แล่ะติ�นทุน ในการ์สร์�างท�ีช้ดเจน อย่างทองคำมีติ�นทุนการ์ขีุดแล่ะหล่อมเป็นแท่งหร์ือ กษาปณิ์เป็นเหร์ียญ่ หร์ือเงินติ้วแทน (representative money) อย่างธนบ้ติร์ กขี็ ้�นอย้่กบ้ วส้ ดทุ ี�ใช�ผู้ล่ติิ แล่ะกร์ะบวนการ์ในการ์ป้องกนก้ าร์ปล่อมแปล่ง ม้ล่ค่า ขีองเงนิ ทติี� ร์าไวแ� ล่ะติน� ทนุ ในการ์ผู้ล่ติิ มก้ ติา่ งกน้ ทำใหเ� กดิ กำไร์จากการ์ผู้ล่ติิ เงนิ (seigniorage) แล่ะการ์ด�อยค่าขีองเงิน (debasement) เช่นการ์เล่็มเหร์ียญ่ หร์ือการ์ผู้ล่ิติเงินเพิิ�มอย่างที�ได�กล่่าวไว�ในบทที� 1.5 ได� ส่วนเงินใน (inside money) เช่น เงินฝากที�เป็นหนสี� ินร์ะหว่างธนาคาร์พิาณิิชย์แล่ะผู้้�ฝากเป็นเพิียง ขีอ� ม้ล่ทำใหสามา� ร์ถ้สร์างไ� ดโดยไ� มม่ ติี น� ทุน ปร์ะเด็นเร์ื�องกำไร์จากการ์ผู้ล่ติิ เงิน จ้งไม่ใช่สาร์ะสำค้ญ่ แล่ะการ์ด�อยค่าขีองเงินจากความเสียหายทางกายภาพิ ไม่เป็นปร์ะเด็น แติ่สำหร์บค้ ร์ิปโทเคอร์์เร์นซนี ้�น แมจะเ� ป็นขีอ� ม้ล่ในบ้ญ่ชีคล่าย� เงินฝากแติ่เน�ืองจากไม่มีผู้้�ฝากแล่ะผู้้�ร์้บฝาก ไม่ได�เป็นหน�ีสินร์ะหว่างผู้้�ใด ทำให�มีความคล่ายเ� งินนอก (outside money) มากกว่า แล่ะจะติอง� มีกร์ะบวนการ์ ผู้ล่ิติหน่วยขี�อม้ล่น้�นขี้�นมาด�วยจ้งจะทำการ์โอนได� การ์ผู้ล่ิติ “เหร์ียญ่” ในฐาน ขี�อม้ล่จ้งเกิดขี้�นด�วยการ์ “ขีุด” ซ้�งมีติ�นทุน ผู้้�ที�ขีุดเหร์ียญ่ได�ก็นำไปใช�จ่ายได� คล่�ายก้บการ์ขีุดทองคำ เมื�อพิิจาร์ณิาเช่นนี�แล่�วจะเห็นได�ว่าคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีมีความคล่�าย เงินมาก หากผู้้�ใช�งานติ�องการ์เงินท�ีมีอิสร์ะในการ์เก็บร์้กษาแล่ะทำธุร์กร์ร์ม (เพิร์าะเมอื� ติว้ กล่างเปน็ ผู้้�สร์า� งบญ่้ ชีใหไ� ดก� ส็ ามาร์ถ้ร์ะงบ้ ธร์ุ กร์ร์มหร์อื ปดิ บญ่้ ชี ได�เช่นก้น) ก็อาจพิิจาร์ณิาบิติคอยน์เป็นเงินได�ติามกล่่องที� 9 อย่างไร์กติ็ าม จุดปร์ะสงคขี์ องหนง้ สือเล่่มนค�ี ือการ์ฉายภาพิอนาคติ ขีองเงินซ้�งมีความเกี�ยวพิ้นอย่างล่้กซ้�งก้บร์ะบบการ์เงิน เมื�อบล่็อกเชนเป็น เทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่ การ์ทำความเขี�าใจการ์ทำงานขีองเทคโนโล่ยีนี� จะทำใหเ� ขีาใจ� ถ้ง้ ศกยภ้ าพิในการ์นำมาใชงานเ� ป็นโคร์งสร์าง� พิื�นฐานขีองร์ะบบ การ์เงินมากขี้�น

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 99 กล่องท่� 9 บิติคอยีน์เปั็ นเงินหร์ือไม่ เมื�อขี้อม้ล่สามารถใช้แที่นเงินได้ ธุรกรรมการโอนหน่วย้ขี้อม้ล่ในบล่็อกเชน จัึ งสามารถพิ่ิจัารณาเป็นการ “โอนเงิน” ได้ หากผู้้้รับการโอนหน่วย้ขี้อม้ล่นั�นสามารถนำา ขี้อม้ล่ไปใช้จั่าย้ติ่อได้ หรือม้ผู้้้ที่้�ย้ินด้ซึ่ื�อหน่วย้ขี้อม้ล่ด้วย้เงิน การโอนเงินก็ถือว่าบรรลุ่เสร็จัสิน � � สามารถโอนเงินระหว่างบัญช้ (peer-to-peer) กันได้อย้่างง่าย้โดย้ไม่จัำาเป็นติ้องพิ่ึง trusted third party อย้่างเช่นสถาบันการเงินเพิ่ราะทีุ่กบัญช้อย้้่ในฐานขี้อม้ล่เด้ย้วกัน แติ่การโอนเงิน วิธ้น้�ม้คิวามแติกติ่างจัากการโอนเงินในฐานขี้อม้ล่ในระบบการเงินปัจัจัุบันที่้�สามารถเพิ่ิมแล่ะ � ล่ดได้ติามปริมาณกิจักรรมที่างเศรษฐกิจั (การเพิ่ิมล่ดจัำานวนม้ผู้ล่ที่างธุรกิจัแล่ะกฏหมาย้ � ติามติัวอย้่างในบที่ที่้� 2.5) เพิ่ราะหน่วย้ขี้อม้ล่ในบล่็อกเชนไม่ม้ราคิาในติัวเอง หากติ้องการโอนเงิน 100 บาที่ ในที่างปฏิบัติิจัะติ้องติกล่งอัติราแล่กเปล่้�ย้นระหว่างหน่วย้ขี้อม้ล่นั�นกับเงินสกุล่ ที่้� ติ้ องการ หากออกแบบให้หน่วย้ขี้อม้ล่ม้ปริมาณจัำากัด (เช่น บิติคิอย้น์ เป็นติ้น) ผู้ล่ล่ัพิ่ธ์ก็จัะ คิล่้าย้กับการใช้เงินสินคิ้าในร้ปแบบดิจัิที่ัล่ที่้�โอนเป็นปริมาณสินคิ้า แติ่ในบริบที่น้� หน่วย้ขี้อม้ล่ดิจัิที่ัล่อาจัไม่ได้ม้คิวามเป็นสินคิ้าในเชิงประโย้ชน์การ ใช้งานเหมือนที่องคิำาแล่ะบุหร้� มิติิขีองคิวามคิล่้าย้ในการเปร้ย้บเที่้ย้บจัึงหมาย้ถึงที่้�ปริมาณที่้� จัำ ากัด บที่เร้ย้นจัาก Gold Standard ที่้�ได้กล่่าวถึงในบที่ที่้� 1.2 แสดงให้เห็นว่าเงินที่้�ม้ปริมาณ � จัำากัดอาจัไม่เพิ่้ย้งพิ่อติ่อคิวามติ้องการใช้งานในระบบเศรษฐกิจั เงินที่้�ม้ราคิาส้งขีึนเรื�อย้ๆ สามารถที่ำาให้เกิดภาวะเงินฝืด ไม่เหมาะติ่อการนำามาใช้เป็นหน่วย้ในการที่ำาสัญญาที่้�ม้มิติิเวล่า เขี้ามาเก�้ย้วขี้องเช่นสินเชื�อ ที่ำาให้ส่งผู้ล่กระที่บติ่อการไหล่เว้ย้นขีองสินเช�ือแล่ะการล่งทีุ่นใน เศรษฐกิจัจัริงได้ ที่ำาให้เงินประเภที่น้� ไม่ได้ม้คิุณสมบัติิขีองเงินคิรบถ้วน แติ่ที่ั�งน้� ในหม้่นักเศรษฐศาสติร์เองก็ย้ังม้คิวามเห็นแติกติ่างกัน เช่น Yermack (2015) วิเคิราะห์บิติคิอย้น์จัากหน้าที่้�หล่ักสามประการขีองเงินแล่ะสรุปว่าบิติคิอย้น์ ไม่สามารถ เป็ นเงินได้ แติ่สามารถเป็นสินที่รัพิ่ย้์เก็งกำาไรได้เน�ืองจัากราคิาม้คิวามผู้ันผู้วนส้ง ในขีณะที่้� Hazlett แล่ะ Luther (2020) มองว่าเพิ่้ย้งแคิ่ม้การย้อมรับเป็นสื�อกล่างเพิ่ื�อชำาระคิ่าสินคิ้า � บริการแล่ะหน้�สินก็สามารถพิ่ิจัารณาเป็นเงินได้แล่้ว (ซึ่ึงเมื�อการโอนขี้อม้ล่ระหว่างกันเป็น เร�ืองง่าย้ ก็ที่ำาให้เกิดการย้อมรับได้ง่าย้ด้วย้) โดย้ไม่จัำาเป็นติ้องเป็นหน่วย้วัดที่างบัญช้หรือ เป็ นเคิร�ืองรักษาม้ล่คิ่าเพิ่�ือให้สามารถติัดสินใจัโดย้ม้มิติิเวล่าเขี้ามาเก�้ย้วขี้อง (intertemporal decision) ก็ได้ Hazlett แล่ะ Luther (2020) จัึงกล่่าวว่าบิติคิอย้น์จัึงถือเป็นเงินแม้ว่าหม้่คิน ที่้� ย้ิ นด้รับชำาระด้วย้บิติคิอย้น์จัะย้ังอย้้่ในวงจัำากัดก็ติาม ก่อนอื�นจะขีอเล่่าถ้้งที�มาขีองบิติคอยน์ ซ้�งเป็นหน่วยขี�อม้ล่ในฐาน ขี�อม้ล่ร์่วมท�สี ร์�างความปล่อดภ้ยแล่ะเช�อื ถ้ือด�วยเทคโนโล่ยีบล่็อกเชน แล่ะ ขี�อกำหนดมาติร์ฐานในการ์สร์�างฉ้นทามติิ (consensus protocol) ได�ร์้บ การ์พิ้ฒนาโดย (กลุ่่ม) บุคคล่นิร์นามที�ใช�ชื�อว่า Satoshi Nakamoto ซ้�งได� เผู้ยแพิร์่ white paper ที�มีชื�อว่า “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash 31 System” ในปล่ายปี 2008 ก่อนที�จะเร์ิ�มเปิดฐานขี�อม้ล่ให�ปร์ะชาชนเขี�ามา 31 https://bitcoin.org/bitcoin.pdf

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 100 ร์่วมใช�งานติอนติ�นปี 2009 โดยท้�งในชื�อแล่ะบทค้ดย่อขีอง white paper ได�กล่่าวไว�อย่างช้ดเจนว่าติ�องการ์สร์�างร์ะบบเงินสดอิเล่็กทร์อนิกส์ (e-cash) ที�ไม่ติ�องพิ้�งสถ้าบ้นการ์เงินอย่างที�ได�อธิบายไว�ในกล่่องที� 4 โดยผู้สมผู้สาน ใช�การ์ล่งล่ายมือชื�อดิจิท้ล่ (digital signature) แล่ะกร์ะบวนการ์เขี�าร์ห้ส (cryptography) ในร์้ปแบบใหม่เพิ�ือสร์�างความเช�ือถ้ือในขี�อม้ล่แล่ะธุร์กร์ร์ม ที�มีร์ะหว่างก้น สามาร์ถ้โอนหน่วยขี�อม้ล่ที�เป็นติวเ้ ล่ขีร์ะหว่างกนไ้ ด�อย่างอิสร์ะ โดยที�ไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์เขี�าถ้งไ้ ด� เงินสด (cash) เป็นเงิน (money) ร์้ปแบบหน�ง้ ที�มีความพิิเศษ ไมติ่ อง� ขีออนญุ่ าติในการ์ใช� ไมติ่ อง� พิ้�งพิาความทร์งจำ ไมติ่ อง� สืบทร์าบติว้ ติน (permissionless, memoryless, anonymous money) แล่ะย้งเป็นหน่วยว้ด ทางบ้ญ่ช ี(unit of account) ท�เี ป็นสกลุ่ เงินแล่ะเป็นเงินติร์า (currency) อีกดวย� การ์สร์างเ� งินสดอิเล่็กทร์อนิกสจ์ งเ้ กิดเง�อนไื ขีอย่างนอย� 3 ขีอ� ไดแ� ก ่ (1) ติองเ� ป็น ร์ะบบที�ติ้วตินนิร์นาม (anonymous) เพิร์าะเงินสดเป็น bearer instrument ที�ยอมร์้บได�โดยไม่ติ�องทร์าบถ้้งเจ�าขีอง แติ่ร์ะบบดิจิท้ล่สร์�างร์่องร์อยไว�อย่าง มากมาย ทำใหไ� ม่สามาร์ถ้เป็น memoryless money ได� จง้ ติองหาแน� วทางใน การ์สร์างคว� ามนร์ิ นามใหไ� ดมาก� ทสี� ุดเพิื�อใหท� ร์งความเป็นเงินสด (2) ไม่จำเป็น ติ�องพิ้�งติ้วกล่างเช่นธนาคาร์พิาณิิชย์ในการ์สร์�างบ้ญ่ชี แล่ะ (3) ไม่จำเป็นติ�อง พิ้�งติ้วกล่างเช่นธนาคาร์พิาณิิชย์ในการ์ทำธุร์กร์ร์ม เพิร์าะผู้้�มีสิทธิ�ในการ์สร์�าง กร์ะเปา๋ เงนิ แล่ะกำหนดกติกิ ามอี ทิ ธพิิ ล่อยา่ งมาก แล่ะสามาร์ถ้กดี กน้ การ์เขีา� ส้่ ร์ะบบได� ซ้�งความท�าทายอย้่ที�การ์อนุญ่าติให�ทำธุร์กร์ร์มได�อย่างอิสร์ะ แติย่ งสามา้ ร์ถ้สร์างคว� ามเชื�อใจร์ะหว่างกนไ้ ดโดยไ� ม่จำเป็นติองเ� ปิดเผู้ยติว้ ติน ซ้�งสามาร์ถ้ทำได�ด�วยการ์กร์ะจายขี�อม้ล่น�ีให�ร์่วมก้นเก็บร์้กษา แล่ะผู้ล่้ดก้น บ้นท้กธุร์กร์ร์ม หากไม่ก้งวล่เร์ื�องการ์สร์�างการ์ยอมร์้บให�หน่วยขี�อม้ล่เป็น หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี ร์ะบบฐานขี�อม้ล่ท�สามาี ร์ถ้สร์�างความ permissionless แล่ะ anonymous ก็ใช�เก็บขี�อม้ล่ที�เป็นเงินสดอิเล่็กทร์อนิกส์ได� โดยบทที� 3.3 จะอธิบายถ้้งการ์ทำงานขีองบล่็อกเชนเพิื�อให�ผู้้�อ่านเขี�าใจถ้้งการ์สร์�างความ เชื�อใจแล่ะเหติุผู้ล่ที�ร์ะบบฐานขี�อม้ล่ไม่สามาร์ถ้ปิดก้นการ์เขี�าถ้้งได� จำนวนหน่วยขีอ� ม้ล่หร์ือเหร์ียญ่ในฐานขีอ� ม้ล่ถ้กเ้ พิ�มิ ขี้�นจากการ์ขีุด ซ้�งเป็นส่วนหน้�งขีองกร์ะบวนการ์ให�ร์างว้ล่ก้บผู้้�ที�เขี�ามาร์่วมด้แล่ร์ะบบฐาน ขี�อม้ล่น�ี แล่ะถ้้กออกแบบให�ไม่มีใคร์สามาร์ถ้เพิ�มปิ ร์ิมาณิเหร์ียญ่เองได �

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 101 ดวยป� ร์ิมาณิจำกด้ ขีองหน่วยขีอ� ม้ล่ทบ�ี ติิ คอยน์สามาร์ถ้มีได�จงทำใ้ หเ� ป็นท�สนใจี ในยุคที�ร์ะบบการ์เงินท้�วโล่กมีการ์เพิิ�มปร์ิมาณิเงินในร์ะบบผู้่าน quantitative easing (QE) เพิื�อร์บ้ มือกบ้ วิกฤติ Subprime ท้�งนี � บติิ คอยน์เป็นติวอ้ ย่างขีอง ฐานขี�อม้ล่บล่็อกเชนหน้�งเท่าน้�น source code ขีองบิติคอยน์เปิดให�สามาร์ถ้ นำไปใชงานไ� ดอ� ย่างอิสร์ะ ไมว่ ่าใคร์ก็สามาร์ถ้สร์างฐาน� ขีอ� ม้ล่บล่็อกเชนขี้�นมา ไดเองแ� ล่ะมีหน่วยขีอ� ม้ล่ท�สามาี ร์ถ้เป็นเหร์ียญ่ไดเ� ช่นกน้ ซ�งเห้ ร์ียญ่เหล่่านม�ี ก้ ถ้้กเร์ียกว่าคร์ิปโทเคอร์์เร์นซี (cryptocurrency) เพิร์าะกร์ะบวนการ์เขี�าร์ห้ส (cryptography) ท�เี ป็นส่วนสำค้ญ่ขีองบล่็อกเชนแล่ะความติ้�งใจในการ์นำมา ใช�เป็นเงินติร์า (currency) แติ่ปัจจุบ้นม้กเร์ียกร์วมก้นกว�างๆ ว่าสินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่ (digital asset) แม�ว่าก่อนหน�าน�จะไี ด�กล่่าวไปว่าหน่วยขี�อม้ล่ท�สี ร์�างขี้�นผู้่าน กร์ะบวนการ์ขีุดอย่างเช่นบิติคอยน์ถ้ือเป็นเงินนอก (outside money) เนื�องจากไม่ได�มีสิ�งใดร์องร์้บหร์ือหนุนหล่้ง แติ่ก็มีหน่วยขี�อม้ล่ปร์ะเภทอ�นื ที� สามาร์ถ้สร์�างขี้�นในบล่็อกเชนโดยมีการ์หนุนหล่้งเช่นก้น ซ�งหากห้ นุนหล่้ง ด�วยสินทร์้พิย์ที�ไม่ได�มี zero net supply ภายในร์ะบบ ก็จะย้งถ้ือว่าเป็นเงิน นอกอย้่ แติ่หากเป็นหน่วยขี�อม้ล่ที�สร์�างขี้�นจากภาร์ะผู้้กพิ้นก้นภายในร์ะบบ แล่ะสามาร์ถ้ห้กล่บก้นได� มี zero net supply ก็จะถ้ือว่าเป็นเงินใน (inside money) ซ�งก้ ร์ะบวนการ์สร์�างหน่วยขี�อม้ล่ใหม่ขี้�นมาในบล่็อกเชนน�ีมีความ คล่า� ยกบ้ การ์สร์า� ง IOU ในขีองร์ะบบธนาคาร์พิาณิชิ ยแ์ ล่ะติล่าดทนุ ในการ์สร์า� ง IOU อย่างที�ได�อธิบายไว�ในบทที� 2.1 ทำให�บล่็อกเชนสามาร์ถ้เก็บขี�อม้ล่ที�มี ความหมายคล่�ายร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้นได�อีกด�วย (บทที� 3.4 จะอธิบายถ้้ง การ์สร์�างหน่วยขี�อม้ล่ใหม่ขี้�นมาในบล่็อกเชน) หากผู้นวกกล่ไกที�ทำใหห� น่วยขีอ� ม้ล่ที�สร์าง� ขี้�นมาใหมน่ ม�ี ร์ี าคาที�เสถ้ียร์ เมื�อเทียบก้บสกุล่เงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่าย เช่น ดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ ก็จะทำให�คล่�าย กบเ้ งินทคี� ุ�นเคยมากขี้�น หน่วยขีอ� ม้ล่ปร์ะเภทนี�เร์ียกว่า stablecoin ซ้�งสะทอน� ความเสถ้ียร์ขีองร์าคา หากขี�อจำก้ดขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ในการ์ใช�งาน เพิื�อชำร์ะเสมือนเงินคือความผู้้นผู้วนขีองร์าคา stablecoin (ติามกล่่องที� 9) กน็ บ้ ว่ามคี ณิุ สมบติ้ ขีิ องความเป็นเงินคล่าย� กบทางเ้ ล่ือกอื�นทมี� ีในร์ะบบการ์เงิน ปัจจุบ้นมาก (บทที� 4.4 จะอธิบายถ้้งกล่ไกการ์สร์�าง stablecoin ซ้�งคล่�ายก้บ หล่กก้ าร์ร์กษา้ อ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยนเงินติร์า แล่ะมีได�ท้�งร์ปแบบเ้ งินนอกแล่ะเงินใน)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 102 แติ่ในบร์ิบทปัจจุบ้น ความเป็นเงินอย่างเป็นทางการ์อาจไม่ได�อย้่เพิียงแค่ เร์ื�องคุณิสมบ้ติิสามปร์ะการ์อีกติ่อไป ซ้�งกล่่องที� 10 แสดงให�เห็นถ้้งมุมมอง ที�ธนาคาร์กล่างซ้�งเป็นผู้้�ด้แล่ร์ะบบการ์เงินม้กมีติ่อ stablecoin นอกจากน ี� พิร์บ. เงินติร์า พิ.ศ. 2501 มาติร์า 9 ยงไ้ ด�ร์ะบวุ ่า หาม� มใิ ห� ผู้้�ใดทำ จำหน่าย ใช� หร์ือนำออกใช�ซ�ง้ ว้ติถุ้หร์ือเคร์�องหมายใดื ๆ แทนเงินติร์า เว�นแติ่จะได�ร์้บอนุญ่าติจากร์้ฐมนติร์ี ในขีณิะที�มาติร์า 11 แล่ะ 15 กำหนดให� มีเพิียงเหร์ียญ่กษาปณิ์ (ติามสภาพิท�กำหนด)ี แล่ะธนบ้ติร์เท่าน้�นที�สามาร์ถ้ ใช�ชำร์ะหนี�ได�ติามกฎหมาย (legal tender) ทำให�การ์ยอมร์้บความเป็นเงิน มีมิติิด�านกฎหมายท�อี าจติ�องนำมาพิิจาร์ณิาอีกด�วย จะเห็นได�ว่านิยามขีอง พิร์บ. เงินติร์า น้�นสะทอน� ถ้งเ้ งินทถ้ี� ก้ ผู้ล่ติขีิ ้�นมาจากการ์ติติร์ี าวส้ ดทุ ี�อาจไม่ได� มีติ�นทุนติามม้ล่ค่าที�ติร์าไว�ซ้�งเป็นร์้ปแบบขีองเงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่ายในยุคน้�น การ์ผู้ล่ิติเงินร์้ปแบบน�ีม้กเป็นการ์สร์�างกำล่้งซ�อื ขี้�นมาใหม่โดยท�ีไม่เป็นภาร์ะ หนี�สินขีองผู้้�ผู้ล่ิติเหมือนกร์ณิีขีองเงินใน ผู้ล่ท�ีเกิดขี้�นก้บร์ะบบเศร์ษฐกิจ จง้ คล่า� ยกบ้ การ์เล่ม็ เหร์ยี ญ่ในบทท ี�1.5 ซง�้ เปน็ ความผู้ดิ ร์า� ยแร์งในร์ะดบ้ ความ ผู้ิดอาญ่าแผู้่นดิน แติ่ในบร์ิบทปัจจบุ น้ ที�เงินที�ใช�กนแ้ พิร์่หล่าย (แล่ะ stablecoin บางปร์ะเภท) เป็นเงินใน การ์สร์�างเงินขี้�นมาใหม่ไม่ว่าจะเป็นหน่วยบาทหร์ือ สกลุ่ เงินขีองปร์ะเทศใดกติ็ ามอาจไม่ใช่เร์ื�องร์ายแ� ร์งติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจเหมือน ในอดีติ กล่องท่� 10 Stablecoin เปั็นเงินหร์ือไม่ � ในปัจัจัุบันม้การนำาสินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่มาใช้เพิ่ื�อชำาระคิ่าสินคิ้าแล่ะบริการแพิ่ร่หล่าย้ขีึน รวมถึง stablecoin ด้วย้ เม�ือวันที่้� 7 ธันวาคิม 2564 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ได้จััดงาน 32 Media Briefing เรื�องประเด็นการใช้สินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่เพิ่ื�อการชำาระคิ่าสินคิ้าแล่ะบริการโดย้ � � ได้กล่่าวถึงพิ่ันธกิจัสำาคิัญขีองธนาคิารกล่าง ซึ่ึงหนึงในน�ันคิือ “ที่ำาเงินให้เป็นเงิน: รักษาคิ่า ขีองเงินติรา” แล่ะกล่่าวถึงล่ักษณะขีอง means of payment ที่้�ด้ สามารถนำามาชำาระคิ่าสินคิ้า แล่ะบริการเสมือนเงินสามประการ ได้แก่ (1) ประชาชนที่ั�วไปเขี้าถึง (ubiquity) (2) สามารถ คิงม้ล่คิ่าได้ (store of value) แล่ะ (3) ปล่อดภัย้แล่ะได้รับการย้อมรับจัากผู้้้ใช้แล่ะผู้้้รับ (trust) 32 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “ประเด็นการใช้สินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่เพิ่�ือการชำาระคิ่าสินคิ้าแล่ะบริการ”, Media Briefing, 7 ธันวาคิม 2564, https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/Activities/Documents/ MediaBriefing2021/071264_Briefing.pdf.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 103 กล่องท่� 10 (ติ่อ) การรับชำาระด้วย้สินที่รัพิ่ย้์ที่้�ราคิาม้คิวามผู้ันผู้วนที่ำาให้เกิดคิวามเส�้ย้งติ่อผู้้้บริโภคิ แติ่แม้ว่าสินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่เช่น stablecoin จัะม้ราคิาเสถ้ย้รแล่ะประชาชนที่�ัวไปเขี้าถึงเที่่าไร การรับชำาระด้วย้สินที่รัพิ่ย้์อื�นที่้�ไม่ใช่เงินติามคิวามด้แล่ขีองธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้ติาม � ภาพิ่ที่้� 7 อย้่างแพิ่ร่หล่าย้นั�น นักเศรษฐศาสติร์เร้ย้กว่า dollarization ซึ่ึงม้ที่้�มาจัากประเที่ศ ที่้� ประชาชนส้ญเส้ย้คิวามมั�นใจัในสกุล่เงินขีองติน จันเล่ือกใช้สกุล่เงินอื�นเช่นดอล่ล่าร์สหรัฐฯ � ในการที่ำาธุรกรรมแที่น มักเกิดขีึนในประเที่ศในแถบล่ะติินอเมริกา เมื�อธนาคิารกล่างไม่ สามารถคิวบคิุมปริมาณเงินได้ก็จัะที่ำาให้ส้ญเส้ย้นโย้บาย้การเงินที่้�สามารถใช้ด้แล่ภาวะการเงิน ในประเที่ศให้สอดคิล่้องกับสถานการณ์ที่างเศรษฐกิจัได้ รวมถึงส้ญเส้ย้คิวามสามารถในการ เป็ นผู้้้ ให้ก้้ย้ืมแหล่่งสุดที่้าย้ (lender of last resort) ที่้�เป็นกล่ไกสำาคิัญในการป้องกันวิกฤติ ธนาคิาร (banking crisis) อ้กด้วย้ เน�ืองจัากระบบธนาคิารพิ่าณิชย้์กับเงินม้คิวามเก้�ย้วพิ่ัน กันติาม credit creation banking ในกล่่องที่้� 1 � ในบริบที่ขีองเงินดิจัิที่ัล่ ปรากฏการณ์ล่ักษณะน้�ก็สามารถเกิดขีึนได้เช่นกัน � โดย้ Brunnermeier แล่ะคิณะ (2019) ใช้คิำาว่า digital dollarization ซึ่ึงหมาย้ถึงการแที่นที่้� � ขีองเงินสกุล่เด้ย้วกันแติ่เป็นระหว่างเงินขีองธนาคิารกล่างแล่ะเงินเอกชนดิจัิที่ัล่ซึ่ึงอาจัออก โดย้เอกชนที่้�อย้้่ติ่างประเที่ศ นอกจัากน้� ย้ังม้การกล่่าวถึงคิวามเส�้ย้งจัากการร�ัวไหล่ขีองขี้อม้ล่ส่วนบุคิคิล่ด้วย้ ในระบบการเงินที่้�ม้ผู้้้ให้บริการชัดเจัน ผู้้้ให้บริการม้คิวามรับผู้ิดชอบที่้�จัะติ้องคิุ้มคิรอง ขี้อม้ล่ส่วนบุคิคิล่ขีองประชาชนไม่ให้รั�วไหล่ด้วย้ (อย้่างเช่น PDPA) ในสหรัฐอเมริกา Gramm-Leach-Bliley Act ที่้�ได้ปรับกฏหมาย้ที่้�เก้�ย้วขี้องกับการเงินใหม่ (กล่่องที่้� 2) ในปี 1999 น�ัน ได้ม้การกำาหนดให้สถาบันการเงินรักษาขี้อม้ล่ขีองล่้กคิ้าที่้�ม้คิวามอ่อนไหวไว้อย้่าง 33 ด้ ด้ วย้ แติ่สินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่ที่้�ใช้กันแพิ่ร่หล่าย้มักอย้้่บนบล่็อกเชนสาธารณะ จัึงที่ำาให้ธุรกรรม � ที่างการเงินติ่างๆ ขีาดคิวามเป็นส่วนติัวไปด้วย้ ซึ่ึงประเด็นเหล่่าน้�แสดงให้เห็นถึงล่ำาดับคิวาม สำาคิัญแล่ะขี้อกังวล่ติ่างๆ ในมุมมองขีองผู้้้กำากับด้แล่แล่ะกำาหนดนโย้บาย้ หากพิ่ิจัารณาจัาก Report on Stablecoins ขีอง President’s Working Group on Financial Markets, FDIC แล่ะ OCC ในพิ่ฤศจัิกาย้น 2021 ก็จัะไม่ม้การใช้คิำาว่าเงิน (money) กับ stablecoin เล่ย้ ม้เพิ่้ย้งเปร้ย้บเที่้ย้บการที่ำางานขีอง stablecoin กับเงิน ในร้ปแบบอื�นในระบบเศรษฐกิจั (private and public money) อ้กที่ั�งประเด็นติ่างๆ ที่้�กล่่าวถึง ในราย้งานแสดงให้เห็นถึงคิวามกังวล่ว่า stablecoin ย้ังไม่ม้คิวาม “ปล่อดภัย้” เที่่าเงิน � ในนิย้ามขีองผู้้้กำากับด้แล่ (ซึ่ึงรวมถึง e-money ด้วย้) เช่น ไม่ม้กล่ไกให้คิวามช่วย้เหล่ือด้าน สภาพิ่คิล่่อง (liquidity backstop) ในย้ามฉุกเฉินแม้คิุณสมบัติิในการใช้งานจัะที่ัดเที่้ย้มกัน มากก็ติาม ด้วย้เหติุผู้ล่น้� stablecoin จัึงย้ังไม่ใช่เงินอย้่างเป็นที่างการแม้จัะม้คิุณสมบัติิคิรบ มากก็ติาม 33 Federal Trade Commission, “Gramm-Leach-Bliley Act”, https://www.ftc.gov/tips-advice/ business-center/privacy-and-security/gramm-leach-bliley-act.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 104 3.2 Central Bank Digital Currency (CBDC) ในช่วงทผู้�ี ่านมาปร์ะชาชนมีการ์ใชงานเ� งินในร์ปแบบ้ ดจิ ทิ ้ล่เพิ�มมากิ ขี้�นเร์ื�อยๆ แล่ะความติ�องการ์ในการ์ล่ดการ์ส้มผู้้สจาก Covid-19 ก็ยิ�งทวี การ์เปล่�ยนี พิฤติิกร์ร์มขีองปร์ะชาชนเพิ�มิ ขี้�นอีก เมื�อธนบ้ติร์ซ�งเ้ ป็นเงินขีอง ธนาคาร์กล่าง (central bank money) โดยติร์งมีการ์ใช�งานน�อยล่ง บทบาท ขีองธนาคาร์กล่างท�ีในหล่ายปร์ะเทศมีหน�าท�ีผู้ล่ิติเงินก็ล่ดน�อยล่งติามไปด�วย ภาพิที� 7 แสดงให�เห็นว่าเงินขีองธนาคาร์กล่างน้�นเป็นส้ดส่วนที�น�อยมากขีอง ปร์ิมาณิเงินในความหมายกว�าง ซ้�งมีท้�งเงินฝาก หน่วยล่งทุนกองทุน MMF ซ้�งท้�งสองอาจกล่่าวได�ว่าเป็นเงินดจิ ทิ ้ล่ไปเร์ียบร์อยแ� ล่ว� ติามบร์ิบทการ์ใชงาน� ปัจจุบ้น แล่ะย้งมีเงินอิเล่็กทร์อนิกส์ (e-money) ไปจนถ้้งสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ อีกด�วย ในยุคปัจจุบ้นที�เทคโนโล่ยีดิจิท้ล่สร์�างทางเล่ือกในการ์เก็บขี�อม้ล่ ใหม่ๆ มากมาย เงินนอก (outside money) ที�เป็นกร์ะดาษอย่างธนบ้ติร์อาจมี ความจำเป็นนอย� ล่งก็ได� อย่างไร์กติ็ าม หน้�งในหนา� ทขีี� องธนาคาร์กล่างคือการ์ 34 “ทำเงินให�เป็นเงิน: ร์้กษาค่าขีองเงินติร์า” ร์วมถ้้งการ์มีร์ะบบการ์ชำร์ะเงิน ที�ปล่อดภ้ย พิร์�อมใช�งานได�เท่าท้นความติ�องการ์ ท้นติ่อโล่ก แล่ะสามาร์ถ้ 35 ร์้กษาเสถ้ียร์ภาพิขีองร์ะบบการ์เงินแล่ะนโยบายการ์เงินขีองปร์ะเทศได� จงทำใ้ หเ� กิดความสนใจในการ์พิฒน้ า central bank digital currency (CBDC) ขี้�นมา เมื�อกล่างปี 2019 ที� Facebook (ปัจจุบ้นได�เปล่ี�ยนชื�อเป็น Meta แล่�ว) ไดป� ร์ะกาศที�จะพิฒน้ า Libra สกลุ่ เงินกล่างเพิื�อการ์ใชงานใน� platform ท�กี ล่มุ่ พิ้นธมิติร์ขีองบร์ิษ้ทจะเป็นผู้้�ด้แล่ แม�ว่าในที�สุดแล่�ว Libra จะไม่ได�เกิดขี้�น แติ่ก็เป็นการ์กร์ะติุ�นให�ธนาคาร์กล่างท้�วโล่กติื�นติ้วแล่ะยิ�งให�ความสนใจก้บ 34 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “ประเด็นการใช้สินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่เพิ่�ือการชำาระคิ่าสินคิ้าแล่ะบริการ”, Media Briefing, 7 ธันวาคิม 2564, https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/Activities/Documents/ MediaBriefing2021/071264_Briefing.pdf. 35 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “ที่ำาคิวามร้้จัักกับ CBDC แล่ะคิวามคิืบหน้าในประเที่ศไที่ย้”, BOT Magazine ฉบับที่้� 4 ปี 2563, https://www.bot.or.th/Thai/BOTMagazine/Pages/256304_TheKnowl- edge_CBDC.aspx.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 105 การ์พิ้ฒนา CBDC ขีองตินมากขี้�น เพิร์าะได�เล่็งเห็นแล่�วว่าการ์สร์�างเงิน แล่ะสกุล่ใหม่ในยุคที�จุดศ้นย์กล่างขีองอิทธิพิล่อาจไม่ได�ย้ดติิดอย้่ก้บปร์ะเทศ แติ่สามาร์ถ้ก�าวขี�ามพิร์มแดนได�เม�อื ส้งคมถ้้กเช�อมโยงื ถ้้งก้นมากขี้�นด�วย ขี�อม้ล่ แม�ว่าการ์พิ้ฒนาเงินดิจิท้ล่ขีอง Meta จะล่�มเล่ิกไป แติ่ความสนใจใน CBDC ก็ได�การ์กร์ะติุ�นอีกคร์้�งในปี 2021 ท่ามกล่างกร์ะแสขีอง stablecoin แล่ะสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ CBDC สามาร์ถ้แยกออกเป็นสองปร์ะเภท ได�แก่ CBDC สำหร์้บ การ์ทำธุร์กร์ร์มร์ะหว่างสถ้าบ้นการ์เงิน (wholesale CBDC) แล่ะ CBDC สำหร์้บธุร์กร์ร์มร์ายย่อยขีองภาคธุร์กิจแล่ะปร์ะชาชน (retail CBDC) สะท�อน ถ้้งเงินธนาคาร์กล่างที�มีสองร์้ปแบบ ได�แก่ บ้ญ่ชีสำร์องแล่ะบ้ญ่ชีเพิื�อการ์ ชำร์ะ (reserve and settlement accounts) ที�เป็นร์้ปแบบดิจิท้ล่อย้่แล่�ว แล่ะ เงินติร์าในร์้ปแบบธนบ้ติร์ท้�งที�หมุนเวียนในร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะถ้ือโดยร์้ฐบาล่ แล่ะสถ้าบ้นร์้บฝากเงิน) ด�วยเงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่ายในปัจจุบ้นกล่ายเป็นเงินดิจิท้ล่ไปแทบ ท้�งหมดแล่ว� ทำใหเ� กิดคำถ้ามขี้�นได�ว่า CDBC จะเป็นเพิียงการ์เปล่�ยนี ร์ปแบบ้ ขีองเงินธนาคาร์กล่างท�ีมีอย้่แล่�ว เช่น เปล่�ยนี ธนบ้ติร์กร์ะดาษให�กล่ายเป็น ธนบ้ติร์ดจิ ทิ ้ล่ (หร์ืออาจจะเร์ียกว่าเงินติร์าดจิ ทิ ้ล่กไ็ ด)� เปล่�ยนเทคโนโี ล่ยีการ์เก็บ ขี�อม้ล่แล่ะส�อสาื ร์ขีองบ้ญ่ชีสำร์องแล่ะบ้ญ่ชีเพิื�อการ์ชำร์ะที�เป็นดิจิท้ล่อย้่แล่�ว เช่น จากฐานขี�อม้ล่ด้�งเดิมให�เป็นบล่็อกเชน เก็บหน่วยขี�อม้ล่เป็นโทเคนแทน ยอดเงินในบ้ญ่ช ี หร์ือจะเป็นการ์สร์าง� เงินดจิ ทิ ้ล่ปร์ะเภทใหมท่ ี�ไม่ได�อิงร์ป้ แบบ ขีองเงินธนาคาร์กล่างด้�งเดิมเล่ย ก็เป็นได� ซ้�งสะท�อนให�เห็นถ้้งสาร์ะสำค้ญ่ที� ว่าแมใน� ปัจจบุ น้ มพิี ฒน้ าการ์ทางธร์กุ ิจมากมายท�เี กิดขี้�นจากเทคโนโล่ยดี จิ ทิ ้ล่ แติ่เงินติร์าขีองธนาคาร์กล่างก็ย้งใช�ส�อกื ล่างทางกายภาพิอย้่ เพิร์าะแท�จร์ิง แล่�วเงินดิจิท้ล่ (เช่น เงินฝากในธนาคาร์พิาณิิชย์ หน่วยล่งทุนกองทุน MMF แล่ะเงินอิเล่็กทร์อนิกส์) ที�ใช�กนแ้ พิร์่หล่ายไม่ใช่เงินขีองร์ฐเ้ ล่ย แติม่ คี ณิุ สมบติ้ ิ คล่ายเ� งินติร์ามากจนกร์ะท้�งปร์ะชาชนร์บเ้ พิื�อการ์ชำร์ะขี้�นสุดทายแทนเ� งินติร์า ที�เป็นสื�อกล่างทางกายภาพิโดยไม่ติ�องสงส้ยหร์ือก้งวล่ใจเล่ย

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 106 วไป ์ ั ล ล ล ั ั ั ิ ิ ิ ท ท ท จ จ จ กษณ ิ ิ ิ ั ั ั ั ญล บสถาบันบสถาบันบประชาชนท ั ออกโดยธนาคารกลางาหรออกโดยเอกชนาหรออกโดยเอกชนาหร (โทเคน ํ ํ ํ ิ โทเคนดทีสโทเคนดทีสโทเคนดทีส งส ออกโดยเช ธนาคารกลาง ํ าระ วไป ล ั ั ิ ท จ ารอง ิ ํ อการช ี ื ส ี เพ ั บัญช โทเคนดบประชาชนท าหร ออกโดยธนาคารกลางํ และบัญช ทีส ล ั er ิท จ ิ w ด ง  ถึ วไป ว ั ี ของ ิ y Flo ท ทั นสด ้ ิ นฝาก เง ี ้ เง บัญช าได ในธนาคารั บประชาชน t (2017) เข บัญช ธนาคารกลาง t าหร a ํ ส 11 The Mone ่� ท พ า มา: Bech and Garr ้� ภ ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 107 หากย�อนกล่้บไปถ้้งจุดกำเนิดขีองเงินติร์าที�เป็นกร์ะดาษ หากจะ ใช�เงินขี�อม้ล่ในยุคน้�น การ์ก�าวขี�ามขีีดจำก้ดในการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า (limited commitment) ขีีดจำก้ดในการ์เก็บขี�อม้ล่ท�บี ร์ิบ้ร์ณิ์ (imperfect record keeping) แล่ะความติ�องการ์ความเป็นส่วนติ้วจ้งทำให�เงินขี�อม้ล่ไม่เหมาะก้บ ความติ�องการ์ขีองส้งคมในยุคน้�น การ์กำเนิดขีองเงินกร์ะดาษที�เป็น bearer instrument นิร์นามเป็นสิ�งที�สะดวกแล่ะมีปร์ะสิทธิภาพิมากกว่า แม�ว่าส้งคมอาจพิิจาร์ณิาความนิร์นามขีองเงินเป็นสิทธ�ิพิื�นฐาน แติ่ในบางบร์ิบท ความนิร์นามก็สามาร์ถ้ก่อให�เกิดอุปสร์ร์คในการ์ดำเนินงาน ขีองร์ฐไ้ ด� เช่น การ์จดเ้ ก็บภาษที ี�ไม่คร์บถ้วนจ� ากธร์ุ กร์ร์มเงินสดท�ีไม่หล่งเหล่ือ หล่้กฐาน การ์แล่กเปล่ี�ยนเงินที�ไม่เป็นติาม พิร์บ. ควบคุมการ์แล่กเปล่ี�ยนเงิน ไปจนถ้้งการ์ฟอกเงิน อีกท้�งการ์ใช�เงินติร์าท�เี ป็นสื�อกล่างทางกายภาพิย้งมี ติ�นทุนท้�งทางติร์งแล่ะทางอ�อม เช่น การ์ผู้ล่ิติ การ์ขีนส่ง การ์ร์้กษาความ ปล่อดภ้ยในการ์จ้ดเก็บร์้กษา ไปจนถ้้งการ์ป้องก้นการ์ปล่อมแปล่ง การ์นำ เทคโนโล่ยีดิจิท้ล่มาใช�ก้บเงินติร์าจ้งเป็นโอกาสในการ์ปฏิร์้ปร์ะบบการ์เงิน แติ่ก็เป็นปร์ะเด็นซ้�งมีน้ยทางส้งคมด�วยเช่นก้น เพิร์าะแม�ว่าเงินส่วนมากขีอง ส้งคมในปัจจุบ้นจะเป็นเงินขี�อม้ล่ที�มีไม่ได�ความส่วนติ้วมากเท่า แติ่ก็ย้งมี เงินส้ญ่ล่้กษณิ์เป็นทางเล่ือกให�ปร์ะชาชนสามาร์ถ้ใช�ชำร์ะได�เช่นเดียวก้น หากส้งคมติ�องการ์สงวนความเป็นส่วนติ้วทางการ์เงินเทียบเท่าก้บเงินสด เป็นสิทธิพิ� ื�นฐานไว� การ์ทำเงินดจิ ทิ ้ล่ให�มคี ณิุ สมบติ้ ิคล่ายเ� งินสดเป็นเร์ื�องยาก เพิร์าะเป็นส�งิ ทขี�ี ด้กบธ้ ร์ร์มชาติขีิ องร์ะบบดจิ ทิ ้ล่ บางเทคโนโล่ย ี เช่น บติิ คอยน์ สามาร์ถ้ใหป� ร์ะโยชน์คล่ายเ� งินสดอิเล่็กทร์อนิกส ์ แติก่ ็อาจมติี น� ทุนแล่ะเงื�อนไขี แฝงอย้่ก็ได� จ้งเป็นปร์ะเด็นที�ไม่สามาร์ถ้ติอบได�ด�วยเพิียงหล่้กเศร์ษฐศาสติร์์ หร์ือเทคโนโล่ยี แติ่เป็นส�งิ ที�ส้งคมติ�องติ้ดสินใจร์่วมก้นว่าปร์ะโยชน์ขีองสิทธิ� พิื�นฐานนี�คุ�มค่าก้บติ�นทุนจร์ิงหร์ือไม่ แติล่่ ะปร์ะเทศมีแนวทางขีองตินเองในการ์พิฒน้ า อาจใหคว� ามสำค้ญ่ เร์ื�อง retail กบ้ wholesale ไม่เหมือนกน้ อาจใชเทคโนโ� ล่ยีแติกติ่างกน้ อาจเก็บ ขี�อม้ล่เงินดิจิท้ล่เป็นหน่วยส้ญ่ล่้กษณิ์ (token money) คล่�ายเหร์ียญ่กษาปณิ์ หร์ือยอดในบ้ญ่ชี (account-based money) คล่�ายเงินฝาก อาจเปิดให�ใช�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 108 เขีียนชุดคำส้�งเพิื�อสร์�างเงื�อนไขีในการ์ทำงานขีองเงินได� อาจให�ความสำค้ญ่ ก้บร์ะด้บความเป็นส่วนติ้วแติกติ่างก้น เป็นติ�น ทำให� CBDC เป็นปร์ะเด็น ที�ติ�องได�ร์้บการ์ติิดติามติ่อไป แติ่อย่างไร์ก็ติาม ความพิยายามในการ์ พิ้ฒนา CBDC ก็ได�ทำให�เกิดการ์พิ้ดคุยเร์ื�องนิยามแล่ะร์้ปแบบเงินมากขี้�น อย่างเช่นภาพิที� 11 จากร์ายงานในปี 2018 ขีองธนาคาร์เพิื�อการ์ชำร์ะหนี� ร์ะหว่างปร์ะเทศ (BIS) แสดงให�เห็นถ้้งร์้ปแบบติ่างๆ ขีองเงินแล่ะการ์นำ CBDC มาใช�งาน ท้�งนี� BIS (2020) ได�ออกร์ายงานร์่วมก้บธนาคาร์กล่างขีอง 7 ปร์ะเทศที�อย้่ร์ะหว่างการ์พิฒน้ า CDBC เพิื�อกำหนดหล่กก้ าร์ในการ์ออกแบบ แล่ะล่้กษณิะขีอง CDBC โดยมีปร์ะเด็นที�สำค้ญ่ด้งนี� 1. Do no harm ติ�องไม่เป็นอุปสร์ร์คติ่อการ์ดำเนินนโยบาย สาธาร์ณิะขีองปร์ะเทศแล่ะไม่ล่ดความสามาร์ถ้ขีองธนาคาร์ในการ์ร์้กษา เสถ้ียร์ภาพิขีองร์ะบบการ์เงินแล่ะนโยบายการ์เงินขีองปร์ะเทศ 2. Coexistence ติองอ� ย้่ร์่วมกนเ้ งินธนาคาร์กล่างเดิม (เงินสด บ้ญ่ชี สำร์อง แล่ะบ้ญ่ชีเพิื�อการ์ชำร์ะ) แล่ะเงินเอกชน (เช่น เงินฝากในสถ้าบ้นร์้บ ฝากเงิน) แล่ะควร์สน้บสนุนเงินสดติร์าบเท่าที�ย้งมีความติ�องการ์ 3. Innovation and efficiency การ์พิ้ฒนาร์ะบบชำร์ะเงินให�มี ปร์ะสิทธิภาพิเป็นสิ�งจำเป็นเพิ�อื ป้องก้นไม่ให�ปร์ะชาชนห้นไปใช�ช่องทางหร์ือ สกุล่เงินอื�นที�มีความปล่อดภ้ยติ�ำกว่า ซ้�งร์ะบบชำร์ะเงินร์วมถ้้งร์ะบบที�ด้แล่ โดยภาคร์้ฐ (เช่น ธนาคาร์กล่าง) แล่ะภาคเอกชน (เช่น ธนาคาร์พิาณิิชย์แล่ะ ผู้้�ได�ร์้บอนุญ่าติให�ปร์ะกอบธุร์กิจเกี�ยวก้บการ์ชำร์ะเงิน) ท�ีมีความปล่อดภ้ย มีปร์ะสิทธิภาพิ แล่ะเขีา� ถ้งไ้ ด� โดยปร์ะชาชนควร์มสี ิทธิ�ในการ์เล่ือกใช� means of payment ที�ติ�องการ์ ปร์ะเทศไทยได�มีการ์ศ้กษา CBDC มาติ้�งแติ่ปี 2560 โดยเร์ิ�มติ�น จากโคร์งการ์อินทนนท์ที�ร์่วมก้บธนาคาร์พิาณิิชย์เพิื�อเป็น wholesale CBDC แล่ะติ่อมาได�ขียายไปเป็นความร์่วมมือร์ะหว่างปร์ะเทศ ซ้�งร์ะยะแร์กร์่วมมือกบ้ องค์การ์เงินติร์าฮ่่องกงในการ์โอนเงินร์ะหว่างปร์ะเทศ (Inthanon-LionRock) แล่ะในร์ะยะท�สองไี ด�ขียายไปย้งธนาคาร์กล่างแห่งสหร์้ฐอาหร์้บเอมิเร์ติแล่ะ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 109 สถ้าบ้นศ้กษาสกุล่เงินดิจิท้ล่ขีองธนาคาร์กล่างแห่งสาธาร์ณิร์้ฐปร์ะชาชนจีน ภายใติโ� คร์งการ์ Multiple Currency CBDC Bridge Project (mCBDC Bridge) 36 เพิื�อล่ดติวก้ ล่างในการ์โอนเงินร์ะหว่างปร์ะเทศ แล่ะมีแผู้นที�จะทดล่อง retail 37 CBDC ในปล่ายปี 2565 โดยมีแนวทางในการ์ออกแบบให�มีร์้ปแบบคล่�าย เงินสดแล่ะติองอ� าศย้ ติวก้ ล่างเช่นสถ้าบนก้ าร์เงินในการ์แล่กเปล่ี�ยน เพิื�อไม่ให� ส่งผู้ล่กร์ะทบติ่อการ์ทำหนา� ทติ�ี วก้ ล่างในการ์ร์บเ้ งินฝากแล่ะให�กย้� ืม ร์วมถ้งก้ าร์ 38 บร์ิหาร์สภาพิคล่่องขีองร์ะบบสถ้าบ้นการ์เงิน บทความวิจ้ยจากสถ้าบ้นวิจ้ย เศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์ โดย สุพิร์ิศร์์ สุวร์ร์ณิิก แล่ะคณิะ (2564) ไดเ� ปร์ยี บเทยี บคณิุ สมบติ้ ขีิ องเงนิ ดจิ ทิ ล่้ ในร์ป้ แบบติา่ งๆ ทมี� อี ย้่ในปจั จบุ น้ แล่ะ วิเคร์าะหถ้์ งบทบาทแ้ ล่ะความสำค้ญ่ขีอง retail CBDC ในการ์ป้องกนอ้ ธิปไติย ทางการ์เงิน (monetary sovereignty) แล่ะคงปร์ะสิทธิผู้ล่ขีองนโยบาย การ์เงินท่ามกล่างการ์เติิบโติขีองเงินดจิ ทิ ้ล่ โดยทยี� งคงคว้ ามสามาร์ถ้ในทำงาน ร์่วมก้บร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นได� (interoperability) ซ้�งหล่้กการ์สอดคล่�องก้บ แนวทางในร์ายงานขีอง BIS 3.3 การทุำางิานของิบัล็อกเชนและความสาคัญของิ Private Key ำ ในบทนี�จะอธิบายถ้้งร์ายล่ะเอียดกล่ไล่การ์ทำงานขีองบล่็อกเชน เพิื�อใหผู้� อ้ � ่านเขีาใจ� ถ้งเห้ ติผู้ล่ทุ �บี ล่็อกเชนเป็นร์ะบบฐานขีอ� ม้ล่ท�ีไม่สามาร์ถ้ปิด กนไ้ ดแ� ล่ะทำไม private key ถ้งเ้ ป็นสิ�งที�สำค้ญ่เป็นอย่างยิ�ง ร์วมถ้ง้ คณิลุ่ กษ้ ณิะ 36 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “สกุล่เงินดิจัิที่ัล่ที่้�ออกโดย้ ธปที่. กับการติ่อย้อดใช้งานระหว่างประเที่ศ”, BOT Magazine ฉบับที่้� 4 ปี 2564, https://www.bot.or.th/Thai/BOTMagazine/Pages/256404The- Knowledge_DigitalCurrency.aspx. 37 Reuters, “Thai c.bank to test retail digital currency later than planned”, 24 December 2021, https://www.reuters.com/markets/currencies/thai-cbank-test-retail-digital-curren- cy-later-than-planned-2021-12-24/. 38 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “สกุล่เงินดิจัิที่ัล่สำาหรับประชาชนที่้�ออกโดย้ ธปที่. (Retail CBDC): การศึกษา ผู้ล่กระที่บติ่อภาคิการเงินไที่ย้ เเล่ะผู้ล่สำารวจัคิวามเห็นจัากสาธารณชน”, ขี ่าว ธปที่. ฉ บับที่้� 60/2564, 19 สิงหาคิม 2564, https://www.bot.or.th/Thai/PressandSpeeches/Press/2021/Pages/ n6064.aspx.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 110 อื�นขีองบล่็อกเชน เช่น การ์เขีียนชุดคำส้�งใหคำน� วณิธร์ุ กร์ร์มก่อนบน้ ทก้ ขีอ� ม้ล่ ซ้�งเป็นที�มาขีอง smart contract ที�ทำให�สามาร์ถ้นำมาให�บร์ิการ์ทางการ์เงิน 39 แบบกร์ะจายศ้นย์ได� คำว่าบล่็อกเชนมาจากก�อนขี�อม้ล่ (block) ที�ถ้้กนำมาเชื�อมติ่อก้น เป็นห่วงโซ ่(chain) เป็นเทคโนโล่ยในกี าร์เก็บขีอ� ม้ล่ปร์ะเภทหน้�ง Yaga แล่ะคณิะ (2019) กล่่าวว่าการ์สร์�างความเช�อื ถ้ือแล่ะยอมร์้บขีองขี�อม้ล่ในบล่็อกเชน ปร์ะกอบด�วยคุณิล่้กษณิะสี�อย่าง ด้งนี� 1. Ledger การ์เก็บขี�อม้ล่เป็นล่้กษณิะบ้นท้กเพิิ�มเท่าน้�น (append only) ทำให�เห็นธุร์กร์ร์มท้�งหมดที�เคยเกิดขี้�นในอดีติ ไม่สามาร์ถ้กล่้บไปย�อน หร์ือแก�ไขีได� (irreversible) 2. Secure การ์บน้ ทก้ ขีอ� ม้ล่ในบล่็อกเชนติอง� มีกร์ะบวนการ์เขีา� ร์หส้ (cryptography) ทำให�ม้�นใจได�ว่าขี�อม้ล่ที�ถ้้กบ้นท้กล่งไปไม่ได�ถ้้กบิดเบือน 3. Shared ขีอ� ม้ล่ชุดเดียวกน้ ถ้ก้ ร์่วมกนเ้ ก็บโดยหล่ายฝ่าย ไม่ไดเ� ก็บอย่ ้ ก้บใคร์เพิียงคนเดียว ทำให�ขี�อม้ล่มีความโปร์่งใสในหม้่ผู้้�ที�เก็บขี�อม้ล่ร์่วมก้น ซ้�งร์ปแบบสามา้ ร์ถ้เป็นได�ท้�งแบบวงปิด (private, permissioned) แล่ะแบบ สาธาร์ณิะ (public, permissionless) โดยแบบวงปิดจะผู้้�ร์่วมที�กำหนดไว�แล่�ว แล่ะใช�งานได�เฉพิาะผู้้�ที�ร์้บอนุญ่าติ ส่วนแบบสาธาร์ณิะให�ทุกคนสามาร์ถ้เขี�า มาด้ (open) แล่ะร์่วมเก็บขี�อม้ล่ได�อย่างอิสร์ะ (public) 4. Distributed ขีอ� ม้ล่ขีองบล่็อกเชนกร์ะจายกนเ้ ก็บหล่ายท ี� โดยผู้ท้� ี� เก็บขี�อม้ล่เร์ียกว่าโหนด (node) เป็นคำที�ม้กใช�ก้บร์ะบบเคร์ือขี่าย (network) เมื�อมีหล่ายโหนดก็ทำให�ถ้้กโจมติีแก�ไขีขี�อม้ล่ได�ยาก การ์บ้งค้บให�ทุกคน ร์้บธุร์กร์ร์มขีองตินให�เป็น “ความจร์ิง” สามาร์ถ้ทำได�หากควบคุมกำล่้งการ์ ปร์ะมวล่ขีองโหนดมากกว่าคร์�ง้ (ม้กปัดขี้�นเป็น 51% เพิื�อความง่ายติ่อการ์ สื�อสาร์) ซ้�งทำได�ยากหากมีการ์กร์ะจายติ้วที�มากพิอ 39 ผู้้้อ่านที่้�สนใจัประเด็นที่างเที่คินิคิแล่ะการที่ำางานขีองบล่็อกเชนแล่ะบิติคิอย้น์เชิงล่ึกกว่าที่้�อธิบาย้ใน หนังสือเล่่มน้� สามารถหาขี้อม้ล่เพิ่ิมได้ในหนังสือ Blockchain for Government Services การใช้ � งานเที่คิโนโล่ย้้บล่็อกเชนสำาหรับภาคิรัฐ ที่้�ติ้พิ่ิมพิ่์ ในปี 2562 โดย้สำานักพิ่ัฒนารัฐบาล่ดิจัิที่ัล่ Blockchain Technology: Beyond Cryptocurrencies บล่็อกเชน ... ที่้�มากกว่าเงินคิริปโที่ ที่้�ติ้พิ่ิมพิ่์ โดย้สำานักงาน พิ่ัฒนาธุรกรรมที่างอิเล่็กที่รอนิกส์ กระที่รวงดิจัิที่ัล่เพิ่�ือเศรษฐกิจัแล่ะสังคิมในปี 2564 แล่ะบที่คิวาม เรื�อง Blockchain Technology Overview ขีอง National Institute of Standards and Technology, U.S. Department of Commerce ที่้�เขี้ย้นโดย้ Yaga แล่ะคิณะ (2019)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 111 บล่็อกเชนจง้ มก้ ถ้กเ้ ร์ียกว่าเป็น distributed ledger technology (DLT) มีเคร์ือขี่ายขีองโหนดท�ปี ร์ะมวล่ผู้ล่การ์เปล่ี�ยนแปล่งแล่ะจดเ้ ก็บขีอ� ม้ล่ คอมพิิวเติอร์์ เคร์�องใดื ทศี� กยภ้ าพิเพิียงพิอแล่ะสามาร์ถ้เชื�อมติ่อกบ้ อินเทอร์์เนติ็ ได�ก็สามาร์ถ้ ทำงานเป็นโหนดได�หมด ซ้�งเทคโนโล่ยีบล่็อกเชนมีการ์ใช�งานกล่ไกที�สำค้ญ่ สามปร์ะการ์ ได�แก่ (1) cryptographic hash function เช่น Secure Hash Algorithm ที�มีผู้ล่ล่้พิธ์มีขีนาด 256 บิติ (SHA-256) (2) การ์ล่งล่ายมือชื�อ ดิจิท้ล่ (digital signature) แล่ะ (3) asymmetric-key cryptography ความสำค้ญ่ขีอง hash function คือการ์ทำให�ขีอ� ม้ล่ที�แมจะ� มขีี นาด ใหญ่่มากก็สามาร์ถ้ถ้ก้ ร์ะบุได�ว่ามีการ์เปล่ี�ยนแปล่งหร์ือไม ่ เช่น หากนำภาพิใส่ เขี�าไปใน hash function ผู้ล่ล่้พิธ์ที�ออกมาก็จะเป็นติ้วอ้กษร์แล่ะติ้วเล่ขีขีนาด 256 บิติ หากมีการ์แก�ไขีภาพิแม�แติ่เพิียงเล่็กน�อยแล่ะนำภาพิน้�นใส่เขี�าไป ใน hash function อีกคร์้�ง ผู้ล่ล่้พิธ์ที�ออกมาจะไม่เหมือนเดิม hash function ถ้กนำมาใ้ ชงานในก� าร์สร์าง� address (ซ้�งคือบ้ญ่ชที ี�ใชเ� ก็บขีอ� ม้ล่) ยืนยน้ ขีอ� ม้ล่ ธุร์กร์ร์มที�อย้่ในบล่็อก แล่ะยืนย้นขี�อม้ล่ block header เพิื�อนำมาร์ะบุความ ถ้้กติ�องการ์เชื�อมโยงก้นขีองบล่็อก ทำให�ขี�อม้ล่แติ่ล่ะบล่็อกก่อนหน�าสามาร์ถ้ นำมาเชื�อมติ่อก้นเป็นห่วงโซ่ได�ในที�สุด ส่วน asymmetric-key cryptography (หร์ืออาจเร์ียกว่า public key cryptography) เป็นกร์ะบวนการ์เขีา� ร์หส้ ทติี� องใ� ช�กญุ่ แจค้่กน้ เป็น public key แล่ะ private key ทมี� ีความเชื�อมโยงกนทางคณิ้ ติิ ศาสติร์ ์ กญุ่ แจมีไวเ� พิื�อเขีาแ� ล่ะ ถ้อดร์หส้ ขีอ� ม้ล่ ซ้�งเป็นการ์ล่งล่ายมือชื�อดจิ ทิ ้ล่ (digital signature) เพิื�อยืนยน้ การ์ทำธุร์กร์ร์ม แล่ะ asymmetric หมายความว่าสามาร์ถ้ใช� private key เพิื�อเขี�าร์ห้สแล่ะใช� public key เพิื�อถ้อดร์ห้ส หร์ือกล่้บก้นก็ได� แม�จะร์้�ว่า public key คืออะไร์ก็ไม่สามาร์ถ้ยอนคว� ามเชื�อมโยงทางคณิติิ ศาสติร์ ์ เพิื�อใหไ� ด� private key มาได� ซ้�งแติกติ่างจาก symmetric-key cryptography ที�ใช�กญุ่ แจ เดียวก้นในการ์เขี�าร์ห้ส ทำให�ผู้้�เขี�าแล่ะถ้อดร์ห้สติ�องร์้�จ้กก้นหร์ือสามาร์ถ้ เชื�อใจก้นได�จ้งยอมแล่กเปล่ี�ยนกุญ่แจก้นได� (ม้กจะแล่กก้นไว�ล่่วงหน�าแล่�ว) asymmetric-key cryptography จ้งทำให�คนที�ไม่ร์้�จ้กก้นหร์ือไม่เชื�อใจพิอที� จะแล่กกุญ่แจก้นได�ย้งสามาร์ถ้ทำธุร์กร์ร์มร์ะหว่างก้นได� แติ่ก็แล่กด�วยเวล่า

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 112 ในการ์เขี�าแล่ะถ้อดร์ห้สที�นานขี้�น การ์ทำธุร์กร์ร์มในบร์ิบทน�ีก็เหมือนการ์ส่ง ขี�อความผู้่านร์ะบบที�มีความปล่อดภ้ย (secure messaging) ในกร์ณิีขีองการ์ โอนเงินร์ะหว่างก้นด�วยเคร์ือขี่ายอิเล่็กทร์อนิกส์ติามกล่่องที� 4 อีกบทบาทขีอง public key ที�ค้่ก้บ private key คือสามาร์ถ้นำมา เขี�า hash function เพิื�อสร์�าง address เพิื�อทำให�สามาร์ถ้ส่งหร์ือร์้บขี�อม้ล่ได� แล่ะเนื�องจากบล่็อกเชนอนุญ่าติให�สร์�างค้่ private-public key ขี้�นมาได�ติาม ติองก� าร์ จงสามา้ ร์ถ้สร์าง� address ขี้�นมาเท่าไร์ก็ได� ปร์ะกอบกบ้ ที�ไมว่ ่าใคร์ก็ สามาร์ถ้สร์าง� private key ขีองตินไดโดยไ� มติ่ อง� ขีออนญุ่ าติ (permissionless) ทำใหไ� ม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์เขีา� ถ้งฐาน้ ขีอ� ม้ล่ได� ไมม่ ีความจำเป็นติองเ� ปิดเผู้ย ติ้วติน จ้งเป็นร์ะบบที�ติ้วตินก้�งนิร์นาม (pseudonymous) เพิร์าะหากไม่เปิด เผู้ยเองหร์ือโดนผู้้�อ�นเื ปิดเผู้ยก็ไม่สามาร์ถ้ทร์าบถ้้งติ้วตินขีองเจ�าขีองบ้ญ่ชีได� แล่ะหากถ้้กเปิดเผู้ยก็ย้งสามาร์ถ้สร์�างบ้ญ่ชีขี้�นมาใหม่ได�เสมอ ความสำค้ญ่ขีอง private-public key ในบล่็อกเชนสามาร์ถ้สร์ุป ได�ด้งนี� 1. ผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้สร์�างค้่ private-public key ขี้�นมาได�ติามติ�องการ์ 2. Private key มีไว�เพิื�อการ์ล่งล่ายมือชื�อดิจิท้ล่ (digital signature) เพิื�อยืนย้นการ์ทำธุร์กร์ร์ม 3. Public key ที�ค้่ก้บ private key ถ้้กนำมาแปล่งเป็น (public) address 4. Public key มีไว�เพิื�อยืนย้นการ์ล่งล่ายมือช�ือดิจิท้ล่ที�มาจาก private key ดวยบทบาท� ขีอง private key ทำใหก� าร์ร์กษาคว้ ามล่บ้ ขีอง private key จ้งเป็นเร์�องสำื ค้ญ่อย่างยิ�ง ซ้�งการ์เก็บ private key น้�น ผู้้�ใช�งานจำเป็น ติ�องเก็บร์้กษาเองจ้งทำให�การ์เก็บขี�อม้ล่บนบล่็อกเชนแบบน�ีม้กถ้้กเร์ียกว่า self-custody (ด้แล่เอง) หร์ือ non-custodial (ไม่ติ�องให�คนอ�นื ด้แล่ให � แติ่สามาร์ถ้ใช�โปร์แกร์มในการ์ช่วยเก็บร์้กษาได� ซ�ง้ ม้กถ้้กเร์ียกว่า wallet เปร์ียบเสมือนกร์ะเป๋าเงินทางกายภาพิที�เจา� ขีองกร์ะเป๋าติองเ� ก็บเองแล่ะผู้้�คร์อง

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 113 กร์ะเป๋าสามาร์ถ้หยิบเงินขีางใน� มาจ่ายไดเองอ� ย่างอิสร์ะ แติ่การ์ทำงานสามาร์ถ้ เป็น digital wallet หร์ือ hardware wallet ที�เก็บขี�อม้ล่นี�ไว�ในอุปกร์ณิ์อีกที ก็ได� ภาพิท �ี 12 แสดงใหเ� ห็นถ้งคว้ ามแติกติ่างในการ์สร์าง� บ้ญ่ชีในร์ะบบการ์เงิน ปัจจุบ้นก้บการ์สร์�างบ้ญ่ชีในบล่็อกเชน ซ้�งทำให�เห็นว่าไม่สามาร์ถ้ปฏิเสธการ์ เปิดบ้ญ่ชีหร์ือทำธุร์กร์ร์มได� หากสร์�างแล่ะเก็บร์้กษา private key ไว�อย่างดี ก็จะสามาร์ถ้ใช�งานบล่็อกเชนได�อย่างอิสร์ะ แล่ะเมื�อพิิส้จน์ความเป็นเจ�าขีอง private key ได� ก็ถ้ือเป็นการ์พิิส้จน์ความแท�จร์ิงขีองขี�อม้ล่ในบ้ญ่ชีน้�นแล่ะ ความปร์ะสงค์ในการ์ทำธร์ุ กร์ร์มน้�น ทำให�ติว้ ตินในฐานขีอ� ม้ล่บล่็อกเชนไม่สามาร์ถ้ ย้ดติิดก้บ address ได�เล่ย เพิร์าะ private key เดียวก้น (ซ้�งไม่มีใคร์ควร์จะ ทร์าบนอกจากเจ�าขีอง) สามาร์ถ้สร์�าง address ใหม่ได�อย่างอิสร์ะ ท้�งนี� ขี�อม้ล่บล่็อกเชนปร์ะกอบด�วยขี�อม้ล่บล่็อกแร์ก (genesis block) ซ้�งเป็นเพิียงบล่็อกเดียวที�กำหนดโดยผู้้�สร์�างบล่็อกเชน ส่วนขี�อม้ล่ บล่็อกที�เหล่ือล่�วนมาจากการ์เพิ�มิ ขี�อม้ล่ล่งไปโดยโหนด กล่ไกที�ทำให�แติ่ล่ะ บล่็อกสามาร์ถ้เชื�อมติ่อก้นได�ด�วย hash function คือสิ�งที�ทำให�ทุกโหนดร์้บร์้� ได�ด�วยตินเองแล่ะม�นใจไ้ ด�ว่าการ์เร์ียงขี�อม้ล่ติ่อก้นแบบน�เี ป็นขี�อม้ล่ท�ีถ้้กติ�อง โดยไม่ติ�องอาศ้ย trusted third party จ้งม้กทำให�ถ้้กเร์ียกว่าเป็นการ์กร์ะจาย ศ้นย์ (decentralization) ด�วย เมื�อมีการ์ส่งคำส้�งธุร์กร์ร์มใหม่เขี�าไปในบล่็อกเชน แติ่ล่ะโหนดก็ สามาร์ถ้เล่ือกธุร์กร์ร์มเพิื�อบ้นท้กล่งในบล่็อกได�ติามความติ�องการ์ขีองติน แติ่เนื�องจากมีจำนวนโหนดในเคร์ือขี่ายมาก การ์เล่ือกว่าโหนดใดจะได�เป็นผู้้� เพิมิ� ขีอ� มล่้ บล่อ็ กถ้ด้ ไปจง้ ติอ� งพิง้� พิาขีอ� กำหนดมาติร์ฐานในการ์สร์า� งฉน้ ทามติิ (consensus protocol) ซ้�งมีหล่ายวิธี เช่น proof of work (PoW) จะให�สิทธิ� โหนดที�แก�ปัญ่หาคณิิติศาสติร์์ที�ติ�องใช�พิล่้งในการ์คำนวณิอย่างมาก เป็นการ์ ใส่ขี�อม้ล่ล่งใน hash function เพิื�อให�ผู้ล่ล่้พิธ์ออกมาติามเงื�อนไขีที�ติ�องการ์ ทำให�มีเพิียงวิธีเดียวที�จะแก�ปัญ่หาได�คือการ์ “เดา” ซ้�งคุณิสมบ้ติิขีอง hash function ทำใหท� กุ คนสามาร์ถ้ยนื ยน้ การ์บร์ร์ล่เุ งอื� นไขีไดง� า่ ย เพิยี งนำคำติอบ น้�นใส่ล่งใน hash function ก็จะเห็นผู้ล่ ทำให�ทุกโหนดสามาร์ถ้ติกล่งก้นได�ว่า โหนดที�ชนะน้�นเป็นผู้้�ชนะจร์ิง เป็นผู้้�ได�สิทธิ�ในการ์เพิิ�มบล่็อกทติี� นเป็นคนเล่ือก

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 114 ธุร์กร์ร์มที�จะบร์ร์จุล่งไปด�วยตินเอง ส่วนโหนดที�เหล่ือก็จะกล่ายเป็นพิยานใน การ์สร์�างบล่็อกนี� การ์เปิดให�เห็นขี�อม้ล่ท้�งหมดภายในจ้งทำให�ม้�นใจได�ว่า ธุร์กร์ร์มที�ส่งเขี�ามาสามาร์ถ้ทำได�จร์ิง กล่่าวคือทุกคนสามาร์ถ้เห็นได�ว่าใน address ขีองผู้ส้� ่งคำส้�งโอนหน่วยขีอ� ม้ล่น้�นมีปร์ิมาณิหน่วยขีอ� ม้ล่เพิียงพิอจร์ิง แล่ะ address ขีองผู้ร์้� บ้ ก็อยบนฐาน้่ ขีอ� ม้ล่เดียวกน้ น้�นซ้�งทุกคนสามาร์ถ้เห็นได� เช่นก้นว่าผู้้�ร์้บ “มีติ้วติน” จร์ิง จ้งสามาร์ถ้ปร์ะมวล่คำส้�งให�ได�เล่ย แล่ะขี�อม้ล่ ก็ไม่สามาร์ถ้ปล่อมแปล่งได� การ์คำนวณินติ�ี องใ� ช�อติุ สาหะแล่ะพิล่งงานเ้ ป็นอย่างมากจง้ ถ้กเ้ ร์ียก ว่า proof of work ซ้�งบางบล่็อกเชน เช่น บิติคอยน์ ก็จะมีการ์ให�ร์างว้ล่ผู้้�ชนะ เพิื�อให�คุ�มค่าก้บพิล่้งงานที�ได�ใช�ไป เป็นหน่วยขี�อม้ล่ (เหร์ียญ่ หร์ือ native coin) ขีองบล่็อกเชนน้�นที�สร์าง� ขี้�นมาใหม่แล่ะเพิิ�มใหใน� address ขีองโหนดน้�น อุติสาหะเพิ�อใื ห�ได�มาคล่�ายก้บกร์ะบวนการ์ขีุดทองคำ แล่ะหากม้ล่ค่าขีอง บิติคอยน์ส้งกว่าติ�นทุนในการ์ได�มาก็เสมือนก้บได�กำไร์จากการ์ผู้ล่ิติเงิน (seigniorage) จ้งทำให�การ์ร์่วมเป็นโหนดถ้้กเร์ียกว่า mining แล่ะโหนดถ้้ก เร์ียกว่า miner ผู้ล่้ดก้นสร์�างบล่็อกแล่ะเป็นพิยานติามกำล่้งขีุดที�มีแล่ะโชค หากหน่วยขี�อม้ล่ที�ได�ร์้บมามีร์าคาคุ�มค่ามากพิอติ่อการ์ล่งทุนในอุปกร์ณิ์ แล่ะค่าไฟฟ้าในการ์ขีุด ก็จะมีโหนดเขี�ามาร์่วมมากขี้�นแล่ะความยากในการ์ คำนวณิก็จะถ้้กปร์้บเพิิ�มขี้�น ซ้�งจะสะท�อนใน hash rate (กำล่้งการ์คำนวณิ ขีองคอมพิิวเติอร์์ท้�งหมดที�ถ้้กนำใช�ก้บบล่็อกเชนน้�น ซ�้งสะท�อนความยาก ในการ์คำนวณิแล่ะปร์ิมาณิโหนดที�มีส่วนร์่วมในช่วงเวล่าน้�น) ที�ส้งขี้�น ทำให� การ์ควบคุม hash rate ส่วนใหญ่่ (ม้กเร์ียกด�วยส้ดส่วน 51% เพิื�อความง่าย) จนสามาร์ถ้บ้งค้บให�ขี�อม้ล่ในบล่็อกเชนเป็นไปติามที�ตินติ�องการ์เป็นเร์ื�องที� ยากขี้�นด�วย ยิ�งทำให�ฐานขี�อม้ล่มีความปล่อดภ้ยเพิิ�มขี้�นอีก ทำให�การ์โจมติี 40 51% ม้กเกิดขี้�นก้บบล่็อกเชนที�มีม้ล่ค่าติ�ำเท่าน้�น 40 MIT Media Lab Digital Currency Initiative, https://dci.mit.edu/51-attacks

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 115 ่ ”‡ƒ‰œ ้ ง าง –… ้ ่ สร เปนี าน ี ่ าน ¤ˆš¤ ่ ี ท ท มีไวู้ – ผ – ผ ี Š Š ี ยากมากœ และส ้ านท Š • • ่ ˆ”้ ารหัส ›Š‰‚’e•อนได ’เอง และ ›ควรœ มีแต้ ้ ย e ’ ี š ›บัญช ทราบe e‘ี ้ ŒŽ Ššวยตนเอง โดยผาของทุกบัญช ้ ้ ้ างใหม่ไดางจาก …’‡“ ด ้ ้ Š‹าของท ‰สรเจ‰u“‘สรกระบวนการเข‰u“Œ””Šแปลงจาก …¢£†‡‚ •¥¢‰‚”‡ƒ‰ ท– เหมือนรหัสผน¡ Š – จะเปนเจั Š •้ Š– น าของ ˆ™™’อกเชนไดŠ ˆ” ็ Š •Š • อกเชน ˆ”ˆ” อกเชน็ ็ ล างๆ ในบล ์่ ความเปนเจวย …’‡“ ในบ งต้ ่ จน ูสั้ ช ส าของ …’‡“ ิา ระบบบล ํ ¡นด ญ บทบาทของ …’‡“พคเจขึ ั บ าง ้ ร์ ส ƒ ร์ ¦ า e ดาน ่ อ บก eƒ‚‡ˆ ่ ั ่ าไม่ผ ั ี ดต ี ว ้ ก ้ าของ น งผลการเป ั าไม่ข บ ‚ƒ„…† แจบัญช ํ ุ € จ DueD ­ ุ จ ลในบัญชรกรรมให้ ั ู งมาจากเจ ่ าธ ้ ํ นปั อม ิ ู ง ้ กส จะท องการจะท็ เ าน ้ ี ่ ี งถต ร์ ่ ั า าผ ี ญช ว ั าส ํ ิ น การก ั ุ ้ รกรรมได าระบบ  ดบ ่ ุ าค บ ว าธ ้ ¦ํ ลเข ดบัญช ู ให้บร ะบบก ิ ู้ จจ นเปนคนดูแลข้ การเป าของบัญช ร์ ิ นได  ้ ั อม ต ั เจ ม ใน ุ นย ่ ิ ืที นป อนข างๆ ผ ช ง ่ ป อน ้ ิ ญ งผลการเปและสามารถทŠ ต ั แจ ิ บ การยิ ิ งและส าง การทางการเง ้ ให้บร ู้ี ร์ จร ส ให้บร ร์ ระบบการเง ู้ ƒ„…†‡ˆ‰‚ า ผ หากผบัญช‚ 12 ก ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 116 ท้�งนี� ย้งมี consensus protocol อื�นอีกด�วย เช่น proof of stake (PoS), proof of authority (PoA) หร์ือ proof of history (PoH) เป็นติ�น ซ้�งม้กพิยายามออกแบบให�ไม่สามาร์ถ้มี “เสียงส่วนมากทางเศร์ษฐศาสติร์์” (economic majority) เช่น ส้ดส่วน hash rate หร์ือส้ดส่วนการ์ออกเสียงที� ควบคุมเพิื�อผู้ก้ ขีาดการ์ดำเนินงานไดง� ่าย เพิร์าะจะทำใหก� ล่มุ่ ทมี� ีเสียงส่วนมาก สามาร์ถ้เล่ือกธุร์กร์ร์มเพิื�อบ้นท้กล่งในบล่็อก เช่น การ์ทำธุร์กร์ร์มขีองติน “ติดห้ นา”� (frontrunning) ผู้้�ใชบ� ร์ิการ์อื�น หร์ือการ์เจาะจงปิดก้�นไมบ่ น้ ทก้ ธร์ุ กร์ร์ม ที�ตินไม่ติ�องการ์ หร์ือแม�กร์ะท้�งบ้งค้บให�ทุกคนใช�ขี�อม้ล่ในฐานขี�อม้ล่ท�กี ลุ่่ม ติ�องการ์ ซ้�งอาจเร์ียกว่าเป็นการ์แก�ไขีปร์ะว้ติิศาสติร์์ขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ น้�นก็ได� แสดงใหเ� ห็นว่าเฉพิาะขีอ� ม้ล่ในบล่็อกเชนสาธาร์ณิะชุดที�ยอมร์บเ้ ท่าน้�น ที�จะไม่สามาร์ถ้กล่้บไปย�อนหร์ือแก�ไขีได� (ม้กเร์ียกว่า chain reorganization หร์ือ reorg) แล่ะการ์แกไ� ขีสามาร์ถ้ทำได�ดวยก� าร์เปล่ี�ยนขีอ� ม้ล่หมดท้�งชุดหาก เป็นที�ยอมร์้บขีองโหนดติาม consensus protocol ซ้�งบล่็อกเชน Ethereum เองก็เคยยอนป� ร์ะวติ้ ิศาสติร์์มาแล่วใน� ป ี 2016 จากการ์โจมติชี ่องโหว่ใน smart contract ขีอง The DAO (จะกล่่าวถ้้งติ่อไปในกล่่องที� 11) ซ้�ง ณิ ติอนน้�นถ้ือ native coin ขีอง Ethereum อย้่ถ้้ง 15% ขีองจำนวนท้�งหมด โดยกลุ่่มโหนด ทยี� อมร์บ้ การ์ยอ� นอดติี ไปกอ่ นการ์โจมติจี ะมขีี อ� มล่้ ชดุ หนง้� สว่ นกล่มุ่ โหนดที�ไม่ ยอมร์้บก็เล่ือกท�จะี บ้นท้กขี�อม้ล่ชุดท�เี กิดการ์โจมติีขี้�นติ่อไป ทำให�บล่็อกเชน Ethereum แยกออกมาเป็นสองบล่็อกเชน (ม้กเร์ียกว่าเป็น hard fork) โหนด กล่มุ่ ทย�ี ด้ ถ้ือขีอ� ม้ล่ทย�ี อนอ� ดติี กล่ายมาเป็นบล่็อกเชน Ethereum ทค�ี ุ�นเคยกน้ ในปัจจุบ้น ส่วนโหนดกลุ่่มที�ไม่ยอมร์้บการ์ย�อนขี�อม้ล่กล่ายมาเป็นบล่็อกเชน Ethereum Classic กล่ายเป็นบล่็อกเชนใหมท่ อี� ิสร์ะจากกนแ้ มจะมา� จุดเร์�มิ ติน� 41 ร์่วมก้นเดียวก้น ผู้้�ใช�งานที�มี address อย้่ในบล่็อกเชนก่อนเกิด hard fork ขี้�นก็จะมีหน่วยขี�อม้ล่ใน address เดียวก้นในท้�ง Ethereum แล่ะ Ethereum Classic หากขี�อม้ล่ท้�งสองบล่็อกเชนเป็นที�ยอมร์้บ ก็จะเสมือน “ได�เงินฟร์ี” 42 จากการ์ hard fork นี� 41 Jeff Benson and Ki Chong Tan, “What Is Ethereum Classic?”, Decrypt, 7 February 2022, https://decrypt.co/resources/what-is-ethereum-classic-explained-guide-cryptocurrency. 42 Alyssa Hertig, “Ethereum’s Two Ethereums Explained”, CoinDesk, 29 July 2016, https:// www.coindesk.com/markets/2016/07/28/ethereums-two-ethereums-explained/.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 117 ขีอ� ม้ล่ที�สามาร์ถ้เก็บใน address มีไดห� ล่ากหล่ายร์ปแบบ้ ท้�งหน่วย ขี�อม้ล่ที�เป็นติ้วเล่ขีติ้วอ้กษร์ แล่ะบางบล่็อกเชนสามาร์ถ้เก็บชุดคำส้�งได�ด�วย (เช่น Ethereum) ซ้�ง address ที�มีชุดคำส้�งอย้่ขี�างในม้กถ้้กเร์ียกว่า smart contract ทำใหคำ� ว่า contract ในบร์ิบทนี�ไม่ไดหมาย� ถ้ง้ นิติิกร์ร์ม แติ่หมายถ้ง้ การ์ปร์ะมวล่ผู้ล่ชุดคำส้�งที�เกิดขี้�นอ้ติโนม้ติิโดยไม่สามาร์ถ้บิดพิล่�วไิ ด� การ์ส่ง คำส�งแ้ ล่ะใช�งานบล่็อกเชนจ้งถ้ือเป็นการ์ยอมร์้บเงื�อนไขีติามที�น้กพิ้ฒนาได� กำหนดไว�ในชุดคำส�ง้ ด้งที�ม้กกล่่าวว่า “code is law” ท้�งนี� ผู้้�ใช�งานไม่ สามาร์ถ้ปร์ะมวล่ผู้ล่ชุดคำส้�งใน smart contract ไดเอง� ติองใ� หโหนดป� ร์ะมวล่ ผู้ล่การ์เปล่ี�ยนแปล่งแล่ะบ้นท้กขี�อม้ล่ล่ง โหนดจ้งเป็น virtual machine ด�วย ทำให�ความสามาร์ถ้แล่ะความเร์็วในการ์ปร์ะมวล่ผู้ล่ท�ีผู้้�พิ้ฒนาติ�องการ์เป็น ปัจจย้ ทสี� ่งผู้ล่ติ่อการ์กำหนดดวย� ว่าคอมพิิวเติอร์ท์ ี�จะสามาร์ถ้มาร์่วมเป็นโหนด ไดคว� ร์จะติอง� มคี ณิุ สมบติ้ ิอย่างไร์ แล่ะหากติองก� าร์นำขีอ� ม้ล่ทปี� ัจจบุ นไ้ ม่ไดอ� ย้่ ในบล่็อกเชนมาใช� ติ�องนำเขี�าขี�อม้ล่น้�นเขี�ามาผู้่านชุดคำส้�งที�ม้กเร์ียกก้นว่า oracle ซ้�งจะใช� smart contract ที�เขีียนเองแล่ะกำหนดที�มาขีองขี�อม้ล่เอง หร์ือพิ้�งพิาผู้้�ให�บร์ิการ์ก็ได� ทำให�ม้กเร์ียกก้นว่า programmable blockchain แล่ะทำใหห� น่วยขีอ� ม้ล่ในน้�นที�หากทำหนา� ที�เป็นเงินก็กล่ายเป็น programma- ble money ที�สามาถ้กำหนดเงื�อนไขีให�ทำงานโดยอ้ติโนม้ติิได� เนื�องจากท้�งการ์ปร์ะมวล่ผู้ล่แล่ะบ้นท้กขี�อม้ล่กินทร์้พิยากร์ขีอง virtual machine จ้งมีการ์กำหนดค่าธร์ร์มเนียมเพิื�อติอบแทนให�โหนด ซ้�ง Ethereum ซ�งเ้ ป็นบล่็อกเชนท�ีมี virtual machine ท�ีมีปร์ะว้ติิยาวนานแล่ะ 43 ได�ร์้บความนิยมที�สุดใช�คำว่า gas เพิร์าะเป็นเสมือนการ์เติิมน�ำม้นร์ถ้ยนติ์ ทำให�เป็นคำพิ้ดที�ใช�ติิดปากก้นในปัจจุบ้น สามาร์ถ้สร์ุปได�ว่าบล่็อกเชนทำใหก� าร์มบี ้ญ่ชีเป็นเร์ื�องง่าย (ในหนง้ สือ เล่่มนี�จะใช�คำว่าบ้ญ่ชีแทนคำว่า address เพิื�อการ์เปร์ียบเทียบก้บร์ะบบการ์ เงินในปัจจบุ น)้ การ์ส่งขีอ� ม้ล่เชิงปร์ิมาณิร์ะหว่างกนในฐาน้ ขีอ� ม้ล่เดียวกนเ้ ป็น เร์ื�องง่ายอย้่แล่�ว ทำให�สามาร์ถ้ยืนย้นติ�นทาง ปล่ายทาง แล่ะความเพิียงพิอ ขีองปร์ิมาณิหน่วยขี�อม้ล่ท�ีติ�องการ์โอนได�ท้นที จ้งอาจกล่่าวได�ว่าเป็นการ์ 43 Gas and Fees, https://ethereum.org/en/developers/docs/gas/

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 118 ทำให�ทุกคนสามาร์ถ้เขี�าถ้้งร์ะบบการ์เงินได�ท้นที ไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นใคร์จาก การ์มีบ้ญ่ชีได� (censorship resistant) แล่ะร์วมไปถ้้งไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นใคร์ จากการ์บ้นท้กขี�อความล่งในฐานขี�อม้ล่ด�วย เมื�อขี�อม้ล่ถ้้กบ้นท้กล่งไปแล่�วก็ จะอย้่ในฐานขี�อม้ล่ติล่อดไป ไม่สามาร์ถ้กล่้บไปล่บ ย�อนหร์ือแก�ไขีธุร์กร์ร์มได� (irreversible) แล่ะเมื�อมี private key ที�ใช�ทำธุร์กร์ร์มทุกอย่างในบล่็อกเชน จะสร์�างขี้�นมากี�บ้ญ่ชีก็ได�ทำให�การ์มีติ้วตินเป็นก้�งนิร์นาม (pseudonymous) แล่ะเนื�องจากธุร์กร์ร์มท้�งหมดที�เกิดขี้�นบนบล่็อกเชนร์วมถ้้งขี�อม้ล่ ที�อย้่ในทุกบ้ญ่ชีสามาร์ถ้มองเห็นได�จ้งเหมาะก้บการ์ใช�งานท�ีติ�องการ์แสดง ให�เห็นถ้้งความโปร์่งใสแล่ะผู้้�ใช�ยินดีเปิดเผู้ยติ้วติน อาณิ้ติิ ล่ีม้คเดช (2563) ได�เขีียนถ้้งแนวทางในการ์นำบล่็อกเชนมาปร์้บปร์ุงงานขี�อม้ล่ผู้่านกร์ณิีศ้กษา ขีองปัญ่หาที�ภาคธุร์กิจแล่ะภาคร์้ฐม้กพิบ อย่างไร์ก็ติาม ในปัจจุบ้นมีวิธีหล่ากหล่ายในการ์ปกปิดเส�นทาง ขีองธุร์กร์ร์ม โดยม้กเร์ียกก้นว่า privacy coin สำน้กงาน ก.ล่.ติ. ให�นิยามว่า privacy coin หมายถ้้งสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�มีล่้กษณิะใดล่้กษณิะหน้�งด้งติ่อไปนี� (1) สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�ถ้้กสร์�างขี้�นโดยมีว้ติถุ้ปร์ะสงค์เพิื�อปกปิดขี�อม้ล่ผู้้�โอน ผู้้�ร์้บโอน แล่ะปร์ิมาณิการ์โอน หร์ือ (2) สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�ถ้้กสร์�างขี้�นโดยมี วติ้ ถ้ปุ ร์ะสงคเ์ พิอื� กำหนดสทิ ธิใหก� บ้ ผู้ถ้้� อื สามาร์ถ้ควบคมุ การ์ปกปดิ ขีอ� มล่้ ผู้โ้� อน ผู้้�ร์้บโอน หร์ือปร์ิมาณิการ์โอนได� ความโปร์่งใสขีองฐานขี�อม้ล่จ้งเป็นเง�อนไื ขีสำค้ญ่ในการ์ยืนย้น ธุร์กร์ร์มท�ีไม่ติ�องเปิดเผู้ยติ้วติน แล่ะ cryptographic hash function แล่ะ asymmetric-key cryptography จงเ้ ป็นเทคโนโล่ยที ี�สำค้ญ่ที�ทำใหไ� มติ่ องเ� ปิด เผู้ยติว้ ตินได� แม�ว่าร์่องร์อยดจิ ทิ ้ล่ในบล่็อกเชนสาธาร์ณิะจะถ้ก้ บน้ ทกอ้ ยอ้่ ย่าง ถ้าวร์โดยที�ไม่สามาร์ถ้ย�อนกล่้บไปแก�ไขีได� แติ่เนื�องจากไม่สามาร์ถ้เชื�อมโยง ก้บติ้วติน (เช่น ในฐานขี�อม้ล่ทะเบียนปร์ะว้ติิร์าษฎร์) ได�โดยง่าย จ้งทำให�ฐาน ขี�อม้ล่ดิจิท้ล่นี�มีคุณิสมบ้ติิใกล่�เคียงก้บเงินสดมาก เมื�อพิิจาร์ณิาในบร์ิบทขีองคุณิสมบ้ติิขีองเงินขี�อม้ล่ติามบทที� 1.3 จะเห็นได�ว่าบล่็อกเชนสาธาร์ณิะมีการ์จดเ้ ก็บขีอ� ม้ล่ที�บร์บิ ้ร์ณิ ์ (perfect record keeping) เพิร์าะมธี ร์ุ กร์ร์มท้�งหมดที�เคยเกิดขี้�นในปร์ะวติ้ ิศาสติร์ ์ แติ่ไม่สามาร์ถ้ ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าได�อย่างคร์บถ้�วน (limited commitment) เพิร์าะว่าติ้วตินใน บล่็อกเชนไมม่ ขีี อบเขีติทช�ี ดเจนทำใ้ หไ� ม่สามาร์ถ้ม�นใจเ้ ร์�องอนื าคติได� แล่ะเม�อื

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 119 พิิจาร์ณิาในบร์ิบทขีองหนา� ทขีี� องธนาคาร์พิาณิิชย ์(แล่ะร์ะบบการ์เงิน) ติามบท ที� 2.1 จะเห็นได�ว่าบล่็อกเชนสามาร์ถ้ร์้บด้แล่เงิน (asset custody) แล่ะชำร์ะ แล่ะแล่กเปล่ี�ยน (payment and exchange) ได�ดีมาก เนื�องจากเป็นขี�อม้ล่ ดิจิท้ล่ท�อี ย้่บนฐานขี�อม้ล่เดียวก้น แติ่อาจจะไม่เหมาะก้บการ์จ้ดสร์ร์เงินทุน แล่ะร์ะดมทุน (capital allocation) ที�มีปัญ่หาเร์ื�องความไม่แน่นอนในอนาคติ (uncertainty) แล่ะความเท่าเทียมก้นขีองขี�อม้ล่ท�จำเี ป็นติ่อการ์ติ้ดสินใจ (information asymmetry) เพิร์าะแม�ว่าบล่็อกเชนจะมีการ์จ้ดเก็บขี�อม้ล่ที� บร์บิ ้ร์ณิ ์ (perfect) แติ่เป็นเพิียงขีอ� ม้ล่ส่วนหน�ง้ ขีองขีอ� ม้ล่ท้�งหมด (incomplete) ที�อาจเป็นปร์ะโยชน์ติ่อการ์ปร์ะเมินความเสี�ยง 3.4 โทุเคน ค่อ Smart Contract หน่วยขีอ� ม้ล่ที�เป็นติวเ้ ล่ขีในบล่็อกเชนอาจแบ่งกวางๆ� เป็นสองปร์ะเภท ได�แก่ติ้วเล่ขีที�เป็นส่วนหน้�งขีองบล่็อกเชนโดยติร์งที�อาจสร์�างไว�ล่่วงหน�า (pre-mined) ใน genesis block หร์ือขีุดโดยโหนดเพิื�อเป็นร์างว้ล่ ม้กเร์ียกว่า native coin แล่ะผู้้�ใช�งานจำเป็นติ�องจ่ายค่า gas ด�วยหน่วยขี�อม้ล่ปร์ะเภทนี� หากติ�องการ์ปร์ะมวล่ผู้ล่ชุดคำส้�งหร์ือบ้นท้กขี�อม้ล่ล่งในบล่็อกเชน ในขีณิะที� ติวเ้ ล่ขีท�สี ร์าง� ขี้�นจากการ์เขีียนชุดคำส�งใน้ บ้ญ่ชขีี องผู้้�ใชงาน� มกเ้ ร์ียกว่าโทเคน (token) โดยผู้้�ใช�งานจ่ายติ�องค่า gas เพิื�อสร์�างชุดคำส้�งนี�ในบล่็อกเชน แล่ะ ทุกคร์้�งทมี� ีการ์ปร์ะมวล่ผู้ล่แล่ะเปล่ี�ยนแปล่งขีอ� ม้ล่ในในบล่็อกเชน เช่น การ์โอน โทเคนร์ะหว่างกน้ กติ็ อง� จ่ายค่า gas เช่นกน้ ท้�งน ี� ช�อในกื าร์เร์ียกว่าเป็น coin หร์ือโทเคนอาจไม่สำค้ญ่ แติ่บทบาทท�แี ติกติ่างกน้ ขีอง native coin แล่ะโทเคน ในร์ะบบบล่็อกเชนเป็นปร์ะเด็นที�ผู้้�ใช�งานควร์ติร์ะหน้กถ้้ง ภาพิที� 13 แสดงให�เห็นถ้้งการ์สร์�าง Tether (USDT) Stablecoin smart contract ในบล่็อกเชน Ethereum ในว้นที� 28 พิฤศจิกายน 2017 ซ้�งติ�องจ่ายค่า gas เป็น Ether (ETH) ซ้�งชุดคำส้�งที�เกี�ยวขี�องท้�งหมดถ้้ก บ้นท้กอย้่ในบ้ญ่ชี 0xdac17f958d2ee523a2206206994597c13d831ec7 โดยผู้บ้� น้ ทก้ คือ 0x36928500bc1dcd7af6a2b4008875cc336b927d57 เป็น ผู้้�จ่ายค่า gas จำนวณิ 0.012683176 Ether ซ้�งมีม้ล่ค่า $46.92 เทียบติาม ร์าคา Ether ณิ เวล่าน้�นที� $466.27 / ETH

เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต 120 d79190 อกเชน ็ act ในบล t Contr าง Smar ้ ร์ าร์ส ก กฐาน ั etherscan.io/tx/0x2f1c5c2b44f771e942a8506148e256f94f1a464babc938ae0690c6e34c 13 หล / ่� tps:/ พท า มา: ht ้� ภ ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 121 ท้�งน �ี ช�อื บ้ญ่ชีในบล่็อกเชนจะเป็นเพิียงติว้ อกษ้ ร์แล่ะติวเ้ ล่ขี 42 หล่ก้ แล่ะขี�อม้ล่ขี�างในบ้ญ่ชร์ี วมถ้้งธร์ุ กร์ร์มทง้� หมดสามาร์ถ้เหน็ ได�โดยทกุ คนอยา่ ง เปิดกว�าง เมื�อได�ร์้บการ์เปิดเผู้ยว่าใคร์เป็นเจ�าขีองบ้ญ่ชีไม่ว่าจะด�วยความ สมค้ ร์ใจโดยเจา� ขีองบ้ญ่ชีหร์ือไมก่ ติ็ าม ก็จะส้ญ่เสียความเป็นส่วนติวไป้ ในทสี� ุด ภายในบ้ญ่ชีขีอง Tether smart contract ปร์ะกอบด�วยชุดคำส้�ง 32 ชุด โดย 19 ชุดเป็นคำส้�งเพิื�ออ่านขี�อม้ล่ (read contract) ผู้้�ใช�งานไม่ จำเป็นติ�องเสียค่า gas ในการ์ใช�งานเพิร์าะไม่มีการ์คำนวณิเพิื�อบ้นท้ก เช่น _totalSupply แสดงให�เห็นว่าปัจจุบ้นมีโทเคน USDT ท้�งหมดกี�หน่วย แล่ะ อีก 13 ชุดเป็นคำส้�งเพิื�อเขีียนขี�อม้ล่ (write contract) เช่น issue เพิื�อสร์�าง โทเคน transfer เพิื�อโอนโทเคนจากบ้ญ่ชีผู้้�ส่งคำส�ง้ transfromFrom เพิื�อ โอนโทเคนจากบ้ญ่ชีอื�นที�ไม่ใช่ขีองผู้้�ส่งคำส้�ง addBlackList เพิื�อเพิิ�มบ้ญ่ชีที� ไม่สามาร์ถ้ใช�งานชุดคำส้�งได� ทำให�สามาร์ถ้ร์ะง้บการ์โอนได� เป็นติ�น โดยชุด คำส้�งเหล่่านี�จะติ�องใช� gas ติามความยากขีองการ์คำนวณิแล่ะปร์ิมาณิขี�อม้ล่ ที�ติ�องการ์บ้นท้ก ในบางบล่็อกเชนผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้เพิิ�มค่า gas ที�จะจ่ายให� โหนดเพิื�อสร์�างแร์งจ้งใจให�คำนวณิแล่ะบ้นท้กธุร์กร์ร์มขีองตินก่อนได� ทำให� ล่ำดบ้ ขีองการ์บน้ ทก้ ขีอ� ม้ล่ล่งในบล่็อกเชนมีความไม่แน่นอน ขี้�นอย้่กบคว้ าม ค้บค้�งขีองปร์ิมาณิธุร์กร์ร์ม ณิ ช่วงเวล่าน้�นแล่ะความยินยอมที�จะจ่ายค่า ธร์ร์มเนียมขีองผู้้�ใช�งาน ชุดคำส้�งที�สามาร์ถ้ทำให�สร์�าง โอน แล่ะทำล่ายติ้วเล่ขีได�มาจาก การ์เสนอมาติร์ฐานการ์ทำงานขีองบล่็อกเชน Ethereum เร์ียกว่า Ethereum Improvement Proposals (EIP) โดยบางขี�อเสนอเป็นมาติร์ฐานร์ะด้บ แอปพิล่ิเคช้น เช่น การ์เขีียน smart contract ก็จะเร์ียกว่า Ethereum Re- quest for Comments (ERC) มาติร์ฐานการ์ออกโทเคนจ้งเป็น ERC แล่ะมี 44 ความสำค้ญ่เป็นอย่างมากสำหร์บบ้ ล่็อกเชน โดยมาติร์ฐานสำค้ญ่ที�เกี�ยวกบ้ ปร์ะเภทขีองโทเคนในปัจจบุ น้ มีสามร์ายการ์ ไดแ� ก ่ ERC-20 (fungible token), ERC-721 (non-fungible token: NFT) แล่ะ ERC-1155 (semi-fungible token) โดยติาร์างท ี�2 แสดงใหเ� ห็นถ้งคว้ ามแติกติ่างขีองโทเคนแติล่่ ะปร์ะเภท 44 Ethereum Development Standards, https://ethereum.org/en/developers/docs/standards/

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 122 แล่ะเปร์ียบเทียบกบห้ น่วยขีอ� ม้ล่ปร์ะเภทอ�นื ที�ใชงาน� กนแ้ พิร์่หล่าย ท้�งน ี� ERC เป็นช�อื ที�เจาะจงก้บโทเคนในบล่็อกเชน Ethereum แติ่ปัจจุบ้นมีบล่็อกเชน อ�นื อีกมากท�ผู้ี ้�ใช�งานสามาร์ถ้สร์�างโทเคนได�เอง ก็ม้กจะใช�ช�อื ที�คล่�ายก้น เช่น บล่็อกเชน Binance Smart Chain (BSC) เร์ียกว่า BEP-20 บล่็อกเชน TRON เร์ียกว่า TRC-20 หร์ือเร์ียกทบ้ ศ้พิท์ไปเล่ยเนื�องจากผู้้�ใชงาน� ส่วนมาก ติิดปากก้บคำนี�แล่�ว ติาร์างท่� 2 ความแติกติ่างร์ะหว่างมาติร์ฐานโทเคน มาตรฐาน ERC-20 ERC-721 ERC-1155 � ลักษณิะของ ต่ัวเลขท่ส�มู�รถึ ขอมู้ ูลอสระ เิ ชนำ่ เปนำต่็ ัว ผู้สมูผู้ส�นำ ส�มู�รถึ หนำ่วยขอมู้ ูล กำ�หนำด้ทังปรมู�ณิิ อกษร หั รอเื ปนำ็ URL เก็บขอมู้ ูลอสระอิ ย่�ง � � และจดุ้ ทศนำิยมูได้้ ท่นำำ�ท�งไปสู่ขอมู้ ูล ERC-721 ได้้ โด้ยสร�้ ง � � � แต่่ละหนำ่วยส�มู�รถึใช้ ท่ถึกเู ก็บไวท้ ่อนำกื ็ได้้ ใหมู้ หล่ �ยหนำ่วยได้้ แทนำกันำได้้ (fungible) หนำ่วยขอมู้ ูลแต่่ละหนำ่วย หนำ่วยขอมู้ ูลแต่่ละหนำ่วย เปนำป็ จเจก ไั มูส่ �มู�รถึ ในำชดุ้ เด้่ยวกันำ แทนำกันำได้้ (non- ส�มู�รถึใชแท้ นำกันำได้้ fungible) เปนำ็ (semi-fungible) � มู�ต่รฐ�นำท่มูกใั ชใ้ นำก�ร โด้ยเก็บค่�เปนำต่็ ัวเลข สร�้ ง NFT ค่� gas ในำก�ร ค่�สร�้ ง smart ทกโทเคุ นำเปนำ็ หนำ่วย ค่�สร�้ ง smart � สร�้ งโทเคนำ contract จ�่ ยเพี่ยง ขอมู้ ูลอสระ เิ ปนำ็ ก�ร contract ท่จ�่ ยในำ � � เพีือใชง้ �นำ ครงเั ด้่ยวเนำืองจ�ก สร�้ ง smart contract แต่่ละครง สั �มู�รถึ � � โทเคนำเปนำต่็ ัวเลข ใหมู ่ ทำ�ใหค้ ่� gas สูง ใชง้ �นำกับโทเคนำได้้ หล�ยหนำ่วย ทำ�ใหค้ ่� gas ต่ำ�กว�่ โทเคนำ ERC-721 ต่ัวอย่�ง ต่ัวร�งวลไั มูระ่ บุเลข ต่ัวร�งวลระั บุเลข ต่ัวร�งวลระั บุเลข � � � เปรยบเ่ ท่ยบ มูป่ รมู�ณิต่ิ ัวมู�ก และแต่่ละเลขไมูซี่ �ำ กันำ และแต่่ละเลขไมูซี่ �ำ กันำ � � � � ก็แลกของได้้มู�ก หนำึงเลขมูเพี่ ่ยงหนำึงใบ แต่่ต่ัวท่มู่เลขเด้่ยวกันำ � เท่�นำันำ ส�มู�รถึมูได้่ ้หล�ยใบ �

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 123 ติาร์างท่� 2 (ติ่อ) มาตรฐาน ERC-20 ERC-721 ERC-1155 ต่ัวอย่�งก�ร หล�กหล�ย ต่ังแต่่ต่ัว • ง�นำศิลปะด้ิจทิ ัล • ง�นำศิลปะด้ิจทิ ัล � � � นำำ�มู�ใชง้ �นำ แลกของ ใบแสด้ง • Domain name ท่เปนำช็ ดุ้ หลักฐ�นำในำก�รรบฝั �ก system (DNS) • สินำค้�ในำเกมูออนำไลนำ์ � � ไปจนำถึึงหลักทรพียั ์ เพีือทำ�ใหบ้ ญั ช ่ ท่ต่้องก�รใหมู้ ่ � ทังนำ่ ก�รใชง้ �นำไมู่ 42 หลัก จด้จ�และำ หล�ยชนำิ � � � � จ�เำ ปนำต่็ อง้ มูก่ �รซีอขื �ย ใชง้ �นำได้้ง�่ ยขนำึ • ต่ัวแสด้งสิทธใิ นำก�ร � � � � มู�เก่ยวของ้ ก็ได้้ เชนำ่ • หลักฐ�นำในำก�ร เข�ร้ ว่ มูกิจกรรมูท่ � ก�รส่งโทเคนำแสด้ง รบฝั �กท่ต่้องก�ร ไมูต่่ ้องมูคว่ �มู สิทธใิ นำก�รลงคะแนำนำ คว�มูแต่กต่่�ง แต่กต่่�งในำแต่่ละใบ � เส่ยงใหผู้้ ู้มูส่ ิทธใิ ช ้ � โด้ยผูู้้จด้ั ก�รเลือกต่ัง � 3.5 การระดีมทุุนดี้วยบัล็อกเชนและความทุ้าทุาย ในการกำาหนดีนิยามสินทุรัพย์ดีิจิทุัล การ์ร์ะดมทุนดวยบ� ล่็อกเชนสามาร์ถ้ทำได�ดวยก� าร์ขีายหน่วยขีอ� ม้ล่ ที�เป็นติวเ้ ล่ขีเพิ�อเื ป็นหล่กฐานในก้ าร์ล่งทุน แล่กกบคำ้ ม�น้ ส้ญ่ญ่าว่าในอนาคติ จะให�ผู้ล่ปร์ะโยชน ์ ไมว่ ่าจะเป็นสินคา� บร์ิการ์ ดอกเบี�ย กำไร์ เนื�องจากบล่็อกเชน ทำให�หน่วยขี�อม้ล่สามาร์ถ้โอนร์ะหว่างก้นได�โดยง่ายอย้่แล่�ว จ้งทำให�ขีาย หล่้กฐานในการ์ล่งทุนติ่อได�โดยง่าย ขีอแค่เพิียงมีหน่วยขี�อม้ล่นี�อย้่ในบ้ญ่ชี ก็สามาร์ถ้เป็นหล่้กฐานสำค้ญ่ในการ์ร์้บผู้ล่ปร์ะโยชน์ได�แล่�ว ท้�งนี� ท้�ง native coin แล่ะโทเคน ERC-20 ติ่างก็เป็นหน่วยขี�อม้ล่ ที�เป็นติ้วเล่ขี แติ่โทเคน ERC-20 สร์�างได�ง่าย ขีอเพิียงแค่จ่ายค่า gas ติาม เงื�อนไขีขีองบล่็อกเชน แติ่หากติองก� าร์ใช� native coin ที�เป็นการ์สร์างบ� ล่็อกเชน ขี้�นมาใหม่แล่ะเพิิ�มขี้�นไดจ� ากการ์ขีุดไม่ใช่การ์สร์าง� จะมีความยงยากกุ่ ว่ามาก เช่น ติ�องช้กชวนโหนดมาเขี�าร์่วมด้แล่ร์ะบบ มาติร์ฐานโทเคน ERC-20 ที�ถ้้ก เสนอในเดือนพิฤศจิกายนปี 2015 จ้งถ้ือเป็นจุดเปล่�ยนี ขีองการ์ร์ะดมทุน ด�วยโทเคน อีกท้�งการ์นำโทเคนมาใช�ปร์ะกอบก้บชุดคำส้�งอื�นๆ ในบล่็อกเชน ก็สามาร์ถ้ทำให�เชื�อในคำม้�นส้ญ่ญ่าติ่างๆ ขีองผู้้�ร์ะดมทุนได�มากขี้�นด�วย

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 124 การ์เสนอขีายเหร์ยี ญ่แล่ะโทเคนติอ่ ปร์ะชาชนในคร์ง้� แร์กมก้ ใชค� ำวา่ initial coin offering (ICO) คล่�ายก้บการ์เสนอขีายหุ�นสาม้ญ่คร์้�งแร์ก (initial public offering หร์ือ IPO) ซ้�งเมื�อผู้ซ้� ื�อทำการ์จองแล่ะชำร์ะเงินใหผู้� ขี้� ายติามเงื�อนไขีแล่ว� ผู้้�ขีายซ�งเ้ ป็นเจ�าขีองบ้ญ่ชีในบล่็อกเชนที�สร์�างโทเคนน้�นขี้�นก็จะโอนหน่วย ขี�อม้ล่มาย้งบ้ญ่ชีขีองผู้้�ซื�อ อย่างไร์ก็ติาม คำว่า “ร์ะดมทุน” ในบร์ิบทขีองร์ะบบการ์เงินม้กมี ความหมายที�ค่อนขี�างเจาะจงแล่ะเขี�มงวด ด�วยบทเร์ียนขีอง Wall Street Crash ในปี 1929 ในกล่่องที� 2 ทำให�คำม้�นส้ญ่ญ่าติ่างๆ ร์ะหว่างผู้้�ร์ะดมทุน แล่ะน้กล่งทุนมีขี�อผู้้กม้ดทางกฎหมาย อีกท้�งติ�องอย้่ภายใติ�กร์อบกติิกา มากมาย โดยเฉพิาะหากติองก� าร์ใชคำ� ว่า “เงินฝาก” หร์ือ “หล่กท้ ร์้พิย์” ซ้�งการ์ พิสิ จ้น์เพิียงแค่ความเป็นเจา� ขีองหน่วยขีอ� ม้ล่ในบล่็อกเชนหร์ือการ์กำหนดสิทธ�ิ บางอย่างโดยอ้ติโนม้ติิผู้่าน smart contract อาจไม่ได�ให�ความม้�นใจในฐานะ การ์ร์ะดมทุนเมื�อเปร์ียบเทียบก้บทางเล่ือกในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นได� ทำให� หน่วยขี�อม้ล่ที�เป็นได�ท้�ง native coin แล่ะโทเคนน้�นจะเป็น “เงิน” หล่้กทร์้พิย์ หร์ือบ้ติร์กำน้ล่ หร์ือไม่ได�เป็นอะไร์เล่ยก็ได� แล่ะย้งสามาร์ถ้กำหนดให� คุณิสมบ้ติิเปล่ี�ยนไปมาได�แล่�วแติ่การ์นำไปใช�งาน เนื�องจากย้งไม่มีมาติร์ฐาน เพิื�อกำหนดคุณิสมบ้ติิเหมือนติ้วเล่ขีในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น ในช่วงแร์กขีองการ์นำหน่วยขีอ� ม้ล่มาใชงาน� น้�นยงเ้ ป็นช่วงทย�ี งไ้ มม่ ี ความชดเจน้ นก้ แติ่สำนกงาน้ ก.ล่.ติ. ก็ได�มีการ์ร์่าง พิร์ก. การ์ปร์ะกอบธร์กุ ิจ สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ พิ.ศ. 2561 ขี้�นเพิื�อให�สามาร์ถ้ดำเนินงานได� แล่ะเร์ียกหน่วย ขีอ� ม้ล่อิเล่็กทร์อนิกส์ในบล่็อกเชนโดยร์วมว่า “สินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่” (digital asset) ซ้�งได�จำแนกไว�เป็นสามปร์ะเภท ได�แก่ 1. คริปโทเคอร์เรนุซีี (Cryptocurrency) เป็นหน่วยขี�อม้ล่ อิเล่็กทร์อนิกสซ์ ้�งถ้กส้ ร์าง� ขี้�นบนร์ะบบหร์ือเคร์ือขี่ายอิเล่็กทร์อนิกส์โดยมีความ ปร์ะสงค์ที�จะใช�เป็นสื�อกล่างในการ์แล่กเปล่ี�ยนเพิื�อให�ได�มาซ้�งสินค�า บร์ิการ์ หร์ือสิทธิอื�นใด หร์ือแล่กเปล่ี�ยนร์ะหว่างสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ 2. โทเคนุดิจิิทัลเพื�อการใช้ประโยชนุ์ (Utility Token) ถ้้กสร์�างขี้�น เพิื�อกําหนดสิทธิในการ์ได�มาซ�ง้ สินค�าหร์ือบร์ิการ์หร์ือสิทธิอื�นใดท�เฉี พิาะ เจาะจง

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 125 3. โทเคนุดิจิิทัลเพื�อการลงทุนุ (Investment Token) ถ้้กสร์�างขี้�น เพิื�อกำหนดสิทธิในการ์ร์่วมล่งทุนในโคร์งการ์หร์ือกิจการ์ใดๆ ด�วยนิยามน�ี ติ้วอย่างขีองคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีที�ม้กพิ้ดถ้้งก้นคือ บติิ คอยน ์ แล่ะ Ether แล่ะเมื�อนิยามกล่่าวถ้ง้ ความเป็นสื�อกล่างในการ์แล่กเปล่ี�ยน stablecoin ติ่างๆ (ซ้�งคล่�ายเงินมาก) ก็ถ้ือว่าอย้่ในหมวดนี�ด�วย ส่วน utility token น้�น สาร์ะสำค้ญ่อย้่ที�การ์เจาะจงสิทธิ�ในการ์ได�มาซ้�งสินค�าแล่ะบร์ิการ์ ทำให�มีล่้กษณิะเหมือนบ้ติร์กำน้ล่หร์ือการ์สะสมไมล่์ ท้�งนี� แม�ว่าความติ้�งใจขีองคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีภายใติ�นิยามนี�คือเป็น สื�อการ์ในการ์แล่กเปล่�ยนี แติ่การ์ร์้บชำร์ะหน�ีในฐานะเงินติร์าติามกฎหมาย (legal tender) ติาม พิร์บ. เงินติร์า พิ.ศ. 2501 เป็นคนล่ะส่วนกน้ จากการ์สำร์วจ ขีองสำน้กงานคณิะกร์ร์มการ์กฤษฎีกา (2564) มีเพิียงปร์ะเทศเอล่ซ้ล่วาดอร์์ เท่าน้�นท�ีได�ผู้่านร์่างกฎหมายร์บ้ ร์องใหค� ร์ิปโทเคอร์์เร์นซีสกล่บุ ติิ คอยน์เป็นเงิน ที�สามาร์ถ้ชำร์ะหนไ�ี ด� ติามกฎหมายเป็นปร์ะเทศแร์กขีองโล่ก ทำใหก� าร์แล่กเปล่�ยนี อาจพิิจาร์ณิาเป็นการ์ barter ด�วยสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่มากกว่าชำร์ะ แติ่ในพิฤติิน้ยแล่�วยากที�จะแยกปร์ะเภทขีองหน่วยขี�อม้ล่ออกมา อย่างช้ดเจนแบบน้�น สมมุติิว่ามีผู้้�ปร์ะกอบการ์สร์�างหน่วยขี�อม้ล่ขี้�นมาเพิื�อ เป็นส่วนล่ดในการ์ใช�งานที�เจาะจง จ้งสามาร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็น utility token ได� แติ่หน่วยขีอ� มล่น้ ้�นเป็น native coin ขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะท�สี ร์า� งขี้�นมาใหม่ ทำให�ติ�องใช�หน่วยขี�อม้ล่น้�นในการ์จ่ายค่า gas แล่ะหากมีการ์ร์้บชำร์ะก้น อย่างกว�างขีวาง ก็ทำให�พิิจาร์ณิาเป็นคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีได�เช่นก้น ในขีณิะที� โทเคน ERC-20 ที�สร์าง� ขี้�นมาเพิื�อชำร์ะเช่น stablecoin ก็เป็นคร์ิปโทเคอร์์เร์นซี เหมือนก้น แติ่เนื�องจากกร์ะบวนการ์สร์�างแล่ะบทบาทขีอง native coin แล่ะ โทเคน ERC-20 แติกติ่างก้นจ้งอาจมีผู้ล่ติ่อการ์ใช�งานได� ผู้้�ใช�งานจ้งควร์ ติร์ะหน้กถ้้งความแติกติ่างนี�ด�วย ส่วน investment token น้�น สาร์ะสำค้ญ่คือเพิื�อให�ร์่วมล่งทุนใน โคร์งการ์หร์ือกิจการ์ใดๆ แบบ project-based financing ซ�งอ้ าจไม่เหมือนการ์ ร์ะดมทุนซ้�งผู้ก้ พิน้ กนใน้ ร์ะดบ้ นิติบิ ุคคล่เสียทีเดียว หากโคร์งการ์น้�นเกิดความ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 126 เสียหาย ผู้้�ล่งทุนก็ไม่สามาร์ถ้ทวงถ้ามความร์้บผู้ิดชอบได�เติ็มที�น้กเพิร์าะไม่ ถ้ือว่าเป็นหล่้กทร์้พิย์ ไม่ได�เป็นสิทธิ�ในนิติิบุคคล่ผู้้�ปร์ะกอบการ์ ผู้้�ร์ะดมทุนบางร์ายอาจมีความปร์ะสงค์จะให�สิทธิ�น้กล่งทุนเสมือน การ์เสนอขีายหล่้กทร์้พิย์โดยใช�บล่็อกเชนเป็นการ์เก็บขี�อม้ล่หน่วยล่งทุน (ซ้�งการ์ใช�วิธีน�ีมีขี้�นติอนการ์ส่งมอบแล่ะชำร์ะร์าคาติ่างจากหล่้กทร์้พิย์ท้�วไป ทติี� อง� พิ้�งพิาศน้ ยร์์ บฝากห้ ล่กท้ ร์้พิย์เนื�องจากขีอ� ม้ล่หล่กฐานคว้ ามเป็นเจา� ขีอง สามาร์ถ้ปร์ากฏอย้่ในบล่็อกเชนทติร์ี� วจสอบเองไดเ� ล่ย แล่ะสามาร์ถ้ซื�อขีายกน้ ไดเอง� ร์ะหว่างบ้ญ่ชีในบล่็อกเชนโดยไมติ่ อง� พิ้�งพิานายหนา� คาห� ล่กท้ ร์้พิย์หร์ือ ศน้ ยซ์ ื�อขีายหล่กท้ ร์้พิย ์ ทำให�ล่ดขี้�นติอนติ่างๆ ได�จงอ้ าจมีผู้้�พิิจาร์ณิาเล่ือกวธิ นี ี� ในการ์ร์ะดมทุน) แติ่หากให�สิทธิ�คล่�ายหล่้กทร์้พิย์แติ่ไม่ได�ผู้่านกร์ะบวนการ์ ติ่างๆ เสมือนหล่้กทร์้พิย์ ก็จะเกิดความล่้กล่้�นได� นภนวล่พิร์ร์ณิ ภวส้นติ์ (2563) ได�แสดงความเห็นว่าการ์เสนอขีาย ICO ทม�ี สี นิ ทร์พิ้ ย ์ เชน่ อสง้ หาร์มิ ทร์พิ้ ยห์ ร์อื บญ่้ ชล่ี ก้ หนหี� นนุ หล่ง้ ทำใหค� ล่า� ย กบกองท้ ร์ส้ ติ์เพิื�อการ์ล่งทุนในอสงหา้ ร์ิมทร์้พิย ์ (REIT) แล่ะหุ�นก้�จากการ์แปล่ง สินทร์้พิย์เป็นหล่กท้ ร์้พิย ์ (securitized bond) แนวทางการ์กำกบ้ ดแ้ ล่สินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่ปร์ะเภทนี�จ้งควร์สอดคล่�องก้บ พิร์บ. หล่้กทร์้พิย์แล่ะติล่าดหล่้กทร์้พิย์ พิ.ศ. 2535 เพิื�อไม่ให�เกิดความเหล่�อมื ล่�ำในกฎเกณิฑ์์แล่ะการ์กำก้บด้แล่ (regulatory arbitrage) ซ�งค้ ล่าย� กบแน้ วทางขีองสำนกงาน้ ก.ล่.ติ. สหร์ฐอเม้ ร์ิกา ติามที�ปร์ะธาน ก.ล่.ติ. Jay Clayton ได�กล่่าวไว�ในปี 201745 ในช่วงท �ี พิร์ก. การ์ปร์ะกอบธร์กุ ิจสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ พิ.ศ. 2561 ออกมา การ์ใช�งานหน่วยขี�อม้ล่ม้กเป็นร์้ปแบบ fungible token แติ่ปัจจุบ้นการ์ใช�งาน non-fungible token (NFT) มีแพิร์่หล่ายขี้�น ท้�งใช�ในการ์แสดงความเป็น เจ�าขีองงานศิล่ปะ ขีองสะสม ไปจนถ้้งโทเคนร์้บฝากชนิดร์ะบุขี�อม้ล่จำเพิาะ ที�ออกโดย DeFi protocol (บทที� 4.3 จะอธิบายบทบาทขีองโทเคนในการ์ ทำงานขีอง DeFi protocol) ทำให�การ์จ้ดปร์ะเภทยิ�งมีความซ้บซ�อนมากขี้�น 45 Jay Clayton, “Statement on Cryptocurrencies and Initial Coin Offerings”, U.S. Securities and Exchange Commission, 11 December 2017, https://www.sec.gov/news/public-state- ment/statement-clayton-2017-12-11.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 127 ชื�อทมี� กใ้ ชเ� ร์ียกหน่วยขีอ� ม้ล่ในปัจจบุ น้ มีหล่ากหล่าย เช่น สำนกงาน้ ก.ล่.ติ. สหร์้ฐอเมร์ิกา แล่ะธนาคาร์เพิื�อการ์ชำร์ะหนี�ร์ะหว่างปร์ะเทศ (BIS) เร์ียกว่าสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ (digital asset) ธนาคาร์แห่งปร์ะเทศอ้งกฤษ (Bank of England) แล่ะกองทุนการ์เงินร์ะหว่างปร์ะเทศ (IMF) เร์ียกว่าสินทร์้พิย์ คร์ิปโท (cryptoasset) ส�อื มก้ เร์ียกว่าคร์ิปโทเคอร์์เร์นซ ี ส่วนปร์ะชาชนมก้ เร์ียก ติิดปากส้�นๆ ว่าคร์ิปโติ สะท�อนถ้้งความหล่ากหล่ายในมุมมอง ท้�งเทคโนโล่ยี ที�อย้่เบ�องหื ล่้ง ท้�งความคาดหว้งว่าจะเป็นสกุล่เงินหร์ือสินทร์้พิย์ ไปจนถ้้ง ความคุ�นชินด�วย จะเห็นไดว� ่าการ์จดห้ มวดหมขี้่ องสินทร์พิย้ ด์ จิ ทิ ล่ย้ ง้ มีความทา� ทาย อย้่มาก เนื�องจากหน่วยขี�อม้ล่ท�เี ป็นติ้วเล่ขีสามาร์ถ้ใช�งานได�หล่ากหล่าย ร์ปแบบมากทำใ้ หห� น่วยขีอ� ม้ล่น้�นเป็นไดห� ล่ายอย่างในคร์าวเดียวกน้ ย�งไปกิ ว่านี� โทเคนอย้่ในบล่็อกเชนซ้�งเป็นฐานขี�อม้ล่เดียวก้น เปร์ียบเสมือนการ์มีบ้ญ่ชีที� สามาร์ถ้ถ้ือได�ท้�งสกุล่เงิน (ท้�งไทยแล่ะติ่างปร์ะเทศ) หุ�นสาม้ญ่ ติร์าสาร์หนี� ไปจนถ้ง้ ขีองสะสมดจิ ทิ ้ล่ในบ้ญ่ชีเดียวกน้ แล่ะยงสามา้ ร์ถ้ซ�อื ขีายไดในส� ถ้านท� ี เดียวกน้ อีกดวย� ซ้�งอาจก่อใหเ� กิดความสบสน้ ร์ะหว่างสิทธพิิ� ง้ มีในหน่วยขีอ� ม้ล่ อิเล่็กทร์อนิกส์แติ่ล่ะปร์ะเภทท�สามาี ร์ถ้ถ้้กแล่กเปล่�ยนไปมาไี ด�อย่างง่ายแล่ะ อิสร์ะ นอกจากนยี� ง้ มีการ์ใชงานแบบ� ผู้สมผู้สานเพิื�อใหบ� ร์ิการ์ทมี� ีความซบ้ ซอน� ยิ�งขี้�นไปอีก ซ้�งหน้�งในการ์ใชงาน� คือการ์ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินโดยทไี� มติ่ อง� พิ้�งพิา คนหร์ือองค์กร์ในร์้ปแบบเดิมท�ีคุ�นเคยก้น แล่ะเม�อใื ห�บร์ิการ์ทางการ์เงินได � ก็หมายความว่าสามาร์ถ้สร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์เงินทมี� คี ณิุ สมบติ้ ิใกล่เ� คียงกบ้ เงินได�ดวย� ซ�งบท้ ท �ี 4 จะฉายภาพิใหผู้� อ้� ่านเห็นถ้ง้ ร์ะบบการ์เงินแบบกร์ะจายศน้ ย์ (Decentralized Finance) ที�ทำงานผู้่านบล่็อกเชน โดยบางการ์ทำงานมีการ์ สร์�างโทเคนท�ีคุณิสมบ้ติิคล่�ายเงินมาก ซ�งอ้ าจพิิจาร์ณิาเป็นอีกร์้ปแบบหน�ง้ ขีอง Future of Money ได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 128 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 129 - บัล็อกเชนและ DeFi protocol ทุำาให้ สร้างิสินทุรัพย์ทุางิการเงิินระหว่างิกันไดี้ งิ่ายข้น ไม่ว่าจะเปั็นการสร้างิโทุเคนรับั � ฝากหร่อโทุเคนรางิวัล แต่ราคาของิ สินทุรัพย์ดีิจิทุัลเหล่านีมักมีความ � ผิันผิวนสูงิเม่อเทุียบักับัสกุลเงิินทุีใช้งิาน � � ในระบับัเศรษฐกิจ...

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 130 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 131 บั ทุ ทุี 4 � เทุคโนโยลีบัล็อกเชน และระบับัการเงิิน แบับักระจายศูนย์ (Decentralized Finance) - เมื�อโทเคนสามาร์ถ้แทนค่าขี�อม้ล่ท�เี ป็นติ้วเล่ขีได� การ์นำโทเคน มาใช�งานทางการ์เงินจ้งเป็นเร์�องื ท�เี กิดขี้�นได�ไม่ยาก บล่็อกเชนท�สามาี ร์ถ้ เขีียน smart contract ได�สามาร์ถ้ร์ะบุสมการ์คณิิติศาสติร์์เพิื�อปร์ะมวล่ผู้ล่ การ์เปล่ี�ยนแปล่งให�ผู้ล่ล่้พิธ์ออกมาเสมือนการ์ร์บบ้ ร์ิการ์ในร์ะบบการ์เงินไดโดย� อ้ติโนม้ติิโดยไม่ติ�องพิ้�งพิา trusted third party ปร์ะกอบก้บยุคดิจิท้ล่มีขี�อม้ล่ หล่ากหล่ายมากขี้�น ขี�อม้ล่ที�เคยเป็น soft information ก็สามาร์ถ้กล่ายเป็น hard information ได� แล่ะ hard information ที�มีก็ยิ�งสะดวกติ่อการ์ใช�งาน มากกว่าเดิมเมื�อนำมาใช�ก้บ smart contract บทนี�จะชวนผู้้�อ่านพิิจาร์ณิาว่า decentralization หมายความว่า อย่างไร์ หากกร์ะจายศน้ ยติร์์ งขีาม� กบ้ ร์วมศน้ ย ์ การ์กร์ะจายศน้ ย์ในบร์ิบทขีอง

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 132 การ์ร์้บบร์ิการ์ทางการ์เงินแล่ะเทคโนโล่ยีการ์เก็บขี�อม้ล่ที�อย้่เบื�องหล่้งมีมิติิ ใดบ�าง แล่ะจะอธิบายการ์นำโทเคนมาใช�งานเพิื�อบร์ิหาร์จ้ดการ์องค์กร์ใน ร์้ปแบบ decentralized autonomous organization (DAO) การ์ปร์ะกอบ ก้นขีองโทเคนเพิื�อให�บร์ิการ์ทางการ์เงินติ่างๆ ในร์้ปแบบ DeFi protocol ซ้�ง ทำงานด�วยการ์ฝากแล่ะแล่กเปล่ี�ยนโทเคนผู้่าน liquidity pool ทำให�ธุร์กร์ร์ม เป็น peer-to-pool มากกว่า peer-to-peer ซ้�งกล่ไกคณิิติศาสติร์์นี�สามาร์ถ้ นำมาสร์�างแล่ะร์้กษาร์าคาขีอง stablecoin ทีท� ำงานอย้่บนบล่อ็ กเชนได�อยา่ ง เบ็ดเสร์็จ เมื�อส้งคมแล่ะเทคโนโล่ยีเปล่�ยนไปี ในยุคดิจิท้ล่ ร์้ปแบบการ์ทำ ธุร์กิจก็เปล่ี�ยนไปด�วย การ์มี metaverse แล่ะโล่กเสมือนหมายถ้้งการ์มีร์ะบบ เศร์ษฐกิจขีองโล่กเสมือน ซ้�งการ์จ้ดเก็บขี�อม้ล่ทางเศร์ษฐกิจด�วยบล่็อกเชน ทำใหขี� อ� มล่้ มอี สิ ร์ะมากขีน้� ไมอ่ ยจ้่ ำกด้ อยภ้่ ายในร์ว้� ขีองผู้ใ้� หบ� ร์กิ าร์ ทำใหโ� ทเคน ในโล่กเสมือนติ่างๆ สามาร์ถ้เชื�อมโยงก้นได�ง่าย (composability) แติ่ความ เชื�อมโยงขีองโทเคนในบร์ิบทขีอง DeFi protocol ที�ม้กพิ้�งพิาโทเคนร์้บฝาก (depository token) ที�เป็นหนี�สินร์ะหว่างก้นอาจทำให�เกิดสถ้านการ์ณิ์คล่�าย bank run ได� แล่ะความสามาร์ถ้ในการ์ก่อหนี�ใน DeFi อาจนำมาซ้�ง systemic risk ที�สามาร์ถ้ลุ่กล่าม (contagion) ได�เช่นก้น ซ้�งเป็น 4.1 Decentralization หมายความว่าอย่างิไร ความสามาร์ถ้ในการ์ทำธร์ุ กร์ร์มร์ะหว่างกนไ้ ดโดยไ� มติ่ อง� พิ้�งติวก้ ล่าง แล่ะไม่ติ�องร์้�จ้กหร์ือเชื�อใจก้น (trustless exchange) ทำให�เป็นที�มาขีองคำว่า ร์ะบบการ์เงินแบบกร์ะจายศ้นย์ (Decentralized Finance) หร์ือที�ม้กเร์ียกก้น โดยย่อว่า DeFi ซ้�งการ์โอนหน่วยขี�อม้ล่ร์ะหว่างก้นได�ทำให�ได�ผู้ล่ล่้พิธ์เสมือน โอนเงินร์ะหว่างก้นได�ท้นที แติ่แม�ว่าแติ่ล่ะบ้ญ่ชีจะสามาร์ถ้เชื�อมติ่อก้นได� โดยติร์งน้�น แติ่การ์จ้บค้่ (matching) ร์ะหว่างผู้้�ติ�องการ์แล่กเปล่ี�ยนในกร์ณิีที� ไม่ได�เป็นการ์โอนแบบเจาะจงก็เป็นเร์ื�องที�ไม่ค่อยสะดวกน้กหากติ่างฝ่ายติ่าง ไม่ปร์ะสงค์จะเปิดเผู้ยติ้วติน อีกท้�งการ์เช�ือมโยงก้บร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นก็

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 133 เป็นเร์�องสำื ค้ญ่ หากผู้้�ร์้บไม่ติ�องการ์จะถ้ือหน่วยขี�อม้ล่น้�นแติ่ติ�องการ์ได�ร์้บ เงินบาท ก็จำเป็นจะติ�องหาผู้้�ร์้บซ�อหื น่วยขี�อม้ล่เป็นเงินบาทอีกที จ้งมีผู้้�ให� บร์ิการ์ท�อี ำนวยความสะดวก เช่น ผู้ค้� า� สินทร์้พิยด์ จิ ทิ ล่ ้ (Digital Asset Dealer) นายหน�าซื�อขีายสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ (Digital Asset Broker) หร์ือ ศ้นย์ซื�อขีาย สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ (Digital Asset Exchange) ที�ช่วยจ้บค้่ร์ะหว่างผู้้�ใช�งานแล่ะ เชื�อมโยงกบ้ บ้ญ่ชีธนาคาร์ไดค� ล่าย� กบ้ ติล่าดหล่กท้ ร์้พิย ์ การ์เป็นสะพิานเชื�อมโยง ฐานขี�อม้ล่ขีองร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้นก้บบ้ญ่ชีแล่ะหน่วยขี�อม้ล่ในบล่็อกเชน จ้งทำให�ผู้้�บร์ิการ์กลุ่่มนี�ม้กถ้้กเร์ียกว่า on-ramp ส้่โล่กสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ คำว่า decentralization เป็นคำที�มีความหมายแติกติ่างก้นสำหร์้บ ผู้้�ใชงานแ� ติล่่ ะคน นิยามสำหร์บบางก้ ล่มอุ่ าจมองว่า การ์ซ�อื ขีายสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ ติ�องเก็บอย้่ในบล่็อกเชนผู้่านบ้ญ่ชีที�สร์�างด�วย private key ขีองตินเท่าน้�น จงจะ้ ถ้ือว่าหน่วยขีอ� ม้ล่สินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่น้�น decentralized แติ่หากซื�อขีายผู้่าน ศ้นย์ซื�อขีายสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�มีการ์ KYC แล่ะเป็นผู้้�ถ้ือสินทร์้พิย์แทนผู้่าน บ้ญ่ชีที�เก็บขี�อม้ล่โดยศ้นย์ซื�อขีาย ไม่ได�ถ้ือในบ้ญ่ชี private key จะถ้ือว่าไม่ decentralized มีคำกล่่าวว่า “not your keys, not your coins” หมายความว่า หากสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่น้�นไม่ได�ถ้ือในบ้ญ่ชีที�สร์�างด�วย private key ขีองติน ไม่ได�เก็บใน non-custodial wallet ก็ไม่ถ้ือว่าเป็นสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ขีองเร์าจร์ิง เนื�องจากในความเป็นจร์ิงแล่�วผู้้�ท�ีมีสิทธ�ิในการ์เปล่�ยนแปี ล่งขี�อม้ล่สินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่น้�นคือศ้นย์ซื�อขีายสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�เป็นผู้้�ด้แล่บ้ญ่ชี คำส้�งซื�อขีายแล่ะ ธุร์กร์ร์มติ่างๆ ท�เี กิดขี้�นไม่ได�ปร์ากฏอย้่บนบล่อ็ กเชน ปร์ะชาชนไมส่ ามาร์ถ้ มองเห็นธุร์กร์ร์มท้�งหมดที�เกิดขี้�นได� ไม่แติกติ่างจากการ์ทำงานขีองร์ะบบ การ์เงินปัจจุบ้น ก็อาจมีมุมมองนี�ได� แติ่อย่างไร์กติ็ าม กฎกติิกาแล่ะการ์กำกบ้ ดแ้ ล่ทำใหผู้� ด้� แ้ ล่ฐานขีอ� ม้ล่ ที�ไม่ว่าจะเป็นธนาคาร์พิาณิิชย์ บร์ิษ้ทหล่้กทร์้พิย์ หร์ือศ้นย์ซื�อขีายสินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่ ติ่างก็ไม่แก�ไขีขี�อม้ล่โดยพิล่การ์เพิร์าะเกร์งกล่้วผู้ล่ที�จะติามมา คล่�าย ติวอ้ ย่างขีอง free banking ท �ี Gorton (1999) ได�วิเคร์าะห์ไว�ว่าการ์จด้ ร์ะเบียบ โดยกล่ไกติล่าดเป็นสิ�งที�สร์�างความร์้บผู้ิดชอบให�ผู้้�ให�บร์ิการ์ได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 134 คำว่า decentralization สำหร์้บบางกลุ่่ม อาจหมายถ้้งการ์กล่ไก การ์ทำงานขีองบล่็อกเชนที�เก็บสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่น้�นไว� แม�ว่าจะอย้่ในบ้ญ่ชีที� สร์�างด�วย private key แติ่หากบล่็อกเชนน้�นถ้้กออกแบบให�การ์ทำงาน เช่น consensus protocol ที�อยภ้่ ายใติ�อิทธพิล่ขีิ องอำนาจทางเศร์ษฐกิจ (economic power) มีผู้ท้� มี�ีบทบาทติ่อการ์กำหนดทิศทางขีองบล่็อกเชน หร์ือแมแ� ติม่ สี ิทธิ� ในการ์สร์�างบล่็อกแล่ะกำหนดธุร์กร์ร์มที�จะบ้นท้กล่งในบล่็อกเพิร์าะควบคุม โหนดไดมาก� พิอ (economic majority) ทำใหบทบาทก� าร์เป็นผู้้�สร์างบ� ล่็อกแล่ะ เป็นพิยานขีองโหนดไม่ไดมาจ� ากโชคอีกติ่อไป หร์ือคณิุ สมบติ้ ขีิ องคอมพิิวเติอร์์ ที�จะสามาร์ถ้มาร์่วมเป็นโหนดไม่ได�เปิดกว�างให�ปร์ะชาชนสามาร์ถ้เขี�าร์่วม เป็นโหนดได�อย่างอิสร์ะ บล่็อกเชนน้�นแม�จะเป็นสาธาร์ณิะก็อาจไม่ถ้้กมองว่า decentralized ได� ซ้�ง Auer แล่ะคณิะ (2021) ได�วิเคร์าะห์ร์ายล่ะเอียดเร์ื�อง decentralization ขีองบล่็อกเชนแติ่ล่ะปร์ะเภทในบร์ิบทขีองการ์เงิน 4.2 Decentralized Autonomous Organization (DAO) ความสามาร์ถ้ในการ์เช�อมโยงื ก้บบ้ญ่ชีธนาคาร์ในร์ะบบการ์เงิน ปัจจุบ้นอาจไม่ใช่เร์�องสำื ค้ญ่หากพิ้งพิอใจก้บการ์ใช�งานหน่วยขี�อม้ล่ใน บล่็อกเชนด�วยการ์โอนร์ะหว่างก้น แติ่อย่างที�ได�เห็นในบทที� 2.1 บร์ิการ์ทาง การ์เงินไม่ได�มีเพิียงร์้บด้แล่หร์ือร์้บชำร์ะแล่ะแล่กเปล่ี�ยนเท่าน้�น แติ่ย้งมีการ์ จดส้ ร์ร์เงินทุนแล่ะร์ะดมทุนอีกดวย� ทำให�มีความจำเป็นที�จะติอง� มร์ี ปแบบก้ าร์ ให�บร์ิการ์อื�นๆ ที�ไม่จำเป็นติ�องพิ้�งพิา trusted third party ซ้�งม้กเร์ียกร์วมก้น ว่า DeFi ร์ายงานขีอง Krungsri Research โดย ชุติิภา คล่้งจติุร์เวทย์ แล่ะ พิิมพิ์นาร์า หิร์้ญ่กสิ (2564) ได�กล่่าวถ้้งคร์ิปโทเคอร์์เร์นซี เช่น บิติคอยน์ ว่าเป็นร์ะล่อกแร์กขีอง DeFi ส่วนร์ะล่อกที�สองคือการ์เกิดขี้�นขีอง decen- tralized autonomous organization (DAO) ซ้�งเป็น “องค์กร์” ที�เกิดขี้�นผู้่าน smart contract ที�ได�นำชุดคำส้�งติ่างๆ มาปร์ะกอบก้นเป็น protocol เพิื�อให� โทเคนสามาร์ถ้นำมาใช�งานเพิ�อบื ร์ร์ลุ่เป้าหมายทางการ์เงินติ่างๆ ได� เช่น การ์ร์้บฝาก การ์ก้� การ์จ่ายดอกเบี�ย การ์แล่กเปล่ี�ยน เป็นติ�น

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 135 แนวคิดเร์ื�อง DAO เกิดขี้�นเพิร์าะบล่็อกเชนสามาร์ถ้ทำใหออกเ� สียง ได�ด�วยการ์ใช�งาน smart contract ในร์้ปแบบโทเคน ในโล่กก้�งนิร์นามขีอง บล่็อกเชนท�ีแม�ว่าแติ่ล่ะคนจะไม่ร์้�จ้กก้นแติ่มีอุดมการ์ณิ์ร์่วมก้น ก็สามาร์ถ้ ร์่วมก้นออกความเห็นแล่ะติ้ดสินใจเกี�ยวก้บปร์ะเด็นติ่างๆ ผู้่านโทเคนได� ในปี 2014 Vitalik Buterin หน้�งในผู้้�ร์่วมก่อติ้�งบล่็อกเชน Ethereum ได�เขีียน blog ถ้งแน้ วคิดติ่างๆ ขีองการ์กร์ะจายศน้ ย ์(decentralization) เช่น decentralized application (DA ซ้�งในปัจจบุ น้ มกเ้ ร์ียกว่า dApp มากกว่า) แล่ะ decentralized autonomous organization (DAO) หร์ืออาจเร์ียกว่า “องค์กร์อิสร์ะกร์ะจาย ศ้นย์ก็ได�” แล่ะด�วยบร์ิบทขีองการ์ทำงานด�วย smart contract อาจกล่่าวว่า เป็นองค์กร์ “อ้ติโนม้ติิ” ด�วยก็ได� แม�ใน blog จะมีการ์กล่่าวถ้้งกล่ไกในการ์สร์�างฉ้นทามติิใน DAO อย้่บ�าง แติ่ Vitalik ให�ความสำค้ญ่ก้บการ์ที� DAO ควร์มีทุนเป็นขีองตินเอง (internal capital) เพิร์าะจะสามาร์ถ้นำไปใชส� นบส้ นุนกิจกร์ร์มติ่างๆ ได � อีกท้�ง ทุนน้�นยงสามา้ ร์ถ้เพิ�มิ ม้ล่ค่าไดเ� ม�อื DAO มอี ิทธพิล่ิ หร์ือได�ร์บคว้ ามนิยมมากขี้�น คล่�ายก้บหุ�นสาม้ญ่ในบร์ิษ้ท แติ่อย่างไร์ก็ติาม เนื�อหาขีอง blog แสดงให�เห็น ว่า Vitalik ไมค่ ่อยไดใ� หคว� ามสำค้ญ่กบ้ ร์ปแบบก้ าร์ก่อติ้�งนิติบิ ุคคล่ที�เป็นบร์ษิ ท้ (corporation) เท่าไร์น้ก แม�ว่า Vitalik จะกล่่าวว่า DAO ไม่จำเป็นติ�องแสวงหากำไร์แล่ะ บทบาทขีองการ์ถ้ือคร์องโทเคนใน DAO ก็ไม่จำเป็นติองเห� มือนกบ้ หุ�นสาม้ญ่ ก็ได� แติ่เม�อื บ้ญ่ชีในบล่็อกเชนสามาร์ถ้มีทุนขีองตินได� มีกล่ไกในการ์สร์�าง ฉ้นทามติิเพิื�อกำก้บด้แล่การ์บร์ิหาร์ขีองทุนได� ก็สามาร์ถ้เป็นการ์ดำเนินงาน ในร์้ปแบบองค์กร์เพิื�อปร์ะกอบธุร์กิจเช่นบร์ิการ์ทางการ์เงินได� แล่ะอาจเป็น ร์้ปแบบใหม่ขีองการ์บร์ิหาร์จ้ดการ์องค์กร์ได�ติามติ้วอย่างในกล่่องท�ี 11 การ์เกิดขี้�นขีอง DAO จ้งเป็นที�มาขีองการ์ร์ะล่อกที�สองขีอง DeFi ที�ทำให� สามาร์ถ้ให�บร์ิการ์หล่ากหล่ายขี้�นได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 136 กล่องท่� 11 DAO และร์ูปัแบบใหม่ของการ์บร์ิหาร์จัดีการ์องค์กร์ ติัวอย้่างแรกขีองการนำาแนวคิิด DAO มาใช้จัริงน่าจัะเป็น The DAO ที่้�ติั�งใน ติ้นปี 2016 โดย้เปิดให้ผู้้้ใช้งานซึ่ื�อโที่เคินขีอง The DAO ได้ด้วย้การส่ง Ether ไปแล่ะจัะได้ รับโที่เคินกล่ับมา โดย้องคิ์กรน้�จัะนำาทีุ่นไปสนับสนุนโปรเจั็กที่้�น่าสนใจัอ้กที่้ ที่ำาให้แนวที่างการ � ที่ำ างานม้คิวามคิล่้าย้กับกองทีุ่นร่วมล่งทีุ่น (venture capital fund) ซึ่ึงถือว่าเป็นร้ปแบบการ จัั ดติั�งองคิ์กรใหม่ที่้�น่าสนใจั Paul Vigna นักเขี้ย้นขีอง The Wall Street Journal เร้ย้ก The DAO ว่า “บริษัที่ที่้�ไร้นาย้” (chiefless company) เพิ่ราะไม่ม้ผู้้้บริหาร ผู้้้จััดการ แล่ะไม่ม้ คิณะกรรมการ แติ่จัะดำาเนินงานด้วย้การออกเส้ย้งผู้่าน smart contract ส่วน Seth Bannon กล่่าวว่า The DAO ถือเป็นกระบวนที่ัศน์ ใหม่ในการบริหารองคิ์กรเพิ่ราะที่ำาให้ม้คิวามโปร่งใส แบบสมบ้รณ์ ผู้้้ถือหุ้นม้อำานาจัเติ็มที่้� แล่ะม้ที่ั�งคิวามย้ืดหยุ้่นอย้่างไม่เคิย้ม้มาก่อนด้วย้การ จัั ดการอัติโนมัติิด้วย้ชุดคิำาสั�งคิอมพิ่ิวเติอร์ แติ่ก็ได้รับขี้อสังเกติจัาก ก.ล่.ติ. สหรัฐอเมริกา ว่าอาจัจัะเขี้าขี่าย้การเสนอขีาย้หล่ักที่รัพิ่ย้์ โดย้ไม่ได้รับอนุญาติ เมื�อพิ่ิจัารณาสอดคิล่้องกับนิย้ามสินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่ภาย้ใติ้ พิ่รก. การประกอบ ธุรกิจัสินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่ พิ่.ศ. 2561 ประเภที่โที่เคินดิจัิที่ัล่เพิ่�ือการล่งทีุ่นที่้�ติั�งใจัให้เป็น project-based financing มากกว่าหล่ักที่รัพิ่ย้์น�ัน ก็สอดคิล่้องกับสาระว่าร้ปแบบการรวม กลุ่่มกันในโล่กขีองบล่็อกเชนไม่ได้ม้คิวามจัำาเป็นที่้�จัะติ้องจััดติั�งเป็นนิติิบุคิคิล่เล่ย้ “องคิ์กร” นั� นก็สามารถดำาเนินการได้ แติ่หากติ้องการจััดติั�งเป็นนิติิบุคิคิล่ ก็ย้่อมติ้องม้คิวามรับผู้ิดชอบ ในฐานะนิติิบุคิคิล่ด้วย้ ที่ำาให้คิำาว่า “หล่ักที่รัพิ่ย้์ ” จัึงมาพิ่ร้อมคิวามรับผู้ิดชอบระหว่างกันที่้� ติ้องการกล่ไกอื�นที่้�นอกเหนือจัาก smart contract ในบล่็อกเชนเพิ่ื�อสร้างคิวามมั�นใจัในโล่ก ที่้� เติ็ มไปด้วย้ information asymmetry, adverse selection แล่ะ moral hazard แม้ว่าในที่้�สุด The DAO จัะเผู้ชิญปัญหาจัากช่องโหว่ขีอง smart contract ที่ำาให้ ถ้กขีโมย้ Ether ไปถึง 3.6 ล่้านหน่วย้46 จันนำามาส้่การ hard fork จันเกิดบล่็อกเชน Ethereum Classic แย้กออกมา ที่ำาให้ The DAO ถ้กพิ่ับไปจันไม่ม้โอกาสได้ดำาเนินงานติามคิวามติั�งใจั จัึ งไม่สามารถพิ่ิส้จัน์ ได้ว่าสามารถที่ำางานได้คิล่้าย้ venture capital fund จัริงหรือไม่ แติ่ก็ถือ เป็ นจัุดเริมติ้นขีองการนำาบล่็อกเชนมาใช้งานในการบริหารจััดการ บางองคิ์กร เช่น Maker � � � ซึ่ึ งก่อติั�งขีึนในฐานะ open-source project ในปี 2014 ก็ได้นำาแนวคิิดน้�มาใช้ โดย้ได้นำากลุ่่ม ขีอง smart contract ที่้�เก�้ย้วขี้องแล่ะเชื�อมโย้งกันมารวมติัวกันเป็น protocol ภาย้ใติ้ชื�อ � � MakerDAO ในปี 2017 ซึ่ึงหนึงใน smart contract ขีอง MakerDAO ที่้�ใช้งานแพิ่ร่หล่าย้ใน � � DeFi คิือ Dai ซึ่ึงเป็น stablecoin ที่้�สร้างขีึนผู้่าน overcollateralized debt position แล่ะ อาจัถือว่าเป็น DeFi stablecoin แรกขีองโล่กเล่ย้ก็ได้ 46 David Siegel, “Understanding The DAO Attack”, CoinDesk, 25 June 2016, https://www. coindesk.com/learn/2016/06/25/understanding-the-dao-attack/.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 137 กล่องท่� 11 (ติ่อ) MakerDAO ม้พิ่ัฒนาการเรื�อย้มา โดย้ผู้้้ที่้�ติ้องการม้ส่วนร่วมในการกำาหนด � ที่ิ ศที่างการพิ่ัฒนาสามารถซึ่ื�อ MKR ซึ่ึงเป็น governance token ขีอง MakerDAO ได้ โดย้ governance token เป็นโที่เคินที่้�มาพิ่ร้อมชุดคิำาสั�งที่้�ที่ำาให้ผู้้้ถือโที่เคินสามารถออกเส้ย้งได้ บาง protocol ก็ม้การนำาแนวที่างที่้�ให้ผู้้้ถือ governance token เขี้ามาม้ส่วนร่วม เช่น Compound Finance ที่้�ที่ำาให้สามารถฝากแล่ะก้้ย้ืมโที่เคินระหว่างกันได้ ก็ม้ governance token ช�ือว่า COMP สามารถใช้ออกเส้ย้งในขี้อเสนอเพิ่�ือการพิ่ัฒนา protocol ในมิติิติ่างๆ ได้ � เช่น การปรับสมการอัติราดอกเบ้�ย้ ซึ่ึงหากเป็นที่้�ย้อมรับติามเงื�อนไขีเส้ย้งส่วนมาก 47 ที่้� กำาหนด นักพิ่ัฒนาก็จัะไปปรับชุดคิำาสั�งติามน�ัน แม้ Compound จัะไม่ได้เร้ย้กตินเองว่า � DAO อย้่างชัดเจันเหมือน MakerDAO แติ่ก็ถ้กมองว่าเป็น DAO เช่นกัน ซึ่ึงการจััดหมวดขีอง CoinMarketCap ที่้�เป็นเว็บไซึ่ติ์ขี้อม้ล่เก้�ย้วกับสินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่ ได้จััดให้ COMP อย้้่ในหมวด โที่เคินที่้�เป็ น DAO เหมือนกัน MKR ในปล่าย้ปี 2021 แนวคิิดยุ้คิ The DAO ที่้�ระดมทีุ่นผู้่านการขีาย้โที่เคินให้กับ องคิ์กรอัติโนมัติิกล่ับมาอ้กคิร�ังเมื�อสำาเนาขีองรัฐธรรมน้ญฉบับแรกขีองสหรัญอเมริกา (The Constitution) ถ้กเปิดให้ประม้ล่ โดย้กลุ่่มผู้้้ใช้งานในโล่กบล่็อกเชนสร้าง smart contract ที่้�รับระดมทีุ่นเพิ่ื�อนำาไปประม้ล่แขี่งแล่ะเร้ย้กตินว่า ConstitutionDAO ในช่วง เวล่าไม่นานก็สามารถระดมทีุ่นได้มากกว่า 11,612 ETH (หรือ 43.2 ล่้านดอล่ล่าร์สหรัฐฯ) � จัากมากกว่า 17,000 บัญช้ แม้สุดที่้าย้จัะประม้ล่ไม่สำาเร็จั แติ่ก็ได้จัุดกระแสเร�ือง DAO ขีึนมา � อ้กคิรั�ง ซึ่ึงอาจัพิ่ิจัารณาเป็น Future of Governance หรือ Future of Organization ก็ได้ เป็ นประเด็นที่้�ย้ังคิงติ้องติิดติามกันติ่อไป 4.3 บัทุบัาทุของิโทุเคนในการทุำางิานของิ DeFi Pro- tocol การ์นำ smart contract มาใช�งานร์่วมก้นเพิ�อใื ห�บร์ิการ์ทาง การ์เงินม้กถ้้กเร์ียกว่า DeFi protocol ซ้�งห้วใจขีอง DeFi protocol คือการ์ สร์�างกติิกาในการ์ปร์ะมวล่ผู้ล่การ์เปล่�ยนแปี ล่งแล่ะจ้ดเก็บขี�อม้ล่ในบล่็อกเชน เพิื�อให�ผู้ล่ล่้พิธ์ออกมาที�มาเสมือนการ์ร์้บบร์ิการ์ในร์ะบบการ์เงินทำให�แทบ ไมม่ ติีน�ทุนในการ์ดำเนินงาน แม�ว่าบล่็อกเชนจะสามาร์ถ้ทำให�ธร์ุ กร์ร์มโดยติร์ง ร์ะหว่างก้น (peer-to-peer) เกิดขี้�นได�ง่าย แติ่การ์จ้บค้่ร์ะหว่างก้นก็เป็น เร์�องยากื การ์ทำงานขีอง DeFi protocol จ้งเป็นการ์นำโทเคนมากองร์วม 47 � ติัวอย้่างเช่น ขี้อเสนอที่้�สองขีอง Compound ที่้�เกิดขีึนในปี 2020 คิือการปรับสมการดอกเบ้�ย้ https:// compound.finance/governance/proposals/2

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 138 ก้นใน liquidity pool แล่ะกำหนดกติิกาด�วยสมการ์คณิิติศาสติร์์ในการ์ แล่กเปล่ี�ยนร์ะหว่างโทเคนที�ผู้้�ใช�งานมีก้บโทเคนใน liquidity pool ซ้�งเป็น smart contract บ้ญ่ชีหน้�งในบล่็อกเชนเช่นก้น แติ่ธุร์กร์ร์มติ่างๆ ขีองบ้ญ่ชี น้�นถ้้กทำโดยอ้ติโนม้ติิติามชุดคำส้�งที�เขีียนล่งใน smart contract เช่น คำส้�ง transfer ขีอง Tether (USDT) Stablecoin smart contract ทำให�ธุร์กร์ร์ม ในโล่ก DeFi ถ้ือเป็น peer-to-contract หร์ือ peer-to-pool ติามภาพิที� 14 ติ้วกล่างทางการ์เงินใน DeFi เปล่ี�ยนจาก trusted third party ที� เป็นสถ้าบนก้ าร์เงินท�อี าจมีกติิกาขีองตินแล่ะไม่ไดบอกกล่� ่าวใหผู้� ้�ใชงานท� ร์าบ ท้�งหมดเป็นสมการ์คณิติิ ศาสติร์์แล่ะปร์ิมาณิโทเคนใน liquidity pool ที�เปิดกวาง� ให�ทุกคนสามาร์ถ้เห็นได� แล่ะเมื�อทุกขี้�นติอนขีองธุร์กร์ร์มสามาร์ถ้เกิดขี้�น อย้่บนบล่็อกเชนได�ท้�งหมด ไม่จำเป็นติ�องพิ้�งการ์เช�อมโยงื ก้บร์ะบบการ์เงิน หร์ือผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ทมี� ติีว้ตินอยนอกบ้่ ล่็อกเชน ทำใหก� าร์ใชงานโทเคนสะดวก� ขี้�น มากกว่าในร์ะล่อกแร์ก DeFi protocol น้บเป็นการ์ทดล่องที�น่าสนใจแล่ะก่อให�เกิดการ์ติ้�ง คำถ้ามติ่อกร์อบความคิดว่าบร์ิการ์ทางการ์เงินในร์ะบบปัจจบุ นสามา้ ร์ถ้บร์ร์ลุ่ ได�ด�วยการ์ส่งหน่วยขี�อม้ล่ผู้่านสมการ์คณิิติศาสติร์์หร์ือไม่ Harvey แล่ะคณิะ (2021) แล่ะ Schär (2021) ได�วิเคร์าะห์การ์ทำงานขีอง DeFi ผู้่านติ้วอย่าง DeFi protocol ที�ได�ร์้บความนิยมเพิื�อฉายภาพิเปร์ียบเทียบก้บการ์ทำงาน ขีองร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้น แติ่เนื�องจากย้งไม่มีมาติร์ฐานการ์จ้ดหมวดหม้่ อย่างทางการ์แล่ะความคลุ่มเคร์ือขีองการ์ใหบ� ร์ิการ์ การ์จดหมวด้ ขีองแติล่่ ะคน จง้ อาจยง้ มคี วามแติกติา่ งกน้ บา� ง ติาร์างท ี�3 แสดงใหเ� หน็ ถ้ง้ ปร์ะเภทขีอง DeFi protocol แล่ะร์้ปแบบการ์ทำงานโดยคร์่าว จะเห็นได�ว่าการ์ทำงานส่วนมาก พิ้�งพิา liquidity pool เพิร์าะผู้้�ใช�งานติ่างติ�องให�บร์ิการ์ก้นเองผู้่านเง�อนไื ขี ในสมการ์คณิิติศาสติร์์ โดยติ�องส่งการ์โทเคนไปวางไว� (ม้กเร์ียกว่า staking) เพิื�อให�ร์ะบบนำไปใช� แล่ะม้กใช�กล่ไกการ์วางหล่้กปร์ะก้นเกินม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ (หนี�สิน) ทางการ์เงิน (overcollateralization) ในการ์สร์�างโทเคนใหม่ติาม หล่้กการ์ในกล่่องที� 6

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 139 ed 2.0-peer &-pool alizoo -t-t entrpeerpool Dec ed 1.0-peer alizo -t entrpeer Dec ์ ยี น ู ศู ยี า ed ะจ ร์ aliz นแบบก Centr ิ ง เ ร์ า 14 ก ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 140 ติาร์างท่� 3 ปัร์ะเภทของบร์ิการ์ทางการ์เงินในร์ะบบการ์เงินแบบกร์ะจายีศููนยี์ (DeFi Protocol) บริการทางการเงิน รูปแบบการท�างาน ตัวอย่าง Protocol � ก�รรบฝั �กและ • ผูู้้ฝ�กส่งโทเคนำไปให P้ rotocol เพีือรบโทเคั นำ Aave, Anchor, � � � สินำเชอ (Deposit ื หลักฐ�นำก�รฝ�ก และรบั ด้อกเบ่ยต่�มูท่สมูก�ร Compound, � � and Lending) กำ�หนำด้ โทเคนำท่ฝ�กเปนำส็ ่วนำหนำึงของ Abracadabra � liquidity pool เพีือปล่อยก้อู ก่ ท่ � • ผูู้้ก้วู �งหลักประกันำท่ยอมูรบด้ั ้วยก�รฝ�ก � � - โทเคนำท่มู่มููลค่�สูงกว�่ มููลหนำ่ (overcollater alized debt position) ห�กมููลค่�หลักประกันำ � ลด้ต่ำ�กว�่ ระด้ับท่พีิจ�รณิ�ว�่ ปลอด้ภัยอ�จโด้นำ ยึด้ได้้ (liquidate) โด้ยอต่ั โนำมูต่ั ิ � • อต่ั ร�ด้อกเบยป่ รบั ต่�มูสมูก�รคณิิต่ศ�สต่ร ์ � (interest rate model) ซีงึ มูกั องจิ �กสมูด้ลุ ระหว�่ งปรมู�ณิิ โทเคนำรบฝั �กและก้ใู นำ liquidity pool มูกเั ปนำ็ ก�รทำ�ง�นำแบบ intermediation banking ด้วย้ ทนำุ ของผู้ฝู้ �กโทเคนำ รปแบบคู ล�้ ย กับกองทนำุ MMF แต่่มูอ่ สระใิ นำก�รกำ�หนำด้ รปแบบของกู �รจ�่ ยผู้ลต่อบแทนำมู�กกว�่ � � ด้อกเบยคง่ ท่ ปจั จบุ นำมูั ก่ �รพีัฒนำ�รปแบบใหู มู่ ใหได้้ ้ผู้ลลัพีธค์ ล้�ย credit creation banking � ได้้ แต่่เบองหื ลังก�รทำ�ง�นำยังมูจ่ �เำ ปนำต่็ ้อง � พีึงพี�ก�รคำ�ประกันำอยู่ � ก�รแลกเปล่ยนำ • ผู้สู้ ร�้ งสภ�พีคลองใ่ นำต่ล�ด้ (liquidity provider Curve, (Decentralized / market maker) นำำ�โทเคนำมู�กองรวมูกันำไว้ Uniswap, Exchange / DEX) ในำ liquidity pool PancakeSwap, � • ผูู้้ต่้องก�รแลกส่งโทเคนำไปท่กอง โด้ยอต่ั ร� SushiSwap � � � แลกเปล่ยนำของโทเคนำท่จะได้้รับขึนำอยู่สมูก�ร คณิิต่ศ�สต่ร (์ มูกเั รยก่ ว�่ bonding curve) เปนำ็ ก�รทำ�ง�นำคล้�ยร�นำ้ แลกเงนำิ ด้้วยทนำุ ของ ผู้ฝู้ �กโทเคนำ ผู้ฝู้ �กโทเคนำเปนำ็ ผู้สู้ ร�้ งสภ�พีคลอง่ � � ทำ�ใหต่้ ้องรบควั �มูเส่ยงจ�กก�รเปล่ยนำแปลง ของร�ค�โทเคนำด้้วย (divergence / imper- manent loss)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 141 ติาร์างท่� 3 (ติ่อ) บริการทางการเงิน รูปแบบการท�างาน ตัวอย่าง Protocol ก�รสร�้ งสัญญ� • ผูู้้ใชง้ �นำสัญญ�อนำุพีันำธเ์ ลือกร�ค�สินำทรพียั ์ MakerDAO, � � อนำุพีันำธแ์ ละสินำทรพีั ย์ อ�้ งองิ ท่ต่้องก�รแล้วว�งหลักประกันำไวเ้ พีือให้ Synthetix, � สังเคร�ะห ์ เพียง่ พีอต่อก่ �รเปลย่ นำแปลงของร�ค� (margin dYdX, Mirror (Derivatives and requirement) Synthetic Assets) • สมูก�รคณิิต่ศ�สต่รก์ ำ�หนำด้กำ�ไรหรอขื �ด้ทนำุ � ซีงจะึ ถึกเู พีิมูใหห้ รอื หกออกจั �กมููลค่� � � หลักประกันำท่คงเหลืออก่ ท่ � • ผูู้้สร�้ งสินำทรพียั ส์ ังเคร�ะหว์ �งหลักประกันำท่ ยอมูรบด้ั วยก้ �รฝ�กโทเคนำใหมู้ มู่ ลู ค�ส่ งเพีู ยง่ พีอ และสร�้ งสินำทรพียั นำ์ ั นำผู้่�นำก�รกู้ยืมู (overcol � - lateralized debt position) ห�กมููลค่� � หลักประกันำลด้กว�่ ระด้ับท่พีิจ�รณิ�ว�่ ปลอด้ภัย อ�จโด้นำยึด้ได้้ (liquidate) โด้ยอต่ั โนำมูต่ั ิ • ห�กร�ค�สินำทรพียั อ์ �้ งองต่ิ ่�งจ�กสินำทรพียั ์ สังเคร�ะห ผู้์ ู้ใชง้ �นำส�มู�รถึสร�้ งหรอขื �ย � สินำทรพียั เ์ พีือทำ�กำ�ไรจ�กส่วนำต่่�ง (arbitrage) ได้้เปนำ็ ก�รทำ�ง�นำคล้�ย securitization � ต่�มูกล่องท่ 6 ก�รบรหิ �รสินำทรพียั ์ • ก�รบรหิ �รสินำทรพียั แบบ pas์ sive เปนำ็ ก�ร Set Protocol, � (Asset Manage- องิ ด้ัชนำ่ท่กำ�หนำด้ ผูู้้ใชง้ �นำส�มู�รถึส่งโทเคนำต่�มู Index Coop, � � ment) สัด้ส่วนำด้ัชนำ่เพีือแลกกับโทเคนำใหมู่ท่ถึูกกำ�หนำด้ Convex ให้ร�ค�องิ กับด้ัชนำ่ได้้ (เป็นำก�รสร�้ งสินำทรพีั ย์ Finance, � � สังเคร�ะหร์ ปแบบหู นำึงท่ไมู่ต่้องว�งหลักประกันำ Yearn Finance สูงกว�่ มููลค่�) • ก�รบรหิ �รสินำทรพียั แบบ activ์ e เปนำ็ ก�รเขย่ นำ � กลยุทธลงใ์ นำ smart contract เพีือห�โอก�ส � � ในำก�รสร�้ งผู้ลต่อบแทนำท่สูงขนำึ ด้้วยก�รใชง้ �นำ � protocol หล�ยแบบรว่ มูกนำั เชนำ่ กยู้ มูื โทเคนำเพีือ � ใหได้้ ้ผู้ลต่อบแทนำจ�กทนำมู�ุ กขนำึ (leverage) � ซีงกึ �รกองรวมูกันำทำ�ใหประห้ ยัด้ค่� gas จ�ก � � ขนำต่ั อนำธรกรรุ มูท่เพีิมูขนำึ ก�รบรกิ �รแบบ � � passive มูร่ ปแบบคู ล้�ยกับ ETF (exchange- � traded fund) ท่ผูู้้ใชง้ �นำส�มู�รถึสร�้ งกองทนำุ ได้้เอง ส่วนำก�รบรกิ �รแบบ active มูร่ ปแบบู � คล้�ยกับกองทนำุ hedge fund ท่ผูู้้ใชง้ �นำ ส�มู�รถึฝ�กโทเคนำไปใหผู้้ ู้จด้ั ก�รกองทนำุ ลงทนำุ แทนำและแบง่ กำ�ไรให้ หมาย้เหติุ: งานสัญญาอนุพิ่ันธ์สามารถใช้งานเสมือนการประกันภัย้ แล่ะการสร้างสินที่รัพิ่ย้์สังเคิราะห์สามารถใช้ สร้าง “สกุล่เงินสังเคิราะห์” เช่น Stablecoin ได้ด้วย้

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 142 เนื�องจากบล่็อกเชนเป็นร์ะบบที�ไม่เปิดเผู้ยติว้ ติน ไม่สามาร์ถ้เชื�อใจ ในคำม้�นส้ญ่ญ่าหร์ือหวงใ้ ห�ค้่ส้ญ่ญ่าชำร์ะส่วนติ่างได� ทำใหก� าร์ทำงานส่วนมาก เป็นการ์แล่กเปล่ี�ยนโทเคนที�ติ่างฝ่ายติ่างมีอย้่ในปัจจุบ้นท้�งน้�น ท้�งที�ในความ เป็นจร์ิงแล่�วติ้วเล่ขีในบล่็อกเชนสามาร์ถ้ติิดล่บได� (หมายถ้้งบ้ญ่ชีสามาร์ถ้มี ฐานะการ์เงินติิดล่บ) แติ่ด�วยติ้วตินก้�งนิร์นามในบล่็อกเชนทำให�เจ�าขีองบ้ญ่ชี อาจทิ�งไปสร์�างบ้ญ่ชีใหม่ได�ทำให�ไม่สามาร์ถ้ม้�นใจได�ว่าจะกล่้บมาชำร์ะคืน จง้ นยิ มเกบ็ ขีอ� มล่้ ในบล่อ็ กเชนเปน็ ติว้ เล่ขีท�ีไมติ่ ดิ ล่บแล่ะอาศย้ การ์แล่กเปล่ยี� น โทเคนที�มีในปัจจุบ้นด�วย trustless exchange เป็นจุดเด่นขีองบล่็อกเชน แนวคิดที�สำค้ญ่ขีอง DeFi คือโทเคนร์้บฝาก (depository receipt token) เมื�อส่งโทเคนเขี�าไปย้ง smart contract แล่�วได�ร์้บโทเคนที� mint ขี้�น มาใหม่โดย smart contract น้�น โทเคนน้�นกถ้็ ือว่าเป็นโทเคนร์บฝาก้ ติวอ้ ย่าง เช่น Wrapped Ether เป็น smart contract ที�ผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้ส่ง ETH ที�เป็น native coin เพิื�อฝาก ETH ไว�แล่�วร์้บโทเคน wETH ซ้�งเป็นโทเคน ERC-20 ที�ถ้้กสร์�างขี้�นมาใหม่ได� ปร์ะโยชน์ขีองการ์แปล่งโทเคนแบบนี�ในเชิงเทคนิค คือการ์ใช�งาน native coin ก้บโทเคน ERC-20 ในการ์เขีียนชุดคำส้�งน้�นมี ความแติกติ่างก้นจ้งทำให�น้กพิ้ฒนาติ�องการ์เปล่ี�ยน ETH ให�อย้่ในร์้ปแบบ โทเคน ERC-20 เพิื�อความสะดวกในการ์ใช�งาน การ์ “หุ�ม” ETH ด�วย smart contract ให�กล่ายเป็น wETH ในบล่็อกเชนก็จะมีท้�ง ETH แล่ะ wETH โดยที� wETH จะถ้ือเป็น “หนส�ี ิน” ขีอง smart contract ท�สามาี ร์ถ้หกก้ ล่บกนไ้ ด�อีกที คล่�ายการ์สร์�างเงินใน (inside money) ในร์ะบบการ์เงิน การ์ห�ุมโทเคนสามาร์ถ้นำมาใช�เพิื�อนำโทเคน “ขี�าม” ร์ะหว่าง บล่็อกเชนได� เช่น จากบล่็อกเชนบติิ คอยน์มายง้ Ethereum บล่็อกเชน ทำได� ดวย� Wrapped Bitcoin (wBTC) กร์ะบวนการ์นี�เร์ียกว่าการ์ bridge เป็นสะพิาน ที�ทำใหสามา� ร์ถ้นำโทเคนมาใชงาน� ขีามบ� ล่็อกเชนได� มีหล่กก้ าร์ทำงานเหมือน การ์สร์�าง depository receipt ติามติ้วอย่างในภาพิที� 10 เพิื�อสร์�างสินทร์้พิย์ สงเค้ ร์าะห ์ ติอง� มีกล่ไกสร์างคว� ามเช�อใจเื พิ�อกื าร์ป้องกนไ้ ม่ให�มีโทเคนเดียวกน้ ซ�ำซ�อนในสองบล่็อกเชนได�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 143 การ์ฝากโทเคนเขี�าไปใน liquidity pool ทำงานในร์้ปแบบเดียวก้น จะมีการ์สร์�างโทเคนขี้�นมาใหม่เพิื�อเป็นหล่้กฐานในการ์ร์้บฝาก ซ้�ง protocol สามาร์ถ้เล่ือกสร์างโทเคนไ� ด�ท้�งในร์ปแบบ้ fungible (ERC-20) แล่ะ non-fun- gible (ERC-721) เช่น หากฝาก USDT ล่งใน liquidity pool ขีอง Compound ที�เป็น deposit and lending protocol ก็จะได�ร์้บ cUSDT เพิื�อเป็นหล่้กฐาน ในการ์ฝาก หร์ือหากฝากค้่โทเคน (เช่น wETH แล่ะ USDT) ล่งใน liquidity pool ขีอง Uniswap ที�เป็น decentralized exchange protocol ก็จะได�ร์้บ โทเคนร์้บฝากที�เจาะจงสำหร์้บค้่โทเคนน้�น (ม้กเร์ียกร์วมๆ ว่าโทเคน LP ซ้�ง ย่อมาจาก liquidity provider) กล่้บมา ซ้�งหากใน smart contract ที�เป็น version 2 ก็จะได�ร์้บโทเคน LP ที�เป็น ERC-20 แติ่หากฝากใน version 3 จะเป็น ERC-721 ติามการ์ออกแบบขีอง protocol เป็นติ�น ท้�งนี� โทเคนร์้บฝาก เช่น โทเคน LP ขีอง Uniswap แล่ะ cUSDT ขีอง compound สามาร์ถ้นำไปใช�งานติ่อได�อีกด�วย หากเปร์ียบเทียบก้บ ร์ะบบการ์เงินในปัจจบุ น้ ก็อาจพิจิ าร์ณิาเป็นการ์นำใบร์บจ้ ำนำไปใชง� านติ่ออีกที เพิร์าะโทเคนร์บ้ ฝากสว่ นมากเปน็ โทเคน ERC-20 ทเ�ี ปน็ ติว้ เล่ขี ทำใหถ้� ก้ มอง เป็นสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ใหม่ไดหากไ� ม่พิิจาร์ณิาในร์ายล่ะเอียดขีองความผู้ก้ พินใ้ ห� ช้ดเจน เช่น หากโทเคนที�ฝากเป็น USD stablecoin แล่ะโทเคนร์้บฝากที�ได� ร์้บกล่้บมามีคุณิสมบ้ติิเป็น stablecoin เช่นก้น โทเคนร์้บฝากน้�นก็อาจทำให� ร์้�ส้กเหมือนดอล่ล่าร์์น้�นย้งอย้่ในมือพิร์�อมนำไปใช�งานติ่อได� การ์ทำงานขีอง DeFi deposit and lending protocol ติ�องมีผู้้�ฝาก โทเคนแล่ะผู้้�ก้�โทเคน เมื�อเปร์ียบเทียบการ์ให�สินเชื�อในร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชย์ ที�ปัจจุบ้นเป็น credit creation banking การ์ทำงาน DeFi lending ในช่วงแร์ก เช่น Compound มกเ้ ป็น intermediation banking ซ�งสามา้ ร์ถ้ปล่่อยก้�ไดจ� าก โทเคนทมี� อี ยแ้่ ล่ว� เทา่ นน้� ดว� ยปร์มิ าณิสภาพิคล่อ่ งทสี� ามาร์ถ้ปล่อ่ ยกไ้� ด �(supply of loanable funds) ทมี� ีในปัจจบุ น้ ซ้�งคล่าย� กบ้ มุมมองเกี�ยวกบก้ าร์ทำงานขีอง ธนาคาร์พิาณิชิ ย์ในอดติี แติ่ในปจั จบุ น้ เร์มิ� มบี าง protocol เชน่ Abracadabra. Money ท�ทำงานคี ล่าย� credit creation banking ดวยก� าร์สร์าง� stablecoin ขี้�น มาใหม่เพิ�อใื ห�ก ้� ซ�ง้ มีความคล่าย� กบก้ าร์สร์างเ� งินฝากโดยธนาคาร์พิาณิิชย์มาก แสดงให�เห็นถ้้งพิ้ฒนาการ์ขีอง DeFi ที�มีอย่างติ่อเนื�อง

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 144 แติ่อย่างไร์ก็ติาม ผู้้�ก้�ใน DeFi ย้งคงติ�องมีหล่้กปร์ะก้นเพิียงพิอ อย่างสม�ำเสมอติล่อดเวล่า เพิร์าะ lending protocol ทำงานโดยอาศ้ยการ์ แล่กเปล่ี�ยนโทเคนทมี� ีในปัจจบุ น้ ดวย� trustless exchange คล่ายก� าร์ร์บจำนำ้ ที� ผู้้�ก้�ขีายหล่้กปร์ะก้นที�มีเพิื�อแล่กก้บเงินก้� โดยที�มีสิทธ�ิในการ์ซื�อคืนในร์าคาที� กำหนด (เงินก้�ที�ได�ร์้บบวกก้บดอกเบี�ยสะสม) การ์ก้�ยืมใน DeFi จำเป็นติ�อง ทำในร์้ปแบบน�เี น�องื จากไม่สามาร์ถ้ม�นใ้ จได�ว่าผู้้�ก้�จะกล่้บมาชำร์ะหน�หี ร์ือไม่ เพิร์าะติ้วตินในบล่็อกเชนก้�งนิร์นาม หากจะปล่่อยก้�โดยไมม่ ีหล่ก้ ปร์ะกนโด้ ยใช � hard หร์ือ soft informa- tion เก�ยวี กบผู้้ ก้� ้�อย่างทไ�ี ดกล่� ่าวถ้งในบท้ ท �ี 2.3 ก็ทำไดยากเ� พิร์าะผู้ก้� ย้� ่อมไม่กล่า� เปิดเผู้ยขีอ� ม้ล่ส่วนบุคคล่มากนกใน้ ร์ะบบที�เปิดกวางอ� ย่างบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ ซ้�งขี�อม้ล่เหล่่าน้�นจำเป็นอย่างมากในการ์ล่ด adverse selection หร์ือแม�ว่า ผู้้�ก้�เล่ือกที�จะเปิดเผู้ยขี�อม้ล่ ก็ไม่อาจม้�นใจได�ว่าจะไม่บิดพิล่�วแิ ล่ะผู้ิดส้ญ่ญ่า เน�องจื ากกล่ไกการ์ทำงานขีองบล่็อกเชนไม่ได�มีอำนาจในการ์อาย้ดร์ายได � ที�จะมีในอนาคติอย่างที�ส้ญ่ญ่าพิาณิิชย์มี ทำให�สามาร์ถ้เกิด moral hazard ขี้�นได� คร์้�นจะสร์างฐาน� ขีอ� ม้ล่ในล่กษ้ ณิะเคร์ดติบิ ้โร์ขี้�น หร์ือจะสะสมความ 48 ความนาเ่ ชอื� ถ้อื ดว� ยปฏสิ ม้ พิน้ ธบน์ บล่อก็ เชน แติติ่ ว้ ตินในบล่อก็ เชนสาธาร์ณิะ น้�นเป็นบ้ญ่ชีก้�งนิร์นาม สามาร์ถ้สร์�างขี้�นได�ใหม่โดยอิสร์ะด�วย private key อีกท้�ง private key กย็ งสามา้ ร์ถ้สร์างให� ม่ไดโดย� อิสร์ะ ทำใหสามา� ร์ถ้ทิ�งติว้ ติน ไปเร์ิ�มใหม่ได� แม�ว่าจะมีการ์ในสร์�างติ้วตินบนบล่็อกเชน เช่น decentralized 49 identity แติ่เมื�อสามาร์ถ้ส่งมอบ private key ให�ก้บผู้้�อื�น ก็ทำให�ปร์ะว้ติิที� สร์�างมากล่ายเป็นขีองผู้้�อื�นไปได� ในขีณิะที�ติ้วตินในเคร์ดิติบ้โร์เป็นบุคคล่ใน ฐานขี�อม้ล่ทะเบียนปร์ะว้ติิร์าษฎร์ ไม่สามาร์ถ้สร์�างขี้�นมาใหม่แล่ะไม่สามาร์ถ้ ส่งติ่อได� ไม่ว่าผู้้�ก้�จะไปเปิดบ้ญ่ชีใหม่ที�ใดแติ่หากผู้้�ให�บร์ิการ์เป็นสมาชิกขีอง เคร์ดติบิ ้โร์ก็จะถ้กเ้ ช�อมโื ยงกล่บมา้ เสมอ ทำให�ขีอ� ม้ล่มีความติ่อเนื�องมากกว่า 48 Jad Esber and Scott Kominers, “A Novel Framework for Reputation-Based Systems”, 30 September 2021, https://future.a16z.com/reputation-based-systems/ 49 Jad Esber and Scott Kominers, “Decentralized Identity: Your Reputation Travels With You”, 18 November 2021, https://future.a16z.com/decentralized-identity-on-chain-rep- utation/

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 145 แล่ะยง้ มมี ิติทิ �เีป็นปร์ะโยชน์ไดมากก� ว่าเพิร์าะสามาร์ถ้นำขีอ� ม้ล่จากหล่ากหล่าย แหล่่งมาใชงา� นไดเ� ป็นคร์้�งคร์าวติามความติอง� การ์ ปร์ะวติ้ กิ าร์เงินในบล่็อกเชน สาธาร์ณิะจ้งอาจไม่ได�มีคุณิค่ามากเม�อเื ทียบก้บปร์ะว้ติิการ์เงินในร์ะบบการ์ เงินปัจจุบ้น เม�อพิื ิจาร์ณิาเช่นน �ี จะเห็นได�ว่าไมว่ ่า DeFi protocol จะเป็นบร์ิการ์ ทางการ์เงินใดก็ติาม ม้กทำงานผู้่านการ์แล่กเปล่ี�ยนโทเคนที�ติ่างฝ่ายติ่างมี อยแ้่ ล่ว� ไมม่ ีการ์นำกำล่ง้ ซื�อในอนาคติมาใชล่� ่วงหนาแ� ติ่เป็นการ์นำกำล่ง้ ซื�อที� มอี ย้่ในปจั จบุ น้ มาเปล่ยี� นร์ป้ แบบจากโทเคนหนง�้ เปน็ อกี โทเคนหนง้� ในล่ก้ ษณิะ quid pro quo เท่าน้�น ทำให�ขีีดความสามาร์ถ้ขีองร์ะบบบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ ในปัจจบุ น้ ยงไ้ ม่เพิียงพิอติ่อการ์ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินแล่ะเพิ�มกิ าร์เขีา� ถ้งแหล่้ ่ง เงินทุนสำหร์้บกลุ่่มที�เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินอย่างไม่ท้�วถ้้ง (underbanked) เพิื�ออำนวยความสะดวกในการ์จดส้ ร์ร์เงินทุนแล่ะร์ะดมทุน (capital allocation) แติ่ภายใติเ� งื�อนไขีเหล่่าน ี� smart contract กย็ งสามา้ ร์ถ้สร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์ เงินขี้�นมาใหม่ไดเสมอ� เช่น การ์นำ stablecoin ไปคำป� ร์ะกนเ้ พิื�อก ้� stablecoin ที�ถ้้กสร์�างขี้�นมา ก็จะทำให�มีปร์ิมาณิ stablecoin ร์วมในร์ะบบมากขี้�น แล่ะ ม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ที�อย้่บนบล่็อกเชนน้�นก็จะเพิิ�มขี้�น (ม้กเร์ียกว่า total value locked หร์ือ TVL) ท้�งๆ ที� stablecoin ที�เพิิ�มขี้�นมาจากการ์ก้�น้�นเป็นสิ�ง ที�สามาร์ถ้ห้กล่บกล่บก้บหนี�สินที�เกิดขี้�นมาค้่ก้นได� นอกจากนี� การ์ให�โทเคน ร์างว้ล่ (reward token) เพิื�อติอบแทนผู้้�ใชงาน� ก็สามาร์ถ้สร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์ เงินในร์ะบบเพิิ�มได�อีกด�วย หากเปร์ียบเทียบก้บธุร์กิจในยุคปัจจุบ้นที�มี network effect เช่น e-commerce platform ที�ยิ�งมีผู้้�ใช�งานมากยิ�งมีคุณิค่า ม้กให�การ์อุดหนุน (subsidy) ผู้้�ใชงานใน� ช่วงแร์กแม�ว่าจะขีาดทุนกติ็ ามเพิื�อขียายฐานผู้้�ใชงานเ� พิ�อื ปร์ะโยชน์ในอนาคติ แล่ะเมื�อมีผู้้�ใชงานใน� ร์ะบบนี�แพิร์่หล่ายมากจนติิดใจก็อาจ ทำใหไ� ม่อยากใชงาน� ร์ะบบขีองคแ้่ ขี่ง ซ�ง้ switching cost นก�ี ็เป็นปร์ะโยชนก์ บ้ เจ�าขีองธุร์กิจด�วย การ์ให�บร์ิการ์ในบร์ิบทขีอง DeFi protocol ที�ปร์ะสิทธิภาพิ ขีองการ์ใช�งานอย้่ก้บขีนาดขีอง liquidity pool แล่ะได�ปร์ะโยชน์จาก network effect ก็มีความจำเป็นติ�องสร์�างฐานผู้้�ใช�งานเช่นก้น ซ�งเ้ ป็นหน�งในคว้ าม ท�าทายที�น้กพิ้ฒนา DeFi ติ�องเผู้ชิญ่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 146 ท้�งนี� protocol อาจมีบร์ิษ้ทที�เป็นนิติิบุคคล่หนุนหล่้งหร์ือไม่ก็ได� อาจเป็น DAO ที�มี internal capital หร์ือไม่มีก็ได� เพิร์าะ protocol ปร์ะกอบ ดวยก� ล่มุ่ ขีอง smart contract ท�ทำงานี ร์่วมกน้ ไมว่ ่าใคร์ก็สามาร์ถ้สร์าง� smart contract ได�หากสร์�าง private key เขีียนชุดคำส้�ง แล่ะจ่ายค่า gas ทำให� ไม่จำเป็นติ�องมี “ผู้้�ถ้ือหุ�นสาม้ญ่” ใน protocol ก็ได� หากพิิจาร์ณิา protocol เป็นองค์กร์ อาจจะมีความคล่�าย “แชร์์” มากกว่าด�วยซ�ำเพิร์าะผู้้�ที�นำโทเคน ขีองตินมาให�บร์ิการ์ (เช่น ปล่่อยก้�หร์ือวางไว�เพิ�อใื ห�แล่กใน decentralized exchange) จะเป็นผู้้�ที�ได�ผู้ล่ปร์ะโยชน์ส่วนมากไป ส่วน protocol เองเก็บ ค่าธร์ร์มเนียมเพิื�อเป็นกำไร์หร์ือไมก่ ็ได� อย่างเช่น Uniswap ที�เป็น decentral- ized exchange protocol ก็เล่ือกที�จะจ่ายค่าธร์ร์มเนียมในการ์แล่กโทเคนให� liquidity provider หมด ซ้�งเมื�อย�อนกล่้บไป ณิ จุดก่อติ้�งขีองหล่าย protocol ก็ไม่ได�มีร์้ปแบบการ์แสดงสิทธิ�ความเป็นเจ�าขีองในผู้ล่กำไร์ที�เกิดขี้�น แติ่ก็ย้ง สามาร์ถ้ทำงานได� เพิร์าะในความเป็นจร์ิงแล่ว� ขีอบเขีติขีอง protocol ถ้ือเป็น บร์ิการ์มากกว่าเป็นองค์กร์ การ์อุดหนุนผู้้�ใช�งานบนบล่็อกเชนโดย protocol สามาร์ถ้ทำได� หล่ายวิธี เช่น นำเงินทุนขีองผู้้�พิ้ฒนา protocol มาสน้บสนุนด�วยการ์ซื�อ สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�มีค่า (เช่น stablecoin) มาแจกผู้้�ใช�งาน หร์ือสร์�างโทเคน ขี้�นมาเองใหม่ (เพิร์าะโทเคนก็คือ smart contract ปร์ะเภทหน้�ง) ซ้�งในกร์ณิี หล่้ง protocol จะติ�องมีกล่ไกในการ์สร์�างคุณิค่าให�แก่โทเคนน้�น เช่น ให�สิทธิ� ในการ์แล่กสินคาแ� ล่ะบร์ิการ์ ให�สิทธ�ิในการ์ออกเสียง ให�ส่วนแบ่งกำไร์ เป็นติน� เพิร์าะผู้้�ใชงานท� ร์าบดวี ่าใคร์ๆ ก็สามาร์ถ้สร์างโทเคนไ� ดหาก� จ่ายค่า gas เพิียงพิอ โทเคนทไ�ี มม่ สี ิ�งใดหนุนหล่ง้ จงเ้ ป็นเสมือนเพิียงกร์ะดาษเปล่่าทใค�ี ร์ๆ กส็ ้�งพิิมพิ์ได� ซ้�งอาจเร์ียกสิ�งนวี� ่าโทเคนร์างว้ล่ (reward token) เพิร์าะแจกจ่ายใหเ� พิื�อดง้ ดด้ ผู้้�ใช�งาน สำหร์้บ protocol ท�สี ามาร์ถ้สร์�างกำไร์ได� การ์แบ่งกำไร์ให�ผู้้�ใช� งานอาจเป็นทางเล่ือกที�สร์�างคุณิค่าให�โทเคนได�ง่ายที�สุด แติ่ก็จะเขี�าขี่าย investment contract ติามนิยามขีองกฎหมายหล่้กทร์้พิย์ขีองสหร์้ฐอเมร์ิกา

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 147 50 (ที�ม้กเร์ียกก้นว่า Howey test) ทำให�ถ้ือเป็นหล่้กทร์้พิย์ เมื�อเป็นหล่้กทร์้พิย์ ผู้้�ออกโทเคนติอง� ขีออนญุ่ าติติามขี้�นติอนก่อน หากไม่ทำติามก็จะมีโทษเพิร์าะ ถ้ือว่าเป็น sale of unregistered securities ทำให�ผู้้�ออกโทเคนม้กเล่ี�ยงการ์ แบ่งกำไร์แล่�วให�เพิียงสิทธิ�ในการ์ออกเสียง (ซ้�งเป็นหน้�งในสิทธิ�หล่ากหล่าย ที�ผู้้�ถ้ือห�นสาุ ม้ญ่ได�ร์้บติามกฎหมายติ่างๆ ท�เี ก�ยวี ขี�อง) โทเคนร์างว้ล่จ้ง มก้ ถ้กเ้ ร์ียกร์วมๆ ว่า governance token ผู้ถ้้� ือโทเคนติองเ� ชื�อใจว่า (1) protocol ที�เล่ือกจะไม่ทำกำไร์ในปัจจุบ้นจะสามาร์ถ้ทำกำไร์ได�ในอนาคติ แล่ะ (2) เมื�อ protocol ทำกำไร์ได� จะสะสมกำไร์น้�นแล่�วแบ่งให�ผู้้�ถ้ือโทเคนจร์ิงๆ เสมือน นก้ ล่งทุน ไม่นำกำไร์น้�นไปจ่ายใหผู้� อ้� ื�นก่อน ซ้�งอาจจะติอง� ร์อการ์เปล่ี�ยนแปล่ง กฎหมายเพิ�อใื ห�สามาร์ถ้ทำได� เพิร์าะภายใติ�กร์อบกติิกาท�ีมีอย้่ในปัจจุบ้น ผู้้�ถ้ือ governance token ม้กมีเพิียงแค่สิทธิ�ในการ์ออกเสียง ซ้�งอาจจะไม่ได� มีม้ล่ค่ามากเท่าส่วนแบ่งกำไร์ที�คาดหว้งไว� ที�ผู้่านมา บาง protocol อาจเล่ี�ยงไปใช�วิธีซื�อ governance token คืนด�วยกำไร์สะสมแล่�วทำล่ายโทเคนทิ�ง (buyback and burn) ซ้�งคล่�ายการ์ ซื�อหุ�นสาม้ญ่คืนในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น ในช่วงแร์กที�การ์กำหนดนิยามขีอง Howey test ในบร์ิบทขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ย้งมีความคลุ่มเคร์ือ การ์แบ่งกำไร์ ด�วยวิธีนี�ไม่ถ้ือว่าเป็น investment contract ทำให� governance token ที�คืน กำไร์ดว� ยวธิ นี ี�ไมถ้่ ก้ พิจิ าร์ณิาวา่ เปน็ หล่ก้ ทร์พิ้ ย ์ แติติ่ อ่ มาในป ี2019 สำนก้ งาน ก.ล่.ติ. สหร์ฐอเม้ ร์ิกาก็ไดออกแน� วทางเพิื�อเพิิ�มความชดเจนสำห้ ร์บบ้ ร์ิบทขีอง สินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ ซ�งใน้ นิยามน้�นคร์อบคลุ่มถ้ง้ ธร์ุ กร์ร์มปร์ะเภทนด�ี วย� ทำใหโทเคน� ที�ถ้้กนำมา buyback and burn ถ้้กพิิจาร์ณิาว่าเป็น investment contract 51 ในปัจจุบ้น 50 U.S. Securities and Exchange Commission, “Framework for ‘Investment Contract’ Analysis of Digital Assets”, 3 April 2019, https://www.sec.gov/corpfin/framework-invest- ment-contract-analysis-digital-assets. 51 U.S. Securities and Exchange Commission, “Framework for ‘Investment Contract’ Analysis of Digital Assets”, 3 April 2019, https://www.sec.gov/corpfin/framework-invest- ment-contract-analysis-digital-assets.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 148 บล่็อกเชนแล่ะ DeFi protocol ทำให�สร์�างสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน ร์ะหว่างก้นได�ง่ายขี้�น ไม่ว่าจะเป็นการ์สร์�างโทเคนร์้บฝากหร์ือโทเคนร์างว้ล่ แติ่ร์าคาขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่เหล่่าน�ีม้กมีความผู้้นผู้วนส้งเม�อเื ทียบก้บ สกุล่เงินที�ใช�งานในร์ะบบเศร์ษฐกิจ ทำให�คุณิสมบ้ติิในการ์เป็นเงินไม่คร์บ ถ้�วนติ่อการ์ใช�งานน้ก แติ่หากติ�องการ์ให�ร์าคาขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่อ�างอิงก้บ สกุล่เงิน เช่น ดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ ก็สามาร์ถ้ทำได�ไม่ยากด�วยความสามาร์ถ้ขีอง บล่็อกเชนแล่ะ smart contract 4.4 การสร้างิและรักษาราคาของิ DeFi Stablecoin ติามที�ได�เกร์ิ�นไว�ในบทที� 3.1 สินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�มีกล่ไกทำให� ร์าคาอ�างอิงก้บสกุล่เงินม้กเร์ียกว่า stablecoin เพิร์าะมีร์าคาที� “เสถ้ียร์” เมื�อ เปร์ียบเทียบก้บสกุล่เงินน้�น ซ้�งจ้ดว่าเป็นสินทร์้พิย์ส้งเคร์าะห์ปร์ะเภทหน้�ง สามาร์ถ้สร์�างได�หล่ายวิธี ซ้�งกล่ไกติามติาร์างที� 3 เป็นเพิียงวิธีหน้�งในการ์ สร์�าง stablecoin เท่าน้�น หล่้กการ์ในการ์ร์้กษาร์าคาขีอง stablecoin คือการ์ ติร์ง้ ร์าคา (peg) แล่ะร์กษ้ าเสถ้ียร์ภาพิขีองอ้ติร์าแล่กเปล่�ยี น เป็นแนวทางเดียว ก้บการ์บร์ิหาร์การ์เงินร์ะหว่างปร์ะเทศโดยธนาคาร์กล่าง ซ�งห้ ล่้กการ์สำค้ญ่ มีอย้่สองปร์ะการ์ ได�แก่ 1. การหนุนุุ หลังมููลค่าดวิ้ ยทนุุ สำรอง (reserves) เช่น ธนบ้ติร์เงินบาท ถ้กห้ นุนหล่ง้ ดวยทองคำแ� ล่ะเงินติร์าติ่างปร์ะเทศ เงินในบ้ญ่ชีธนาคาร์ถ้กห้ นุน หล่ง้ ดวย� สินทร์้พิยขี์ องธนาคาร์ การ์หนุนหล่ง้ USD stablecoin สามาร์ถ้ทำได� ด�วยการ์ที�ผู้้�ออก (1) สำร์องสินทร์้พิย์ในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นที�ความเสี�ยงติ�ำ เช่น ติร์าสาร์หนี�ร์้ฐบาล่สหร์้ฐฯ ที�มีความเสี�ยงในการ์ด�อยม้ล่ค่าติ�ำแล่ะอย้่ใน สกลุ่ เดียวกบ้ stablecoin เป้าหมาย (2) สำร์องสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ที�เป็นที�ยอมร์บ้ แพิร์่หล่ายให�มีม้ล่ค่าเกิน stablecoin อย่างเช่นติ้วอย่างการ์ค�ำปร์ะก้นเกิน ม้ล่ค่า (overcollateralization) ติามติาร์างที� 3 (3) สร์�างสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ใหม่ ขี้�นมาหนุนหล่งเ้ ม�อื มีความติองก� าร์ในการ์แล่ก stablecoin หร์ือ (4) ผู้สมผู้สาน ร์ะหว่างสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�เป็นที�ยอมร์้บก้บสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�สร์�างขี้�นใหม่เอง ซ้�งม้ล่ค่าขีองทุนสำร์องที�ติ�องมีเปร์ียบเทียบก้บม้ล่ค่าขีอง stablecoin ที� หมุนเวียนอย้่ สามาร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็น reserve efficiency ได� ติามภาพิที� 15

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 149 ซ้�งขี�อได�เปร์ียบขีองแบบที� (3) แล่ะ (4) คือสามาร์ถ้ใช�งานสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ ที� protocol เป็นผู้้�สร์�างขี้�นมาเองได� ไม่ติ�องพิ้�งพิาสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ขีองผู้้�อื�น การ์จำแนก stablecoin เหล่่าน�ีมีความแติกติ่างก้นบ�างแล่�วแติ่ ผู้้�วิเคร์าะห์ แติ่หากอิงแนวทางขีองธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทยติาม Media Briefing เมื�อว้นที� 7 ธ้นวาคม 256452 จะจ้ดได�ด้งนี� (1) fiat-backed, (2) asset-backed, (3) แล่ะ (4) algorithmic อย่างไร์ก็ติาม การ์แบ่งหมวดที�มี นยสำ้ ค้ญ่ทส�ี ุดคือ (1) แล่ะ (2)-(4) เนื�องจากทุนสำร์องใน (1) ไม่ไดอ� ยบนบ้่ ล่็อกเชน (off-chain) ทำให�ไม่สามาร์ถ้ติร์วจสอบได� ทำให� (2)-(4) สามาร์ถ้เร์ียกร์วม ก้นว่า DeFi stablecoin ได� เนื�องจากสมการ์คณิิติศาสติร์์ในการ์ทำงานแล่ะ ขี�อม้ล่อย้่บนบล่็อกเชน (on-chain) ท้�งหมด ในบร์ิบทขีองเงินใน (inside money) แล่ะเงินนอก (outside money) ติามบทที� 1.4 การ์หนุนหล่้งแบบที� (1) สามาร์ถ้พิิจาร์ณิาเป็น inside money ได�เพิร์าะสินทร์้พิย์ในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นท�หี นุนหล่้งสามาร์ถ้กล่่าวได�ว่ามี zero net supply ส่วนแบบที� (2)-(4) ขี้�นอย้่ก้บโทเคนที�หนุนหล่้งว่าเป็นอะไร์ หากเป็น native coin (เช่น ETH) หร์ือโทเคน ERC-20 ที� mint ขี้�นมาโดย ที�ไม่มีอะไร์หนุนหล่้ง ไม่ได�มี zero net supply ถ้ือว่าเป็น outside money แติ่หากหนุนหล่้งด�วยโทเคน ERC-20 ที�เป็นโทเคนที�ร์้บฝากเป็นภาร์ะผู้้กพิ้น ก้นภายในร์ะบบ ถ้ือว่าเป็น inside money ความเป็นเงินในแล่ะเงินนอก ใน DeFi จ้งมีความซ้บซ�อนเพิร์าะหน่วยขี�อม้ล่ถ้้กสร์�างขี้�นได�หล่ายวิธี 2. การสร้างและทำลาย (minting and burn) บทที� 1.5 ได�กล่่าว ถ้้งการ์สร์�างแล่ะทำล่ายขีองเหร์ียญ่กษาปณิ์ แล่ะความส้มพิ้นธ์ร์ะหว่างม้ล่ค่า หน�าเหร์ียญ่แล่ะม้ล่ค่าโล่หะ ซ�้งทำให�เกิดกำไร์ arbitrage จากการ์กษาปณิ์ เหร์ียญ่ใหม่ได� ในบร์ิบทขีองการ์ร์้กษาเสถ้ียร์ภาพิขีองร์าคา stablecoin หาก ร์าคาหลุ่ดจาก peg ติร์้งไว� การ์สร์�างแล่ะทำล่าย stablecoin ก้บผู้้�ออกด�วย ร์าคา peg ในภาวะที�เกิดกำไร์ arbitrage เป็นกล่ไกในการ์ด้งติล่าดกล่้บมาส้่ ดุล่ยภาพิอีกคร์้�ง 52 ธนาคิารแห่งประเที่ศไที่ย้, “ประเด็นการใช้สินที่รัพิ่ย้์ดิจัิที่ัล่เพิ่ื�อการชำาระคิ่าสินคิ้าแล่ะบริการ”, Media Briefing, 7 ธันวาคิม 2564, https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/Activities/Documents/ MediaBriefing2021/071264_Briefing.pdf.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 150 อกเชน ยงตƒา ็ ลใหม่ ี ั oin oin ss ิ ท ์ ง ในระบบ ั บนบล ่ จ ู ิ ce ์ ด x อย ั ้ พย ความเส E นหล ี ัุ พย Stablec นทร Stablec ิ าให้ตรวจสอบยาก ุ ํ นทร บันท ินมาหนolen oc ernalsetsารองไม่ได ้ขึ ํ างส otok ารองส rt ํิ P นปจจ Extas ’“”•–) ท (3) สร (1) ส ลของสŽŽ‘ การเง ู (Œ ้ อม ›œ ข ficiency 1 ‘™”’š fi”˜ ออก e Ef ู้ ง v ั ื 3 นหลอใจผ ุ องเช ้ ้ eser ›œ หนต ใช Œ¢•˜“£•’ ี ”Ÿ¡ 4 ‘™”’šารองท ž›˜ํ oin และ R ”ž นใจในส 2 ั ออก ความมู้ e…e†ficiencˆ„eserƒ ื อย อใจผ tablec ้ องเช ง S ้ ั ารองมาก ารองน ํ ล ํ ส ไม่ต นห ส ุ ั น บ น ลิ ห ึ ั นใหม่ ิ ร์ ทาเก จ่ ่ ิ า าง ยอมร oin oin ี ์ ss ้ ด างข ลค ู ce สร x ี ั องก เป†นท พย E ีลท Stablec Stablec ั นทร ิ ิ ลทท ั ั จ บให้มีม ิิ ท์ จด ol ิ ์ างๆ ข ด en ่ oc ens ยอมร ens ั ernal ี ernal พย ารองส ติ ั otok ok ํ ok พย rt t t („) ผสมผสานระหวนทรPExt Ext นทริ (‡) ส เป†นท แบบ ิบส ที ปั สั ู ก ร์ 15 ่� ท พ า ภ

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 151 ในกร์ณิีที�ร์าคา stablecoin ส้งกว่า peg ผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้สร์�าง (mint) โทเคนใหม่ได�ในร์าคา peg ที�กำหนดไว�เสมอ ทำให�สามาร์ถ้ทำกำไร์ จากส่วนติ่างร์าคานี�ได�ด�วยการ์สร์�างโทเคนมาขีาย จนกว่าร์าคาในติล่าดจะ ปร์้บกล่้บล่งมาที� peg ใหม่อีกคร์้�ง แล่ะในกร์ณิีที�ร์าคา stablecoin ติ�ำกว่า peg ผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้ขีายโทเคนคืนให�ผู้้�ออกเพิื�อนำไปทำล่าย (burn) แล่ะร์้บ ทุนสำร์องที�หนุนหล่้งม้ล่ค่า stablecoin น้�นได� หากม้ล่ค่าขีองทุนสำร์องไม่น�อยกว่าม้ล่ค่าท�ี peg ไว� การ์ซ�อื stablecoin มาเพิื�อ burn ก็เป็นการ์ทำกำไร์จากส่วนติ่างร์าคานี�ได� ทำให�เกิด ความติ�องการ์ซื�อจนกว่าร์าคาจะปร์้บขี้�นมาที� peg ใหม่อีกคร์้�ง ด้งน้�นม้ล่ค่า ขีองทุนสำร์องจ้งมีความสำค้ญ่เป็นอย่างยิ�งติ่อการ์ร์้กษาดุล่ยภาพิขีองร์าคา หากทุนสำร์องไม่เพิียงพิอติ่อการ์ร์บ้ ซื�อคืน ก็จะส่งผู้ล่ติ่อความเชื�อม้�นในม้ล่ค่า ขีอง stablecoin เช่นเดียวก้บการ์ทำงานขีองการ์บร์ิหาร์อ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยน ร์ะหว่างปร์ะเทศ หากพิิจาร์ณิาเปร์ียบเทียบก้บกร์ณิีไมล่์สะสมขีองสายการ์บิน ในกล่่องที� 8 แล่�ว อาจไม่แติกติ่างก้บ stablecoin มากน้กเพิร์าะมีกล่ไกใน การ์ติร์้งร์าคา แติ่กล่ไกในการ์ร์้บร์องม้ล่ค่าแล่ะความสามาร์ถ้ในการ์แล่กคืน (convertibility) อาจไม่เขีมแ� ขี็งมากเท่า อย่างไร์กติ็ าม stablecoin เองกย็ งเคย้ break the buck จนผู้้�ใช�งานแห่ไปไถ้่ถ้อนด�วยความติื�นติร์ะหนกจนเกิด สถ้านการ์ณิ์คล่�าย bank run ขี้�นแล่�วเช่นก้น (อาจเร์ียกว่า stablecoin run คล่�ายก้บ MMF run) แม�ว่า stablecoin น้�นควร์จะถ้้ก “ร์้บปร์ะก้น” ม้ล่ค่า ผู้่านสมการ์คณิติิ ศาสติร์ก์ ติ็ าม Saengchote (2021b) วิเคร์าะห์เหติุการ์ณิขี์ อง Iron Finance ซ้�งหนุนหล่้งม้ล่ค่าขีอง stablecoin ด�วยวิธีที� (4) ผู้สมผู้สาน ร์ะหว่างสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�เป็นที�ยอมร์้บก้บสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�สร์�างขี้�นใหม่เอง แติ่เมื�อผู้้�ใช�งานติื�นติร์ะหนก หมดความม้�นใจในม้ล่ค่าขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที� Iron Finance สร์�างขี้�น ทุนสำร์องน้�นก็หมดค่าเช่นก้น

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 152 เหติุการ์ณิ์ขีอง Iron Finance เกิดขี้�นในเดือนมิถุ้นายน ปี 2021 53 โดยมีความเสียหายเกิดขี้�นร์าว 2 พิน้ ล่านดอ� ล่ล่าร์์สหร์ฐฯ้ โดยความเสียหาย ขีอง stablecoin ถ้้กจำก้ดไว�ด�วยม้ล่ค่าขีองสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่อื�นที�ใช�หนุนหล่้ง ซ้�งในกร์ณินี คี�ือ stablecoin ท�ออี กโดยอีกร์ายหน�ง้ แล่ะติ่ออีกไมถ้่ งห้ น้�งปติี ่อมา ในเดือนพิฤษภาคม ปี 2022 เหติุการ์ณิ์คล่�ายก้นก็ได�เกิดขี้�นก้บ Terra Luna ซ้�งสร์�าง stablecoin (TerraUSD หร์ือ UST) ด�วยวิธีที� (3) สร์�างสินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่ใหม่ขี้�นมาหนุนหล่้งเอง ซ้�งใช� native coin ขีองบล่็อกเชน Terra เองที� 54 ชื�อว่า LUNA ความเสียหายในกร์ณิีนี�ส้งถ้้ง 6 หมื�นล่�านดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ เล่ย แล่ะย้งไม่ร์วมถ้้งความเสียหายที�เกิดขี้�นก้บ DeFi protocol อื�นที�สร์�างอย้่บน บล่็อกเชน Terra เพิร์าะเมื�อ native coin ขีองบล่็อกเชน Terra หมดค่าแล่�ว ก็หมายถ้งคว้ ามล่่มสล่ายขีองบล่็อกเชน Terra ดวย� ซ�งแ้ ติกติ่างจากกร์ณิขีี อง Iron Finance ที�ใช� governance token ขีองตินเองหนุนหล่้ง ความเสียหาย จ้งอย้่ในวงจำก้ด ไม่ได�ลุ่กล่ามไปย้ง protocol อื�น เนื�องจาก stablecoin ถ้้กหนุนหล่้งด�วยสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ใหม่ที�สร์�าง ขี้�นมาเอง เม�อื สินทร์้พิยน์ ้�นหมดค่าไป stablecoin ก็หมดค่าติามไปดวยเ� ช่นกน้ ภาพิท�ี 16 แสดงร์าคาขีอง LUNA แล่ะ UST ร์ายช�วโมง้ ร์ะหว่างว้นท�ี 1 พิฤษภาคม ถ้้งว้นที� 21 พิฤษภาคม 2022 จะเห็นได�ว่าจากการ์ที�ร์าคาขีอง LUNA ซง้� มล่ี ก้ ษณิะขีองเงนิ นอกล่ดล่งอยา่ งร์วดเร์ว็ ทำใหร์� าคาขีอง UST ล่ดล่ง ติามไปดวย� แม�ว่า LUNA ม้ล่ค่า $1 จะสามาร์ถ้แล่ก UST ได� 1 เหร์ียญ่ แติ่หากว่า LUNA ไม่มีค่า UST ก็ไม่มีค่าเช่นก้น เป็นการ์เน�นย�ำว่า stablecoin ก็แทบ ไม่ติ่างก้บหนี�สิน หากเจ�าหนี�ไม่สามาร์ถ้ม้�นใจว่าจะสามาร์ถ้ได�ร์้บชำร์ะหนี� หร์ือสามาร์ถ้แล่กหนี�เป็นสิ�งมีค่าอื�นได� หนี�น้�นก็หมดค่าได�เช่นก้น แม�ว่าจะมี smart contract ที�ร์้บปร์ะก้นการ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่าด�วยชุดคำส้�งก็ติาม แล่ะแม�แติ่ native coin ขีองบล่็อกเชนเองก็สามาร์ถ้หมดค่าได�เช่นก้น 53 Sebastian Sinclair, “Iron Finance’s Titan Token Falls to Near Zero in DeFi Panic Selling”, 17 June 2021, https://www.coindesk.com/markets/2021/06/17/iron-finances-titan-to- ken-falls-to-near-zero-in-defi-panic-selling/ 54 Zeke Faux and Muyao Shen, “A $60 Billion Crypto Collapse Reveals a New Kind of Bank Run”, Bloomberg Business Week, 19 May 2022, https://www.bloomberg.com/news/ articles/2022-05-19/luna-terra-collapse-reveal-crypto-price-volatility

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 153 oin tablecT sราคา US $1.10$0.83$0.55$0.28$0.0021 20 19 18 1 16 UNA 15 L 1 13 12 11 10พฤษภาคม วโมง ST 9 ั� U 8 ยีช า  ร์ a 6 err 5 ลใน T  ั 3 ท ิ จ 2 ิ ดี ์ 1 ยี พ ั ร์ นท ิ $0.00 ส $120.00$90.00$60.00$30.00 อง าข UNAราคา L าค o ร์ 16 ่� ท พ า มา: CoinGeck ้� ภ ที่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 154 ร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นม้กพิ้�งพิา lender of last resort เช่น กองทุน การ์เงินร์ะหว่างปร์ะเทศ (IMF) เพิื�อนำความม้�นใจกล่้บมาอีกคร์้�ง แติ่เมื�อใน โล่ก DeFi ย้งไม่มีกล่ไกเหล่่านี� ก็สามาร์ถ้ส้ญ่เสียเสถ้ียร์ภาพิจนเกิด stable- coin run ได�เสมอโดยเฉพิาะหากส�งิ ท�หี นุนหล่้งมีความอ่อนไหวอย่างท�ีได� เห็นจากท้�งกร์ณิีขีอง Iron Finance แล่ะ TerraUSD ซ้�งกล่�ายก้บร์ะบบการ์ เงินสหร์้ฐอเมร์ิกาก่อนการ์จ้ดติ้�ง Federal Reserve System แล่ะ Federal Deposit Insurance Corporation ในช่วงที�ผู้่านมา stablecoin ได�ร์้บความนิยมมาก จากขี�อม้ล่ขีอง 55 Coin Metrics แล่ะ The Block ณิ ว้นที� 1 มกร์าคม 2563 มีม้ล่ค่า stablecoin ที�หมุนเวียนในร์ะบบอย้่ 5.88 พิ ้นล่�านดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ แติ่ได�เพิิ�ม ขี้�นเป็น 151.79 พิ้นล่�านดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ ในว้นที� 31 ธ้นวาคม 2564 หร์ือ 25.8 เท่าภายในร์ะยะเวล่าเพิียง 2 ปี ปัจจุบ้น stablecoin ที�ใช�งานแพิร์่หล่าย มากที�สุดคือ Tether stablecoin (USDT) มีม้ล่ค่าโทเคนที�หมุนเวียนในร์ะบบ ถ้้ง 78.4 พิ้นล่�านดอล่ล่าร์์สหร์้ฐฯ (ขี�อม้ล่ ณิ ว้นท�ี 1 มกร์าคม 2565) ซ้�งหนุนม้ล่ค่าขีองทุนสำร์องดวย� วธิ ที ี�(1) สำร์องดวย� สินทร์้พิย์ในร์ะบบการ์เงิน ปัจจบุ น้ ที�ความเสี�ยงติำ� แติ ่ Tether ไมใ่ หคว� ามร์่วมมือในการ์เปิดเผู้ยองค์ปร์ะกอบ ขีองทนุ สำร์องมากนก้ แมอ� ยท้่ า่ มกล่างความสงสย้ วา่ มสี ำร์องหนนุ หล่ง้ อยจ้่ ร์งิ 56 หร์ือไม่ ท้�งน ี� การ์ทำงานขีอง Tether คล่าย� กบกอง้ ทุน MMF ทถ้ี� กเป้ ร์ียบเทียบ ว่าเป็น shadow bank ซ้�ง USDT เปร์ียบเสมือนหน่วยล่งทุนที�ฝากให� Tether ล่งทุนในสินทร์้พิย์ความเสี�ยงติ�ำ เช่น เงินสดหร์ือติร์าสาร์หนี�ร์ะยะส้�น หากใน ความเป็นจร์ิงแล่�วทุนสำร์องนี�ปร์ะกอบด�วยสินทร์้พิย์ที�มีความเสี�ยงส้ง สภาพิ คล่่องติำ� หร์ือไมม่ สี ินทร์้พิย์หนุนหล่งเ้ ล่ย อาจเกิดการ์ break the buck เหมือน กองทุน MMF ในปี 2008 ได� ซ้�งสถ้านการ์ณิ์ขีอง Tether ทำให�เหติุการ์ณิ์ 55 The Block, “Total Stablecoin Supply”, 1 January 2022, https://www.theblockcrypto.com/ data/decentralized-finance/stablecoins/total-stablecoin-supply-daily 56 Zeke Faux, “Anyone Seen Tether’s Billions?”, Bloomberg Businessweek, 7 October 2021, https://www.bloomberg.com/news/features/2021-10-07/crypto-mystery-where-s-the- 69-billion-backing-the-stablecoin-tether.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 155 ติ่างๆ ในอดีติที�เกี�ยวก้บ bank run แล่ะความคุกคามติ่อเสถ้ียร์ภาพิขีองร์ะบบ การ์เงนิ ไมว่ าจ่ ะเป็น Wildcat Banking ไปจนถ้ง้ กองทุน Reserve Fund ได�ถ้ก้ กล่้บมาพิ้ดถ้้งอีกคร์้�ง 4.5 DeFi และการเข้าถึ้งิบัริการทุางิการเงิิน อปุ สร์ร์คทสี� ำคญ่้ ขีองร์ะบบการ์เงนิ คอื กล่มุ่ ทเี� ขีา� ถ้ง้ บร์กิ าร์ทางการ์เงนิ อย่างไม่ท้�วถ้้ง (underbanked) ไม่สามาร์ถ้เขี�าถ้้งสินเชื�อได�หร์ือเขี�าได�แติ่มี อ้ติร์าติน� ทุนสงก้ ว่า อย่างท�ีไดกล่� ่าวถ้งไ้ วในบท� ท �ี 2.3 คำถ้ามทน�ี ่าสนใจสำหร์บ้ DeFi คือสามาร์ถ้มาช่วยเพิิ�มการ์เขี�าถ้้งสินเชื�อได�หร์ือไม่ คณิิสร์ ์ แสงโชติ ิ แล่ะ สพิร์ุ ิศร์ ์ สุวร์ร์ณิิก (2564a, 2564b) ได�วิเคร์าะห์ การ์ทำงานขีอง Compound ซ้�งเป็น deposit and lending protocol ที�ได�ร์้บ ความนิยมอย่างมาก แล่ะกล่่าวถ้้งขี�อจำก้ดในการ์ก้�ยืมที�ติ�องวางหล่้กปร์ะก้น ม้ล่ค่าสงก้ ว่าม้ล่หน�มากไี ว�ติล่อดเวล่าเพิร์าะการ์ทำงานอาศย้ overcollateral- ization อีกท้�งอ้ติร์าดอกเบี�ยยงไ้ ม่ไดกำหนดโดย� คณิุ ภาพิขีองสินเชื�อแติขี่ ้�นกบ้ สภาพิคล่่องใน liquidity pool ทำให�ผู้้�ก้�มีติ�นทุนไม่แน่นอน แล่ะย้งร์้บได�เพิียง โทเคน ERC-20 บนบล่็อกเชนที�มีสภาพิคล่่องส้งเป็นหล่้กปร์ะก้น เทียบก้บ ร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นท�สามาี ร์ถ้ร์้บร์องร์้บหล่้กปร์ะก้นท�มี ีสภาพิคล่่องติ�ำแล่ะ ใช�กร์ะบวนการ์ในการ์ย้ดนานได� เช่น อส้งหาร์ิมทร์้พิย์ ยานพิาหนะ เพิร์าะผู้้� ให�บร์ิการ์ยอมร์้บความเสี�ยงแล่ะติ�นทุน งานวิจ้ยขีอง Saengchote (2021a) แสดงใหเ� ห็นว่าอ้ติร์าดอกเบี�ยมีความผู้น้ ผู้วนมาก โดยร์ะยะเวล่าเฉล่ี�ยขีองการ์ก้� ใน Compound อย้่ที�ปร์ะมาณิ 31 ว้น ซ้�งเป็นไปได�ว่าจะสะท�อนจุดปร์ะสงค์ ขีองการ์ก้�ยืมใน DeFi ที�อาจจะแติกติ่างจากร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น แม�ว่าการ์กย้� ืมผู้่าน DeFi จะมจี ุดเด่นคือสามาร์ถ้ทำไดโดยไ� มม่ ติีน� ทุน ในการ์ดำเนินงาน (ไมร์่ วมค่า gas ที�ผู้้�ใชงาน� ติอง� จ่ายเอง) ทำให�อ้ติร์าดอกเบี�ย ก้�ยืม stablecoin ใน Compound อย้่ที�ปร์ะมาณิ 5-15% ติามสภาวะความ ติ�องการ์สินเชื�อ ซ้�งติ�ำกว่าอ้ติร์าดอกเบี�ยสินเชื�อส่วนบุคคล่หล่ายปร์ะเภทติาม ติาร์างที� 1 แติ่เนื�องจาก DeFi เป็นร์ะบบ non-KYC ที�มีติ้วตินก้�งนิร์นาม

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 156 (pseudonymous) ทำให�การ์ปร์ะเมินความสามาร์ถ้แล่ะความเติ็มใจในการ์ ชำร์ะ (ability and willingness to pay) ถ้กจำ้ กด้ ดวยคว� ามสามาร์ถ้ขีอง smart contract แล่ะขีอ� ม้ล่ที�อยบนบ้่ ล่็อกเชน อาจกล่่าวได�ว่าหากไมม่ สี ินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ อยแ้่ ล่ว� ก็ไม่สามาร์ถ้ทำธร์ุ กร์ร์มใดๆ ในโล่ก DeFi ได� ซ�งหากพิ้ ิจาร์ณิาถ้งบ้ ร์ิบท ขีองกลุ่่ม underbanked ในบทที� 2.3 ที�หล่้กปร์ะก้นหร์ือ soft information ปร์ะกอบการ์พิิจาร์ณิาสินเชื�อม้กไม่เป็นที�ร์้บร์องในร์ะบบการ์เงิน ก็ย้งไม่ได� เป็นการ์แก�ปัญ่หาอย่างติร์งจุด จ้งอาจย้งไม่ได�เป็นทางเล่ือกที�ติอบโจทย์เร์ื�อง การ์เขี�าถ้้งมากน้กในปัจจุบ้น นอกจากน ี� Compound ยง้ มีการ์แจกจ่าย governance token ขีองติน เป็นร์างว้ล่ให�ก้บผู้�ฝา้ กแล่ะผู้�้ก�เ้ พิ�อสื น้บสนุนการ์ใช�งานจนในบางคร์้�งติ�นทุน การ์กสามา�้ ร์ถ้ติิดล่บได�หากพิิจาร์ณิาร์วมผู้ล่ปร์ะโยชน์จากร์างว้ล่เขี�าไปด�วย Saengchote (2021a) พิบว่าธุร์กร์ร์มการ์ก้�ใน Compound มีการ์ติอบสนอง ติ่อการ์แจกร์างว้ล่ แล่ะถ้งแ้ ม�ว่าจะไม่ทร์าบว่าในทสี� ุดแล่วผู้� ก้�้�นำโทเคนไปใชทำ� อะไร์บาง� แติขี่ อ� ม้ล่การ์ใชงานในบ� ล่็อกเชนบ่งชว�ี ่ามีผู้ก�้ �จำน้ วนไมน่ อย� ท�นำโทเคนี ทกี� ้�ฝากกล่บเ้ ขีาไป� ใหม ่ โดยจุดปร์ะสงคน์ ่าจะเพิื�อร์บ้ ร์างว้ล่เพิิ�ม ซ้�งถ้ือว่าไม่ได� เป็นการ์ใช�งานที�สร์�างผู้ล่ิติภาพิ ทำให�การ์ก้�ยืมใน DeFi ย้งคงติ�องได�ร์้บการ์ พิ้ฒนาอีกมากหากติ�องการ์ทำหน�าที�ในร์ะบบการ์เงินได�เหมือนร์ะบบการ์เงิน ปัจจุบ้น 4.6 DeFi และ Metaverse เมื�อสงคมแ้ ล่ะเทคโนโล่ยมี วี วิ ฒน้ าการ์ การ์ทำธร์กุ ิจก็เปล่ี�ยนแปล่งไป ในอดีตินิยามขีอง productive assets ม้กหมายถ้้งสินทร์้พิย์ที�จ้บติ�องได� (tangible assets) เช่น ที�ดิน เคร์ื�องจ้กร์ ซ้�งสะท�อนธุร์กิจหล่้กในอดีติที�เน�น อุติสาหกร์ร์มแล่ะการ์ผู้ล่ิติ (industrial-based economy) เมื�อมาถ้้งปัจจุบ้น ที�เป็นเศร์ษฐกิจฐานความร์้� (knowledge-based economy) ความสำค้ญ่ ติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจขีองสินทร์้พิย์ท�ีจ้บติ�องไม่ได� (intangible assets) เช่น องค์ความร์้�หร์ือแบร์นด์ ก็มีมากขี้�น Amatachaya and Saengchote (2020)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 157 พิบว่าบร์ิษ้ทในติล่าดหล่้กทร์้พิย์แห่งปร์ะเทศไทยที�เป็นธุร์กิจบร์ิการ์ที�มี organization capital (ถ้อื เปน็ intangible asset ปร์ะเภทหน้ง� ) มากกวา่ ค้่แขีง่ สามาร์ถ้สร์�างผู้ล่ติอบแทนได�ส้งกว่า ที�ผู้่านมา มีการ์จำล่องร์ะบบเศร์ษฐกิจบนโล่กเสมือน (virtual economy) ในหล่ายร์ปแบบ้ เช่น เกมออนไล่น์ปร์ะเภท MMORPG (massively multiplayer online role-playing game) ที�เปิดโอกาสใหผู้� ้�เล่่นจากท้�วโล่กสวม บทบาทใหม่ในโล่กค้่ขีนานเสมือน เช่น World of Warcraft เกมแนวแฟนติาซี ที�เปิดให�บร์ิการ์ติ้�งแติ่ปี 2004 หร์ือโล่กเสมือน (virtual reality) ที�จำล่องการ์ ใช�ชีวิติในโล่กด้�งเดิม เช่น Second Life ที�เปิดให�บร์ิการ์ติ้�งแติ่ปี 2003 มีที�ดิน มสี �งิขีองติ่างๆ ที�สามาร์ถ้ซื�อได� ท้�งการ์อุปโภคแล่ะบร์ิโภค มีการ์ปร์ะกอบอาชพิี แล่ะมีร์ะบบการ์เงินร์วมถ้้งสกุล่เงินในโล่กเสมือนด�วย คำว่า Metaverse เป็นชื�อขีองโล่กเสมือนในนิยาย sci-fi ช�อื “Snow Crash” ท�เขีี ียนโดย Neal Stephenson ในปี 1992 มาจากการ์ร์วมคำว่า meta ที�แปล่ว่า “เหนือ” หร์ือ “ก�าวขี�าม” ก้บคำว่า universe ที�แปล่ว่าจ้กร์วาล่ ซ้�งจากเนื�อหาขีองหน้งสือน้�น Metaverse เป็นโล่กเสมือนท�ีสามาร์ถ้ใช�ชีวิติ ในน้�นได�จร์ิง หน้งสือเล่่มนี�เป็นแร์งบ้นดาล่ใจให�ก้บน้กพิ้ฒนามากมายในการ์ 57 ร์้งสร์ร์ค์อนาคติ ร์วมถ้้งน้กพิ้ฒนาขีอง Second Life ด�วย มีการ์ใช�คำนี�เพิื�อ เปร์ียบเทียบก้บโล่กเสมือนในช่วงที�ผู้่านมาแติ่ก็อย้่ในวงจำก้ด แม�ขีีดความ สามาร์ถ้ขีองเทคโนโล่ยที ผู้ี� ่านมาจะยงไ้ ม่สามาร์ถ้ทำใหโ� ล่กเสมือนในวสิ ย้ ทศ้ น์ ขีองน้กพิ้ฒนาเหล่่าน้�นเกิดขี้�นได� แติ่ก็ได�มีการ์พิ้ฒนามาอย่างติ่อเนื�อง ในเดือนติุล่าคม 2021 Facebook ได�ปร์ะกาศเปล่ี�ยนชื�อบร์ิษ้ทเป็น Meta เพิื�อสะท�อนให�เห็นถ้้งทิศทางการ์พิ้ฒนาขีองบร์ิษ้ทที�เชื�อว่าโล่กเสมือน 58 หร์ือ metaverse จะเป็นสิ�งที�มาทดแทน mobile internet ในอนาคติ อาจเป็นเพิร์าะเทคโนโล่ยีทำให�ปร์ะสบการ์ณิ์แล่ะปร์ะสาทส้มผู้้สที�ร์้บร์้�ได�ใน 57 Kavin Maney, “The king of alter ego is a surprisingly humble guy”, USA Today, 4 February 2007, https://usatoday30.usatoday.com/printedition/money/20070205/secondlife_cover. art.htm. 58 Kari Paul, “Facebook announces name change to Meta in rebranding effort”, The Guardian, 28 October 2021, https://www.theguardian.com/technology/2021/oct/28/ facebook-name-change-rebrand-meta.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 158 โล่กเสมือนมีการ์พิ้ฒนาอย่างร์วดเร์็ว แล่ะร์าคาขีองอุปกร์ณิ์ที�จำเป็นในการ์ เขีา� สโ้่ ล่กเสมือนล่ดล่งอย่างติ่อเนื�อง ทำใหป� ฏสิ ม้ พิน้ ธ์ในโล่กเสมือนท้�งในการ์ ทำงานแล่ะความบ้นเทิงสร์�างความพิ้งพิอใจได�หล่ากหล่ายแล่ะผู้้�คนสามาร์ถ้ เขี�าถ้้งโล่กเสมือนได�ง่ายมากขี้�น อยา่ งท ี� Facebook (Meta) ไดเ� คยกอ่ ใหเ� กดิ ความกร์ะเพิอื� มในแวดวง การ์เงินมาแล่�วด�วยการ์ปร์ะกาศที�จะพิ้ฒนา Libra ในปี 2019 การ์ปร์ะกาศ เปล่�ยนี ชื�อในคร์้�งนกี� ็ ได�ก่อใหเ� กิดความสนใจในโล่กเสมือนในหมป้่ ร์ะชาชนแล่ะ แวดวงธุร์กิจ ทำให�คำว่า metaverse ถ้้กพิ้ดถ้้งก้นอย่างกว�างขีวาง ท้�งนี� ร์ะบบการ์เงินก้บร์ะบบเศร์ษฐกิจบนโล่กเสมือนมีจุดร์่วมคือ ติ�องการ์ trusted third party ในการ์เขี�าไปส้่โล่กน้�น โดยผู้้�ใช�จะติ�องยื�นความ ปร์ะสงคก์ บผู้้ ้�ใหบ� ร์ิการ์โล่กเสมือนเพิื�อเปิดบ้ญ่ชีคล่าย� กบภ้ าพิท ี� 12 ซ้�งอาจไม่ ได�ร์บก้ าร์อนมุ ติ้ กิ ็ ได� ขี้�นอย้่กบเ้ งื�อนไขีการ์ใหบ� ร์ิการ์ แล่ะยงอ้ าจถ้ก้ ร์ะงบ้ บ้ญ่ชี ได�ดวย� อีกท้�งขีอ� ม้ล่การ์ถ้ือคร์องเงินแล่ะสินทร์้พิยติ์ ่างๆ ในโล่กเสมือนก็อย้่ใน ฐานขีอ� ม้ล่ขีองผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ หากพิิจาร์ณิาจากแนวคิดเบื�องหล่ง้ ขีองคำกล่่าวว่า “not your keys, not your coins” ติอนติ�นขีองบทนี� บล่็อกเชนก็สามาร์ถ้นำ มาใช�เก็บขี�อม้ล่เงินแล่ะสินทร์้พิย์ติ่างๆ ในโล่กเสมือนเพิื�อสร์�างความม้�นใจให� ผู้้�ใช�งานแล่ะก่อให�เกิด decentralization ได�เช่นก้น แล่ะแนวคิดขีอง DAO ในบทท� ี 4.2 ก็สามาร์ถ้นำมาใช�เป็นกล่ไกในการ์สร์�างบร์ิหาร์จ้ดการ์กิจกร์ร์ม ติ่างๆ ได�ด�วย ทผู้ี� า่ นมที ง้ � เกม (เชน่ The Sandbox) แล่ะโล่กเสมอื น (เชน่ Decen- traland) ท�เี ล่ือกพิฒน้ าโดยใชบ� ล่็อกเชนในการ์เก็บขีอ� ม้ล่ทางเศร์ษฐกิจไมว่ ่าจะ เป็นสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ เช่น ทดี� ินแล่ะอุปกร์ณิ ์ ที�เก็บในร์ปแบบ้ NFT (ERC-721, ERC-1155) หร์อโื ทเคน ERC-20 ทีม� ไี ว�เพิือช� ำร์ะแล่ะซือ� สนทิ ร์้พิยด์ ิจิท้ล่ ซ้�ง สามาร์ถ้ทำใหแ� ล่กเปล่ี�ยนสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ติ่างๆ กนไ้ ดโดย� ติร์ง (peer-to-peer) ผู้่าน DeFi protocol หร์ือจะผู้่านติล่าดออนไล่น์ก็ได� เช่น OpenSea ซ้�งการ์ เชื�อมโยงก้นในร์้ปแบบนี�ในปัจจุบ้นม้กเร์ียกก้นว่า Web3 เนื�องจากการ์บ้นท้กขี�อม้ล่ล่งในบล่็อกเชนจำเป็นติ�องใช� gas ในปร์มิ าณิมาก การ์สร์�าง NFT จ้งนิยมใส่ขี�อม้ล่เพิียง URL ที�ชี�ไปย้งขี�อม้ล่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 159 ที�ถ้้กเก็บไว�นอกบล่็อกเชนอีกทีเพิร์าะเนื�อที�ในบล่็อกเชนมีจำก้ด ซ้�ง URL นี� สามาร์ถ้ซำ� กนไ้ ดใน� NFT คนล่ะหน่วยทถ้ี� ือว่าเป็นคนล่ะโทเคนกน้ ทำใหคว� าม unique ขีอง NFT ในเบื�องติ�นหมายถ้้งติ้วหน่วยขีองโทเคนเท่าน้�น ไม่ใช่ ขีอ� ม้ล่ดจิ ทิ ้ล่ที�อยภ้่ ายใน เนื�องจากทร์้พิยส์ ินทางปญ่ญ่ั าเป็นความคุ�มคร์องติาม กฎหมาย การ์ถ้ือคร์อง NFT เป็นการ์พิิส้จน์กร์ร์มสิทธิ�ขีองหน่วยขี�อม้ล่น้�น ในฐานะ unique โทเคน ไมไ่ ดใ� หค� วามเปน็ เจา� ขีองล่ขีิ สทิ ธแ์ ติอ่ ยา่ งใดหากไมม่ ี 59 การ์ทำขีอ� ติกล่งทางกฎหมายเพิิ�มเติิม หากมีคนคด้ ล่อกขีอ� ม้ล่ในน้�นไปแล่ว� 60 ใช�งานก็จะติ�องใช�กร์ะบวนการ์ทางกฎหมายติิดติาม ทำให�การ์ใช�งาน NFT โดยคาดหว้งให�เป็นสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ที�มีสิทธิ�คร์บถ้�วนย้งติ�องพิ้�งพิากล่ไกอื�น ในการ์สร์�างความเชื�อม้�น การ์นำมาใช�ก้บ metaverse ที�มีผู้้�พิ้ฒนาที�สามาร์ถ้ กำหนดกติิกาให� NFT ที�คร์อบคร์องมีปร์ะโยชน์จร์ิงเพิร์าะเป็นผู้้�กำหนดว่า ขีอ� ม้ล่ดจิ ทิ ้ล่ขีองโทเคนน้�นจะแสดงผู้ล่หร์ือให�สิทธิ�อะไร์ใน metaverse ขีองติน แล่ะป้องก้นการ์นำขี�อม้ล่ใน NFT ที�ควร์จะจำก้ดไปทำซ�ำได�ด�วยการ์กำหนด เงื�อนไขีในการ์สร์าง� NFT จงเ้ ป็นการ์ใชงาน� ท�สี ร์างคว� ามม�นใจใ้ หผู้� ้�คร์อบคร์อง NFT ได�ง่ายขี้�น ผู้�ใ้ หบ� ร์ิการ์โล่กเสมือนไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์ทำธร์ุ กร์ร์มดวยโทเคนไ� ด � เพิร์าะไม่ว่าใคร์ก็สามาร์ถ้สร์�างแล่ะส่งหน่วยขี�อม้ล่ในบล่็อกเชนได�อย่างอิสร์ะ ทำให�สามาร์ถ้นำโทเคนขีอง protocol ใดมาปร์ะกอบเพิื�อใช�งานได�โดยไม่ จำเป็นติ�องขีออนุญ่าติ (permissionless composability) เช่น อาจนำ NFT ที�แสดงสิทธิ�ความเป็นเจ�าขีองที�ดินใน metaverse มาเป็นหล่้กปร์ะก้นสินเชื�อ DeFi เป็นติ�น เมื�อบล่็อกเชนสามาร์ถ้ทำให�ก�าวขี�ามกำแพิงเพิื�อส่งติ่อม้ล่ค่า ร์ะหว่างก้นได�อย่างสะดวกขี้�น จ้งอาจกล่่าวได�ว่าบล่็อกเชนเป็นส่วนสำค้ญ่ท�ี ทำให� metaverse มีความ meta ได�สมความหมายขีองชื�อมากขี้�น 59 Josie Thaddeus-Johns, “What Are NFTs, Anyway? One Just Sold for $69 Million”, The New York Times, 11 March 2021, https://www.nytimes.com/2021/03/11/arts/design/ what-is-an-nft.html 60 Aaron Mak, “How to Troll and NFT Owner”, Slate, 18 November 2021, https://slate.com/ technology/2021/11/nft-image-ownership-right-clicking-saving-copying-trolling.html

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 160 4.7 ความเช่อมโยงิระหว่างิกันของิ DeFi และ � Systemic Risk ความสามาร์ถ้ในการ์ใชงานโทเคนอ� ย่างอิสร์ะดวย� permissionless composability ในบร์ิบทขีอง DeFi ม้กทำให�โทเคนถ้้กกล่่าวถ้้งว่าเป็น DeFi money Lego สามาร์ถ้ปร์ะกอบก้นได�อย่างอิสร์ะจนทำให�สามาร์ถ้ร์้งสร์ร์ค์ ร์ปแบบก้ าร์เงินทซ�ี บ้ ซอน� ขี้�นได� การ์ทำงานจงไ้ ม่ไดจำ� กดอ้ ยแ้่ ค ่ peer-to-pool แติ่สามาร์ถ้เพิิ�มขี้�นติอน pool-to-pool เหมือนในภาพิที� 14 ได�อีกด�วย ภาพิท ี� 17 เป็นเสนทางก� าร์โอนในมถ้ิ ุนายน 2021 ขีอง stablecoin สามโทเคน ได�แก่ DAI, USDC แล่ะ USDT ท�ีได�ร์้บความนิยมมากที�สุดในบล่็อกเชน Ethereum ร์ะหว่างบ้ญ่ชีแติล่่ ะปร์ะเภท แสดงใหเ� ห็นถ้งคว้ ามเชื�อมโยงร์ะหว่าง ก้นขีอง DeFi protocol ที�ทำงานก้นขี�าม protocol ได�อย่างไหล่ล่ื�น โหนดในภาพิที� 17 มีปร์ะเภท yield aggregator ซ้�งคือ asset management protocol ปร์ะเภท active ใช�กล่ยุทธ์หล่ากหล่ายร์วมถ้้ง leveraged yield farming ที�เป็นการ์ก้�ยืมมา “ทำฟาร์์ม” ให�โทเคนงอกเงยขี้�น จาก governance token ที�ได�ร์้บเป็นร์างว้ล่ ท้�งนี� การ์ก้�ยืมเป็นกล่ยุทธ์การ์ ล่งทุนท�เี พิ�มิ ผู้ล่ติอบแทนดวยก� าร์ยอมร์บคว้ ามเส�ยงเี พิ�มิ ซ�ง้ พิบไดใน� ร์ะบบการ์ เงินปัจจุบ้นเช่นก้น แติ่การ์ใช�หนี�ม้กอย้่ภายใติ�กร์อบกติิกาแล่ะการ์กำก้บด้แล่ เพิื�อจำก้ดความเสี�ยง เพิร์าะผู้ล่กร์ะทบขีองการ์ไม่ชำร์ะหนี�อาจทำให�เกิดผู้ล่ ขีางเ� คียง (externalities) ซ้�งสามาร์ถ้ลุ่กล่ามในวงกวางไป� ยง้ ส่วนอื�นขีองร์ะบบ การ์เงินแล่ะเศร์ษฐกิจ (contagion) ทำให�โดนล่้กหล่งไปด�วยได� แม�ใน DeFi ที�ย้งไม่มีการ์กำก้บด้แล่ ก็มีการ์เติือนผู้้�ใช�งานว่ามีความเสี�ยงจากการ์โดนย้ด หล่้กปร์ะก้นได� (ผู้่านการ์ liquidate)61 61 Brian Huang, “What Is Leveraged Yield Farming and How Can It Bring Higher Returns?”, TheDefiant, 2 September 2021, https://thedefiant.io/leveraged-yield-farming/.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 161 ol oc t o r าง DeFi P ่ oin ร์ะหว tablec อง S อมโยีงข ื� ามเช e (2021a) 17 คว chot ่� พท า มา: Saeng ้� ภ ที่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 162 แติ่อย่างท�ีไดกล่� ่าวไวในบท� ท �ี 4.3 ว่าการ์ทำงานขีอง DeFi protocol ม้กสร์�างโทเคนร์้บฝาก (depository receipt) ที�สามาร์ถ้นำไปใช�งานติ่อได� ซ้�งหากพิิจาร์ณิาดวยแน� วคิดขีองร์ะบบการ์เงินปัจจบุ น้ ธร์ุ กร์ร์มนี�เป็นการ์ก่อหนี� ร์ะหว่างกนเ้ นื�องจากโทเคนทร์ี� บฝากไ้ วเ� ป็นสินทร์้พิยขี์ อง protocol ส่วนโทเคน ร์้บฝากก็จะเป็นหนี�สิน เมื�อพิิจาร์ณิาในภาพิร์วมแล่�วก็ห้กล่บกล่บก้นได� แติ่ขี�อม้ล่ในบล่็อกเชนไม่ได�เอื�อติ่อการ์ห้กล่บกล่บก้นเหมือนร์ะบบการ์ทำ บ้ญ่ชีน้ก ทำให�สามาร์ถ้เกิดการ์ก่อหนี�วนไปมาได�หากไม่ร์ะว้ง ท้�งนี� การ์ฝากโทเคนที�เป็น stablecoin ม้กได�ร์้บโทเคนร์้บฝากที�มี คุณิสมบ้ติิคล่�ายหร์ือเป็น stablecoin ด�วย ทำให�สามาร์ถ้ก่อหนี�ได�อย่างไม่ ติอง� กงว้ ล่มากว่าม้ล่ค่าหล่กป้ ร์ะกนเ้ ทียบกบห้ น�จะี ล่ดล่งจนโดนยดโดย้ อ้ติโนมติ้ ิ แล่ะหากโทเคนร์้บฝากสามาร์ถ้นำไปฝากไว�ที� protocol ที�ให� governance token เป็นร์างว้ล่สำหร์บก้ าร์นำไปฝาก (stake) ได�อีก ก็จะเกิดแร์งจงใจในก้ าร์ กอ่ หนไี� ปเร์ื�อยๆ ได� (ซ้�งคือกล่ยุทธ์ leveraged yield farming ขีอง yield aggregator ที�ได�กล่่าวไว�ก่อนหน�านี�) Saengchote (2021c) ได�วิเคร์าะห์การ์ ใชงาน� DAI ซ�งเ้ ป็น stablecoin ขีอง MakerDAO ท�เี กิดขี้�นจาก collateralized debt position (คล่�าย securitization) ก็พิบว่ามีการ์นำไปใช�งานในร์้ปแบบนี� เช่นก้น DeFi protocol เช่น yield aggregator อำนวยความสะดวกใหผู้� ้�ใชงาน� ด�วยการ์ทำให�ธุร์กร์ร์มท�ีมีหล่ายขี้�นติอนผู้่านหล่าย liquidity pool ในหล่าย protocol ล่ดความซ้บซ�อนในการ์ส่งคำส�งใ้ ห�เร์ียบง่ายขี้�น ติ้วอย่างหน�ง้ ขีอง การ์ล่ดขี้�นติอนคือ Abracadabra.Money เป็น deposit and lending protocol ที�อนุญ่าติให�ฝากโทเคนหล่้กปร์ะก้นได�หล่ากหล่าย (ร์วมถ้้งโทเคนร์้บฝากขีอง protocol อื�นด�วย) เพิื�อค�ำปร์ะก้นการ์ก้� stablecoin ที� protocol สร์�างขี้�นมา (Magic Internet Money หร์ือ MIM) โดยสามาร์ถ้นำไปแล่กเป็น stablecoin อ�นื แล่ะนำกล่้บมาเพิ�มเิ ป็นหล่้กปร์ะก้นเพิ�อื ก้�ติ่อได�อีก ทำให�สามาร์ถ้ก้�ในยอดท�ี สงก้ ว่าม้ล่ค่าหล่กป้ ร์ะกนเ้ ร์ิ�มตินไ� ด�ดวยก� าร์นำหนี�ใหม่กล่บมาเ้ ป็นหล่กป้ ร์ะกน้ วนเช่นนี�ไปหล่ายร์อบ protocol เปิดใหผู้� ้�ใชงานสามา� ร์ถ้กำหนดไดเอง� ว่าจะให� วนจนมล่้ หนเี� พิมเ�ิ ปน็ กเ�ี ทา่ ขีองหล่ก้ ปร์ะกน้ ติง้� ติน� ผู้ล่ล่พิธ้ ท์ ี�ไดจ� ง้ คล่า� ย credit creation banking ที�ทำให� protocol สร์าง� “เงินฝาก” ขี้�นมาเพิิ�มไดโดยไ� มติ่ อง�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 163 ร์อให�มีผู้้�ฝาก แติ่ทำงานด�วยกล่ไกคนล่ะร์้ปแบบ ซ�ง้ ท้�งหมดสามาร์ถ้เกิดขี้�น ได�เพิร์าะ composability ขีองโทเคนในบล่็อกเชน แติ่เมื�อ composability ขีอง DeFi ทำใหสามา� ร์ถ้สร์างห� นร์ี� ะหว่างกน้ ได�ง่าย ปร์ะกอบก้บความสบายใจที�มาจากเสถ้ียร์ภาพิขีอง stablecoin (ที�อาจจะไม่เสถ้ียร์จร์ิงก็ได� เพิร์าะสามาร์ถ้เกิด stablecoin run ขี้�นได�อย่าง ท ี� bank run เกิดในร์ะบบการ์เงินในปัจจบุ น)้ จงอ้ าจกล่ายเป็นดาบสองคมท�นำี มาซ้�ง systemic risk ได�หากนำมาใช�ในการ์ก่อหนี�ซ�ำซ�อนอย่างกว�างขีวาง ภาพิที� 18 แสดงให�เห็นถ้้ง liquidation ที�เกิดขี้�นร์ายช้�วโมงใน lending pool กองหน้�งขีอง Abracadabra.Money ร์ะหว่างว้นที� 23 ธ้นวาคม 2021 แล่ะ 5 กุมภาพิ้นธ์ 2022 โดย wMEMO เป็น governance token ขีอง Wonderland ซ้�งเป็น protocol ที�อย้่บนบล่็อกเชน Avalanche แล่ะเป็นหน้�ง ในโทเคนท ี� Abracadabra.Money ร์บเ้ ป็นหล่กป้ ร์ะกน้ เมื�อร์าคาขีอง wMEMO ล่ดล่งอย่างเฉียบพิล่้น ม้ล่ค่าหล่้กปร์ะก้นเทียบก้บม้ล่หนี� (ซ้�ง MIM ที�ก้�เป็น stablecoin ทำให�ม้ล่หน�ีไม่ปร์้บล่ดล่งติามไปด�วย) ก็จะล่ดล่งอย่างร์วดเร์็ว ติามไปด�วย หากผู้้�ก้�นำหล่้กปร์ะก้นไปเพิิ�มไม่ท้น protocol จะเปิดโอกาสให� ผู้้�อ�นื มาจ่ายหนี�แทนแล่ะร์้บหล่้กปร์ะก้นไปได�เล่ย โดยส้ดส่วน liquidation เทียบก้บสินเชื�อคงค�างสามาร์ถ้ส้งได�ถ้้ง 20% เล่ย เมื�อ liquidation เกิดขี้�น ม้ล่ค่าหล่กป้ ร์ะกน้ กย็ ง้ สงก้ ว่าม้ล่หนี�เพิร์าะ กล่ไก overcollateralization แล่ะหาก protocol คิดค่าธร์ร์มเนียม liquida- tion fee ด�วย (ซ้�ง Abracadabra.Money ก็มีการ์คิดค่าธร์ร์มเนียมนี�) ผู้้�ก้�ก็จะ ขีาดทุนเพิิ�มขี้�นไปอีก หากผู้ย้� ดห้ ล่กป้ ร์ะกนไ้ ม่ปร์ะสงคท์ ี�เก็บหล่กป้ ร์ะกน้ น้�นไว� แล่ะนำไปขีายทอดติล่าด ก็จะก่อใหเ� กิดผู้ล่กร์ะทบทางล่บติ่อร์าคาหล่กป้ ร์ะกน้ จนอาจทำให�เกิด liquidation เพิิ�มอีกเป็นทอดๆ ไป ปร์ากฏการ์ณิ์นี� น้กเศร์ษฐศาสติร์์ม้กเร์ียกว่า fire sale spiral ซ้�ง Shleifer and Vishny (2011) ได�แสดงติ้วอย่างหล่ากหล่ายให�เห็นในร์ะบบการ์เงิน อย่างเช่นกองทุน MMF ที�ได�กล่่าวถ้้งในกล่่องท�ี 5 เป็นติ�น ท้�งนี� แร์งขีายจาก fire sales spiral สามาร์ถ้ลุ่กล่ามไปยง้ ติล่าดอ�นไื ด� ซ�งเ้ ป็นหน�งในคว้ ามกงว้ ล่ขีอง systemic risk ในร์ะบบการ์เงิน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 164 Œ (Ž)ูก l‡ˆ‰‡Ša‹ถƒี M‚M ท€ีวนของหน่ดสัส น€ ลง 25 20 15 10 5 0 ั ดี ‘22 กประก นล Œ— ั ั ก 2‘– ะ ปัร์ ก ั ล าห “a”‘22 าค 2•‘ ร์ อ ื� ม y เ “a”‘22ราคาโทเคน  หล .Mone 20‘ a “a”‘22 13‘ e acadabr “a”‘22 6‘ ู ก liquidat ถ ที วโมงใน Abr ี ั� ยีช า 30‘DŒ’‘21 ร์ วนของหน ่ ดส ั tion 0 ส 23‘DŒ’‘21 150,000120,00090,00060,00030,000 าง liquida ่ lar) ราคาโทเคน wMEMO (US Dol ยี วอ ั ติ น ย้ 18 ้ ่� เขี ท ้้ พ า มา: ผู้ ้� ภ ที่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 165 ในเดือนพิฤศจิกายน 2021 President’s Working Group on Financial Markets, FDIC แล่ะ OCC ซ้�งปร์ะกอบดวยห� น่วยงานที�ทำหนา� ที�กำกบ้ ด้แล่ร์ะบบการ์เงินทุกปร์ะเภทในทุกร์ะด้บขีองสหร์้ฐอเมร์ิกาได�ให�ความเห็น เกี�ยวก้บการ์กำก้บด้แล่ stablecoin62 แล่ะกล่่าวว่าร์้ปแบบการ์กำก้บด้แล่ ในปัจจุบ้นไม่คงเส�นคงวา (inconsistent) แล่ะกร์ะจ้ดกร์ะจาย (fragmented) ซ้�งไม่น่าแปล่กใจเพิร์าะโทเคนหร์ือหน่วยขี�อม้ล่ในบล่็อกเชนน้�นเป็นเพิียง ติวเ้ ล่ขี หากจะพิิจาร์ณิา stablecoin เป็นการ์ฝากเงิน กติ็ องกำ� กบ้ ดแ้ ล่เสมือน ธนาคาร์ หากพิิจาร์ณิาเป็นหล่กท้ ร์้พิย ์ (เพิร์าะสร์าง� ดวย� securitization) กติ็ อง� กำกบ้ ดแ้ ล่โดยสำนก้ งาน ก.ล่.ติ. ทำใหท� ผู้ี� ่านมามีความไม่แนช่ ด้ ในอำนาจการ์ กำกบ้ ดแ้ ล่ อีกท้�งผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ stablecoin บางร์ายไม่ได�มนี ิติบิ ุคคล่ท�ดำเี นินงาน อย้่ในสหร์้ฐอเมร์ิกา ทำให�อย้่นอกขีอบเขีติที�สามาร์ถ้กำก้บด้แล่ได� คณิะทำงานได�แสดงความก้งวล่ในสามมิติิ ได�แก่ (1) stablecoin run (2) ความเส�ยงี ติ่อร์ะบบชำร์ะเงิน (payment system risk) แล่ะ (3) systemic risk แล่ะการ์กร์ะจุกติว้ ขีองอำนาจทางเศร์ษฐกิจ (economic power) แล่ะเน�นย�ำถ้้งความสำค้ญ่ขีอง AML (anti-money laundering) แล่ะ CFT (combating the financing of terrorism) โดยได�เสนอให�มีการ์กำหนดให� ผู้้�ที�สามาร์ถ้ออก stablecoin ได� จำเป็นจะติ�องมีการ์สำร์องเงินทุนเพิียงพิอ เสมือนสถ้าบ้นร์้บฝากเงินที�ได�ร์้บการ์คุ�มคร์องเงินฝาก (insured depository institution) แสดงให�เห็นถ้้งล่ำด้บความสำค้ญ่ขีองผู้้�กำก้บด้แล่ท�ีมีติ่อความ เป็นเงิน ร์วมถ้้งการ์เล่็งเห็นความจำเป็นขีองกล่ไกในการ์ล่ด systemic risk ขีองร์ะบบการ์เงินไม่ว่าจะเป็นร์ะบบด้�งเดิมหร์ือร์ะบบแห่งอนาคติก็ติาม 62 President’s Working Group on Financial Markets, the Federal Deposit Insurance Corpo- rate, and the Office of the Comptroller of the Currency, “Report on Stablecoins”, 1 No- vember 2021, https://home.treasury.gov/system/files/136/StableCoinReport_Nov1_508. pdf.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 166 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 167 - เม่อปัระชาชนมันใจในเงิินนันจนฝาก � � � อนาคตการออมของิตนเองิไว้ เม่อเกิดี � วิกฤตการเงิินข้นผิู้ดีูแลระบับัการเงิิน � ่ ก็ต้องิเข้ามาดีูแลเพอไม่ให้ความเสียหาย � ลุกลามไปัสูสวนอนขอ่ งิระบับัเศรษฐกิจ... ่ ่ �

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 168 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 169 บั ทุ ทุี 5 � นัยยะเชิงินโยบัาย ของิ Future of Money สาหรับัปัระเทุศไทุย ำ - ปร์ะวติ้ ิศาสติร์์การ์เงินโล่กมกเ้ ติ็มไปดวยเห� ติุการ์ณิท์ มี� ีความคล่าย� กน้ แม�ว่าบร์ิบททางเศร์ษฐกิจ ส้งคม แล่ะเทคโนโล่ยีแติกติ่างก้น แติ่เม�อควื าม ติ�องการ์พิื�นฐานเกี�ยวก้บเร์ื�องการ์เงินแล่ะการ์ล่งทุนขีองคร์้วเร์ือนแล่ะภาค ธุร์กิจเป็นสิ�งที�ไม่เปล่�ยนไี ม่ว่าจะยุคสม้ยไหน บทเร์ียนจากร์ะบบการ์เงินที�ได� เคยเกิดขี้�นอาจฉายภาพิที�เป็นปร์ะโยชน์ติ่อการ์กำหนดนโยบายขีอง Future of Money ได� บทเร์ียนแร์กจากวฏ้ จก้ ร์หนี � เป็นการ์ยำ� ว่าเงินปร์ิมาณิมากในร์ะบบ เศร์ษฐกจิ มาจากการ์นำกำล่ง้ ซอื� ในอนาคติมาใชก� อ่ นในร์ป้ แบบหน ี� การ์กอ่ หนี� ที�ไม่ได�มีความสามาร์ถ้ในการ์ชำร์ะจนหมดจร์ิงปร์ะกอบก้บการ์นำเงินท�ีได � มาจากการ์ก่อหนี�ไปใช�ในสิ�งที�ไม่ได�เป็น productive assets สามาร์ถ้นำมาส้่ ฟองสบ้่ร์าคาสินทร์้พิย์ที�ทำให�ภาวะเศร์ษฐกิจถ้ดถ้อยเมื�อแติกได� บทเร์ียนที�สองจาก metaverse ชวนคิดถ้้งบทบาทขีองการ์เงิน ในการ์ด้แล่ร์้กษาอธิปไติยทางการ์เงินขีองปร์ะเทศ (monetary sovereignty) ผู้า่ นติว้ อยา่ งขีองเกมออนไล่น ์ หากเงนิ ที�ใชก� น้ แพิร์ห่ ล่ายเปน็ เงนิ ที�ไมม่ อี ำนาจ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 170 อธิปไติยก็จะล่ดทอนความสามาร์ถ้ในการ์ดแ้ ล่ร์ะบบเศร์ษฐกิจไม่ใหโดน� ล่กห้ ล่ง จากปัจจ้ยภายนอกได� บทเร์ียนท�สามจี ากวิกฤติการ์เงิน แสดงให�เห็นว่าแม�เงินในร์ะบบ เศร์ษฐกิจมีท้�งเงินที�ออกโดยร์้ฐแล่ะเงินเอกชน แติ่เมื�อปร์ะชาชนม้�นใจในเงิน น้�นจนฝากอนาคติการ์ออมขีองตินเองไว� เมื�อเกิดวิกฤติการ์เงินขี้�นผู้ด้� แ้ ล่ร์ะบบ การ์เงินกติ็ องเ� ขีามา� ดแ้ ล่เพิื�อไม่ใหคว� ามเสียหายลุ่กล่ามไปส้่ส่วนอื�นขีองร์ะบบ เศร์ษฐกิจในที�สุด 5.1 ดีาบัสองิคมของินวัตกรรมทุางิการเงิิน: บัทุเรียน จากวัฏจักรหนี � Hyman Minsky เป็นน้กเศร์ษฐศาสติร์์ชาวอเมร์ิก้นที�ไม่ได�ร์้บการ์ กล่่าวถ้้งมากน้กในวงการ์วิชาการ์ Minsky ได�เขีียนถ้้ง Financial Instability Hypothesis ไวในบทคว� ามวจิ ย้ ท�ีได�ติีพิิมพิ์ในป ี 1977 ซ�งใน้ ยุคน้�นแบบจำล่อง ที�ใช�ทำความเขี�าใจร์ะบบเศร์ษฐกิจไม่ได�มีการ์จำแนกปร์ะเภทขีองหนี�ไว � อย่างช้ดเจนแล่ะม้กไม่สามาร์ถ้อธิบายได�ว่าวิกฤติการ์เงินเกิดขี้�นได�อย่างไร์ นกเศ้ ร์ษฐศาสติร์ติ์ ่างถ้กเถ้ียงกน้ ว่าทำไมร์ะบบเศร์ษฐกิจถ้ง้ “ไม่ทำงานอย่างท� ี ควร์จะเป็น” แติ่ Minsky (1978) ชวนคิดว่าแบบจำล่องร์ะบบเศร์ษฐกิจที�ใช� วเคิ ร์าะห ์ “อาจไมเห่ มาะกบ้ ร์ะบบเศร์ษฐกจใิ นปจั จบุ น้ ” กไ็ ด � Minsky ไดร์� วบร์วม แนวคิดนี�ไวในห� นง้ สือทีติ� ีพิิมพิ์ในป ี 1986 แติก่ ็ไม่ได�ร์บกล่้ ่าวถ้ง้ นก้ จนกร์ะท้�ง ในปี 2009 Paul McCulley กร์ร์มการ์ผู้้�จ้ดการ์บร์ิษ้ท PIMCO บร์ิษ้ทบร์ิหาร์ สินทร์้พิย์ร์ายใหญ่่อ้นด้บติ�นๆ ขีองโล่ก ได�เขีียนบทความชื�อ “The Shadow Banking System and Hyman Minsky’s Economic Journey” ทำให�ชื�อ ขีอง Minsky แล่ะคำว่า shadow bank เขี�ามาอย้่ในบทสนทนาขีองวงการ์ การ์เงินจนกล่ายเป็นคำที�ใช�แพิร์่หล่ายในวงการ์ในปัจจุบ้น โดยในบทความนี� McCulley ได�กล่่าวว่าตินใช�คำว่า Minsky moment ติ้�งแติ่ยุควิกฤติการ์เงิน ขีองเอเชียในปี 1997 แติ่เล่ือกท�จะใี ช�สถ้านการ์ณิ์ขีองวิกฤติ Subprime เพิื�อให�ติร์งก้บยุคสม้ยมากขี้�น

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 171 Minsky ได�เน�นย�ำถ้้งร์้ปแบบการ์ทำงานขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจที�เป็น “โล่กกร์ะดาษ” (paper world) ที�เป็นคำม้�นส้ญ่ญ่าว่าจะจ่ายเงินให�ก้นไม่ว่า จะเป็นท้�งในว้นน�หี ร์ือในอนาคติ ซ�ง้ ก็คือกล่ไกการ์สินทร์้พิย์ทางการ์เงินท�ีได � กล่่าวถ้้งมาติล่อดในหน้งสือเล่่มนี�เช่นการ์สร์�างเงินใน (inside money) ที�เป็น หนี�สิน เป็นติ�น Minsky กล่่าวว่านว้ติกร์ร์มทางการ์เงินติ่างๆ ในยุคน้�น เช่น real estate investment trust (REIT) สามาร์ถ้เพิมิ� ปร์มิ าณิเงนิ ทนุ (financing) ที�สามาร์ถ้นำไปล่งทุนในร์ะบบเศร์ษฐกิจได� อย่างไร์ก็ติาม Minsky ได�จำแนก การ์ก่อหน�ออกเี ป็นสามปร์ะเภท โดยพิพิิ ฒ้ น ์ เหล่ืองนฤมติชิ ย้ (2560) ไดเขี� ียน อธิบายไว�ด้งนี� 1. Hedge finance หรือการกู้ยืมูเงินุแบบปลอดภัย ธุร์กิจที�ก้�ยืมเงิน แบบน�จะี มีกร์ะแสเงินสดเกินพิอเม�อเื ทียบกบภ้ าร์ะการ์จ่ายคืนหนท�ี ุกร์ะยะ แล่ะ มีหนี�น�อยกว่าม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ (น้�นคือมีทุนเพิียงพิอ) ธุร์กิจเหล่่านี�จะมีความ อ่อนไหวติ่อความเสี�ยงจากอ้ติร์าดอกเบี�ยค่อนขี�างน�อย 2. Speculative finance หรือการกู้ยืมูเงินุแบบเก็งกำไร ธุร์กิจที�ก้� ยืมเงินแบบนี�อาจม ี “กำไร์” แล่ะมสี ินทร์้พิย์เพิียงพิอติ่อการ์จ่ายคืนหนที� ้�งหมด แติม่ ีกร์ะแสเงินสดไม่เพิียงพิอกบภ้ าร์ะการ์จ่ายคืนหนี�ในแติล่่ ะช่วงเวล่า แม�ว่า กร์ะแสเงินสดจะเพิียงพิอติ่อติ�นทุนการ์ก้�ยืมเงิน แติ่อาจติ�องพิ้�งพิาการ์ “roll- over” หนี�ไปเร์ื�อยๆ เพิื�อจ่ายคืนเงินติ�น การ์ก้�ยืมเงินแบบนี�จ้งอ่อนไหวติ่อการ์ เปล่ี�ยนแปล่งขีองอ้ติร์าดอกเบี�ย แล่ะสภาวะติล่าด 3. “Ponzi” finance เป็นุการกู้ยืมูเงินุแบบนุ่าเป็นุห่วิง กร์ะแส เงินสดขีองธุร์กิจหร์ือขีองผู้้�ก้�ไม่เพิียงพิอแม�แติ่การ์จ่ายคืนติ�นทุนการ์ก้�ยืมเงิน แติ่เจ�าหนี�ยอมปล่่อยก้�ให� แม�ว่าม้ล่หนี�จะเพิิ�มขี้�นไปติล่อดร์ะยะเวล่าการ์ก้� เนื�องจากกร์ะแสเงินสดมีไมพิ่ อกบภ้ าร์ะการ์จ่ายคืนหน ี� เพิร์าะเชื�อว่าม้ล่ค่าขีอง “สินทร์้พิย์” ขีองผู้้�ก้�จะเพิิ�มขี้�นมากกว่าม้ล่หนี� การ์ก้�ยืมเงินแบบนี�มีความเสี�ยง ติ่อท้�งอ้ติร์าดอกเบี�ย (ที�จะเพิิ�มภาร์ะการ์จ่ายคืนหนี�) สภาวะติล่าด แล่ะม้ล่ค่า ขีองสินทร์้พิย์ขีองผู้้�ก้�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 172 คำว่า Ponzi ในบร์ิบทน�ผู้ี ้�อ่านอาจเห็นติ่างก้นได� แม�แติ่ในร์่าง บทความขีอง Minsky ย้งได�ร์้บความเห็นว่าควร์อธิบายคำน�เี พิิ�มให�ผู้้�อ่าน 63 เขี�าใจถ้้งความหมายมากขี้�น เพิร์าะคำว่า Ponzi scheme หร์ือแชร์์ล่้กโซ่ มกหมาย้ ถ้ง้ ร์ปแบบก้ าร์ล่งทุนที�ไม่ได�มร์ี ายไดเ� ขีามาเ� ล่ย แติ่นำเงินคนทล่ี� งทุน ใหม่มาจ่ายให�ก้บคนล่งทุนก่อนหน�า แติ่ในความหมายขีอง Minsky หมายถ้้ง การ์ท�ผู้ี ้�ก้�ไม่ได�มีความสามาร์ถ้ในการ์ชำร์ะคืนแติ่ใด เพิร์าะเจ�าหนี�คาดหว้ง จะย้ดหล่้กปร์ะก้นท�ีม้ล่ค่าส้งกว่าม้ล่หน�แทนกี าร์ชำร์ะหน�ี อย่างเช่นสินเชื�อ อส้งหาร์ิมทร์้พิย์ในสหร์้ฐอเมร์ิกาปร์ะเภท option pay ท�ผู้ี ้�ก้�สามาร์ถ้เล่ือก ได�ว่าจะชำร์ะหน�หี ร์ือไม่ หากไม่ชำร์ะก็สะสมยอดร์วมเงินติ�นแล่ะดอกเบ�ยี ทคี� าง� จ่ายไปเร์�อยๆื ซ�งหากเ้ จาห� น�คาดี ว่าร์าคาอสงหา้ ร์ิมทร์้พิยท์ ี�เป็นหล่กป้ ร์ะกน้ จะส้งขี้�นเร์ื�อยๆ ก็ย้งสามาร์ถ้วางใจติ่อไปได� จะเร์ียกว่าเป็นการ์ปล่่อยก้�โดย พิิจาร์ณิาความสามาร์ถ้ในการ์ชำร์ะหนี�จากหล่้กปร์ะก้นเพิียงอย่างเดียวแล่ะ ไม่สนใจความสามาร์ถ้ในการ์ชำร์ะขีองผู้้�ก้�ก็ได� หล่กป้ ร์ะกน้ เป็นเคร์�องื ช่วยล่ด information asymmetry ไดอ� ย่างมาก เพิร์าะสามาร์ถ้แก�ปญ่ั หาเร์ื�องความไม่แน่นอนแล่ะความไม่สมบ้ร์ณิขี์ องขีอ� ม้ล่ ความม�นใจในคว้ ามสามาร์ถ้ในการ์ชำร์ะขี้�นอย้่ก้บม้ล่ค่าขีองหล่้กปร์ะก้น แล่ะความม้�นใจในความเติ็มใจอย้่ที�การ์ทำส้ญ่ญ่าร์องร์้บหล่้กปร์ะก้น เช่น การ์จดจำนองหร์ือทำส้ญ่ญ่าซื�อคืน (repurchase agreement) ที�มีกฎหมาย ร์องร์้บ หล่้กปร์ะก้นจ้งมีบทบาทติ่อการ์ร์ะดมทุนในร์ะบบเศร์ษฐกิจมาก เมื�อม้ล่ค่าขีองหล่้กปร์ะก้นเปล่�ยนแปี ล่ง ผู้ล่ก็จะถ้้กส่งทอดติ่อมาจากร์ะบบ การ์เงินส้่ร์ะบบเศร์ษฐกิจเป็นวงจร์อย่างที�ได�กล่่าวไว� น้กเศร์ษฐศาสติร์์มี การ์ศ้กษาความส้มพิ้นธ์นี�อย้่แล่�ว เช่น แบบจำล่อง Financial Accelerator Model ขีอง Bernanke แล่ะคณิะ (1999) เป็นติ�น แติ่ร์้ปแบบติ่างๆ ขีองการ์ ก่อหนี�ที�เกิดขี้�นได�ในร์ะบบเศร์ษฐกิจม้กไม่ได�ถ้้กจำแนกออกมาช้ดเจนอย่าง ที� Minsky ได�ทำ 63 Hyman P. Minsky Archive, Bard Digital Commons, https://digitalcommons.bard.edu/ hm_archive/38/.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 173 ื อ นเช ิ เวลา  ส GDP “MinskyMn าเป­นห่วง ่ ิ นแบบน าไร มเง ํ ื งก ู ็ ย ้ การก ิ นแบบเก มเง ื ู ย ้ ย ั การก ิ นแบบปลอดภ มเง ื ู ย cle ้ y Cy การก 19 Minsk ่� ท พ า ภ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 174 เมื�อม้ล่ค่าขีองหนี�ถ้้กหนุนหล่้งด�วยเพิียงหล่้กปร์ะก้นขีองผู้้�ก้� ร์ะบบ การ์เงินจ้งมีความอ่อนไหวติ่อม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ท�ีถ้้กนำมาใช�เป็นหล่้กปร์ะก้น สถ้าบ้นการ์เงินม้กปร์้บความเขี�มงวดขีองการ์พิิจาร์ณิาสินเชื�อไปมาร์ะหว่าง hedge finance แล่ะ Ponzi finance ติามล่ำดบ้ ขีอง Minksy cycle (อาจเร์ียกว่า วฏ้ จก้ ร์หนกี� ็ได)� หากพิิจาร์ณิาจากภาพิท ี�19 เมื�อเศร์ษฐกิจเร์ิ�มชะล่อติว้ ล่ง หร์ือ มุมมองเก�ยวี ก้บการ์เปล่�ยนแปี ล่งขีองร์าคาสินทร์้พิย์ติ่างไป สถ้าบ้นการ์เงิน กล่บมา้ ร์ะมด้ ร์ะวงในก้ าร์ปล่่อยสินเชื�อมากขี้�น ก็ทำใหผู้� ก้� ท้� พิี� ้�งพิา speculative หร์ือ Ponzi finance ล่ำบากหร์ือผู้ิดนดชำ้ ร์ะหน�มากี ขี้�น การ์ชะล่อติว้ ขีองสินเช�อื สามาร์ถ้ส่งผู้ล่ติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะทวีเป็นวงจร์ที�ซ�ำเติิมเศร์ษฐกิจได� Minsky moment หมายถ้้งช่วงเวล่าที�ร์าคาสินทร์้พิย์ปร์้บติ้วล่ดล่ง อย่างเฉียบพิล่้น (หร์ืออาจเร์ียกว่าฟองสบ้่แติก ติามท�ี McCulley เร์ียก) ท้�งปร์ิมาณิสินเช�อในื ร์ะบบแล่ะกิจกร์ร์มทางเศร์ษฐกิจก็ล่ดล่งติามไปด�วย จนเกิดภาวะเศร์ษฐกิจถ้ดถ้อยขี้�นในที�สุด ท้�งนี� Minsky cycle สามาร์ถ้เกิด ขี้�นได�แม�ว่าสินเชื�อจะถ้้กนำไปใช�ล่งทุนใน productive assets แติ่หากสินเชื�อ เหล่่าน้�นถ้้กนำไปซื�อสินทร์้พิย์ทางเงินแล่ะถ้้กนำกล่้บมาเป็นหล่กป้ ร์ะก้นอีกที วงจร์น�จี ะย�งิ ทวีความร์ุนแร์งมากขี้�น ซ้�งการ์ซ�อื สินทร์พิย้ ์ทางการ์เงินดว� ยสินเช�อื (margin loan) แล่ะการ์ทำ leveraged yield farming ใน DeFi สามาร์ถ้ถ้ือ เป็นติ้วอย่างขีองสินเชื�อร์้ปแบบนี�ได� พิพิิ ฒ้ น ์ เหล่ืองนฤมติชิ ย้ (2560) กล่่าวถ้ง้ Minsky moment เพิร์าะ ในช่วงเวล่าน้�นคำนี�ถ้้กนำกล่้บมาใช�อีกคร์้�งโดย Zhou Xiaochuan ผู้้�ว่าการ์ ธนาคาร์กล่างขีองจีน ซ้�งออกมาเติือนว่าการ์ที�ภาวะหนี�ภาคเอกชนแล่ะหนี� คร์้วเร์ือนขีองจีนเพิิ�มขี้�นอย่างร์วดเร์็ว แม�ว่าในช่วงที�ผู้่านมาภาวะเศร์ษฐกิจ ดีมาก การ์มองโล่กในแงด่ ีเกินไป (excessive optimism) ก็อาจนำไปส้่ Minsky moment ได� จ้งเป็นความเสี�ยงที�ควร์ได�ร์้บการ์ป้องก้น แนวคิดนี�ได�ร์้บการ์กล่่าวถ้้งมากขี้�นในช่วงหล่้ง Ray Dalio ผู้้�ก่อติ้�ง แล่ะบร์ิหาร์ Bridgewater Associates ซ้�งเป็น hedge fund ที�ใหญ่่ที�สุดในโล่ก ได�ติีพิิมพิ์หน้งสือช�อื “Principles for Navigating the Big Debt Crisis” ในปี 2018 โดย Dalio แล่ะทีมงานได�วิเคร์าะห์วิกฤติหนี�หล่ากหล่ายคร์้�ง

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 175 ในปร์ะวติ้ ิศาสติร์ ์ แล่ะได�ขีอส� ร์ุปว่าปร์ะวติ้ ิศาสติร์ม์ ก้ ซำ� ร์อย วฏ้ จก้ ร์หน�เี ป็นส�งิ ที�อย้่ค้่กบ้ ร์ะบบเศร์ษฐกิจ เมื�อมีการ์สะสมหนี�มากขี้�นสุดทายแ� ล่วคว� ามสามาร์ถ้ ในการ์ชำร์ะหน�ีก็จะล่ดล่ง เมื�อท้�งบร์ิษ้ทแล่ะปร์ะชาชนไม่สามาร์ถ้ก่อหน�ีติ่อ ไปได�ก็จะเกิดวิกฤติหนี�ขี้�นในที�สุด แม�ว่าในหน้งสือจะไม่ได�ใช�คำว่า Minsky moment แติ่สิ�งท�กล่ี ่าวถ้้งก็คือสถ้านการ์ณิ์เดียวก้น มาติร์ฐานการ์พิิจาร์ณิา แล่ะร์ปแบบ้ สินเชื�อขีองในร์ะบบการ์เงินสามาร์ถ้สร์างคว� ามเปร์าะบางทางการ์ เงินที�สามาร์ถ้ลุ่กล่ามมาได�ถ้งภ้ าคเศร์ษฐกิจจร์ิง ซ้�งสินเช�อเื ป็นเพิียงสินทร์้พิย์ ทางการ์เงินปร์ะเภทหน้�งเท่าน้�น ยง้ มีนว้ติกร์ร์มทางการ์เงินอื�น เช่น การ์แปร์ร์ป้ สินทร์้พิย์ทางการ์เงิน การ์ทำส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ สินทร์้พิย์ส้งเคร์าะห์ ที�ได�กล่่าว ถ้้งในบทที� 2.6 อีกด�วย นว้ติกร์ร์มทางการ์เงินทำใหส� ร์าง� สินทร์้พิย์ทางการ์เงินท้�งเร์ียบง่าย แล่ะซ้บซ�อนได�อย่างอิสร์ะเสร์ี ทำให�องค์ปร์ะกอบติ่างๆ ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจ เขี�าส้่ร์ะบบการ์เงิน (financialization of the economy) สามาร์ถ้สร์�างม้ล่ค่า แล่ะความม้�งค้�งได�อย่างไม่ร์้�จบบนเศร์ษฐกิจจร์ิง ซ้�งหมายความว่าสินทร์้พิย์ ทางการ์เงินก็สามาร์ถ้สร์างแ� ล่ะเปล่�ยนี มือกนไ้ ดอ� ย่างไมร์่ ้�จบเช่นกน้ แล่ะความ ม้�งค้�งจากสินทร์้พิย์ทางการ์เงินนีก� ็สามาร์ถ้เกิดขี้�นมาทุกหย่อมหญ่า� แติร์่ าคา สินทร์้พิย ์ (ท้�ง productive assets แล่ะสินทร์้พิย์ทางการ์เงิน) มาจากส่วนแบ่ง ผู้ล่ปร์ะโยชนท์ ี�จะคาดว่าจะได�ร์บในอน้ าคติ หร์ือมาจากการ์เก็งกำไร์โดยไม่จำเป็น ติ�องมีพิื�นฐานร์องร์้บก็ได� ในยุคปัจจุบ้นที�ความม้�งค้�งถ้้กสร์�างขี้�นมากมาย ไม่ว่าจะเป็นในสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ (Web3) หร์ือติล่าดทุน เมื�อฝุ่นหายติล่บแล่�ว สิ�งจะหล่งเหล่ืออย้่กค็ ือการ์เปล่ี�ยนแปล่งทางอติุ สาหกร์ร์มที�สร์าง� ผู้่านการ์สะสม สินทร์้พิย์ที�เกิดผู้ล่ิติภาพิเท่าน้�น64 หน้งสือขีอง Ray Dalio กล่่าวว่าปัญ่หาจะเกิดขี้�นเมื�อ “ปร์ะชาชน พิบว่าสิ�งที�คนคิดว่าคือความม้�งค้�งขีองติน แทจ� ร์ิงแล่ว� คือส้ญ่ญ่าจากคนอื�นว่า จะให�เงินแก่ติน” ขี�อเท็จจร์ิงคือร์ะบบการ์เงินเป็นเคร์ือขี่าย IOU ร์ะหว่างก้น ในร์้ปแบบติ่างๆ อย่างที�เห็นจากกล่ไกขีอง credit creation banking ในกล่่อง 64 Rana Foroohar, “When the Web3 bubble pops, real world assets will survive”, Financial Times, 10 January 2022.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 176 ท ี� 1 เงินปร์ิมาณิมากในร์ะบบเศร์ษฐกิจมาจากการ์นำเงินในอนาคติมาใช�ท้�งโดย คร์วเ้ ร์ือน ภาคธร์กุ ิจ แล่ะภาคร์ฐ้ หากการ์เติิบโติน�ไี ม่ได�มพิี ื�นฐานขีองเศร์ษฐกิจ จร์ิงร์องร์้บเพิียงพิอ ความม้�งค้�งท้�งหมดที�เกิดขี้�นก็อาจพิ้งทล่ายล่งมาได�จน ก่อให�เกิดภาวะเศร์ษฐกิจถ้ดถ้อย หร์ืออาจกล่ายเป็นเพิียงการ์โยกย�ายความ ม้�งค้�งจากคนกลุ่่มหน้�งไปย้งคนอีกกลุ่่มหน้�งเท่าน้�น ด้งน้�นการ์ติิดติามด้เร์ื�อง สถ้านการ์ณิ์หนี�จ้งเป็นสิ�งสำค้ญ่เสมอไม่ว่าจะเป็นยุคสม้ยใดก็ติาม 5.2 การเงิินระหว่างิปัระเทุศในยุคดีิจิทุัล: บัทุเรียน จาก Metaverse เสถ้ียร์ภาพิขีองร์ะบบการ์เงินมีความสำค้ญ่เสมอแม�แติ่ในโล่ก metaverse ทไ�ี มม่ พิร์ี มแดน เกมออนไล่น์ปร์ะเภท MMORPG มร์ี ะบบเศร์ษฐกิจ ขีองติ้วเองแล่ะม้กไม่อนุญ่าติให�มีการ์ซ�อื ขีายส�งิ ขีองในเกมด�วยเงินจร์ิง (real money trading) เนื�องจากจะทำให�เสียสมดุล่ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะ 65 มีการ์กำหนดบทล่งโทษผู้้�เล่่นอย่างร์ุนแร์งหากล่ะเมิดกติิกาน�ี ซ้�งหน�งใน้ ผู้ล่ล่้พิธขี์ องการ์เสียสมดล่คุ ือเงินเฟ้อที�ทำใหผู้� ้�เล่่นขีาดแร์งจงใจจนหมดส้ นุกไป 66 กบเกม้ ทำใหก� าร์ออกแบบร์ะบบเศร์ษฐกิจ metaverse เป็นเร์ื�องทนี� ก้ พิฒน้ า ให�ความสนใจอย่างมาก ในบางกร์ณิีอาจล่งทุนสร์�างทีมน้กเศร์ษฐศาสติร์์ 67 ขีองตินด�วยซ�ำ อาจพิิจาร์ณิา real money trading เป็นเสมือนการ์นำเงินนอก (outside money) เขี�ามาส้่ร์ะบบเศร์ษฐกิจได� คล่�ายก้บเงินแล่ะทองคำที�กอง กิสติาดอร์์ชาวสเปนได�นำกล่้บมา แม�ว่ากล่ไกขีองเกมออนไล่น์อาจมีความ ติ่างกน้ บางเ� นื�องจาก real money trading ใชส� กลุ่ เงินนอกเกมเพิื�อชำร์ะสินคา� 65 Final Fantasy XI Online, “Real Money Trading”, Knowledge Base Article 12802, https:// support.eu.square-enix.com/faqarticle.php?id=455&la=2&kid=12802. 66 The Nosy Gamer, “Theory: Monetary Inflation”, Nosy Gamer Blog, 13 January 2015, https://sites.google.com/site/nosygamerblog/theory/monetary-inflation. 67 Scott Hillis, “Virtual world hires real economist”, Reuters, 16 August 2007, https://www. reuters.com/article/us-videogames-economist-life-idUSN0925619220070816

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 177 เงินในเกมจ้งไม่มีความจำเป็นทำให�ปร์ิมาณิเงินในเกมเหล่ือเกินกว่าท�ควี ร์ ส่วนกร์ณิีขีองเงินแล่ะทองคำที�กองกิสติาดอร์์ชาวสเปนได�นำกล่้บมาน้�น เป็นการ์เพิิ�มเงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจโดยติร์ง แติ่ผู้ล่ล่้พิธ์ขีองท้�งค้่เหมือนก้นคือ ทำใหป� ร์ิมาณิเงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิ�มิ ขี้�น หากร์ะบบเศร์ษฐกิจขีาด produc- tive assets ที�สามาร์ถ้นำเงินไปล่งทุนได�ก็จะมีความเสี�ยงติ่อการ์เกิดเงินเฟ้อ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจขีองเกมขี้�น การ์ห�าม real money trading จ้งสามาร์ถ้ พิิจาร์ณิาเป็น capital control เพิ�อื หามก� าร์ไหล่เขีาออก� ขีองทุนปร์ะเภทหน้�งได� หากเปล่ี�ยนจากร์ะบบเศร์ษฐกิจเกมออนไล่น์เป็นร์ะบบเศร์ษฐกิจ ขีองปร์ะเทศ การ์ใช�เงินที�ไม่สามาร์ถ้ควบคุมการ์ไหล่ได�ก็สามาร์ถ้ส่งผู้ล่ กร์ะทบติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจได�เช่นก้น ซ้�งติามแบบจำล่อง Mundell-Fleming (Impossible Trinity) น้�น ปร์ะเทศย้งเหล่ือมาติร์การ์บร์ิหาร์อ้ติร์าแล่กเปล่ี�ยน แล่ะมาติร์การ์ทางการ์เงนิ ทสา�ี มาร์ถ้ใชไ� ดเ� พิอบื� ร์ร์เทาผู้ล่กร์ะทบ แติหา่ กเงนิ ท�ี ใช�กนแ้ พิร์่หล่ายเป็นเงินที�ไม่อย้่ในการ์กำกบ้ ดแ้ ล่ขีองธนาคาร์กล่าง เช่น อาจมี การ์ใช�เงินสกุล่อื�นแทน (dollarization) หร์ือแม�แติ่ใช�สกุล่บาทแติ่เป็นเงิน เอกชนดิจิท้ล่ที�ออกโดยเอกชนนอกการ์กำก้บด้แล่หร์ือออกโดยเอกชนท�อี ย้่ ติา่ งปร์ะเทศ (digital dollarization) ทำใหม� าติร์การ์ทางการ์เงนิ เชน่ มาติร์การ์ กำหนดนโยบายสินเชื�อ (credit control) หร์ือการ์จำก้ด loan-to-value ratio ขีองสินเชื�ออส้งหาร์ิมทร์้พิย์ ไม่สามาร์ถ้นำมาใช�เพิื�อบร์ร์เทาผู้ล่กร์ะทบติ่อ ร์ะบบเศร์ษฐกิจได� Nakavachara แล่ะ Saengchote (2022) ได�วิเคร์าะห์ The Sandbox ซ�งเ้ ป็นเกม metaverse ท�อี ยบนบ้่ ล่็อกเชน Ethereum ม ี SAND เป็น โทเคน ERC-20 เป็นขีองตินเอง ซ้�งสามาร์ถ้นำไปซื�อ LAND ซ้�งเป็นโทเคน ERC-721 (non-fungible token) ที�มีหน�าที�เสมือนโฉนดที�ดิน แล่ะซื�อ สินค�าดิจิท้ล่อื�นซ้�งเป็นโทเคน ERC-1155 ที�สามาร์ถ้ใช�ได�ในเกม แม�ว่า The Sandbox จะกำหนดให�ผู้้�ใช�งานติ�องซื�อที�ดินใหม่โดยติร์งด�วย SAND แติ่เมื�อ เป็นเจ�าขีองแล่�วก็สามาร์ถ้ซ�อื ขีายติ่อได�อย่างอิสร์ะด�วยโทเคนอ�นื งานวิจ้ย พิบวา่ 74% ขีองการ์ซอ�ื ขีายติอ่ เกดิ ขีน้� ดว� ย ETH ในขีณิะทเี� พิยี ง 9.3% เกดิ ขีน้� ด�วย SAND แสดงให�เห็นว่า digital dollarization สามาร์ถ้เกิดขี้�นได�โดยง่าย ผู้่านร์ะบบบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ นอกจากนี� ร์าคาขีอง SAND ย้งเพิิ�มขี้�นถ้้ง

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 178 200 เท่าในเวล่าปร์ะมาณิ 16 เดือน อาจเทียบได�ก้บการ์แขี็งค่าขีองอ้ติร์าแล่ก เปล่ี�ยน SAND อย่างร์วดเร์็ว เมื�อวด้ ร์าคาทด�ี ินเป็น SAND จะพิบว่าร์าคาทด�ี ิน ใน The Sandbox เพิิ�มขี้�นปร์ะมาณิ 3 เท่า แติ่หากว้ดเป็น US Dollar จะเพิิ�ม ขี้�นถ้ง้ 300 เท่า ทำใหก� าร์วด้ ร์าคาขีองสินทร์้พิย์ในร์ะบบเศร์ษฐกิจมีความแติก ติ่างขี้�นอย้่ก้บว่าผู้้�ใช�งานถ้ือว่าสกุล่ใดเป็นสกุล่หล่้กขีองติน แล่ะอาจส่งผู้ล่กร์ะ ทบติ่อการ์ติด้ สินใจขีองผู้เล่้� ่นในร์ะบบ ความอิสร์ะขีองทุนในการ์ไหล่เขีา� ออกจง้ อาจทำให�เกิดความท�าทายในการ์บร์ิหาร์ร์ะบบเศร์ษฐกิจขีอง metaverse ได� หากการ์ร์กษาอ้ ธิปไติยทางการ์เงินขีองปร์ะเทศ (monetary sover- eignty) เพิื�อไม่โดนล่กห้ ล่งจากปัจจยภ้ ายนอก เช่น สงคร์ามค่าเงิน (currency war) หร์ือ “เงินร์�อน” (hot money) เป็นเร์ื�องสำค้ญ่ การ์ร์้กษาอธิปไติยก็ย้ง สามาร์ถ้พิอทำได�ด�วยการ์ทำให�สกุล่เงินบาทย้งคงเป็นส่วนสำค้ญ่ขีองร์ะบบ เศร์ษฐกิจอย้่ ท้�งส่วนที�เป็นเงินขีองธนาคาร์กล่าง (central bank money) แล่ะ เงินเอกชน (private inside money) โดยมีสาร์ะสำค้ญ่คือการ์คงความเป็น หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชีหร์ือ numeraire ซ้�งสามาร์ถ้ทำได�ด�วยการ์คงไว�ซ้�งความ เช�อมื ติ่อร์ะหว่างร์ะบบการ์เงินแล่ะธนาคาร์กล่าง เช่น ความสามาร์ถ้ในการ์สร์าง� แล่ะทำล่ายเงินสกุล่น้�น สร์�างความม้�นใจในการ์หนุนหล่้งขีองม้ล่ค่าสกุล่เงิน มีกล่ไก lender of last resort เป็นทพิี� ้�งพิิงในยามคบ้ ขีน้ พิฒน้ าร์ะบบชำร์ะเงิน ให�ยงคง้ มีปร์ะสิทธิภาพิไมด่ อยก� ว่าทางเล่ือกอ�นื เป็นติน� โดย CBDC สามาร์ถ้ มีบทบาทได� ขี้�นอย้่ก้บแนวทางขีองการ์ออกแบบแล่ะใช�งาน 5.3 ความรับัผิิดีชอบัของิผิู้ออกเงิินเอกชน: บัทุเรียน จากวิกฤตการเงิิน คำสำค้ญ่ที�ธนาคาร์กล่างม้กกล่่าวถ้้งในช่วงหล่้งคือคำว่า “trusted money” ซ้�งสุนทร์พิจน์ที�กล่่าวเมื�อธ้นวาคม 2020 โดย Agustín Carstens 68 ผู้้�เป็น General Manager ขีอง BIS ในห้วขี�อ central bankers of the future 68 Agustín Carstens, “Central bankers of the future”, speech at the Deutsche Bundesbank’s internal discussion series on “Digitalisation and central banking – Is there a fundamental change under way?”, 14 December 2020, https://www.bis.org/speeches/sp201214.htm.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 179 มีใจความว่า “เงินที�ปล่อดภยแ้ ล่ะน่าเชื�อถ้ือ ไม่ไดมาจ� าก algorithm แติ่มาจาก การ์คุ�มคร์องโดยสถ้าบน้ ทมี� ีความสามาร์ถ้” แม�ว่าเงินจะเป็นขีอ� ม้ล่แล่ะสมการ์ คณิิติศาสติร์์ที�โปร์่งใสติร์วจสอบได�น่าจะสร์�างความเชื�อม้�นในเงินได� แติ่คำว่า “trust” ในบร์ิบทขีองธนาคาร์กล่างมีความหมายท�เี ขีมงวดมากเ� พิร์าะหมายถ้ง้ 69 ความพิร์�อมที�จะ “ทำทุกอย่าง” (whatever it takes) เพิื�อร์้กษาม้ล่ค่าได�โดย เฉพิาะในยามที�ร์ะบบเศร์ษฐกิจปร์ะสบวิกฤติ จร์ิงอย้่ว่าเงินขีองธนาคาร์กล่างในหล่ายปร์ะเทศอาจไม่ได�มีการ์ หนุนหล่้งอย่างเพิียงพิอ แติ่ Obstfeld แล่ะ Rogoff (2021) ก็มองว่าการ์ที� ร์้ฐสามาร์ถ้หาทร์้พิยากร์มาหนุนหล่้งทุนสำร์องเงินติร์าได�ด�วยผู้่านภาษีแล่ะ กำหนดให�จ่ายภาษีด�วยเงินติร์าน้�นจะทำให�สามาร์ถ้เล่�ยงกี าร์เกิด hyperin- flation ได� ซ้�งแนวคิดนี�ม้กเร์ียกว่า Fiscal Theory of the Price Level เช่น บทความวิจ้ยขีอง Christiano แล่ะ Fitzgerald (2000) แล่ะ Brunnermeier แล่ะคณิะ (2020) ทำให�เงินนอกที�ไม่ร์้บการ์หนุนหล่้ง (unbacked outside money) ท�ออกโดยี ร์้ฐมีเสถ้ียร์ภาพิขีองร์าคามากกว่าเงินนอกท�ออกโดยี ภาคเอกชน แล่ะย้งมีกล่ไก lender of last resort เป็นที�พิ้�งพิิงในยามค้บขี้น ซ้�งเป็นช่วงเวล่าที�ภาคเอกชนม้กเกิด coordination failure อีกด�วย เพิร์าะเทคโนโล่ยดี จิ ทิ ้ล่ทำให�ทุกกิจกร์ร์มท�เี กิดขี้�นกล่ายเป็นเสมือน การ์สร์�างสินทร์้พิย์ทางการ์เงินได� เช่น การ์แปล่งส�งิ ขีองในเกมเป็นโทเคน (tokenization) ที�สามาร์ถ้ซื�อขีายแล่ะนำร์้ปแบบการ์บร์ิหาร์จ้ดการ์ขีอง DeFi protocol มาใช� (ม้กเร์ียกว่า GameFi) การ์แบ่งขีายงานศิล่ปะเป็นส่วนๆ ผู้่าน fractional NFT หร์ือการ์ซื�อสิทธิ�ในการ์มีส่วนร์่วมใน DAO เป็นติ�น การ์สร์�างสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ทำให�เกิดโอกาสทางธุร์กิจใหม่ๆ ในโล่ก metaverse ได�มากมาย ซ้�งความสะดวกขีอง financialization ในยุคดิจิท้ล่อาจทวีความ เขี�มขี�นจนอาจเร์ียกว่า hyper-financialization ก็ได� 69 Jana Randow and Alessandro Speciale, “3 Words and $3 Trillion: The Inside Story of How Mario Draghi Saved the Euro”, Bloomberg, 27 November 2018, https://www. bloomberg.com/news/features/2018-11-27/3-words-and-3-trillion-the-inside-story- of-how-mario-draghi-saved-the-euro.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 180 การ์เก็งกำไร์มีอย้่ทุกยุคทุกสมยแ้ ล่ะทุกสินทร์้พิย ์ เช่น ห�นสาุ ม้ญ่ ห�นุ ก้� พิ้นธบ้ติร์ร์้ฐบาล่ พิร์ะเคร์ื�อง ที�ดิน งานศิล่ปะ เป็นติ�น แติ่การ์แสดงหน่วยใน การ์ซื�อขีายเป็นขีอ� ม้ล่ดจิ ทิ ้ล่ได� แล่ะเชื�อมโยงติ่อกนไ้ ดโดย� ง่าย มีสภาพิคล่่องสง้ อาจเปล่ี�ยนพิฤติิกร์ร์มการ์ซื�อขีาย แม�ว่าการ์แปล่งหุ�นเป็นที�ดินจะสามาร์ถ้ ทำได�อย้่แล่�วแติ่อาจไม่ง่ายน้ก แติ่เทคโนโล่ยีใหม่ๆ เช่น บล่็อกเชนสาธาร์ณิะ ทำให�ขีอ� ม้ล่เป็นโทเคนท�อี ยบนฐาน้่ ขีอ� ม้ล่เดียวกนห้ ร์ือสามาร์ถ้ทำงานร์่วมกน้ ได�ง่าย (interoperable blockchain) ด�วยการ์ bridge ทำให�การ์แปล่ง หน่วยขี�อม้ล่ดิจิท้ล่ที�แสดงสิทธิ�ในความเป็นเจ�าขีองห�นใุ ห�กล่ายเป็นหน่วย ขี�อม้ล่ดิจิท้ล่ที�แสดงสิทธิ�ในความเป็นเจ�าขีองที�ดินเกิดขี้�นได�อย่างง่ายอย่าง ที�ได�กล่่าวไว�ในบทที� 3.5 ในบร์ิบทขีองปัจจุบ้น trading friction ที�ถ้้กล่ดล่ง อย่างมากแล่ะมีเคร์ื�องมือในการ์ทำ leveraged trading ได�ง่ายขี้�นทำให�เกิด การ์เก็งกำไร์ได�ง่ายขี้�นมากอย่างเช่นกร์ณิีขีอง Robinhood ในสหร์้ฐอเมร์ิกา 70 ซ้�งอาจไม่ได�เป็นผู้ล่ดีก้บน้กล่งทุนเสมอไป จ้งอาจทำให�ปร์ะเด็นนี�ควร์ได�ร์้บ การ์พิิจาร์ณิามากขี้�น Milton Friedman (1970) กล่่าวไว�ว่า “inflation is always and everywhere a monetary phenomenon in the sense that it is and can be produced only by a more rapid increase in the quantity of money than in output” แติ่อย่างที�ไดเ� ห็นว่าเงินมีหล่ากหล่ายร์ปแบบ้ ท้�งเงินร์ฐแ้ ล่ะเงิน เอกชน แล่ะสินทร์้พิย์ทางการ์เงินสามาร์ถ้กล่ายเป็นเงินได�เสมอ หากเชื�อใน คำพิ้ดขีอง Friedman เงินเฟ้อก็จะไม่ได�มาจากเงินขีองร์้ฐอย่างเดียวเท่าน้�น แติ่อาจมาจากสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�ผูุ้ดขี้�นมาใหม่มากมายได�เช่นก้น ในภาพิที� 3 ที�ได�อธิบายเงินในแล่ะเงินนอกน้�น มีสมมุติิฐานอย้่ว่าเศร์ษฐกิจ อย้่ในดุล่ยภาพิ ทำให�ร์าคาสินทร์้พิย์ทางการ์เงินสะท�อนม้ล่ค่าติามส้ญ่ญ่าที� จะได�ในอนาคติ แติ่ในภาวะท�ีมีการ์เก็งกำไร์แล่ะร์าคาสินทร์้พิย์ส้งเกินปัจจ้ย พิื�นฐาน ทำให� “ส่วนติ่าง” ร์ะหว่างร์าคาแล่ะม้ล่ค่าอาจกล่่าวได�ว่าเป็นฟองสบ้่ แล่ะเสมือนเป็นการ์สร์�างเงินนอก (outside money) ขี้�นเกินมาจากส่วนที�เป็น 70 Nathaniel Popper, “Robinhood Has Lured Young Traders, Sometimes With Devastating Results”, The New York Times, 8 July 2020, https://www.nytimes.com/2020/07/08/ technology/robinhood-risky-trading.html.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 181 เงินใน (inside money) ที�สะท�อนม้ล่ค่าเศร์ษฐกิจจร์ิงติามส้ญ่ญ่าอีกที ทำให� hyper-financialization สามาร์ถ้มีส่วนเกี�ยวขี�องก้บเงินเฟ้อได� สำหร์้บผู้้�มีส่วนเก�ยี วขี�องในร์ะบบการ์เงิน ความร์้บผู้ิดชอบแล่ะ จร์ร์ยาบร์ร์ณิในหน�าที�ถ้ือเป็นสิ�งที�สำค้ญ่เป็นอย่างยิ�งเนื�องจากบทบาทขีอง มืออาชพิี ในร์ะบบการ์เงินคือมค้ คุเทศกท์ ี�ได�ร์บคว้ ามเชื�อถ้ือใหนำทางป� ร์ะชาชน ในโล่กที�เติ็มไปดวย� information asymmetry บทเร์ียนทร์ี� ะบบการ์เงินปัจจบุ น้ ได�ร์้บมาจาก Free Banking Era ในปี 1837-1865 แล่ะสืบเนื�องมาถ้้ง Wall Street Crash ในปี 1929 เป็นที�มาขีองร์ากฐานขีองการ์กำก้บด้แล่แล่ะกล่ไก ในการ์สร์�างความเชื�อม้�นในร์ะบบการ์เงินในปัจจุบ้น แม�ว่า Gorton (1999) จะติ้�งขีอ� สงเก้ ติว่าธนาคาร์ใน Free Banking Era ล่�มเหล่วน�อยกว่าที�คิดเพิร์าะการ์จ้ดร์ะเบียบโดยกล่ไกติล่าด แติ่ในยุคน้�น ร์ะบบการ์เงินไม่ได�เช�อมโยงื ถ้้งก้นจนสามาร์ถ้ทำให�เกิด systemic risk ได� เมื�อเงินเป็นขีอ� ม้ล่ทพิร์ี� อมจะไห� ล่ไปสโอก้่ าสในการ์ทำกำไร์แล่ะหาวธิ ี “กร์ะโดด ขีามกำแ� พิง” ขีองฐานขีอ� ม้ล่ไดเสมอแ� มจะ� มอี ุปสร์ร์ค เทคโนโล่ยที ี�ทล่ายกำแพิง จ้งทำให�ความเชื�อมโยงร์ะหว่างก้นขีองร์ะบบการ์เงินในยุคปัจจุบ้นเป็นส�ิงท� ี หล่ีกเล่ี�ยงไม่ได� แล่ะความเสียหายที�เกิดขี้�น “นอกร์ะบบ” ก็สามาร์ถ้เขี�ามาส้่ ร์ะบบไดเสมอ� เช่น การ์นำสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่มาคำป� ร์ะกน้ สินเชื�อในร์ะบบการ์เงิน 71 ปัจจบุ น้ ไมว่ ่าจะเป็นสินเชื�ออเนกปร์ะสงค์หร์ือสินเชื�อเพิื�อที�อยอ้่ าศย้ เป็นติน� อย่างที� Goldstein (2020) กล่่าวไว�ว่า “ปร์ะว้ติิศาสติร์์ขีองเงินโดย ร์วมแล่�วก็คือปร์ะว้ติิศาสติร์์ขีองการ์ที�สิ�งติ่างๆ กล่ายเป็นเงินโดยที�ผู้้�คนไม่ได� ร์ติ้� ว้ ” เม�อปื ร์ะชาชนติ่างม้�นใจใน “เงิน” น้�นจนฝากอนาคติการ์ออมขีองตินเอง ไว�ในสิ�งน้�น ผู้้�ด้แล่ร์ะบบการ์เงินจ้งติ�องเขี�ามาด้แล่ในที�สุดเพิื�อไม่ให�ความเสีย หายร์ุกล่ามไปส้่ส่วนอื�นขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจ “อิสร์ภาพิ” ในโล่กการ์เงินจ้งควร์ มาพิร์�อมก้บความร์้บผู้ิดชอบติ่อส้งคมด�วย 71 Alcynna Llyod, “Why you shouldn’t get your mortgage in bitcoin”, Business Insider, 19 February 2022, https://www.businessinsider.com/crypto-mortgage-analysis-bit- coin-pros-cons-milo-trouble-getting-financing-2022-2.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 182 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 183 - ในปััจจุบัันสิงิทุีถึูกยอมรับัอย่างิเปั็น � � ทุางิการว่าเปั็นเงิินเองิก็มีหลากหลาย รปัู แบับั และเงิินทุีใชก้ ันแพร่หลายก็ไม่ไดี้ � เปั็นเงิินของิธุนาคารกลางิแต่เปั็นเงิิน เอกชนทุีออกโดียผิู้ทุีไดี้รับัอนุญาต � � ถึูกกำากับัดีูแลอย่างิเข้มงิวดีและมีกลไก ในการสร้างิความมันใจรองิรับั... �

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 184 เงิิน: อดีีต ปััจจุบััน และอนาคต Money: Past, Present and Future

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 185 บัทุสรุปั: Future of Money - Scitovsky (1969) ได�กล่่าวไว�ว่าเงินเป็นแนวคิดท�ยากจะกำหนดี เนื�องจากมีสิ�งมากมายท�สามาี ร์ถ้เป็นเงินได�หากไม่จำเป็นติ�องมีท้�งสาม คุณิสมบ้ติิในสิ�งเดียวก้น ในปัจจุบ้นสิ�งที�ถ้้กยอมร์้บอย่างเป็นทางการ์ว่าเป็น เงินเองก็มีหล่ากหล่ายร์้ปแบบ แล่ะเงินที�ใช�ก้นแพิร์่หล่ายก็ไม่ได�เป็นเงินขีอง ธนาคาร์กล่างแติ่เป็นเงินเอกชนที�ออกโดยผู้้�ที�ได�ร์้บอนุญ่าติ ถ้้กกำก้บด้แล่ อย่างเขี�มงวดแล่ะมีกล่ไกในการ์สร์�างความม้�นใจร์องร์้บ ในขีณิะที� means of payment อื�นที�ออกโดยเอกชนเช่นก้นแล่ะที�มีคุณิสมบ้ติิคล่�ายเงินมากแติ่ย้ง ไม่ถ้้กเร์ียกว่าเงิน เช่น stablecoin ก็ได�ร์้บความนิยมมากขี้�น เงินเอกชนไม่ใช่เร์ื�องใหม่ในหน�าปร์ะว้ติิศาสติร์์ งานวิจ้ยขีอง น้กเศร์ษฐศาสติร์์ BIS เช่น Schnabel แล่ะ Shin (2018) หร์ือ Frost แล่ะ คณิะ (2020) ม้กย�อนกล่้บไปวิเคร์าะห์ปร์ะว้ติิศาสติร์์เพิร์าะสถ้านการ์ณิ์ที� เกิดขี้�นในร์ะบบการ์เงินขีองโล่ก มีความคล่�ายก้บเหติุการ์ณิ์ปร์ะว้ติิศาสติร์์ หล่ายเหติุการ์ณิ์มาก เมื�อการ์ออกเงินเอกชนกล่้บมาได�ร์้บความสนใจอีกคร์้�ง เหติุการ์ณิ์ติ่างๆ ที�ได�กล่่าวถ้้งในหน้งสือเล่่มนี�อาจเผู้ยให�เห็นว่าสามาร์ถ้เกิด อะไร์ขี้�นได�ในอนาคติ ซ้�งมีบทเร์ียนที�สำค้ญ่ 10 ปร์ะการ์ด้งนี� 1. เงินคือสิ�งทำให�เกิดสะดวกสบายแล่ะมีปร์ะสิทธิภาพิที�สุด ติามความติ�องการ์ในแติ่ล่ะยุค ซ้�งมีท้�งการ์แล่กเปล่ี�ยนไปจนถ้้งการ์ร์ะดมทุน เงินเป็นส่วนสำค้ญ่ขีองร์ะบบการ์เงินที�ทำใหป� ร์ะสานงานแล่ะจดส้ ร์ร์ทร์้พิยากร์ ในร์ะบบเศร์ษฐกิจได�อย่างมีปร์ะสิทธิภาพิ

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 186 2. เงินมกเ้ ป็นส�งิ ทร์�ี ิเร์�มโดยภิ าคเอกชนแติ่ในทส�ี ุดแล่ว� ก็จะได�ร์บก้ าร์ กำก้บด้แล่จากร์้ฐ เพิร์าะเงินมีค่าจ้งทำให�มีความพิยายามในการ์ปล่อมแปล่ง แล่ะด�อยค่าขีองเงิน (debasement) ซ้�งเกิดขี้�นได�ท้�งจากการ์กร์ะทำขีองร์้ฐ แล่ะปร์ะชาชนก้นเอง 3. เมื�อปร์ะชาชนคิดว่าเงินมีค่า เงินก็สามาร์ถ้คงม้ล่ค่าติ่อไปได� แม�ว่าจะไม่มีสิ�งใดหนุนหล่้งค่า แล่ะเมื�อปร์ะชาชนคิดว่าเงินหมดค่า เงินก็จะ หมดค่าได�แม�ว่าจะมีทุนสำร์องหนุนหล่้งอย้่อย่างเพิียงพิอก็ติาม 4. เมื�อเงินท�กำหนดใี ห�ม้ล่ค่าเท่ากน้ มีหล่ายปร์ะเภท คณิุ ภาพิขีองเงิน ซ้�งร์วมถ้งคว้ ามสะดวกสบายแล่ะปร์ะสิทธิภาพิในการ์ใชงานจะเ� ป็นติวกำหนด้ ความนิยมแล่ะคุณิค่าขีองเงิน 5. ปร์ิมาณิเงินเป็นเร์ื�องสำค้ญ่ติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจ แล่ะควร์มีปร์ิมาณิ ให�เพิียงพิอติ่อกิจกร์ร์ม หากมีปร์ิมาณิไม่พิอจะทำให�เงินร์าคาแพิงจนส่งผู้ล่ กร์ะทบติ่อการ์ติด้ สินใจล่งทุนเพิ�อื ขียายผู้ล่ติิ ภาพิขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจได� แติ่หาก มีปร์ิมาณิมากเกินไปแล่ะนำเงินไปใช�ก้บสิ�งที�ไม่ได�ขียายผู้ล่ิติภาพิขีองร์ะบบ เศร์ษฐกิจก็สามาร์ถ้ทำให�เกิดเงินเฟ้อได� 6. เงินในร์ะบบเศร์ษฐกิจปัจจุบ้นมีท้�งเงินขีองธนาคาร์กล่างแล่ะ เงินเอกชน โดยเงินเอกชนคือสินทร์้พิย์ทางการ์เงินในร์ะบบการ์เงิน เป็นขีอ� ม้ล่ ที�สามาร์ถ้เพิ�มแิ ล่ะล่ดได�โดยมีผู้ล่ท�ีติามมาเพิร์าะเป็นสินทร์้พิย์แล่ะหน�ีสิน ร์ะหว่างกน้ เงินเอกชนบางปร์ะเภท เช่น เงินฝากในธนาคาร์พิาณิิชย ์ ถ้ก้ ร์บเ้ ป็น การ์ชำร์ะขี้�นสุดท�ายอย่างกว�างขีวางเพิร์าะมีกล่ไกในการ์สร์�างความม�้นใจ ร์องร์้บ แล่ะเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะสื�อสาร์ที�เพิิ�มความสะดวกในการ์ ชำร์ะ 7. ร์ะบบการ์เงินมี information asymmetry แล่ะเมื�อมี conflict of interest โดยที�ไม่มีกล่ไกสร์�างความร์้บผู้ิดชอบติ่อผู้ล่ที�ติามมา การ์สร์�าง สินทร์้พิย์ทางการ์เงินบางอย่างในร์ะบบเศร์ษฐกิจจ้งอาจไม่ได�เกิดปร์ะโยชน์ ติ่อส่วนร์วม หร์ือเกิดการ์ใช�นว้ติกร์ร์มการ์เงินผู้ิดว้ติถุ้ปร์ะสงค์ 8. วิกฤติการ์เงินม้กเกิดขี้�นเมื�อม้ล่ค่าสินทร์้พิย์ล่ดล่งเฉียบพิล่้นจน ทำให�หนี�สินได�ร์้บผู้ล่กร์ะทบแล่ะเกิดได�ท้�งในร์ะบบธนาคาร์พิาณิิชย์ ติล่าดทุน แล่ะ shadow bank ซ้�งล่�วนมีส่วนในการ์สร์�างสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�อาจถ้้ก นำมาใช�เป็นเงินเอกชน

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 187 9. การ์ร์วมติ้วก้นเพิ�อแื ก�ไขีปัญ่หาในภาวะวิกฤติม้กทำได�ยาก แติ่ผู้ล่กร์ะทบขีองวิกฤติสามาร์ถ้ลุ่กล่ามแล่ะสร์�างล่้กหล่งได� ที�พิ้�งพิิงในยาม ค้บขี้นที�สามาร์ถ้เสร์ิมสภาพิคล่่องในร์ะบบการ์เงินได�จ้งมีความจำเป็น 10. วิกฤติการ์เงินม้กเกิดขี้�นจากการ์นำนว้ติกร์ร์มการ์เงินมาใช� ผู้ิดร์้ปแบบ ปร์ะกอบก้บสุญ่ญ่ากาศที�เกิดขี้�นจากความเหล่ื�อมล่�ำในกฎเกณิฑ์์ แล่ะการ์กำก้บด้แล่ (regulatory arbitrage) ทำให�ไม่ติ�องร์้บผู้ิดชอบติ่อผู้ล่ที� ติามมา ซ้�งอาจมี conflict of interest ท้บซ�อนเป็นติ้วเร์่ง แล่ะเมื�อได�ผู้่านพิ�น ไปแล่�วม้กนำมาซ�งก้ าร์กำก้บด้แล่ท�ีปิดช่องว่างเพิ�อไื ม่ให�เกิดความผู้ิดพิล่าด นี�อีก จากติ้วอย่างในภาพิท�ี 1 แม�ว่าในส้งคมไม่มีเงิน การ์เก็บบ้นท้ก แล่ะสื�อสาร์ขี�อม้ล่ในร์้ปแบบอ�นื ก็ย้งสามาร์ถ้ทำให�แมร์�ีได�ร์้บแอปเปิล่ในท�ีสุด ในปัจจุบ้น เงินท�แี พิร์่หล่ายคือเงินขี�อม้ล่ เป็นเทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่ ขี�ามติ้วตินแล่ะเวล่า ซ้�งคุณิล่้กษณิะที�สำค้ญ่ขีองเงินร์้ปแบบนี�อาจเหล่ือเพิียง (1) หน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี (4) การ์ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า แล่ะ (5) การ์จ้ดเก็บขี�อม้ล่ที� บร์ิบ้ร์ณิ์ อย่างที� ปิติิ ดิษยท้ติ (2555) กล่่าวไว�ก็ได� Brunnermeier แล่ะคณิะ (2019) มองว่านว้ติกร์ร์มใหม่ๆ ที�ล่ด friction แล่ะ switching cost ทำให�เงิน เกิดการ์แยกส่วน (unbundle) แล่ะร์วมใหม่ (rebundle) ทำให�ปร์ะชาชนอาจ เล่ือกใชเ� งินหล่ายร์ปแบบแ้ ล่ะแติล่่ ะแบบก็ไมติ่ อง� มคี ณิุ สมบติ้ ิคร์บทุกดาน� ก็ได� ปร์ะกอบก้บการ์ท�ีคุณิสมบ้ติิท�ปี ร์ะชาชนให�ความสำค้ญ่ในยุคนี�อาจเปล่�ยนไปี จากเดิม เช่น การ์ร์้กษาความเป็นส่วนติ้ว (data privacy) การ์ใช�งานร์่วมก้บ ร์ะบบขี�อม้ล่อื�น (interoperability) แล่ะความสามาร์ถ้ในการ์แล่กเป็นเงินสกุล่ หร์ือร์้ปแบบอื�น (convertibility) เป็นติ�น หน้�งในหน�าที�ขีองเงินในปัจจุบ้นคือการ์เก็บขี�อม้ล่ทางเศร์ษฐกิจ เพิอื� ทำใหร์� ะบบการ์เงนิ สามาร์ถ้ปร์ะสานงานจ้ดสร์ร์ทร์้พิยากร์ท้�งร์ะหว่างก้น ในปัจจุบ้นแล่ะร์ะหว่างปัจจุบ้นแล่ะอนาคติอย่างมีปร์ะสิทธิภาพิ แล่ะบร์ิหาร์ จดก้ าร์ผู้ม้� สี ่วนร์่วมในร์ะบบเศร์ษฐกิจเพิ�อใื หโอก� าสติ่างๆ ในการ์ขียายผู้ล่ติิ ภาพิ ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจให�เติิบโติได�ร์้บเงินทุนในติ�นทุนท�เหมาะสมี ด้งน้�น ความสำค้ญ่ขีองเงินในปัจจุบ้นไม่ได�อย้่ท�ปี ร์ิมาณิเงินท�ีมี แติ่อย้่ท�ีขี�อม้ล่ท�ี

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 188 ทุกคนยอมร์้บแล่ะใช�แทนเงินนี�สามาร์ถ้สะท�อนม้ล่ค่าทางเศร์ษฐกิจขีอง กิจกร์ร์มติ่างๆ ให�สามาร์ถ้ติ้ดสินใจได�อย่างถ้้กติ�อง แล่ะกล่�าติ้ดสินใจ โดยมีมิติิเวล่าเขี�ามาเก�ยวี ขี�อง (intertemporal decision) เช่น การ์ออม แล่ะการ์ล่งทุน เมื�อเงินถ้้กใช�เป็นเสมือนภาษากล่างในการ์สื�อสาร์ ก็ย่อมมี ความเส�ยงี ติ่อการ์ส�อควื ามท�ีผู้ิดแล่ะบิดเบือนได� แล่ะนำมาส้่การ์คำน้งถ้้งผู้ล่ ขี�างเคียง (externalities) ที�อาจเกิดแล่ะลุ่กล่ามในร์ะบบเศร์ษฐกิจได� สิ�งที� ดีที�สุดจากมุมมองส่วนบุคคล่อาจไม่สอดคล่�องก้บส�งิ ที�ดีที�สุดสำหร์้บส้งคม โดยร์วม (ปิติิ ดิษยท้ติ, 2555) ส้งคมจ้งม้กสร์�างกล่ไกสาธาร์ณิะในการ์ป้องก้น ผู้ล่ขี�างเคียงน� ี อย่างเช่นการ์ปร์ะก้นภ้ยร์ถ้ภาคบ้งค้บติาม พิร์บ. ค�มคุ ร์องผู้้� ปร์ะสบภ้ยจากร์ถ้ พิ.ศ. 2535 เป็นติ�น การ์หาร์ือเร์ื�อง Future of Money มก้ มีการ์ยกปร์ะเด็นทร์ี� ฐ้ มีอำนาจ ในการ์ผู้ล่ิติเงินแล่ะเหติุการ์ณิ์ในปร์ะว้ติิศาสติร์์ท�ีร์้ฐพิิมพิ์เงินจนเกิดภาวะ เงินเฟ้อมาเป็นติ้วอย่างขีองความจำเป็นท�ีติ�องมีเงินในร์้ปแบบใหม่ แติ่ใน บร์ิบทขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจปัจจุบ้น เงินขีองธนาคาร์กล่างมีบทบาทในร์ะบบ เศร์ษฐกิจน�อยกว่าเงินเอกชนมาก ทำให�สาร์ะสำค้ญ่ขีองเร์�องเื งินในปัจจุบ้น ไม่ได�อย้่ท�ีการ์ล่ดบทบาทขีองอำนาจร์้ฐในการ์ผู้ล่ิติเงินแล่ะไม่ได�อย้่ท�ีปร์ิมาณิ ขีองเงินที�ร์้ฐผู้ล่ิติได� แติ่อย้่ที�กล่ไกในการ์สร์�างความร์้บผู้ิดชอบในร์ะบบ การ์เงินเพิื�อไม่ให�ท้�งภาคร์้ฐแล่ะภาคเอกชนสร์�างสินทร์้พิย์ทางการ์เงินที�ใช� แทนเงินแล่ะนำไปล่งทุนในสิ�งที�ไม่เกิดปร์ะโยชน์ติ่อร์ะบบเศร์ษฐกิจได�จน เกินเล่ยมากกว่า เพิร์าะเม�อฟองสื บ้่ร์าคาสินทร์้พิย์ได�เกิดขี้�นแล่�วม้กยากท�ี จะแก�ไขี แล่ะความล่้งเล่ขีองร์้ฐในการ์ร์้บมือก็อาจทำให�ปัญ่หาสะสมจนใหญ่่ เกินแก�ได� เทคโนโล่ยีทำให�ร์ะบบเศร์ษฐกิจเกิด hyper-financialization สามาร์ถ้สร์�างส�งิ ที�คล่�ายเงินได�อย่างง่ายแล่ะหล่ากหล่าย แติ่แม�ว่าช�อเื ร์ียก โฉมหน�า สถ้านะ หร์ือเทคโนโล่ยีการ์เก็บขี�อม้ล่เบื�องหล่้งขีองเงินแล่ะบร์ิการ์ ทางการ์เงินจะเปล่ี�ยนแปล่งไป เช่น จากเงินขีองธนาคาร์พิาณิิชย์เป็นเงินขีอง shadow bank แติ่หน�าที�แล่ะหล่้กเศร์ษฐศาสติร์์พิื�นฐานในการ์ทำงานขีองเงิน แล่ะร์ะบบการ์เงินกย็ งคงไ้ ม่เปล่ี�ยนแปล่ง ซ�งหมายคว้ ามว่าปญ่ั หาติ่างๆ ท�เคยี เจอในอดีติในร์ะบบการ์เงินก็คงจะไม่เปล่ี�ยนแปล่งด�วย

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 189 หนง้ สือเล่่มนวี� ิเคร์าะห์อนาคติขีองเงินผู้่านเทคโนโล่ยีบล่็อกเชนเป็น หล่ก้ ซ้�งบล่็อกเชนสาธาร์ณิะถ้ือเป็นทางเล่ือกหน้�งในการ์เก็บขีอ� ม้ล่ที�ทำให�ล่ด friction ติ่างๆ ในร์ะบบการ์เงินได�มาก แติ่ก็มาพิร์�อมเงื�อนไขีเช่นก้น สามาร์ถ้ สร์ุปสาร์ะสำค้ญ่ขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะได� 5 ปร์ะการ์ ซ้�งหากติองก� าร์ใชงาน� บล่็อกเชนสาธาร์ณิะก็จำเป็นติ�องยอมร์้บเง�อนไื ขีท้�งหมด ไม่สามาร์ถ้แยก พิิจาร์ณิาเป็นส่วนๆ ได� 1. การ์สร์�างบล่็อกเชนสาธาร์ณิะมาจากความปร์ะสงค์ที�จะไม่ ติ�องการ์พิ้�งพิาติ้วกล่างที�ได�ร์้บการ์เชื�อถ้ือ (trusted third party) ในการ์สร์�าง บญ่้ ชแี ล่ะสง่ คำสง้� ใหป� ร์ะชาคมมสี ว่ นในการ์ยนื ยน้ ธร์ุ กร์ร์ม บน้ ทก้ แล่ะจด้ เกบ็ ขี�อม้ล่ ติ�องการ์สร์�างร์ะบบที�ผู้้�ใช�งานมีสิทธ�อิ ย่างส้มบ้ร์ณิ์ในการ์ใช�งานร์ะบบ ที�อย้่บนฐานขี�อม้ล่เดียวก้นแล่ะไม่สามาร์ปิดก้นได� (censorship resistant) ซ้�งสามาร์ถ้ทำได�ด�วย cryptographic hash function แล่ะ asymmetric-key cryptography ทำให� private key เป็นสิ�งสำค้ญ่ซ้�งผู้้�ใชงาน� ติอง� ดแ้ ล่ดวย� ตินเอง 2. การ์มี native coin มาจากความปร์ะสงค์ที�จะให�ปร์ะชาคมมา ร์่วมเป็นโหนดเพิื�อคำนวณิธร์ุ กร์ร์มแล่ะบน้ ทกแทน้ ติวก้ ล่างที�ได�ร์บก้ าร์เชื�อถ้ือ ทำให�จำเป็นติ�องมี native coin เพิื�อให�เป็น mining reward ติามกล่ไกการ์ สร์�างฉ้นทามติิ (consensus protocol) ที�ผู้้�พิ้ฒนาบล่็อกเชนสาธาร์ณิะน้�น กำหนด แล่ะเพิื�อใช�จ่ายค่า gas ซ้�งท้�งสองเป็นส่วนสำค้ญ่ในการ์สร์�างแร์ง จ้งใจให�มีผู้้�อาสามาเขี�าร์่วมให�บร์ิการ์สาธาร์ณิะนี� ผู้ม�้ สี ทิ ธ�ิในการ์บน้ ทก้ ขีอ� มล่้ ติาม consensus protocol เป็นผู้้�กำหนดว่าธร์ุ กร์ร์มใดจะได�ร์้บการ์บ้นท้กก่อน แล่ะสามาร์ถ้เจาะจงเพิ�อื ปิดก้�นการ์ให�บร์ิการ์บ้ญ่ชีหร์ือปร์ะเภทธุร์กร์ร์มที� ติองก� าร์ได� หร์ือสามาร์ถ้ทำธร์ุ กร์ร์มขีองตินก่อนได� ทำให�ติอง� มวี ธิ ีการ์ป้องกน้ การ์ผู้้กขีาดการ์ดำเนินงานที�มาจาก economic majority ขีองบล่็อกเชน สาธาร์ณิะน้�น 3. อิสร์ะในการ์สร์�าง private key ทำให�ผู้้�ใช�งานสามาร์ถ้สร์�าง address แล่ะส่งคำส�้งทำธุร์กร์ร์มได�เอง แล่ะย้งทำให�สามาร์ถ้สร์�างบร์ิการ์ ทางการ์เงินอ้ติโนม้ติิใน address ขีองตินได�เองอย่างอิสร์ะโดยไม่จำเป็นติ�อง จ้ดติ้�งเป็นนิติิบุคคล่หร์ือเปิดเผู้ยติ้วติน แล่ะไม่จำเป็นติ�องขีออนุญ่าติผู้้�ใด (permissionless) ทำให�ไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นการ์สร์�างบร์ิการ์ใหม่ได�

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 190 4. การ์ใช�งานบล่็อกเชนสาธาร์ณิะจำเป็นติ�องให�ทุกคนสามาร์ถ้ ร์่วมติร์วจสอบยืนย้นแล่ะคำนวณิธุร์กร์ร์มได� ธุร์กร์ร์มท�เี กิดขี้�นท้�งหมดจ้ง กล่ายเป็นขีอ� ม้ล่ท�เี ขีา� ถ้งไ้ ดโดยสาธา� ร์ณิะ ทำให�มีความจำเป็นในการ์ปกปิดติว้ ติน เพิร์าะไม่ใช่ทุกคนที�พิร์�อมจะเปิดเผู้ยขี�อม้ล่เหล่่านี�ให�ทร์าบ 5. เมื�อติ้วตินก�ง้ นิร์นาม (pseudonymity) เป็นผู้ล่ท�ีติามมาขีอง การ์ใช�งานร์ะบบนี� การ์สร์�างความน่าเชื�อถ้ือในร์ะบบการ์เงินซ้�งพิ้�งพิาการ์มี ปฏิส้มพิ้นธ์ติ่อเนื�องเพิื�อสร์�างความส้มพิ้นธ์ในร์ะยะยาวจ้งเกิดได�ยากขี้�น ความโปร์่งใสขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะไม่ได�หมายความว่าขี�อม้ล่ท�ี อย้่ในน้�นสามาร์ถ้นำมาใชงานไ� ดโดย� ง่าย หากเปร์ียบเทียบบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ ก้บร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นในเฉพิาะมิติิขีองฐานขี�อม้ล่ บล่็อกเชนเป็นการ์ใช� ฐานขี�อม้ล่เดียวก้นแติ่กร์ะจายก้นเก็บร์้กษาด้แล่ ง่ายติ่อการ์ติร์วจสอบขี�อม้ล่ ในบ้ญ่ชีท�ีมีในปัจจุบ้น ทำให�การ์การ์ร์้บด้แล่สินทร์้พิย์ (asset custody) แล่ะการ์ชำร์ะเงินแล่ะแล่กเปล่ี�ยน (payment and exchange) ทำก้นได�เอง อย่างสะดวกเมื�อดำเนินการ์ด�วยฐานขี�อม้ล่นี� เพิร์าะมีขี�อม้ล่ทุกอย่างที�จำเป็น เพิียงพิอติ่อการ์ทำธร์ุ กร์ร์ม แติ่ฐานขีอ� ม้ล่น�ีไม่สามาร์ถ้เก็บขีอ� ม้ล่ล่ะเอียดอ่อน ที�ไม่ปร์ะสงค์ที�จะเปิดเผู้ยได� หร์ือเก็บแล่�วก็ไม่สามาร์ถ้นำมาใช�งานได�ง่าย เพิร์าะไม่ไดเ� ปิดเผู้ยติว้ ติน การ์วิเคร์าะหขี์ อ� ม้ล่บล่็อกเชนสาธาร์ณิะโดยนก้ วิเคร์าะห์ แล่ะนก้ วิชาการ์จงเ้ ป็นเพิียงการ์อนุมานผู้่านพิฤติิกร์ร์มการ์ใชงานแ� ล่ะการ์โอน ร์ะหว่างกลุ่่มบ้ญ่ชีเท่าน้�น ในขีณิะที�ฐานขี�อม้ล่ขีองร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นน้�น ติ่างฝ่ายติ่างเก็บก้นเอง ไม่กร์ะจายให�ผู้้�อื�นเก็บร์้กษา ทำให�ติ�องมีพิิธีการ์ใน การ์สื�อสาร์ขี�ามฐานขี�อม้ล่ก้น การ์ชำร์ะเงินแล่ะแล่กเปล่ี�ยนจ้งทำได�ยากกว่า แติ่สามาร์ถ้เก็บขีอ� ม้ล่เชิงล่ก้ ที�จำเป็นติ่อการ์ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินอ�นๆื ไดอ� ย่าง ล่ะเอียดโดยที�ผู้้�ร์้บบร์ิการ์มีความยินยอมมากกว่าเพิร์าะเชื�อใจว่าขี�อม้ล่จะไม่ ถ้้กนำไปเปิดเผู้ยติ่อสาธาร์ณิะ ในปี 2018 มีงานเสวนาที�จ้ดโดย Andreessen Horowitz (a16z) ซ้�งเป็นบร์ิษ้ท venture capital ที�เน�นล่งทุนในบร์ิษ้ทที�เกี�ยวขี�องก้บสินทร์้พิย์ ดิจิท้ล่แล่ะบล่็อกเชนสาธาร์ณิะในช่วงที�ผู้่านมา ซ้�ง Paul Krugman น้กเศร์ษฐศาสติร์์ร์างว้ล่โนเบล่ได�กล่่าวถ้้งคร์ิปโทเคอร์์เร์นซีไว�ด้งนี�

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 191 “เรี่าจะที่ิ�งเที่ค่โนโลย่ repeated game และค่วามน่า เช่่�อถ่อ (reputation) – ซื้่�งเป็นเที่ค่โนโลย่ที่างส้งค่ม มากกว่าเที่ค่โนโลย่ที่างค่ณต้ิ ศาสต้รี่์ – และมาลองสรี่้าง รี่ะบบที่่�ที่ำงานด้้วย algorithm เที่่าน้�น ซื้่�ง algorithm จะรี่้บรี่องว่าเรี่าจะได้้รี่้บสิ�งที่่�ต้้องการี่” ในบร์ิบทขีองเสวนาน้�น Krugman ได�พิด้ ถ้ง้ บติิ คอยน ์ ซ�งอ้ าจกล่่าว ได�ว่าปร์ะสบความสำเร์็จในการ์สร์าง� ร์ะบบการ์เก็บขีอ� ม้ล่ร์ปแบบให้ มท่ �ทำใี ห�ยง้ ร์กษาคว้ ามเป็นส่วนติวไ้ ดแ� ม�ว่าจะการ์ใชงานจะห� ล่งเหล่ือร์่องร์อยที�หล่ีกเล่ี�ยง ไม่ได�ซ้�งเป็นธร์ร์มชาติิขีองร์ะบบดิจิท้ล่ ทำให�สามาร์ถ้นำมาใช�งานเพิื�อชำร์ะ แล่ะแล่กเปล่ี�ยนโดยนร์ิ นามคล่ายเ� งินสดได� แติ่แล่กมาดวยก� าร์ล่ะทิ�งเทคโนโล่ยี repeated game (อย่างที�ได�กล่่าวไว�ในบทที� 2.3) ซ�้งเป็นบ่อเกิดขีองความ เช�อื ถ้ือ เพิร์าะการ์ใช�ติว้ ตินก�ง้ นร์ิ นามหมายถ้งก้ าร์กล่บไป้ ใช� one-shot game ทมี� ีความเสี�ยงติ่อปฏสิ ม้ พิน้ ธท์ ี�ฉาบฉวย เงื�อนไขีนจี� งทำใ้ หก� าร์ใชงานบ� ล่็อกเชน สาธาร์ณิะโดยล่ำพิ้งอาจจะย้งไม่สามาร์ถ้จ้ดสร์ร์เงินทุนแล่ะร์ะดมทุน (capital allocation) ที�จำเป็นติ�องพิ้�งพิาขี�อม้ล่ส่วนติ้วจำนวนมากขีองล่้กค�าเพิื�อล่ด อุปสร์ร์คขีอง information asymmetry ได�ดีน้ก ทำให�ย้งคงติ�องพิ้�งพิาขี�อม้ล่ นอกบล่็อกเชนท�ี smart contract ไม่สามาร์ถ้มีผู้ล่ผู้้กพิ้นได�เพิ�อใื ห�บร์ิการ์ ทางการ์เงินที�ปร์ะสบอุปสร์ร์คเหล่่านี�ได�อย่างมีปร์ะสิทธิภาพิ สินเช�อื ถ้ือเป็นการ์จดส้ ร์ร์เงินทุนร์้ปแบบหน้�ง เป็นการ์นำกำล่ง้ ซื�อ ในอนาคติมาใชแ� ล่ะเป็นที�มาขีองการ์สร์างเ� งินใน (inside money) เช่น เงินฝาก ธนาคาร์พิาณิิชย์ ที�ใช�อย่างแพิร์่หล่ายในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น แม�ว่า DeFi lending protocol จะมขีี อไ� ดเป� ร์ียบเร์ื�องติน� ทุนในการ์ดำเนินงานทีติ� ำก� ว่ามาก แติ่การ์ให�บร์ิการ์สินเช�อื ที�อย้่บนพิ�นื ฐานขีอง one-shot game จำเป็นติ�อง พิ้�งพิาหล่้กปร์ะก้น ซ�งห้ ล่้กปร์ะก้นจำนวนมากในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้น เช่น อส้งหาร์ิมทร์้พิย์ ยานพิาหนะ ไม่ได�สามาร์ถ้นำมาแปล่งเป็นโทเคนในร์้ปแบบ ที�เหมาะก้บการ์ทำงานขีอง protocol ได�ง่าย จ้งย้งอาจไม่ได�เป็นทางเล่ือกที�ดี น้กในการ์เพิิ�มการ์เขี�าถ้้งแหล่่งเงินทุนสำหร์้บกลุ่่มที�เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงิน

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 192 อย่างไม่ท้�วถ้้ง (underbanked) เทคโนโล่ยีดิจิท้ล่อ�นื ที�ท้�งสามาร์ถ้ล่ดติ�นทุน ในการ์ดำเนินงานแล่ะพิ้ฒนาวิธีในการ์เก็บแล่ะปร์ะมวล่ขี�อม้ล่ท้�ง hard แล่ะ soft information ที�มีปร์ะโยชน์ติ่อการ์พิิจาร์ณิาสินเชื�อได�จ้งย้งเป็นทางเล่ือก ที�มีศ้กยภาพิมากกว่าในปัจจุบ้น อีกท้�งร์ะบบท�ีติ้วตินก�ง้ นิร์นามอาจทำให�กล่ไกในร์ะบบการ์เงินท�ีมี ไว�เพิื�อล่ด conflict of interest เช่น ช่วงเวล่าห�ามขีายหุ�น (silent period) ขีองบุคคล่ท�เี ป็นวงในท�ีม้กมีขี�อม้ล่เหนือกว่าปร์ะชาชนท�วไป้ หร์ือการ์ทยอย ได�ร์้บหุ�น (vesting) ขีองบุคคล่ที�มีความสำค้ญ่ติ่อกิจการ์ หร์ือการ์ขีอให� นก้ วิเคร์าะห์แสดงความไมม่ สี ่วนได�ส่วนเสียในหล่กท้ ร์้พิยท์ วี�ิเคร์าะห ์ หร์ือการ์ กำหนดให�ผู้้�ให�บร์ิการ์แล่กเปล่ี�ยนไม่ทำธุร์กร์ร์มขีองตินติ้ดหน�าล่้กค�า (front- running) เป็นติ�น ซ�งไ้ ม่อาจสร์�างความม�นใจไ้ ด�มากเม�อื ติ้วตินในบล่็อกเชน สาธาร์ณิะไม่สามาร์ถ้ร์บป้ ร์ะกนคว้ ามติ่อเนื�องว่าเป็นบุคคล่เดียวกนไ้ ด� แมจะ� มี ความพิยายามในการ์สร์�างติ้วติน เช่น decentralized identity แติ่เมื�อติ้วติน ไม่ได�อิงฐานขี�อม้ล่ทะเบียนปร์ะว้ติิร์าษฎร์จ้งสามาร์ถ้สร์�างขี้�นมาใหม่หร์ือ ส่งติ่อได� ทำใหไ� ม่สามาร์ถ้ติร์วจสอบไดอ� ย่างแทจ� ร์ิง แล่ะความสามาร์ถ้ในการ์ จ้ดติ้�งองค์กร์ได�อย่างอิสร์ะโดยไม่จำเป็นติ�องจ้ดติ้�งเป็นนิติิบุคคล่ภายใติ � กฎหมายใด (เช่น จด้ ติ้�งเป็น DAO อย่างเช่นในกล่่องท ี�11) กย็ งสามา้ ร์ถ้ใหบ� ร์ิการ์ โดยไร์�พิร์มแดนอย่างไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นได� ทำใหไ� ม่สามาร์ถ้ยืดถ้ือกร์อบกติิกา ในการ์สร์�างความม�นใจ้ ติามร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นได�แล่ะจำเป็นติ�องมีความ เชื�อใจในผู้้�ให�บร์ิการ์เป็นอย่างมาก ขี�อจำก้ดขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะเหล่่านี�ทำให�การ์กำก้บด้แล่ผู้้�ให� บร์ิการ์ทางการ์เงินที�สร์�างอย้่บนบล่็อกเชนสาธาร์ณิะผู้่านกร์อบกติิกาแบบ ด้�งเดิมจ้งอาจทำได�เพิียงผู้่าน on-ramp ส้่โล่กสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ เช่น ศ้นย์ซื�อ ขีายสินทร์้พิย์ดิจิท้ล่ เท่าน้�น ซ้�งในความเป็นจร์ิงแล่�วผู้้�ให�บร์ิการ์เหล่่านี�ไม่ ได�มีบทบาทมากน้กหากปร์ะชาชนเล่ือกที�จะทำธุร์กร์ร์มก้นเอง ไม่ว่าจะเป็น โดยติร์งร์ะหว่างก้น (peer-to-peer) หร์ือด�วย DeFi protocol ผู้่าน liquidity pool นิร์นาม (peer-to-pool) นอกจากนี� สำหร์้บบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ ที�ไร์�พิร์มแดนอย่างสมบ้ร์ณิ์ ความเหล่ื�อมล่�ำในกฎเกณิฑ์์แล่ะการ์กำก้บด้แล่

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 193 (regulatory arbitrage) จง้ ไมไ่ ดห� มายถ้ง้ แคคว่ ามล่ก้ ล่น้� ร์ะหวา่ งการ์กำกบ้ ดแ้ ล่ ธนาคาร์พิาณิิชย์แล่ะ shadow bank ซ้�งเมื�อเป็นผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ในปร์ะเทศเดียวกน้ อำนาจติามกฎหมายในการ์กำก้บด้แล่ก็ย้งคร์อบคลุ่มอย้่ แติ่หมายถ้้งร์ะหว่าง แติล่่ ะปร์ะเทศในโล่กดวย� หากติองก� าร์กำกบ้ ดแ้ ล่ อาจติองอ� าศย้ ขีอ� ติกล่งร์่วม ในร์ะดบโ้ ล่กเพิื�อใหเ� กิดเป็นมาติร์ฐานเดียวกน้ อย่างทีไ� ดเ� กิดขี้�นแล่วห� มป้่ ร์ะเทศ สมาชิก OECD ในการ์เก็บภาษีบร์ิษ้ทที�ให�บร์ิการ์ในหล่ายปร์ะเทศ (Multina- 72 tional Enterprises) ปร์ากฏการ์ณิท์ ี�เกิดขี้�นผู้่านบล่็อกเชนสาธาร์ณิะแสดงใหเ� ห็นว่าการ์ ทำธร์ุ กร์ร์มในฐานขี�อม้ล่เดียวกนห้ ร์ือฐานขี�อม้ล่ที�สามาร์ถ้ทำงานร์่วมกนไ้ ด�ง่าย (interoperable) สามาร์ถ้ล่ด friction ไดอ� ย่างมาก แล่ะเมื�อยอมร์บ้ ขีอ� ม้ล่ขีอง แติล่่ ะคนแล่ะสามาร์ถ้สื�อสาร์ร์ะหว่างกนไ้ ด� การ์กำหนดชุดคำส้�งใหทำงานบนเ� งิน (programmable money) ก็สามาร์ถ้ทำไดไ� ม่ยาก บ่งช�ีใหเ� ห็นถ้ง้ ขีอเ� ท็จจร์ิงว่า เมื�อเงินเป็นขี�อม้ล่ เทคโนโล่ยีในการ์เก็บขี�อม้ล่ที�มีปร์ะสิทธิภาพิแล่ะเชื�อมติ่อ กนไ้ ดสามา� ร์ถ้ก่อใหเ� กิดปร์ะโยชน์ในวงกวางไ� ด� ไมว่ ่าจะเป็นบล่็อกเชนสาธาร์ณิะ บล่็อกเชนวงปิด หร์ือแมแ� ติ่ฐานขีอ� ม้ล่อิเล่็กทร์อนิกสขี์ องร์ะบบการ์เงินปัจจบุ น้ ก็ติาม อย่างไร์ก็ติาม ขี�อม้ล่ท�จำเี ป็นติ่อผู้้�ใหบ� ร์ิการ์ทางการ์เงินมีท้�งขี�อม้ล่ท�ี ปร์ะชาชนยินดีจะเปิดเผู้ยให�ร์้บร์้�โดยสาธาร์ณิะแล่ะขี�อม้ล่ส่วนติ้ว ในยุคที�การ์ ร์้กษาความเป็นส่วนติ้ว (data privacy) เป็นเร์ื�องสำค้ญ่ การ์เล่ือกเทคโนโล่ยี ในการ์เก็บขี�อม้ล่แล่ะมาติร์ฐานการ์ส�อสาื ร์ขี�อม้ล่ร์ะหว่างก้นโดยให�เกิดความ สมดุล่จ้งเป็นปัจจ้ยสำค้ญ่ที�ส่งผู้ล่ติ่อศ้กยภาพิขีองร์ะบบการ์เงิน ในอดีติ เงินติร์าส้ญ่ล่้กษณิ์ เช่น ธนบ้ติร์แล่ะเหร์ียญ่กษาปณิ์ เปน็ สงิ� ทที� ำใหก� าร์แล่กเปล่ยี� นเกดิ ขีน้� ไดอ� ยา่ งสะดวก แติเ่ มอื� พิฒ้ นาขีองร์ะบบ การ์เงินทำใหเ� งินขีอ� ม้ล่ เช่น เงินฝาก ได�ร์บก้ าร์ยอมร์บมาก้ ขี้�น จงเ้ กิดคำถ้าม ว่าความเป็นส่วนติ้วขีอง bearer instrument ซ้�งเป็นสื�อกล่างทางกายภาพิ ย้งมีความจำเป็นอย้่หร์ือไม่ ในทางหน้�ง ความนิร์นามขีองเงินสดสามาร์ถ้ก่อ ให�เกิดอุปสร์ร์คติ่อการ์ดำเนินงานขีองร์้ฐ เช่น การ์เก็บภาษีแล่ะการ์ป้องก้น 72 OECD, “International community strikes a ground-breaking tax deal for the digital age”, 8 October 2021, https://www.oecd.org/tax/international-community-strikes-a-ground- breaking-tax-deal-for-the-digital-age.htm

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 194 อาชญ่ากร์ร์ม ได� แติส่ งคมอ้ าจพิิจาร์ณิาความนร์ิ นามขีองเงินเป็นสิทธพิิ� ื�นฐาน ได�เช่นก้น เมื�อโล่กมีความเป็นดิจิท้ล่มากขี้�น การ์มีเงินติร์าดิจิท้ล่จ้งเป็นสิ�งที� หล่ีกเล่ี�ยงไม่ได�เพิ�อใื ห�ย้งคงมี numeraire หร์ือหน่วยว้ดทางบ้ญ่ชี (unit of account) ที�เสถ้ียร์แล่ะเอื�ออำนวยการ์ติ้ดสินใจที�มีมิติิเวล่าเขี�ามาเกี�ยวขี�อง (intertemporal decision) แล่ะมชี ่องทางทย�ี งทำใ้ ห�ร์ฐสามา้ ร์ถ้ดำเนินนโยบาย เพิื�อร์้กษาอธิปไติยทางเศร์ษฐกิจแล่ะการ์เงินได�อย้่ แติ่ความท�าทายอย้่ที� จะสามาร์ถ้นำเทคโนโล่ยีดิจิท้ล่มาใช�ปฏิร์้ปร์ะบบการ์เงินผู้่าน CBDC หร์ือ e-cash เพิื�อล่ดติ�นทุนขีองการ์มีเงินติร์าโดยที�ย้งร์้กษาความเป็นส่วนติ้ว ได�หร์ือไม่ หร์ือส้งคมจะยอมทิ�งความเป็นส่วนติ้วไปเพิื�อปร์ะสิทธิภาพิที�ดีขี้�น ในขีณิะเดียวก้น ปฏิเสธไม่ได�ว่าย้งมีปร์ะชาชนอีกมากที�ย้งติ�องพิ้�งพิาเงินสด ด�วยขี�อจำก้ดในความพิร์�อมใช�เทคโนโล่ยี ทำให�การ์ออกแบบ CBDC ร์วมถ้้ง การ์เล่ือกเทคโนโล่ยพิี ื�นฐานในการ์เก็บขีอ� ม้ล่ มีปร์ะเด็นทติี� องพิ� ิจาร์ณิาอีกมาก เพิื�อหาสมดุล่ที�เหมาะสม อย่างไร์ก็ติาม ไม่ว่าจะใช�เทคโนโล่ยีใดในการ์เก็บขี�อม้ล่ แล่ะไม่ว่า จะเป็น FinTech, TechFin หร์ือ DeFi หากติ�องการ์ร์้บนว้ติกร์ร์มเหล่่านี�เป็น ส่วนหน้�งขีองร์ะบบการ์เงินอย่างเป็นทางการ์แล่ะให�ปร์ะชาชนใช�เงินเอกชน แทนการ์ชำร์ะขี้�นสุดท�ายได�เสมือนเงินติร์าเช่นเดียวก้บเงินฝากในธนาคาร์ พิาณิิชย์ ความร์้บผู้ิดชอบติ่างๆ ที�มีติ่อผู้้�ใช�งาน เช่น คุณิสมบ้ติิที�ควร์มี ขีองผู้้�ออกหล่้กทร์้พิย์หร์ือร์้บฝากเงิน ความสามาร์ถ้ในการ์ทำติามคำม้�น ส้ญ่ญ่า มาติร์ฐานความเป็นมืออาชีพิในวงการ์ การ์ล่ด conflict of interest การ์สร์�างความโปร์่งใส แล่ะมาติร์ฐานการ์ดำเนินงาน (เช่น KYC, AML, CFT) ก็ควร์จะมีความท้ดเทียมก้นด�วย ถ้้งจะว่าเร์ียกว่าได�เป็น “trusted money” ติามนิยามขีองผู้้�ด้แล่ร์ะบบการ์เงิน เพิร์าะบทเร์ียนจาก Free Banking Era, Wall Street Crash, Reserve Primary Fund Run แล่ะวิกฤติการ์เงินติ่างๆ ได�แสดงให�เร์าเห็นว่าในช่วงเวล่าที�ไม่มีกติิกาแล่ะมาติร์ฐานในการ์ดำเนินงาน หร์ือมีสุญ่ญ่ากาศที�เกิดขี้�นจากความเหล่ื�อมล่�ำในกฎเกณิฑ์์แล่ะการ์กำก้บ ด้แล่จนทุกคนสามาร์ถ้ดำเนินการ์ได�อย่างอิสร์ะเสร์ี สามาร์ถ้นำมาซ�ง้ สิ�งใด ได�บ�าง

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 195 ความเปล่�ยนแปี ล่งน�ีก่อให�เกิดคำถ้ามที�น่าสนใจซ�ง้ มีท้�งน้ยยะเชิง เศร์ษฐกิจแล่ะเชิงนโยบายอีกมากมาย เช่น 1. ในปัจจุบ้นที� trading friction ขีองสินทร์้พิย์หล่ายปร์ะเภทล่ดล่ง อย่างมากแล่ะมีช่องทางให�ปร์ะชาชนเขี�าถ้้ง leverage อย่างสะดวกขี้�น ความม�ง้ ค้�งเกิดจากการ์สร์�างสินทร์้พิย์ทางการ์เงินอย่างกว�างขีวาง (hyper- financialization) แล่ะเก็งกำไร์ ไมว่ ่าจะเป็นผู้่านห�นสาุ ม้ญ่ ติร์าสาร์อนพิุ น้ ธ ์ หร์ือ สินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ ท้�งทมี� พิี นธะ้ ส้ญ่ญ่าหนุนหล่งห้ ร์ือไมม่ กี ติ็ าม ที�สามาร์ถ้ซื�อขีาย กนไ้ ดใน� ร์าคาสงเ้ กินปัจจย้ พิ�นฐานแื ล่ะอาจไม่ได�มีกล่ไกในการ์ปร์บ้ ร์าคาสสม่้ ดลุ่ (เช่น การ์ขีาย short) ความม้�งค้�งเหล่่านี�จะเป็นเสมือนการ์นำเงินนอก (outside money) เขีามา� ส้่ร์ะบบเศร์ษฐกิจจนก่อใหเ� กิด asset price inflation แล่ะภาวะ เงินเฟ้ออย่างในยุค Spanish Price Revolution หร์ือไม่ แล่ะความม้�งค้�ง ที�เกิดขี้�นนี�จะทวีความเหล่ื�อมล่�ำทางเศร์ษฐกิจในส้งคมยิ�งขี้�นหร์ือไม่ 2. การ์เกดิ shadow bank run เปน็ สงิ� ทเี� กดิ ขีน้� ไดท� กุ ยคุ สมย้ แล่ะหล่าย ร์้ปแบบ เช่น เงินที�อย้่ใน metaverse ที�มีร์ะบบเศร์ษฐกิจเสมือนแล่ะมีความ เสี�ยงติ่อการ์เคล่ื�อนยาย� ขีองทุน หร์ือ Tether stablecoin ที�ทำงานคล่ายกอง� ทุน MMF หร์ือ DeFi stablecoin ที�สร์�างจากการ์ก่อหนี�สินติ่างก็มีความเสี�ยงนี � หากเกิด digital bank run ขี้�นในร์ะบบการ์เงินทางเล่ือกจนเงินเอกชนท�ี เกี�ยวขีองหมดคว� ามเป็นเงิน ผู้ล่กร์ะทบจะเช�อมโยงมาื ถ้ง้ ร์ะบบการ์เงินปัจจบุ น้ ได�หร์ือไม่ แล่ะหากสามาร์ถ้ลุ่กล่ามได� ควร์มีกล่ไกสาธาร์ณิะเพิ�อื ป้องก้น systemic risk ที�ในภาวะทมี� กเ้ กิด coordination failure กนในภ้ าคเอกชนหร์ือไม่ ซ้�งการ์มีกล่ไกสาธาร์ณิะย่อมหมายถ้้งการ์เก็บ “เบี�ยปร์ะก้น” จากผู้้�ให�บร์ิการ์ ที�สามาร์ถ้ก่อให�เกิด systemic risk เพิื�อแล่กก้บความคุ�มคร์องขีองกล่ไกน้�น ซ้�งติ�องมีวิธีสร์�างความยินยอมในการ์จ่ายเบี�ยปร์ะก้นน้�นด�วย 3. ติว้ ตินก้�งนร์ิ นามในบล่็อกเชนสาธาร์ณิะมาจากความปร์ะสงคท์ ี�จะ ทำให�ขี�อม้ล่ไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นได� (censorship resistant) ซ้�งทำให� repeated game กล่ายเป็น one-shot game แติ่บร์ิการ์ทางการ์เงินทถ้�ี กส้ ร์างบน� พิ�นฐานื ขีอง one-shot game ในปัจจบุ น้ ยงไ้ ม่สามาร์ถ้เพิ�มโอกิ าสในการ์จดส้ ร์ร์เงินทุน แล่ะร์ะดมทุน (capital allocation) ให�กลุ่่มที�เขี�าถ้้งบร์ิการ์ทางการ์เงินอย่างไม่

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 196 ท้�วถ้้ง (underbanked) ได�มากน้ก จะมีนว้ติกร์ร์มที�สามาร์ถ้ปร์้บ one-shot game ในบล่็อกเชนวงเปิดให�กล่้บมาเป็น repeated game ได�โดยไม่ขี้ดแย�ง ก้บแนวคิดการ์กร์ะจายศ้นย์ แล่ะไม่ติ�องพิ�ง้ พิาติ้วกล่างที�ได�ร์้บความเช�อื ถ้ือ (trusted third party) เพิื�อปร์ะสานงานอย่างในปัจจุบ้นหร์ือไม่ 4. ติ้วตินก้�งนิร์นามขีองบล่็อกเชนสาธาร์ณิะทำให�เกิดความก้งวล่ ว่ากร์อบกติิกาในการ์สร์�างความม้�นใจในร์ะบบการ์เงินปัจจุบ้นย้งสามาร์ถ้นำ มาใช�ก้บผู้้�ให�บร์ิการ์ได�หร์ือไม่ การ์กำก้บด้แล่ในร์้ปแบบปัจจุบ้นสามาร์ถ้ ทำไดจ� ร์ิงเพิียงกบผู้้ ้�ใหบ� ร์ิการ์ทจี� ด้ ติ้�งภายใติ�ขีอบเขีติอำนาจขีองกฎหมาย เช่น ศน้ ยซ์ ื�อขีายสินทร์้พิยด์ จิ ทิ ้ล่ทจี� ด้ ติ้�งในปร์ะเทศทมี� ีการ์กำกบ้ ดแ้ ล่เท่าน้�น แม�ว่า จะมีความร์่วมมือร์ะหว่างปร์ะเทศ ก็สามาร์ถ้ด้แล่ได�เพิียงผู้้�ให�บร์ิการ์ที�มีติ้ว ตินทางกฎหมาย แติ่เนื�องจากบล่็อกเชนสาธาร์ณิะถ้้กออกแบบให�ไม่สามาร์ถ้ ปิดก้�นได� ไม่ติ�องมีติ้วตินทางกฎหมายก็มีส่วนร์่วมได� ทำให�ไม่สามาร์ถ้ห�าม ผู้้�ให�บร์ิการ์ที�ไม่ปร์ะสงค์จะอย้่ภายใติ�การ์กำก้บด้แล่เขี�ามาอย้่ในฐานขี�อม้ล่ เดียวก้นได� หากปร์ะสงค์ที�จะให�มีการ์กำก้บด้แล่ ร์้ปแบบท�เหมาะสมแี ล่ะมี ผู้ล่ใช�ได�จร์ิงสำหร์้บบร์ิการ์ทางการ์เงินที�สร์�างอย้่บล่็อกเชนสาธาร์ณิะจ้งอาจ ติอง� มีการ์พิิจาร์ณิาใหม ่ แล่ะการ์ไม่สามาร์ถ้ปิดก้�นไดหมายคว� ามว่าปร์ะชาชน อาจติ�องมีส่วนร์่วมในการ์ด้แล่ผู้ล่ปร์ะโยชน์แล่ะสว้สดิภาพิขีองตินเองมากขี้�น ช่วงเวล่านี�จ้งเป็นช่วงเปล่�ยนี ผู้่านสำค้ญ่ท�อี าจพิาเร์าไปส้่ยุคใหม่ ขีองเงิน เป็นจุดกำเนิดขีองความร์่วมมือคร์้�งใหญ่่ทางการ์เงินในร์ะด้บโล่ก ซ้�งหมายถ้้งปร์ะว้ติิศาสติร์์หน�าใหม่ขีองร์ะบบเศร์ษฐกิจแล่ะส้งคมขีองโล่ก อีกด�วย

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 197 บัรรณ์านุกรม คณิิสร์์ แสงโชติิ แล่ะ สุพิร์ิศร์์ สุวร์ร์ณิิก. (2564a). De(Fi)ing Gravity: Decentralized Finance จากกรณีีศึึกษา Compound. aBRIDGEd, สถ้าบ้นวิจ้ยเศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์. คณิิสร์์ แสงโชติิ แล่ะ สุพิร์ิศร์์ สุวร์ร์ณิิก. (2564b). DeFi พร้อมเป็็นระบบการ เงิินเต็็มรูป็แบบแล้้วหรือยัังิ? เศึรษฐศึาสต็ร์เข้้า “ท่่า”, สถ้าบ้นวิจ้ย เศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์. ชุติิภา คล่งจ้ ติร์ุ เวทย ์ แล่ะ พิิมพิ์นาร์า หร์ิ ้ญ่กสิ. (2564). DeFi กับบท่บาท่ข้องิ ธนาคารในโล้กการเงิินโฉมใหม่ท่ี�ไร้คนกล้างิ. Krungsri Research Intelligence, พิฤศจิกายน 2564. ธร์ร์มร์้กษ์ หมื�นจ้กร์. (2544). “E-money กับการดำเนินนโยับายัการเงิิน (Electronic Money and Monetary Policy Implementation),” ธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทย. นภนวล่พิร์ร์ณิ ภวส้นติ์. (2563). STO vs ICO : แนวท่างิกำกับดูแล้ในป็ัจจุบัน แล้ะอนาคต็. สำน้กงาน ก.ล่.ติ. ปติิ ิ ดษิ ยทติ้ . (2555). เศึรษฐศึาสต็รม์ หภาคจากมมุ มองิท่างิการเงินิ , ร์ายงาน ทุนพิร์ะองค์เจ�าวิว้ฒนไชย ม้ล่นิธิ 50 ปี ธนาคาร์แห่งปร์ะเทศไทย. พิิพิ้ฒน์ เหล่ืองนฤมิติช้ย. (2560). Minsky Moment. The 101.World. สำนกงานค้ ณิะกร์ร์มการ์กฤษฎีกา. (2564). Digital Currency แนวท่างินโยับายั แล้ะกฏหมายัเกียั� วกับสกลุ้ เงิินดจิ ท่ิ ล้ั . ฝ่ายคนค� วาแ� ล่ะเปร์ียบเทียบ กฎหมาย กองกฎหมายติ่างปร์ะเทศ ก้นยายน 2564. สำนกงาน้ พิฒน้ าธร์ุ กร์ร์มทางอิเล่็กทร์อนิกส์. (2560). Value of e-Commerce survey in Thailand รายังิานผล้การสำรวจมูล้ค่าพาณีิชยั์ อิเล้็กท่รอนิกส์ในป็ระเท่ศึไท่ยั ป็ี 2560. สำนกงาน้ พิฒน้ าธร์ุ กร์ร์มทางอิเล่็กทร์อนิกส์. (2564). Blockchain Technology: Beyond Cryptocurrencies บล้็อกเชน ... ท่ี�มากกว่าเงิินคริป็โท่.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 198 สำน้กพิ้ฒนาร์้ฐบาล่ดิจิท้ล่. (2562). Blockchain for Government Services การใช้งิานเท่คโนโล้ยัีบล้็อกเชนสำหรับภาครัฐ. สุพิร์ิศร์์ สุวร์ร์ณิิก ณิ้ฐา ปิยะกาญ่จน์ ภาสวุฒิ น้นท์นฤมิติ นล่ิน หน้ขีว้ญ่ ชนกกานติ์ เมฆยงค์ แล่ะ ฐิติิมา ช้เชิด. (2564). สกุล้เงิินดิจิท่ัล้ ข้องิธนาคารกล้างิในระดับรายัยั่อยั: บริบท่ข้องิไท่ยั. aBRIDGEd, สถ้าบ้นวิจ้ยเศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์. โสมร์้ศมิ� จ้นทร์้ติน์ อ้จจนา ล่�ำซำ กฤษฎ์เล่ิศ ส้มพิ้นธาร์้กษ์ แล่ะ ภ้มิใจ ติ้�งสวส้ ดร์ิ ้ติน์. (2562). เข้้าใจพล้วต็ั หน�คี รัวเรือนไท่ยัผ่าน Big data ข้องิเครดต็บิ ูโร. aBRIDGEd, สถ้าบน้ วจิ ยเศ้ ร์ษฐกิจป๋วย อ�งภ้ ากร์ณิ์. อณิิยา ฉิมนอย� แล่ะ อร์ร์ถ้เวช อาภาศร์กี ลุ่ . (2561). เข้้าใจ “พร้อมเพยั์” บริการ โอนเงิินแล้ะชำระเงิินท่างิเล้ือกใหม่. aBRIDGEd, สถ้าบ้นวิจ้ย เศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์. อาณิติ้ ิล่มี คเดช.้ (2561). ววิ ัฒนาการข้องิเงิิน จากหอยัเบียัส� คู่ รป็ิ โท่เคอเรนซีี: Evolution of Money from Cowries to Cryptocurrency. สำน้กพิิมพิ์ เกร์ท ไอเดีย. อาณิ้ติิ ล่ีม้คเดช. (2563). Blockchain Disruptive Business Model ป็ฏิวัต็ิ โมเดล้ธุรกิจด้วยับล้็อกเชน. สำน้กพิิมพิ์ เกร์ท ไอเดีย. Abel, A. B. (1985). Dynamic behavior of capital accumulation in a cash-in-advance model. Journal of Monetary Economics, 16(1), 55-71. Aiyagari, S. R., & Wallace, N. (1991). Existence of steady states with positive consumption in the Kiyotaki-Wright model. The Review of Economic Studies, 58(5), 901-916. Akay, O., Griffiths, M. D., & Winters, D. B. (2015). Reserve primary: Fools rush in where wise men fear to tread. Journal of Investment Management, 13(1), 10-26.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 199 Amatachaya, S., & Saengchote, K. (2020). Organization capital and expected returns in service and non-service firms: Evidence from Thailand. International Review of Finance, 20(2), 505-513. Auer, R., Monnet, C., & Shin, H. S. (2021). Distributed ledgers and the governance of money. BIS Working Paper No 924. Bain, Google & Temasek (2019). The Future of Southeast Asia’s Digital Financial Services, Bain. Bech, M. and Garratt, R. (2017). Central bank cryptocurrencies. BIS Quarterly Review, September 2017, 55-70. Bernanke, B. S., & James, H. (1990). The gold standard, deflation, and financial crisis in the Great Depression: An international comparison (No. w3488). National Bureau of Economic Research. Bernanke, B. S., Gertler, M., & Gilchrist, S. (1999). The financial accelerator in a quantitative business cycle framework. Handbook of Macroeconomics, 1, 1341-1393. Borio, C., & Disyatat, P. (2011). Global imbalances and the financial crisis: Link or no link? BIS Working Paper No 346. BIS. (2018). Central bank digital currencies. Committee on Payments and Market Infrastructures, March 2018. BIS. (2020). Central bank digital currencies: foundational principles and core features. Report no 1 in a series of collaboration from a group of central banks, October 2020. Brunnermeier, M. K., & Niepelt, D. (2019). On the equivalence of private and public money. Journal of Monetary Economics, 106, 27-41. Brunnermeier, M. K., James, H., & Landau, J. P. (2019). The digitalization of money (No. w26300). National Bureau of Economic Research.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 200 Brunnermeier, M. K., Merkel, S. A., & Sannikov, Y. (2020). The fiscal theory of price level with a bubble (No. w27116). National Bureau of Economic Research. Cavalcanti, R. D. O., & Wallace, N. (1999). Inside and outside money as alternative media of exchange. Journal of Money, Credit and Banking, 31(3), 443-457. Chari, V. V., Christiano, L. J., & Eichenbaum, M. (1995). Inside money, outside money, and short-term interest rates. Journal of Money, Credit and Banking, 27(4), 1354-1386. Christiano, L. J., & Fitzgerald, T. J. (2000). Understanding the fiscal theory of the price level. Economic Review-Federal Reserve Bank of Cleveland, 36(2), 2. Cole, H. L., Mailath, G. J., & Postlewaite, A. (1992). Social norms, savings behavior, and growth. Journal of Political Economy, 100(6), 1092-1125. Crawford, C. (2011). The repeal of the Glass-Steagall Act and the current financial crisis. Journal of Business & Economics Research, 9(1). Dalio, R. (2018). Principles for Navigating Big Debt Crises. Bridgewater. Diamond, D. W. (1984). Financial intermediation and delegated monitoring. The Review of Economic Studies, 51(3), 393-414. Diamond, D. W., & Dybvig, P. H. (1983). Bank runs, deposit insurance, and liquidity. Journal of Political Economy, 91(3), 401-419. Disyatat, P. (2008). Monetary policy implementation: Misconceptions and their consequences. BIS Working Paper No 269. Dornbusch, R. (1976). Exchange rate expectations and monetary policy. Journal of International Economics, 6(3), 231-244.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 201 Dubey, P., Geanakoplos, J., & Shubik, M. (2003). Is gold an efficient store of value?. Economic Theory, 21(4), 767-782. Duygan-Bump, B., Parkinson, P., Rosengren, E., Suarez, G. A., & Willen, P. (2013). How effective were the Federal Reserve emergency liquidity facilities? Evidence from the asset-backed commercial paper money market mutual fund liquidity facility. The Journal of Finance, 68(2), 715-737. Dwyer Jr, G. P. (1996). Banking Panics, and Free Banking in the United States. Economic Review, 1-20. Fisher, D. (1989). The price revolution: a monetary interpretation. The Journal of Economic History, 49(4), 883-902. Friedman, M. (1959). A Program for Monetary Stability. Fordham University Press, New York. Friedman, M. (1970). Counter-Revolution in Monetary Theory. Wincott Memorial Lecture, Institute of Economic Affairs, Occasional paper 33. Frost, J., Shin, H. S., & Wierts, P. (2020). An early stablecoin? The Bank of Amsterdam and the governance of money. BIS Working Papers No 902. Gorton, G. (1999). Pricing free bank notes. Journal of Monetary Economics, 44(1), 33-64. Gorton, G., & Pennacchi, G. (1990). Financial intermediaries and liquidity creation. The Journal of Finance, 45(1), 49-71. Graeber, D. (2012). Debt: The first 5000 years. Penguin UK. Gurley, J. G., & Shaw, E. S. (1960). Money in a Theory of Finance. The Brookings Institution.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 202 Hamilton, E. J. (1929). Imports of American gold and silver into Spain, 1503-1660. The Quarterly Journal of Economics, 43(3), 436-472. Harvey, C., Ramachandran, A., & Santoro, J. (2021). DeFi and the Future of Finance. Wiley. Hazlett, P. K., & Luther, W. J. (2020). Is bitcoin money? And what that means. The Quarterly Review of Economics and Finance, 77, 144-149. Howell, S. T., Niessner, M., & Yermack, D. (2020). Initial coin offerings: Financing growth with cryptocurrency token sales. The Review of Financial Studies, 33(9), 3925-3974. Hudson, M. (2000). How interest rates were set, 2500 BC-1000 AD: máš, tokos and fœnus as metaphors for interest accruals. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 43(2), 132-161. Ingham, G. (1988). The nature of money. John Wiley & Sons. J. Goldstein (2020). Money: The True Story of a Made-Up Thing. New York, NY: Hachette Books. Jevons, W. S. (1876). Money and the Mechanism of Exchange (Vol. 17). D. Appleton. Kaplanis, C. (2003). The Debasement of the “Dollar of the Middle Ages”. The Journal of Economic History, 63(3), 768-801. Kashyap, A. K., Rajan, R., & Stein, J. C. (2002). Banks as liquidity providers: An explanation for the coexistence of lending and deposit-taking. The Journal of Finance, 57(1), 33-73. Kelton, S. (2020). The deficit myth: Modern Monetary Theory and how to build a better economy. Hachette UK.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 203 Kiyotaki, N., & Moore, J. (2002). Evil is the root of all money. American Economic Review, 92(2), 62-66. Kiyotaki, N., & Wright, R. (1993). A search-theoretic approach to monetary economics. The American Economic Review, 83(1), 63-77. Kocherlakota, N. R. (1998). Money is memory. Journal of Economic Theory, 81(2), 232-251. Lagos, R. (2010). Inside and outside money. In Monetary Economics (pp. 132-136). Palgrave Macmillan, London. Lambert, R., Leuz, C., & Verrecchia, R. E. (2007). Accounting information, disclosure, and the cost of capital. Journal of Accounting Research, 45(2), 385-420. Liberti, J. M., & Petersen, M. A. (2019). Information: Hard and soft. Review of Corporate Finance Studies, 8(1), 1-41. Mahoney, P. G. (2003). The origins of the Blue-Sky Laws: A test of competing hypotheses. The Journal of Law and Economics, 46(1), 229-251. Marimon, R., Nicolini, J. P., & Teles, P. (2003). Inside-outside money competition. Journal of Monetary Economics, 50(8), 1701-1718. McCulley, J. (2009) The Shadow Banking System and Hyman Minsky’s Economic Journey. PIMCO Global Central Bank Focus. McLeay, M., Radia, A., & Thomas, R. (2014). Money creation in the modern economy. Bank of England Quarterly Bulletin, Q1. Milnes, A. (1919) The Economic Foundations of Reconstruction. Macdonald and Evans.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 204 Minsky, H. P. (1977). The financial instability hypothesis: An interpretation of Keynes and an alternative to “standard” theory. Challenge, 20(1), 20-27. Minsky, H. P. (1978). The Financial Instability Hypothesis: A Restatement. Thames Paper in Political Economy. Minsky, H. P. (1986). Stabilizing an unstable economy. Hyman P. Minsky Archive. 144. Nakavachara, V., & Saengchote, K. (2022). Does unit of account affect willingness to pay? Evidence from metaverse LAND transactions. Finance Research Letters, 49, 103089. Neumann, M. J. (1992). Seigniorage in the United States: How much does the US government make from money production?. Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 74 (March/April 1992). Obstfeld, M., & Rogoff, K. (2021). Revisiting speculative hyperinflations in monetary models. Review of Economic Dynamics, 40, 1-11. Ostroy, J. M. (1973). The informational efficiency of monetary exchange. American Economic Review, 63, 597-610. Petersen, M. A., & Rajan, R. G. (1994). The benefits of lending relationships: Evidence from small business data. The Journal of Finance, 49(1), 3-37. Petersen, M. A., & Rajan, R. G. (2002). Does distance still matter? The information revolution in small business lending. The Journal of Finance, 57(6), 2533-2570. Redish, A. (2000). Bimetallism: An economic and historical analysis. Cambridge University Press. Rockoff, H. (1974). The free banking era: a reexamination. Journal of Money, Credit and Banking, 6(2), 141-167.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 205 Rolnick, A. J., & Weber, W. E. (1983). New evidence on the free banking era. The American Economic Review, 73(5), 1080-1091. Saengchote, K. (2013). Soft information in the subprime mortgage th market. In 26 Australasian Finance and Banking Conference. Saengchote, K. (2021a). Decentralized lending and its users: Insights from Compound. PIER Discussion Paper 162. Saengchote, K. (2021b). A DeFi Bank Run: Iron Finance, IRON Stablecoin, and the Fall of TITAN. IRON Stablecoin, and the Fall of TITAN. PIER Discussion Paper 155. Saengchote, K. (2021c). Where do DeFi stablecoins go? A closer look at what DeFi composability really means. A closer look at what DeFi composability really means. PIER Discussion Paper 156. Schär, F. (2021). Decentralized finance: On blockchain-and smart contract-based financial markets. FRB of St. Louis Review. Shleifer, A., & Vishny, R. (2011). Fire sales in finance and macroeconomics. Journal of Economic Perspectives, 25(1), 29-48. Schnabel, I., & Shin, H. S. (2018). Money and trust: lessons from the 1620s for money in the digital age. BIS Working Paper No 698. Schoenberger, E. (2011). Why is gold valuable? Nature, social power and the value of things. Cultural Geographies, 18(1), 3-24. Scitovsky, T. (1969). Money and the Balance of Payments. Routledge. Stenkula, M. (2003). Carl Menger and the network theory of money. The European Journal of the History of Economic Thought, 10(4), 587-606.

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 206 Stephens-Davidowitz, S. (2017). Everybody Lies: Big Data, New Data and What the Internet Can Tell Us About Who We Really Are. Dey Street Books. Stephenson, N. (1992). Snow Crash. Bantam Books. Stockman, A. C. (1981). Anticipated inflation and the capital stock in a cash in-advance economy. Journal of Monetary Economics, 8(3), 387-393. Tirole, J. (1985). Asset bubbles and overlapping generations. Econometrica, 53(6), 1499-1528. Townsend, R. M. (1979). Optimal contracts and competitive markets with costly state verification. Journal of Economic Theory, 21(2), 265-293. Von Glahn, R. (2016). The Economic History of China. Cambridge Books. Wallison, P. J. (2011). Did the “Repeal” of Glass-Steagall Have Any Role in the Financial Crisis? Not Guilty. Not Even Close. In Financial Market Regulation (pp. 19-29). Springer, New York, NY. Wicksell, K. (1935). Lectures on political economy Vol. II Money. Routledge & Kegan Paul. Yaga, D., Mell, P., Roby, N., & Scarfone, K. (2019). Blockchain technology overview. arXiv preprint arXiv:1906.11078. Yermack, D. (2015). Is Bitcoin a real currency? An economic appraisal. In Handbook of digital currency (pp. 31-43). Academic Press.

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 207 Index Abracadabra.Money 143, 162, 163, 164 Adverse selection 41, 136, 144 AML 87, 90, 115, 194 Asymmetric-key cryptography 111, 118, 189 Bank run 44, 53, 62, 74, 75, 88, 132, 151, 155, 163, 195 Barter 9, 59, 125 Bearer instrument 13, 21, 100, 107, 193 Bridge 142, 180 Bridgewater Associates 174 Capital efficiency 79 CBDC 3, 96, 104, 105, 106, 108, 109, 178, 194 Chain reorganization 116 Clearing 61, 67, 68, 69 Compound 137, 140, 143, 155, 156 Conflict of interest 38, 53, 186, 187, 192, 194 Contagion 75, 132, 160 Coordination failure 66, 75, 179, 195 Credit creation banking 42, 45, 47, 103, 140, 143, 162, 175 DAI 136, 160, 162 Dalio 174, 175

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 208 Decentralized autonomous 116, 132, 134, 135, 136, 137, 146, organization (DAO) 158, 179, 192 Decentralized Finance (DeFi) 1, 3, 127, 132, 134, 135, 136, 138, 142, 143, 144, 145, 148, 149, 154, 155, 156, 159, 160, 163, 174, 192, 194, 195 DeFi protocol 126, 132, 137, 138, 140, 145, 148, 152, 158, 160, 161, 162, 179, 192 Depository receipt 77, 81, 142, 162 Diversification 73, 81 Dollarization 103, 177 ERC-20 121, 122, 123, 125, 142, 143, 149, 155, 158, 177 ERC-721 121, 122, 123, 143, 158, 177 Ethereum 116, 117, 119, 121, 122, 135, 136, 142, 160, 177 Externalities 10, 75, 160, 188 Financialization 175, 179, 181, 188, 195 FinTech 1, 2, 37, 81, 85, 91, 194 Fire sale 74, 75, 163 Fractionalization 73 Fractional-reserve banking 44 Free bank 60, 61, 62, 63, 133 Frontrunning 116, 192 Full-reserve banking 44 Gas 117, 119, 121, 122, 123, 125, 141, 146, 155, 158, 189

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 209 Gold standard 16, 30, 31, 99 Governance token 137, 147, 152, 156, 160, 162, 163 Gresham’s law 32, 60, 61, 62 Hard fork 116, 136 Hard information 56, 57, 82, 131 Hash function 111, 112, 113, 115 Hash rate 114, 116 Howey test 147 ICO 124, 126 Impossible Trinity 71, 177 Information asymmetry 38, 41, 42, 119, 136, 172, 181, 186, 191 Intermediation banking 42, 44, 46, 61, 140, 143 IOU 14, 20, 21, 22, 25, 42, 43, 45, 63, 67, 72, 73, 76, 83, 89, 97, 101, 175 Iron Finance 151, 152, 154 KYC 70, 71, 72, 85, 87, 90, 115, 133, 194 Lego 3, 160 Lender of last resort 53, 103, 154, 178, 179 Liquidate 140, 141, 160, 164 Liquidity pool 132, 138, 140, 143, 145, 155, 162, 192 MakerDAO 136, 137, 141, 162 Margin 79, 141, 174

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 210 Metaverse 3, 156, 157, 158, 159, 169, 176, 177, 178, 179, 195 Minsky 170, 171, 172, 173, 174, 175 Modern Monetary Theory 30 Moral hazard 41, 136, 144 Native coin 114, 116, 119, 123, 124, 125, 142, 149, 152, 189 Network effect 10, 83, 145 Non-fungible token (NFT) 3, 126 Numeraire 9, 63, 178, 194 One-shot game 59, 191, 195, 196 On-ramp 133, 192 Overcollateralization 79, 80, 138, 148, 155, 163 Permissionless 21, 100, 110, 112, 159, 160, 189 Privacy coin 118 Private key 109, 111, 112, 113, 115, 118, 133, 134, 144, 146, 189 Proof of work (PoW) 113 Public key 111, 112, 115 Regulatory arbitrage 2, 38, 126, 187, 193 Repeated game 59, 191, 195, 196 Secure messaging 68, 112 Seigniorage 15, 32, 33, 89, 90, 98, 114 Shadow bank 2, 38, 75, 85, 154, 170, 186, 188, 193, 195

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 211 Smart contract 110, 116, 117, 119, 120, 121, 122, 124, 131, 134, 135, 136, 137, 138, 141, 142, 143, 145, 146, 148, 152, 156, 191 Soft information 56, 57, 82, 131, 144, 156, 192 Spanish Price Revolution 27, 195 Stablecoin 61, 97, 101, 102, 103, 105, 119, 125, 132, 136, 138, 141, 143, 145, 146, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 160, 161, 162, 163, 165, 185, 195 Stablecoin run 151, 154, 163, 165 Staking 138 SWIFT 68 Systemic risk 160, 163, 165, 181, 195 TechFin 1, 2, 37, 82, 85, 91, 194 Terra 152, 153 Tether 119, 121, 138, 154, 195 The Sandbox 158, 177, 178 Trustless exchange 132, 142, 144 Unbanked 54, 84, 85 Underbanked 54, 57, 85, 145, 155, 156, 192, 196 Utility token 124, 125 Web3 158, 175 Yield 160, 162, 174 กร์ะจายศ้นย์ (decentralization) 3, 110, 113, 127, 131, 132, 133, 134, 135, 139, 140, 158, 196

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 212 กร์ะเป๋าเงินดิจิท้ล่ (E-wallet) 40, 85, 86, 87 กองทุนร์วมติล่าดเงิน (money 44, 53, 73, 74, 75, 76, 79, 83, 87, market fund, MMF) 104, 105, 140, 151, 154 195 การ์โจมติี 51% 114 การ์ดำร์งเงินกองทุนขี้�นติ�ำ 44 (minimum capital requirement) การ์แปล่งสินทร์้พิย์เป็นหล่้กทร์้พิย์ 73, 80, 126 (securitization) การ์ล่งล่ายมือชื�อดิจิท้ล่ (digital 100, 111, 112 signature) ก้�งนิร์นาม (pseudonymous) 112, 118, 135, 142, 144, 155, 190, 192 ขี�อกำหนดมาติร์ฐานในการ์สร์�าง 99, 113, 189 ฉ้นทามติิ (consensus protocol) เขี�าร์ห้ส (cryptography) 97, 100, 101, 110, 111 คร์ิปโทเคอร์์เร์นซี (cryptocurrency) 3, 96, 97, 98, 101, 124, 125, 134, 190 ความเป็นส่วนติ้ว (privacy) 7, 13, 22, 28, 41, 60, 65, 90, 91, 107, 108, 121, 187, 191, 193, 194 ความสามาร์ถ้แล่ะความเติ็มใจใน 41, 156 การ์ชำร์ะ (ability and willingness to pay) เคร์ื�องร์้กษาม้ล่ค่า (store of value) 8, 10, 12, 25, 59, 99, 102 เงินขี�อม้ล่ 25, 37, 65, 67, 72, 107, 118, 187, 193 เงินความหมายกว�าง (broad 44, 65, 75 money) เงินความหมายแคบ (narrow 44, 65 money)

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 213 เงินติร์า (currency) 7, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 31, 34, 43, 45, 54, 59, 60, 71, 100, 101, 102, 104, 105, 107, 125, 179, 193, 194 เงนิ ติว้ แทน (representative money) 12, 14, 98 เงินนอก (outside money) 8, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 34, 54, 61, 62, 65, 67, 90, 98, 101, 104, 149, 152, 176, 179, 180, 195 เงินใน (inside money) 7, 25, 26, 29, 33, 34, 37, 60, 61, 65, 85, 87, 98, 101, 142, 149, 171, 181, 191 เงินบ้ญ่ชี (account-based money) 40, 65 เงินฝืด (deflation) 7, 15, 16, 17 เงินเฟ้อ (inflation) 7, 15, 17, 23, 27, 28, 30, 43, 50, 90, 176, 177, 180, 181, 186, 188, 195 เงินสดอิเล่็กทร์อนิกส์ (e-cash) 100, 107, 194 เงินส้ญ่ล่้กษณิ์ (token money) 21, 25, 40, 107 เงินสินค�า (commodity money) 11, 12, 27, 31, 98, 99 เงินอิเล่็กทร์อนิกส์ (e-money) 66, 72, 86, 87, 88, 104, 105 เงินเอกชน (private money) 2, 3, 37, 65, 103, 108, 170, 178, 185, 186, 188, 194, 195 จ้ดเก็บขี�อม้ล่ 9, 25, 119, 132, 137, 187 จำนำ 143, 144 ชำร์ะขี้�นสุดทาย� (settlement finality) 45, 54, 66, 186, 194 ชำร์ะหนี�ได�ติามกฎหมาย (legal 15, 59, 102, 125 tender) เชื�อมโยงก้นได�ง่าย (composability) 3, 132

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 214 ด�อยค่า (debasement) 2, 7, 31, 32, 56, 60, 61, 74, 98, 186 ติ้วกล่างที�ได�ร์้บความเชื�อถ้ือ 2, 72, 96, 189, 196 (trusted third party) ทำงานร์่วมก้นได� (interoperability) 70, 72, 97, 109, 187, 193 โทเคน (token) 105, 106, 119, 121, 122, 123, 124, 126, 127, 131, 132, 134, 135, 136, 137, 138, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 151, 154, 155, 156, 158, 259, 160, 162, 163, 164, 165, 177, 179, 180, 191 โทเคนดิจิท้ล่เพิื�อการ์ใช�ปร์ะโยชน์ 124 (utility token) โทเคนดิจิท้ล่เพิื�อการ์ล่งทุน 125, 136 (investment token) โทเคนร์้บฝาก (depository receipt) 81, 126, 132, 140, 142, 143, 148, 162 นิร์นาม (anonymous) 100, 107, 193 บิติคอยน์ 97, 98, 99, 101, 107, 114, 125, 134, 142, 191 ปร์าบปร์ามการ์ฟอกเงิน (AML) 87 ผู้้กม้ดส้ญ่ญ่า 7, 20, 21, 23, 25, 43, 59, 67, 91, 97, 107, 118, 152, 187 พิร์ก. การ์ปร์ะกอบธุร์กิจสินทร์้พิย์ 124, 126, 136 ดิจิท้ล่ พิร์บ. ควบคุมการ์แล่กเปล่ี�ยนเงิน 71, 107 พิร์บ. คุ�มคร์องขี�อม้ล่ส่วนบุคคล่ 91 พิร์บ. เงินติร์า 15, 34, 45, 102, 125 พิร์บ. ปร์ะก้นเงินฝาก 75

MONEY: PAST, PRESENT AND FUTURE 215 พิร์�อมเพิย์ (PromptPay) 54, 70 พิิส้จน์ติ้วตินผู้้�เปิดบ้ญ่ชี (KYC) 87 ฟองสบ้่ 28, 50, 169, 174, 180, 188 มาติร์ฐานทองคำ (Gold Standard) 16 มาติร์ว้ดฐาน (numeraire) 9 ย้ดหล่้กปร์ะก้น (liquidate, 56, 79, 172 liquidation) ร์ะดมทุน (fundraising) 1, 3, 22, 37, 41, 42, 45, 48, 55, 72, 76, 96, 119, 123, 124, 125, 126, 134, 137, 145, 172, 185, 191, 195 แล่กคืน (convertibility) 13, 14, 34, 43, 45, 151, 187 วิกฤติการ์เงิน 1, 3, 38, 66, 170, 178, 186, 187, 194 ส้ญ่ญ่าอนุพิ้นธ์ (derivative) 76, 77, 79, 141, 175 สินทร์้พิย์ส้งเคร์าะห์ (synthetic 77, 79, 81, 141, 142, 148, 175 asset) สื�อกล่างเพิื�อชำร์ะ (medium of 8, 9, 10, 25, 60, 99 exchange) เสียงส่วนมากทางเศร์ษฐศาสติร์์ 116 (economic majority) หน่วยวดทาง้ บ้ญ่ช ี (unit of account) 8, 16, 23, 25, 42, 54, 63, 89, 99, 100, 178, 187, 194 หล่้กปร์ะก้น (collateral) 42, 55, 56, 57, 58, 61, 62, 73, 79, 80, 81, 138, 140, 141, 144, 155, 156, 159, 160, 162, 163, 164, 172, 174, 191 ห้กยอดบ้ญ่ชี ห้กล่บ (clearing) 61 อธิปไติยทางการ์เงิน (monetary 109, 169, 178 sovereignty)

เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต 216 - ปัระวัติผิู้เขียน คณิิสร์์ แสงโชติิ สำเร์จ็ การ์ศก้ ษาร์ะดบ้ ปร์ญ่ิ ญ่าติร์ดี า�นเศร์ษฐศาสติร์์ จาก London School of Economics สหร์าชอาณิาจ้กร์ ปร์ิญ่ญ่าโทด�าน MBA จากสถ้าบ้นบ้ณิฑ์ิติบร์ิหาร์ธุร์กิจศศินทร์์แห่งจุฬาล่งกร์ณิ์มหาวิทยาล่้ย แล่ะปร์ิญ่ญ่าโทแล่ะเอกด�านการ์เงินจาก Kellogg School of Management, Northwestern University ปร์ะเทศสหร์้ฐอเมร์ิกา ปัจจุบ้นสอนแล่ะวิจ้ย เกี�ยวก้บ Financial Markets, Financial Innovation แล่ะ Asset Pricing ที� ภาคการ์ธนาคาร์แล่ะการ์เงิน คณิะพิาณิิชยศาสติร์์แล่ะการ์บ้ญ่ชี จุฬาล่งกร์ณิ์ มหาวิทยาล่้ย งานวิจ้ยขีองคณิิสร์์เน�นการ์ใช�งานขี�อม้ล่ micro data เช่น ขี�อม้ล่บล่็อกเชน ขี�อม้ล่เคร์ดิติบ้โร์ แล่ะขี�อม้ล่การ์ซ�อื ขีายสินทร์้พิย์ติ่างๆ เพิื�อวิเคร์าะห์พิฤติิกร์ร์มจากมุมมองเศร์ษฐศาสติร์์การ์เงิน ซ้�งติีพิิมพิ์เผู้ยแพิร์่ ภายใติ�สถ้าบ้นวิจ้ยเศร์ษฐกิจป๋วย อ้�งภากร์ณิ์ สําน้กงานคณิะกร์ร์มการ์กําก้บ หล่้กทร์้พิย์แล่ะติล่าดหล่้กทร์้พิย์ ร์วมท้�งในวาร์สาร์นานาชาติิ เช่น Finance Research Letters, Emerging Markets Review แล่ะ Pacific-Basin Finance Journal หน้งสือ “เงิน: อดีติ ปัจจุบ้น แล่ะอนาคติ” เป็นผู้ล่งาน ติีพิิมพิ์เป็นหน้งสือเล่่มแร์ก

£ € เงิน: อดีต ปัจจุบัน และอนาคต MONE ¥ Y : P AS T    , PRESENT AND FUTURE “…ผมเชือว่าหนังสือเล่มนีจะช่วยให้เรารู้ว่าเงินทีเราคุ้นเคยและรู้จักนัน      ซบซั อนกว้ าท่ ี เราคิดมาก มีเรองของเงื นหิ ลากหลายมิติทีเราอาจจะไม่เคยได้รบรั ู้ มีเรองื  ของเงินในอนาคตอีกหลากหลายมิติทีเราไม่เข้าใจ และก็อาจจะไม่เข้าใจไปอีกนาน เงิน    หนังสือเล่มนีจะชวยให้เราตอบต่ ั วเองได้ดีขนวึ าค่ ณคุ ่ าทีแท้จรงของเงิ นคิ ื ออะไร  $ ถ้าเราเขาใจเร้ อง ื “คณคุ ่า” ของเงน ิ ก็จะชวยให่ ้เรารกษา ั “ค่า” ของเงนในอนาคติ  ไวได้ ้ ตามทีเราปรารถนา›››” อดีต ปัจจุบัน € วรไท สิ ั นติประภพ    “…ความเข้าใจเรืองเงินทีไม่เพียงพอ รวมถึงมายาคติต่างๆ เกียวกับเงิน  ทําให้หลายคนตัดสินใจทางการเงินผิดพลาด ซงไมึ ่เพียงแต่จะกระทบชวี ตความเปิ ¡นอยู่ และอนาคต  ของแต่ละคนเท่านันแต่หลายครง ยั ังลกลามสุ ่ งผลถึงคนอนๆ จื านวนมากอํ กดี ้ วย     ¥ ผมหวงวั าองค่ ความร์ ู้ที ดร›คณิสร ์ ได้กลันกรองและนําเสนอในหนังสือเล่มนี  เงิน: อดีต ป   จะชวยให้คนไทยร่ จู ้ กเงั น ิ ใชประโยชน้ จากเง์ น ิ และมีภมิคู ้ มกุ ั นทางการเงนทิ ี ดีขึนต่อไป…” MONEY: PAST, PRESENT กฤษฎเล์ ิ ศ สัมพันธารกษั ์ AND FUTURE ¥    “…หนังสือเล่มนีนําเสนอความรเกู้ ียวกับเรองวื วิ ฒนาการของ ั “เงน” ิ ตังแต่อดีต  ป¦จจุบันจนไปถึงในอนาคต โดยได้อธิบายให้เห็นถึงพัฒนาการ พร้อมทังไขข้อข้องใจ  ั     จจุบัน และอนาคต ในประเด็นและข้อจากํ ั ดต่างๆ ในมิติทีหลากหลายเกียวกับเรองเงื น ิ โดยเฉพาะเรองของื   เงินในอนาคตทีตังอยู่บนฐานของเทคโนโลยีสมัยใหม่ทีมีความซับซ้อนและเข้าใจยาก   ให้กลายเป¡นเรองทื ี เขาใจได้ ้ งาย›››่ ” $ £ ภากร ปตธว ชชั ยั B £   “…หนังสือเล่มนีชวนผู้อานค่ ิ ดวาท่ ํ าไมเงนทิ ี ใชก้ ั นแพรหลายในป¦จจ่ บันเป¡นขุ อม้ ู ล    หนีสินระหวางก่ ั น บทบาทของเงนทิ ี เปลียนแปลงไปด้วยเทคโนโลยีในการเก็บข้อมูลและ  นวตกรรมทางการเงั นในการผิ กมู ัดสญญา ั ทําให้หนาท้ ของเงี นในปิ ¦จจบุ ันคอการเกื บข็ อม้ ลู ¥ ทางเศรษฐกิจ ในการจดสรรทรั พยากรทั ังระหวางก่ ั นในภาวะป¦จจบุ ันและระหวางป่ ¦จจบุ ัน $    กับอนาคตซงเป¡นประเดึ ็ นทีน่าสนใจและน่าคิดต่อถึงบทบาทของเงนในอนาคต…ิ ” $ พิพัฒน เหล์ ื องนฤมิตชยั € คณ ิ ISBN 978-616-398-718-1 สร ์ £ B แสงโชต 9 786163987181 ¥ ิ คณิสร์ แสงโชติ