Promowanie wartości akademickich. Przewodnik

46

Daneoryginału:
PromotingHigherEducationValues.AGuideforDiscussion.
ScholarsAtRisk2019,2020
Oryginałtejpublikacjipowstałwramachprojektudofinansowango
zprogramuUniiEuropejskiejErasmus+.Zatreśćpublikacji
odpowiadająwyłącznieautorzyiniemusionaodzwierciedlaćopinii
lubpoglądówUniiEuropejskiej.
©ScholarsatRisk,Inc.,2020.
All rights reserved.
Foruseorinformation,contactScholarsatRiskat
[email protected].
©forthepolishtranslationbyBiuro
RzeczniczkiPrawiWartościAkademickichUJ2022
Wszelkieprawazastrzeżone.Wceluwykorzystanialubuzyskania
informacjiopolskimtłumaczeniuprosimyokontaktzBiurem
RzeczniczkiPrawiWartościAkademickichUJ([email protected]).
Tłumaczenie:CezaryPolak
Redakcjamerytoryczna:prof.BeataKowalska,RadosławNawojski
Redakcjatechnicznaiopracowaniegraficzne:RadosławNawojski
Kraków2022

Spis
treści
Wprowadzenie 2
Czymsąfundamentalne
wartościakademickie? 6
Granice, ich wyznaczanie
i potencjalne konsekwencje 10
Promowaniewartości 18
Obronawartości 30
Źródła 42
Suplement 44

WPROWADZENIE

Niniejszy przewodnik ma za zadanie zarówno usystematyzowanie
i ułatwienie dyskusji na temat wartości akademickich, jak i szeroką
implementację wspomnianych wartości. Wychodzimy z założenia,
że dobrze funkcjonujące społeczności akademickie mają ogromne
znaczenie. Są one bowiem motorem napędowym produkcji wiedzy,
odkryć, innowacji, rozwoju umiejętności, ochrony kultury i postępu
społecznego. By prawidłowo funkcjonować, społeczności akademic-
kie musząopieraćsięnafundamentalnychwartościach:
sprawiedliwymdostępie, Fundamentalne
instytucjonalnejtransparentności, wartości
wolnościakademickiej,
autonomiiinstytucjonalneji
odpowiedzialnościspołecznej.
Wmiejscach,gdzie wartości te są respektowane i rozwijane, społecz-
nościakademickienietylkozapewniająspołeczeństwudostępdonie-
zbędnej wiedzy i usług, lecz także maksymalizują zdolność jednostek
do samodzielnego myślenia i podejmowania kreatywnych działań
opartychnawiedzy,mającychwpływnażycietakczłonkówiczłonkiń
akademii, jak i całego społeczeństwa. Kiedy wartości te zanikają lub
nie są respektowane, misja szkolnictwa wyższego ulega zawężeniu.
Podobniezostająwówczasograniczonepełnioneprzezakademięfunk-
cje–zarównotespołeczne,jakipolityczne,atakżekulturalne.Możeto
skutkowaćdestabilizacją,wywoływaćbrutalneatakiirepresje,sprzyjać
upolitycznieniu oraz nieusprawiedliwionym zewnętrznym naciskom
naspołeczności akademickie. Tego rodzaju sytuacje wywołują spadek
poczucia bezpieczeństwa, a co za tym idzie, także jakości nauczania
i badań naukowych. Ponadto, pomijając te brutalne naciski czy repre-
sje, dzisiejsze społeczności akademickie znajdują się pod ogromną
presją strukturalną i konkurencyjną wynikającą z globalizacji, komer-
cjalizacji, utowarowienia wiedzy, tak zwanych przełomowych techno-
logii i wielu innych. Czynniki te mogą wypierać wspomniane wartości
fundamentalne nie z powodu wrogiego nastawienia do nich, ale ze
względu na trudności wywołane przez złożoność implementacji tych
wartości w bardzo zróżnicowanych środowiskach. Szczególnie doty-
czytoszkolnictwawyższego,któregoinstytucjepodejmująmiędzyna-
rodową współpracę – począwszy od zwykłych wymian badawczych,
a skończywszynazakładaniuzagranicznychfilii. Współpraca między-
narodowa z jednej strony oferuje wiele interesujących możliwości,
z drugiej jednak współdziałanie z instytucjami, w których wartości
akademickie nie cieszą się podobnym zrozumieniem lub poszanowa-
1
niem,stanowipoważnewyzwaniedlaspołecznościakademickiej.
Zadaniem niniejszego przewodnika jest zarówno wsparcie państwa,
instytucji szkolnictwa wyższego, władz uczelni, badaczy i badaczek,
kadry akademickiej i osób studiujących w radzeniu sobie ze wspomi-
3

nanymiwyzwaniami,jakipomocwuniknięciudwóchpowszechnych
Zaniedbanie pułapek.Pierwsząznichjestzaniedbanie,czylitendencjainteresariu-
szydounikaniazmierzeniasięzezłożonością,aczęstotakżesprzecz-
nością roszczeń dotyczących wartości. Dzieje się tak, gdy interesariu-
sze ograniczają się do wygłaszania ogólnych deklaracji dotyczących
wolności akademickiej i autonomii przy jednoczesnym braku zainte-
resowania praktycznymi procedurami, których celem byłoby realne
działanie na rzecz wspomnianych wartości. Kiedy dochodzi już do
incydentów związanych z wartościami – a dzieje się tak stosunkowo
często–interesariuszeszukająrozwiązańpofakcie,częstopodpresją
czasu lub pod wpływem innych czynników, bez podjęcia próby osią-
gnięciakonsensusuczyodwołaniasiędospołecznegolubpolitycznego
kapitału. Przykładem zaniedbania może być zagraniczny program
nauczania skupiający naukowców i naukowczynie z dwóch instytucji
partnerskich, który jednocześnie nie problematyzuje tego, czy zasady
wolności akademickiej w równym stopniu dotyczą osób z instytucji
zagranicznejirodzimej.
Nadmierne Zaniedbanie prowadzi często do drugiej pułapki, jaką jest nadmierne
upraszczanie upraszczanie, o którym mowa, kiedy w konfrontacji z problemem
dotyczącymwartościprzedkładasięjednąznichponadinne,osłabia-
jąc legitymizację przyjętych rozwiązań. Przykładem nadmiernego
uproszczeniamożebyćruchstudenckidomagającysięsprawiedliwego
dostępudoedukacji,któryjednocześnierealizujestrategięnarażającą
fizyczne bezpieczeństwo społeczności akademickiej, wymuszając
reakcję ze strony służb bezpieczeństwa, co z kolei uderza w instytu-
cjonalnąautonomięakademii.
Wpodobnychprzypadkachprzewodniktenzachęcadogłębszejanalizy
Praktyki problemów dotyczących wartości, a także do rozwoju praktyk „rytu-
„rytualizujące” alizujących”, które pomagają w budowaniu szacunku i zrozumienia.
Proponujemymodelumożliwiający zgłębianie wielowymiarowej pro-
blematyki wartości i zachęcający do rozwoju szerszego repertuaru
reakcji na incydenty. Publikacja towarzysząca w formie suplementu
Suplement zawiera przykładowe ćwiczenia i pytania zachęcające do dyskusji.
Dodatek jest przeznaczony do użytku indywidualnego lub do wyko-
rzystania podczas seminariów, warsztatów i innych otwartych lub
zamkniętych wydarzeń. Dodatek stanowi również zaproszenie do
współpracy przy tworzeniu szerszego zestawu możliwych działań
mającychnaceluzarównoaktywnerozwijaniekulturywartościinorm
postępowania,jakiwspieranieświadomegoreagowanianaincydenty,
gdyjużdonichdojdzie.
Ten przewodnik nie proponuje konkretnych odpowiedzi na pytania
dotyczące wartości, nie zawiera też ustalonych reakcji na jakikolwiek
szczególny przypadek. Stanowi raczej propozycję modelu służącego
4

doanalizy sytuacji; modelu, który umożliwi budowanie konstruktyw-
negodialogunatematwartościiincydentówznimizwiązanych.
NiniejszapublikacjaczerpiezrozległegodoświadczeniasieciScholars ScholarsatRisk
at Risk (SAR) w zakresie prowadzenia spraw i monitoringu, wsparcia www.scholarsatrisk.org
instytucji partnerskich oraz badaczy i badaczek z całego świata, posił-
kując się także nieocenionym wkładem członków międzynarodowej
grupy konsultacyjnej powołanej przez SAR. Należą do niej przedsta-
wiciele i przedstawicielki instytucji akademickich i stowarzyszeń
z każdego zakątka świata, w tym wiele osób bezpośrednio zaangażo-
wanych w międzynarodowe programy dotyczące szkolnictwa wyż-
szego.Prezentowaneinformacjeniemusząodzwierciedlaćpoglądów
żadnego z członków SAR, jej partnerów czy przedstawicieli grupy
konsultacyjnej.
Biuro Rzeczniczki Praw i Wartości Akademickich Uniwersytetu BiuroRzeczniczki
Jagiellońskiego (BrzPiWA) zaprasza do zgłaszania wszelkich uwag, PrawiWartości
komentarzy,awszczególnościsugestiizmianmożliwychdouwzględ- AkademickichUJ
nieniawprzyszłychwydaniachniniejszegoporadnika,zwłaszczadodat-
kowych pytań prowokujących do dyskusji, przykładowych sytuacji, www.ombuds.uj.edu.pl
ćwiczeń,modelowychzwrotówlubpraktyk.
Wprowadzenie 5

ROZDZIAŁ1.
CZYMSĄ
FUNDAMENTALNE
WARTOŚCI
AKADEMICKIE?

NarozumienieterminuwartościakademickichprzezScholarsatRisk
mają wpływ międzynarodowe normy dotyczące praw człowieka2,
narzędziaopracowaneprzezUNESCO3,atakżestanowiskaorganiza-
cji społeczeństwa obywatelskiego4. Wykorzystanie wszystkich tych
perspektyw umożliwia wyróżnienie pięciu fundamentalnych warto-
ści: sprawiedliwego dostępu, instytucjonalnej transparentności,
autonomii instytucjonalnej, wolności akademickiej i odpowiedzial-
ności społecznej.
WOLNOŚĆAKADEMICKA
Wolnośćnauczaniaidyskusji;wolność
prowadzeniabadańnaukowych,atakże
upowszechnianiaipublikowaniaichwyników;
nieskrępowanawolnośćwyrażaniaopiniina
tematinstytucjiakademickichlubsystemu
szkolnictwawyższego;wolnośćod
instytucjonalnej cenzuryorazwolność
uczestniczeniawprofesjonalnych
5
i przedstawicielskich organachakademickich .
AUTONOMIAINSTYTUCJONALNA
Termintenokreślastopieńautonomiipotrzebny
doefektywnegopodejmowaniadecyzjiprzez
instytucje szkolnictwa wyższegoiwładzeuczelni
wzakresiestandardówpracynaukowej
i zarządzania. Stopień ten powinien jednocześnie
pozostawaćwzgodziezzasadamisprawiedliwego
dostępu,wolnościakademickiej,transparentności
i społecznej odpowiedzialności.
TRANSPARENTNOŚĆ INSTYTUCJONALNA
Instytucjonalizacja jasnych i przejrzystych reguł,
dzięki którymspecjaliści związani ze szkolnictwem
wyższym,kadra,osobystudiująceiinstytucje
państwaorazczłonkowieiczłonkinie
społeczeństwabędąmogli–znależytym
szacunkiemdlawolnościakademickiejiautonomii
instytucjonalnej–ocenićjakośćpracyakademickiej.
7

SPRAWIEDLIWYDOSTĘP
Nauczelniachspoczywaobowiązek
zagwarantowanianietylkosprawiedliwego
dostępudostudiów,lecztakżezapewnienia
warunkówumożliwiającychefektywną
i bezpiecznąedukacjęorazmożliwość
uczestnictwawżyciunaukowymfundowanymna
wiedzyikompetencjach,wśrodowiskuwolnym
oddyskryminacjizewzględunarasę,płeć,język
czyreligię, orientację seksualną czy tożsamość
płciową,jakrównieżzewzględunaróżnice
ekonomiczne,kulturowe,społeczneczy
niepełnosprawność.Obecnośćwszeroko
rozumianejakademiiczłonkińiczłonków
społeczności,któretradycyjniebyły
reprezentowanewstopniuniedostatecznym,
możezapewnićdostępdocennejwiedzy,
doświadczeńitalentów,któreokażąsię
wartościowedlasektoraszkolnictwawyższego
i społeczeństwawogóle.
ODPOWIEDZIALNOŚĆSPOŁECZNA
Roląuniwersytetujestposzukiwanie
i przekazywanieprawdyzgodniezetycznymi
i zawodowymistandardamipracynaukowej,
atakżeodpowiadanienawspółczesneproblemy
i potrzeby społeczeństwa.Oznaczatoobowiązek
korzystaniazwolnościnaukowejiinstytucjonalnej
autonomii,któresągwarantowaneprzez
instytucje państwoweiszanowanychprzez
członkinieiczłonkówspołeczeństwa.
8 Rozdział1.

CZYNIEPOTRZEBUJEMYDOKŁADNIEJSZYCH CZYFUNDAMENTALNEWARTOŚCI
DEFINICJI? AKADEMICKIESĄPRAWAMICZŁOWIEKA?
Chociaż konsensus w sprawie ogólnego zna- Duża część kwestii, do których odnoszą się
czenia każdej z podstawowych wartości jest poszczególnewartościfundamentalne,pokry-
ważny,wypracowaniedokładnejdefinicjijest wa się z międzynarodowymi standardami
nietylkoniemożliwe,lecztakżeniezbytpożą- praw człowieka, jednakże niektóre elementy
danezewzględunaróżnorodnośćsystemów mogąsięwwiększejmierzeopieraćnastoso-
edukacji, instytucji czy miejscowych uwa- waniudobrychpraktyk.
runkowań.Dużoważniejszejestzrozumienie
powiązań pomiędzy wszystkimi wartościami Dla przykładu skargi w sprawie naruszenia
i stosowanieichogólnegoznaczeniawdobrej zasad sprawiedliwego dostępu czy wolności
wierze, mając na uwadze okoliczności każdej akademickiej mogą zostać uznane za zasad-
zposzczególnychspraw. newmyślobowiązującychregulacjidotyczą-
cych ochrony praw człowieka w nawiązaniu
Dobrą drogą do zrozumienia sytuacji wydaje doprawadowolnościwyrażaniaopinii,prawa
się nie skupienie na pytaniach o charakterze doedukacjiczyprawadowolnościoddyskry-
binarnym (Czy zachowanie X mieści się minacji z uwagi na wiek, płeć, religię, rasę czy
w ramach wartości Y?), stwarzające ryzyko inne przesłanki. Skargi w sprawie naruszenia
nadmiernegouproszczenia,araczej zgłębie- autonomii instytucjonalnej lub transparent-
nie powiązań pomiędzy różnymi wartościa- ności mogą częściej zależeć od krajowych
mi (np.: „Jaki jest wpływ zachowania X na regulacji prawnych, które zwykle opierają się
poszanowanie dla wartości fundamental- nadobrychpraktykachstosowanychnacałym
nych?”). świecie. Zdarza się, że dane zachowanie uru-
chamia procedury ochrony praw człowieka,
COZINNYMI,POWIĄZANYMIWARTOŚCIAMI? zważywszy na powiązania występujące mię-
dzywartościamiakademickimiastandardami
Opisanewartościfundamentalneniesązbio- praw człowieka. Na przykład decyzja organu
remskończonym,araczejzespołempewnych państwowegoozamknięciuuczelnizpowodu
elementów, z których każdy może impliko- wątpliwości dotyczących budżetu lub zarzą-
waćkolejnekwestiedotyczącewartości. dzania możenieuruchomićprocedurochro-
nyprawczłowieka,którezkoleimogłybymieć
Przykładowo spójność w badaniach nauko- zastosowanie, gdyby rzeczoną uczelnię za-
wych,kierowaniuizarządzaniujestkluczowa mknięto w celu ukarania za pokojowe wyra-
dla funkcjonowania szkolnictwa wyższego żanieopiniiprzezprofesorów,naukowczynie
i powinna być rozumiana jako nieodzowna lubosobystudiujące.
w obrębie znaczeń odpowiednio: wolności
akademickiej, autonomii instytucjonalnej
i transparentności. Podobnie ogólne zasady
antydyskryminacyjnepowinnybyćpostrzega-
ne jako niezbędne w kwestii sprawiedliwego
dostępuiodpowiedzialnościspołecznej.
Czymsąfundamentalnewartościakademickie? 9

ROZDZIAŁ2.
GRANICE,ICH
WYZNACZANIE
I POTENCJALNE
KONSEKWENCJE

Fundamentalne wartości akademickie są chronione przez prawo
uczelniane i standardy dotyczące praw człowieka. Mimo że wspo-
mniane płaszczyzny nakładają się na siebie, nie są one tożsame. Mię-
dzynarodowe standardy ochrony praw człowieka mają zastosowanie Międzynarodowe
wprzypadkuwszystkichludzi,alewszczególnościskupiająsięnaogra- standardyochrony
niczaniu szkodliwych działań państwa (np. cenzura, dyskryminacja) prawczłowieka
lub promowaniu praktyk pozytywnych z punktu widzenia realizacji
praw człowieka (np. ściganie sprawców lub zapewnianie dostępu do
wysokiej jakości szkolnictwa wyższego). Same wzorce ochrony praw
człowiekamogąokazaćsięniewystarczającymśrodkiemdozabezpie-
czenia fundamentalnychwartościakademickichprzederozjąwynika-
jącą z prywatnych, niepaństwowych działań lub też z praktyk praw-
nychczyadministracyjnych,którenieuruchamiająprocedurochrony
prawczłowieka(np.dotycząceprzyjęcianauczelnięwyższączyfinan-
sowaniaszkolnictwawyższego).Względemstandardówochronypraw
człowiekaprawouczelnianemawęższezastosowanie,ponieważogra- Prawouczelniane
nicza się do samych instytucji i jednostek związanych z sektorem
szkolnictwawyższego;możejednaktakżestanowićpunktodniesienia
dla szerszego kontekstu różnych zagadnień organizacyjnych (np. kie-
rowanieuczelnią,etatywykładowców,zatrudnianieosóbpracujących,
itp.). Dlatego też obrońcy i obrończynie fundamentalnych wartości
akademickich muszą brać pod uwagę zarówno prawo uczelniane, jak
i standardy ochrony praw człowieka, aby zdecydować, czy tylko jeden
zbiór, czy oba zbiory gwarantują ochronę w danym kontekście.
Nakładanie się tych dwóch płaszczyzn może wprowadzać zamiesza-
niedotyczącetego,którestandardychroniąjakieformyintelektualnej
ekspresji bądź zachowań,awszczególności,któreznichpowinnybyć
traktowane jako z natury „akademickie” w celu zabezpieczenia wol-
ności akademickiej (oprócz ogólnej ochrony wolności wypowiedzi).
Prowadzi to do prób wyznaczenia jasnych granic pomiędzy formami Wyznaczaniegranic
„akademickimi”,comaumożliwićichochronę,aformami„nieakade-
mickimi”, co oznacza brak ochrony w kontekście wolności akademic-
kiej czy innych wartości akademickich.
Praktyki te są zrozumiałe, niemniej wysiłki nakierowane na stawianie Konsekwencje
granic mogą okazać się szkodliwe, jeśli przyczynią się – jakkolwiek wyznaczaniagranic
nieumyślnie – do uwiarygodnienia poglądów przeciwników wolności
akademickiej, próbujących ograniczyć intelektualną ekspresję i pro-
wadzenie niektórych badań. Koncentracja na stawianiu granic może
okazaćsięniebezpiecznarównieżdlatego,żeprzysłaniadwadużoważ-
niejsze aspekty, przedstawione w formie pytań: „Kto decyduje o tym,
gdzie, jeżeli w ogóle, należy postawić granicę?” oraz „Jakie są konse-
kwencjejejprzekroczenia?”.
Zwolennicy wartości akademickich próbują niekiedy sprowadzać
ochronęwolnościakademickiej do tradycyjnego pojmowania tej wol-
11

ności; pojmowania, które bazuje na pracy w salach wykładowych czy
laboratoriach oraz na teoretycznych badaniach naukowych, publika-
cjach i formach intelektualnej ekspresji kierowanych wyłącznie do
odbiorcówakademickich.Poglądtenpowoduje,żeinneformywyrazu
bądź zachowania członków i członkiń akademii są traktowane jako
„nieakademickie”, a co za tym idzie, znajdujące się poza parasolem
ochronnymwartościakademickich(choćsąwdalszymciąguchronione
przezstandardyochronyprawczłowieka).Próbyrozgraniczenia„aka-
Kontekstwypowedzi demickości” i „nieakademickości” odnoszą się raczej do kontekstu
wypowiedzi(np.pełneodniesieńdodanychartykułynaukowewcza-
sopismachapubliczneblogi,felietonywyrażająceopinieczykolumny
Forma wgazetach), formy (np. artykuł naukowy a komentarz ekspercki lub
Grupadocelowa wpis w mediach społecznościowych) oraz grupy docelowej (akade-
mickaaszerszegronoodbiorców).
Przykład Zgodnie z tym poglądem politolożka korzysta z wolności akademic-
kiej zamieszczając artykuł w recenzowanym czasopiśmie naukowym,
aleniejestjużprzezniąchroniona,kiedyopublikujegowopiniotwór-
czej gazecie.
Wkontekście wspomnianego już tradycyjnego poglądu pojawiają się
trzy problemy.Popierwszetegorodzajuperspektywamożeprowoko-
Nadmierne wać nadmierne uproszczenie w zakresie rozumienia procesu badaw-
uproszczenie czego i form ekspresji intelektualnej. W każdej dziedzinie istotne
obszary wypowiedzi akademickiej mają wpływ na sprawy o dużym
znaczeniu publicznym. Oczywiste przykłady to na przykład: prawo,
dziennikarstwo,studianadbiznesem,sprawamipublicznychistosun-
kami międzynarodowymi, medycyna i zdrowie publiczne czy praca
socjalna itp. Wysiłki nakierowane na zrozumienie mniej wyrazistych
przypadków,którychobszardziałaniajestbądźniejest„akademicki”,
nieuchronnie przedkłada interpretację „bezpiecznych” lub „słusz-
nych” obszarów czy sposobów prowadzenia badań ponad te, które
uznawanesąza„wrażliwe”czy„kłopotliwe”.Pierwszezwymienionych
mogą pozornie dotyczyć badań z obszaru nauk fizycznych czy biolo-
gicznych,drugiebadańzzakresunaukpolitycznych(np.sprawyzwią-
zanezzarządzaniem)lubsocjologicznych(np.społeczeństwoobywa-
telskie, rodzina, sprawy religijne). Niemniej przy głębszej analizie
możesięokazać,żenaukifizyczneibiologicznenierzadkowrównym
stopniuporuszająkwestiewrażliweczykłopotliwe(np.fizykaasyste-
my uzbrojenia, nauka o ochronie środowiska a zmiany klimatu lub
biologia a chorobyzakaźne).
Po drugie, bazując na wspomnianym już nadmiernym uproszczeniu,
Złudneprzekonanie poglądtradycyjnysugerujezłudneprzekonaniedotyczącebezpieczeń-
stwa. Każda próba rozróżnienia klasycznie pojętej nauki od innych
sposobówprowadzeniabadańlubformintelektualnegowyrazu(tj.roz-
12 Rozdział2.

różnienie pomiędzy „akademickością” i „nieakademickością”) zawiera
założenieowyższościprawdziwejnaukiikoniecznościjejszczególnej
ochrony. Konsekwencją takiego sposobu myślenia może być ogólna
krytykaiograniczenieochrony,kiedypodparasolwolnościakademic-
kiej zostanąprzyjętetakieprzejawynaukowości,któreobejmująmniej
tradycyjnemetodybadańiformyintelektualnejekspresji.Niemajed-
nak wielu dowodów na to, że odgórne ograniczanie obszaru badań
naukowychlubformwyrazudokonkretnychmiejsc,tematówlubgrup
odbiorcówpoprawiajakośćochronywolnościakademickiej.Cocieka-
we,historia wyraźnie pokazuje, że akceptacja ograniczeń w docieka-
niach naukowych lub wyrażaniu opinii uderza zarówno w wolność
akademicką, jak i w bezpieczeństwo, zwłaszcza, gdy ograniczenia są
narzucane przez osoby lub instytucje spoza społeczności szkolnic-
twawyższego.
Wreszcie tradycyjny pogląd na wolność akademicką może być też Sprzeniewierzeniesię
interpretowany jako sprzeniewierzenie się zasadzie społecznej odpo- odpowiedzialności
wiedzialności, która jest rozumiana jako obowiązek wykorzystania społecznej
możliwości,jakiedajepaństwoweipubliczneposzanowaniewolności
akademickiej i autonomii instytucjonalnej do poszukiwania i przeka-
zywaniaprawdyorazodpowiadanianawspółczesneproblemyipotrze-
by wszystkich członków społeczeństwa. W kontekście złożonych
zagadnień, takich jak broń masowego rażenia, zmiany klimatu, pan-
demie, konflikty na tle etnicznym bądź religijnym, autorytaryzm,
masowełamanieprawczłowiekaitympodobne,obowiązkiemakade-
mikówjest coś więcej niż tylko publikacja wyników badań. Zobowią-
zani są oni do przekazania i wyjaśnienia szczegółowych wyników
badań w sposób, który będzie zrozumiały dla społeczeństwa i tym
samymstaniesiępodstawądoprzyszłejdebaty.
Szerszespojrzeniena„społeczniezaangażowaną”wolnośćakademic-
ką uwzględniałoby wspomnianą odpowiedzialność, opierając się jed-
nocześnie nakładaniu arbitralnych ograniczeń na obszary dociekań
i formyintelektualnejekspresji.Określanie„akademickości”lub„nie-
akademickości” w takiej perspektywie będzie zależało od tego, czy
sposobyprowadzeniabadańlubformyekspresjimieszcząsięwgrani-
cach standardów etycznych i zawodowych danej dyscypliny, wyzna-
czonychprzezspecjalistówispecjalistkiześrodowiskaakademickiego,
którychwykształceniejestadekwatnewzględemdanegoproblemu.
Stawiając sprawę jasno, promowanie „zaangażowanej społecznie”
perspektywy na wolność akademicką i sprzeciwianie się stawianiu
granic pomiędzy „akademickością” i „nieakademickością” w żadnym
razie nie oznacza, że wolność akademicka powinna chronić wszystkie
formy wyrazu czy zachowania. Przemocowe lub agresywne praktyki,
wykraczające poza dopuszczalne sposoby wyrażania krytycznych lub
Granice,ichwyznaczanieipotencjalnekonsekwencje 13

niepopularnych idei (niszczenie mienia, podpalenie czy groźby karal-
ne), nie są chronione ani przez prawo uczelniane, ani przez prawa
człowieka (niezależnie od prawa do sprawiedliwego procesu czy rów-
nego i godnego traktowania). Stronnicze, ideologiczne, dogmatyczne
czy podobnie „zamknięte” formy ekspresji mogą nie być chronione
przez prawo uczelniane, ponieważ wskazują na brak umiejętności lub
chęci do rozważenia nowych informacji i dowodów, a także niechęć
dozaangażowania się w dyskusje i debaty mogące skutkować zmianą
zdania.Formytepozostająjednakpodochronąsamychprawczłowieka.
Jeżeli postawienie granicy zawężającej zakres wolności akademickiej
okazuje się konieczne, granica ta powinna oddzielać wspomniane
zamknięte formy intelektualnej ekspresji od praktyk, które pozostają
otwarte na możliwość perswazji i zmiany poglądów. Stanowi to
bowiemjednązcechcharakterystycznychspołecznościakademickich.
Zgodnie z tym stanowiskiem badania naukowe dotyczące polityki lub
religii są chronione przez zasadę wolności akademickiej, jednakże
stronniczaagitacjaalbonawracanieniepodlegajużtakiejochronie.
Dużo ważniejsze niż to, gdzie – jeśli w ogóle – dana granica zostaje
postawiona,wydajesięto,„ktooniejdecyduje”i„jakiesąkonsekwen-
cje jej przekroczenia dla jednostek”. W fundamentalnych wartościach
akademickichzawierasiępostulat,zgodniezktórymtakpaństwo,jak
i społeczeństwo, powinno pozostawić rozstrzygnięcie tych dylema-
Standardyetyczne tów osobom bezpośrednio związanym ze społecznością akademicką,
i zawodowe zgodniezestandardamizawodowymiietycznymi.Jesttoszczególnie
istotne w przypadkutwórczych,artystycznychczypoprostuodmien-
nych form osobistej lub publicznej ekspresji, które potencjalnie speł-
niają kryterium „otwartości”. Mimo to mogą się one znajdować
zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obszaru wyznaczanego przez
ochronę wolności akademickiej. O kwestii tej rozstrzyga zgodność
z akademickimi standardami, a samo rozstrzygnięcie powinno pozo-
staćwgestiispołecznościakademickiej.Wzamianzalojalnośćwzglę-
dem szeroko rozumianego dobra publicznego, przejawiającą się
wprzestrzeganiu zasad sprawiedliwego dostępu, odpowiedzialności
publicznej i społecznej, państwo i społeczeństwo szanują autonomię
i wolność akademii. Dzięki temu specjaliści oraz specjalistki zyskują
możliwośćorzekaniaostosownościzachowańosóbzwiązanychzinsty-
tucją szkolnictwa wyższego, a w przypadku ewentualnych naruszeń,
ostopniuirodzajunałożonychkar.
Przykład Na przykład: jeśli członek akademii, biorący udział w demonstracji
poza murami uczelni, naruszył jakiekolwiek zawodowe lub etyczne
standardy,sprawęnajlepiejjestrozwiązaćwewnątrzuczelnizapośred-
nictwemradywydziałulubradykonkretnejdyscypliny.
14 Rozdział2.

Standardy te nie zawsze udaje się utrzymać, ponieważ państwa, wła-
dzeuczelniczyaktorzyspołeczeństwaobywatelskiegonierzadkopró-
bują ingerować w rozstrzygnięcia odnoszące się do wspomnianych
kwestii. W przykładzie z poprzedniego akapitu kierownictwo instytu-
cji możesurowopotraktowaćczłonkaakademiibezodnoszeniasiędo
standardów obowiązujących na danym wydziale lub w obrębie danej
dyscypliny. Sponsorzyluburzędnicypaństwowimogązagrozićczłon-
kowi akademii wstrzymaniem finansowania na czas postępowania
wyjaśniającego. W sytuacji, gdy taka ingerencja przybiera na sile, co
prowadzi do upolitycznienia, bezprawnego wymuszenia czy brutal-
nego ataku, zostają naruszone zarówno prawa uczelni, jak i prawa
człowieka.Wpoprzednimprzykładzie:jeśliczłonekakademiijestnie
tylko krytykowany, ale także ścigany, więziony lub cierpi z powodu
przemocybędącejkonsekwencjąsymbolicznegoaktuekspresji.
PYTANIA,KTÓRENALEŻYZADAĆ,GDYFORMY
EKSPRESJILUBZACHOWANIASĄKWESTIONOWANE
DOBRZE
Czyformyekspresji
lubzachowaniasąchronione?
Gdziejestgranica,jeślijest?
LEPIEJ
Ktodecydujeotym,
czyformyekspresjilubzachowaniasąchronione?
Ktodecydujeojakiejkolwiekgranicy?
NAJLEPIEJ
Jakiesąkonsekwencjefaktu,
żeformyekspresjilubzachowanianiesąchronione?
Cosięstanie,jeśliprzekroczysięgranicę?
Tabela na stronach 16-17 ilustruje przykłady, które mogą okazać się
pomocnewzgłębianiuomówionychzagadnień.
Granice,ichwyznaczanieipotencjalnekonsekwencje 15

CHRONIONEPRZEZWOLNOŚĆAKADEMICKĄ
POGLĄD POGLĄD
“TRADYCYJNY” “ZAANGAŻOWANY
SPOŁECZNIE”
Profesor Nauk o Ziemi publi- Profesor publikuje te same
kuje w czasopiśmie naukowym obawyjakoesejwpopular-
PUBLIKACJA swoje obawy dotyczące finan- nej gazecie.
sowanychprzezrządbadańna
temat katastrofy klimatyczno-
ekologicznej.
Profesora socjologii prowadzi Profesora wypowiada się
dyskusję wokół dyskryminacji wwywiadzietelewizyjnym
FORMA nauczelni w trakcie prowadzo- wpopularnej stacji na
EKSPRESJI nychzajęć pt. Tożsamość indy- temat zjawiska dyskrymina-
widualna i narodowa. cji na uczelni.
Studentka na zaliczenie zajęć Studentka dzieli się swoją
z prawa oddaje pracę, w której pracą ze znajomymi
OSOBY popiera zmiany w konstytucji. wmediachspołecznościo-
wychizachęcaichdo
STUDIUJĄCE publicznego komentowania.
Obywatel_ka czyta artykuł Obywatel_ka dzwoni
naukowyznaleziony w publicz- z pytaniami do lokalnej
SPOŁECZEŃSTWO nejbibliotece. radiostacji, w której trwa
wywiadzautoremrzeczo-
negoartykułu.
A B
16 Rozdział2.

CHRONIONEPRZEZWOLNOŚĆWYPOWIEDZI POZBAWIONEOCHRONY
KREATYWNA, STRONNICZA,IDEOLOG-
ARTYSTYCZNA,OSO- ICZNA,DOGMATYCZNA BRUTALNELUB
BISTALUBINNA„OT- LUBINNA„ZAMKNIĘTA” REPRESYJNEZACHOWANIE
WARTA”FORMAEK- FORMAEKSPRESJI
SPRESJI
Profesor publikuje nega- Profesor kolportuje lite- Profesor niszczy karoserie dro-
tywneopinie na temat raturę dla kandydatki gich, niewydajnych energetycznie
członków_iń rządu zajmu- politycznej sprzeciwiają- samochodówstojącychnauczel-
jących się polityką klima- cej się rządowej polityce nianymparkingu, pisząc na nich:
tyczną na prywatnym klimatycznej. „zabójca planety”.
koncie w mediach spo-
łecznościowych.
Profesora uczestniczy Profesora jest członkinią Profesora w trakcie anonimo-
wzgromadzeniupublicz- społeczności religijnej, wegopołączenia telefonicznego
nymiprotestuje prze- która postuluje segrega- składa fałszywe zawiadomienie
ciwko dyskryminacji. cję na tle teologicznym. obombiewceluzakłócenia
wydarzenia manifestującego
sprzeciw wobec segregacji na tle
teologicznym w akademii.
Studentka bierze udział Studentka odmawia pro- Studentka fizycznie zakłóca
wwiecupoparciadla wadzenia dialogu z oso- wydarzenie uczelniane,
zmianwkonstytucji. bami, które są przeciw naktórymobecnisąprzeciwnicy
zmianomwkonstytucji. zmianwkonstytucji, doprowa-
dzając do szkód fizycznych osób
oraz mienia.
Obywatel_ka bierze udział Obywatel_ka pisze list Obywatel_ka organizuje grupę,
wpublicznymprzedsta- dowładzpublicznych, która poza terenem uczelni
wieniu po części opartym potępiając artykuł na atakuje autorkę artykułu.
narzeczonymartykule. gruncie ideologicznym
i żądając zwolnienia jego
autorki
C D E
Granice,ichwyznaczanieipotencjalnekonsekwencje 17

ROZDZIAŁ3.
PROMOWANIE
WARTOŚCI

Aktywne podejście do promowania wartości akademickich niesie za
sobąwielekorzyści,międzyinnymipozwalauniknąćczęstychbłędów
związanych z zaniedbaniami czy nadmiernym uproszczeniem. Ten
rozdział zachęca do rozwijania praktyk „rytualizujących”, które mogą
byćstosowanezarównowinstytucjimacierzystej,jakiwewspółpracy
partnerskiej. Działania te pomogą zbudować szacunek i zrozumienie,
które wzmocnią fundamentalne wartości akademickie, pozwalając
jednocześnienauniknięcieniektórychincydentówzwiązanychzsamy-
mi wartościami. Jeśli mimo to do takich dojdzie, zaprezentowane
strategie pozwolą w bardziej konstruktywny sposób odnieść się do
konfliktów.
Wiele instytucji szkolnictwa wyższego posiada dokumenty, które Wartości
odnosząsiędowybranychwartościfundamentalnych.Winstytucjach, winstytucji
które nie mają takich dokumentów lub w tych, w których są one nie- macierzystej
pełne, pierwszym krokiem powinna być współpraca z interesariusza-
mi i decydentami w celu stworzenia odpowiednich deklaracji. Wiele
jednostek dysponuje wypracowanymi mechanizmami rozwiązywania
sporów między kadrą a osobami studiującymi, część posiada także
odpowiednie procedury dyscyplinarne czy kodeksy postępowania,
które mogą odnosić się do poszczególnych wartości fundamental-
nych. Te mechanizmy, procedury i kodeksy można wykorzystywać
w doraźnej reakcji na incydenty, nie są one jednak czymś w pełni
wystarczającym.
Zdecydowanie mniej instytucji posiada działające procedury czy Procedury
mechanizmy, które służą profilaktycznemu wdrażaniu postanowień i mechanizmy
dotyczącychwartości.Jesttoszczególnieistotne,jeśliinstytucjemają
cieszyć się pełnią korzyści płynących z fundamentalnych wartości
akademickich.Wiążesiętoprzedewszystkimzlepsząjakościąbadań
naukowych i samej edukacji, a także ze stworzeniem bardziej inklu-
zywnejprzestrzenidyskusjipozwalającejnazaangażowaniemożliwie
szerokiego grona. Przykładowo sprawiedliwy dostęp przyczynia się
dopoprawyjakościpracysamejakademii,zarównodziękimożliwości
włączenia jak najszerszego grona osób utalentowanych w obręb spo-
łeczności akademickiej, jak również w wyniku zapewniania adekwat-
nej ochrony przed demoralizującymi skutkami uprzedzeń czy nieod-
powiednich perspektyw. Z kolei autonomia instytucjonalna nie tylko
gwarantuje możliwość promowania obiecujących obszarów badaw-
czychiedukacyjnychprzezwładzeisamąkadrę,alestanowirównież
tarczę chroniącą przed korupcją, która może objawiać się zewnętrz-
nymi naciskami mającymi na celu przekierowanie zasobów uczelni
na inne obszary. Również transparentność może chronić przed nie-
prawidłową dystrybucją zasobów związaną z wewnętrzną polityką
poszczególnychjednostek.Utrzymaniewysokichstandardówwolno-
ści akademickiej stanowi dla badaczy i badaczek zachętę do kreatyw-
ności i podejmowania intelektualnego ryzyka. Taki stan pozwala jed-
19

nocześnie na poprawę jakości pracy samej akademii poprzez promo-
wanie wolnej i otwartej debaty dotyczącej nowych idei, co staje się
możliwe dzięki zminimalizowaniu ryzyka reperkusji związanych
z upowszechnianiem krytyki. Takie działania mogą skutecznie przy-
czynićsiędoprzyspieszeniadystrybucjiwiedzyistaćsięsiłąnapędową
dla kolejnych innowacji. Uwzględnienie odpowiedzialności społecz-
nej zachęca instytucje, badaczy i badaczki do wzięcia pod uwagę
i priorytetowego traktowania przy ustalaniu programów badań
i nauczania zarówno krótko-, jak i długoterminowych korzyści dla
społeczeństwa. Zaniedbania w aktywnym wdrażaniu wartości funda-
mentalnychniosązasobąryzykopojawieniasiędysfunkcjiszkolnictwa
wyższego i mogą prowadzić do ograniczenia podstawowej zdolności
akademii–służbyspołeczeństwu.
Zaniedbaniawobszarzeaktywnegowdrażaniawartościnarażająinsty-
tucje, władze uczelni i innych interesariuszy na poważne problemy
Sporydotyczące wsytuacji nieuchronnychsporówdotyczącychwartości.Częstopoja-
wartości wiają się one w nieoczekiwanych momentach. Mogą być sprowoko-
wane przez osoby studiujące, administrację, kadrę naukową, człon-
ków władz, ale również przez osoby czy wydarzenia spoza uczelni.
Takiesporypochłaniającennyczasiśrodki,atakżeodwracająuwagę
od bardziej priorytetowych obszarów. Nierozwiązane konflikty mogą
nadwerężyć relacje i pozostawić trwałe ślady na autorytecie uczelni
lubinnychinstytucji.
Znajdowanierozwiązańdlakontrowersyjnychlubdelikatnychproble-
mówpofakcie, często pod presją czasu i w ogniu medialnej krytyki,
jest zdecydowanie trudniejsze, szczególnie, kiedy brakuje ustalonej
Kulturawartości wcześniej kultury wartości, z której można byłoby czerpać. Prawdą
jest również, że oparcie funkcjonowania uczelni na fundamentalnych
wartościach akademickich może okazać się pomocne w rozwiązywa-
niu konfliktów. Pozwala to przetransformować „kryzys” związany
z wartościami w okazję do wzmocnienia jednego z najcenniejszych
atutów tego rodzaju instytucji – ich reputacji. Wymaga to rytualizacji
dialogu na temat wątpliwości dotyczących wartości jako stałego kom-
ponentu życia akademickiego jeszcze zanim dojdzie do incydentów
na tym tle. W takim przypadku „rytualizacja” wartości oznacza two-
rzenie i odtwarzanie regularnych, zauważalnych i istotnych okazji do
dyskusji na temat wątpliwości dotyczących wartości i ich praktyczne-
goznaczeniadlaspołeczności.
Rytualizacja wartości pozwala interesariuszom na wypracowanie
wspólnego leksykonu, sposobu rozumienia i kultur dotyczących war-
tości, a także na stworzenie konstruktywnych wzorców komunikacji,
którepomogązapobiecnieporozumieniomizbudowaćzaufanieprzy-
datnewrozwiązywaniuprzyszłychincydentów.
20 Rozdział3.

OCHRONAINTELEKTUALNEJEKSPRESJILUBZACHOWANIA
NATERENIEUCZELNIAPOZANIĄ
Czykwestiamiejscamaznaczeniewkontekścieochrony
formekspresjilubzachowania?
Wszyscyczłonkowieiwszystkieczłonkiniespołecznościakademickiejsą
chronieni przez prawa człowieka, niezależnie od tego, w jakim miejscu
przebywają.To,czyformyekspresjilubzachowaniesąrównieżchronione
przezprawouczelniane,zależywwiększymstopniuodrodzajudziałania
i tego, czy zostało ono podjęte w zgodzie ze standardami etycznymi
i zawodowymidanejdyscypliny,aniżeliodsamejlokalizacji.Należyjednak
założyć, że ekspresja lub zachowanie mające miejsce w przestrzeni
akademickiejpodlegarównieżtakiejochronie.Nieograniczasięonajedynie
dosalwykładowychczylaboratoriów,alerozciągasiętakżenabiura,
korytarze czy dziedzińce. Ochrona ta dotyczy również treści zawartych
wpodręcznikach,materiałachedukacyjnych,czasopismachnaukowych
i publikacjach, na stronach internetowych czy w uniwersyteckich mailach.
Niemniej, gdy poszczególne formy intelektualnej ekspresji lub zachowania
mająmiejscepozaprzestrzeniąakademicką,mogąwdalszymciągu,
wzależnościodkontekstu,podlegaćochroniegwarantowanejprzezprawa
uczelniane.
DEKLARACJAWARTOŚCI–PRZYKŁADY
Będziemyrozwijaćnowatorskie,oryginalnebadanianaukowe,wzmacniać
nasząrolęjakoośrodeknaukowyonajwyższymświatowymstandardzie,
atakżekształcićjednostkigotowezająćpozycjęliderówizapewniaćistotny
wkładwwieledziedzinżyciaspołecznego,jednocześniestojącnastraży
„wolnościakademickiej”opartejnawysokichstandardachetycznych.
—UniwersytetwKioto
Uniwersytetcenisobiewolnośćakademicką,stojącnastraży
nieskrępowanegoikrytycznegomyśleniaisposobubadaniarzeczywistości
poprzezakceptacjęróżnorodnościprzekonańirozumowania,atakżejako
otwartegosposobuwymianyideiiwiedzy.
—UniwersytetBotswany
Promowaniewartości 21

KROK1. Deklaracjawartościstanowijedyniepunktwyjściadorytualizacjiwar-
Deklaracjawartości tości, a proces przygotowywaniadeklaracjijestniemaltakistotny,jak
samajejtreść.Aktspisywanialubpoprawianiadeklaracjiwartościtwo-
rzyokazjędozaangażowaniacałejspołecznościuniwersyteckiejwpro-
cesustanawianiatrwałegozestawuprawregulującychfunkcjonowanie
wszystkichczłonkówtejspołeczności.
Przygotowując lub poprawiając deklarację uczelni należy wziąć pod
uwagęnastępującepytania:
□ Czydeklaracja uwzględnia wszystkie pięć fundamentalnych war-
tości?
□ Czy deklaracja, a także proces jej tworzenia, włącza wszystkich
interesariuszy w kulturę wartości danej instytucji, w tym osoby
studiujące, personel, administrację, władze uczelni, związki zawo-
dowe,absolwentów,państwoispołeczeństwo?
□ Czy deklaracja wzmacnia kulturę wartości danej instytucji we
wszystkich możliwych sytuacjach? Nie tylko w aspekcie prowa-
dzenia badań, edukacji czy publikowania, lecz także w obszarze
zatrudnienia, aktywności na terenie uczelni i poza nią, działalno-
ści komercyjnej, w kontekście dostępu do społeczności akade-
mickiej czy budynków i zasobów instytucji?
KROK2. Spisanie deklaracji, jej początkowe rozpowszechnienie wśród spo-
Tradycjaikultura łecznościakademickiejiregularneprzypominanieojejzapisachmoże
komunikacji pomóc w budowaniu tradycji i kultury wsparcia wartości akademic-
dotyczącejwartości kich wśród szerokiego grona interesariuszy. Bierne rozpowszechnia-
nie, tj. publikacja na stronach internetowych, wysyłanie biuletynów
informacyjnych drogą mailową czy pisanie listów, stanowi podstawę
dla większej transparentności, ale nie wystarczy. Potrzebne jest rów-
nież aktywne rozpowszechnianie, które może opierać się na edukacji
nowoprzyjętych osób pracujących i studiujących, czy też na dorocz-
nymliście, raporcie, wykładzie albo warsztacie dotyczącym wartości,
konkursienapracęalbonagrodziezaobronęwartości.Promocjapozy-
tywnej kultury, poszerzenie oferty kursów, stworzenie dedykowanej
kolumny czy newsletteru również może być pomocne, podobnie jak
regularnedyskusjewradiuitelewizjiorazwieleinnych[patrzstr.28].
KROK3. Aby doszło do przeobrażenia deklaracji „na papierze” w faktyczną
Przenoszenie kulturę wartości, instytucje muszą przenieść odpowiedzialność za
odpowiedzialności aktywne wdrażanie zasad związanych z wartościami na poszczególne
osoby, jednostki organizacyjne lub grupy, a także reagować na zaist-
niałe incydenty.
Przydzielajączadania,należyzwrócićuwagęnaponiższekwestie:
22 Rozdział3.

□ Obowiązkiiuprawnieniapowinnybyćjasneiprzejrzyste,alewciąż
na tyle elastyczne, aby istniała możliwość reagowania na proble-
mywsposób,którywspierapozytywnąkulturęwartości.
□ Odpowiedzialność powinna być rozdzielona między oficjalnie
wyznaczoneciałalubprzedstawicieliwszystkichkluczowychinte-
resariuszy. Przykłademmożebyćwyodrębnionebiurorzeczniczki
wartości współpracujące z komisją reprezentującą pełen przekrój
interesariuszy.
□ Obowiązkipowinnyobejmowaćaktywnąpromocjęfundamental-
nychwartości,anietylkostworzenieprocedurreagowanianaincy-
dentyczyskargi.
Kluczowąkwestiąjest stworzenie sposobów postępowania ułatwiają- KROK4.
cych profilaktyczną komunikację związaną z wartościami jeszcze Gotowe,przejrzyste
zanim dojdzie do incydentu. Takie schematy powinny być dostępne sposoby
na wypadek zaistnienie konkretnego incydentu i powinny przyjmo- postępowania
waćjak najbardziej przejrzystą, spójną z innymi procedurami i zobo-
wiązaniamiformę,którajednocześnieutrzymujestandardydotyczące
dyskrecji i poufności (np. zatrudnienie i etaty wykładowców, negocja-
cje dotyczące umów zbiorowych, postępowanie dyscyplinarne czy
ocenianie osób studiujących). Sposoby postępowania w przypadku
naruszenia wartości powinny być z założenia inkluzywne względem
szerokiego grona interesariuszy, powinny też wyrażać dążenie do
wzmocnienia pozytywnej kultury wartości. Nie mogą być tajne, dys-
cyplinująceczyantagonizujące.
Opracowując sposoby postępowania należy wziąć pod uwagę nastę-
pującepytania:
□ Czy sposoby postępowania są przejrzyste i inkluzywne? Kto jest
wniezaangażowany?Wjakisposóbwłączasięzainteresowanych
wpostępowanie?Kogosiępomija?
□ Wjakisposóbgromadzisięinformacjewpostępowaniach?Wjaki
sposóbsięjeoceniaiudostępnia?
□ Czy ustanowione sposoby postępowania zachęcają do profilak-
tycznego sprawdzania nie tylko treści związanych z wartościami,
lecz także procedur reagowania na incydenty? Czy ustanowione
sposoby postępowania przewidują pełne spektrum wątpliwości
związanych z wartościami we wszystkich kontekstach? Na przy-
kład: nie tylko w salach wykładowychczylaboratoriach,lecztakże
wewszystkichprzestrzeniachuczelnianychiwtrakciewszystkich
okazji, podczas których dochodzi do kontaktu z państwem lub
społeczeństwem?
Promowaniewartości 23

□ Jak często sposoby postępowaniastwarzająokazjedodyskusjina
tematwartości?Razdoroku?Razwmiesiącu?Częściej?
□ Czyistnieje cykliczny program przypominania, edukacji i powia-
damiania, który pozwoliłby zbudować wspólną kulturę wartości?
□ Czyistniejąklauzulepozwalającenaponownąewaluacjędeklara-
cji i sposobów postępowania tak, aby można było dołączyć do
nich wnioski z popełnionych błędów?
KROK5. Wrezultacie należy regularnie organizować inkluzywne i przejrzy-
Przejrzysty przegląd ste przeglądy procedur dotyczących sposobów postępowania w celu
i dostosowanie wysłuchania sugestii i dołączania wniosków z minionych wydarzeń
i wyzwań,zktórymiprzyszłosięzmierzyć.Ostateczniesposób,wjaki
instytucje rytualizują fundamentalne wartości akademickie jest też
zależny od regionu, kultury, władz uczelni, a także państwowych
i lokalnych prerogatyw. Niemniej wszystkie skuteczne modele rytu-
alizacji muszą zakładać nieustanny dialog. Poprzez wyraźniejsze
eksponowanie niepokojów związanych z wartościami i tworzenie
przestrzeni do dyskusji między interesariuszami, możliwe staje się
wypracowanie takich form rytualizacji, które zapewnią najlepszą
ścieżkę do wytworzenia twórczych i adekwatnych strategii ochrony
i promocji fundamentalnychwartościakademickich.
Wartościwe Współczesny system szkolnictwa wyższego doświadcza historycznej
współpracy transformacji napędzanej w dużej mierze przez strukturalną i konku-
partnerskiej rencyjną presję wynikającą z globalizacji, komercjalizacji, utowaro-
wieniawiedzy,takzwanychtechnologiiprzełomowychiwieluinnych.
Transformacjatazapewniapaństwom,instytucjom,badaczomibadacz-
komorazosobomstudiującymszeregnowychmożliwości.Obejmują
onenietylkowzmożonąmobilnośćstudentówistudentekorazkadry,
lecztakżewymianynaukoweimiędzynarodowepartnerstwapomiędzy
instytucjami.Sątozarównonajprostszewymianybilateralne,jakrów-
nieżsamodzielnelubczęściowozależnefilieczywieloinstytucjonalne
klastery bądź miasta edukacyjne, z których każde może, ale nie musi
włączać krajowe, regionalne czy miejscowe władze jako współgospo-
darzy. Implementacja fundamentalnych wartościach akademickich
możemiećnawetwiększeznaczeniewzględemzewnętrznej,azwłasz-
cza międzynarodowej współpracy, w której wyzwanie wypracowania
wspólnego leksykonu, sposobu rozumienia czy kultury dotyczącej
wartości jest jeszcze trudniejsze niż w wymiarze wewnętrznym. Na
fakt ten wpływa ryzyko nieporozumień i ich potencjalnych konse-
kwencji. W takiej sytuacji „rytualizacja” wartości oznacza tworzenie
i odtwarzanie regularnych, eksponowanych i istotnych okazji do dys-
kusji na temat wątpliwości dotyczących wartości i ich praktycznego
znaczeniadlawspólnychprzedsięwzięćwszystkichzainteresowanych.
24 Rozdział3.

Ponownie punktem wyjściowym jest deklaracja obejmująca sposoby KROK1.
postrzegania fundamentalnych wartości akademickich przez partne- Deklaracjawartości
rów, szczególnie w kontekście ich współpracy. Można to osiągnąć za wewspółpracy
pomocą osobnego porozumienia, aneksu czy protokołu uzgodnień. partnerskiej
Innym, być może lepszym sposobem, jest włączenie odpowiednich
zapisów do standardowego porozumienia o współpracy partnerskiej.
Deklaracja ta powinna odzwierciedlać pełen zakres fundamentalnych
wartości akademickich (zgodny ze standardami międzynarodowymi,
a także zawierający jasno wyszczególnione ograniczenia). Dokument
musi być przejrzysty i dostępny dla wszystkich interesariuszy celem
regularnego przeglądu i uwzględniania ewentualnych uwag, na przy-
kładpoprzezpostynastronieinternetowejinstytucjipartnerskiej.
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku instytucji macierzystej, KROK2.
aktywne rozpowszechnianie deklaracji wartości we współpracy part- Tradycjaikultura
nerskiej jest niezbędne do rozwijania kultury komunikacji i porozu- komunikacji
mienia. W zależności od skali i charakteru współpracy działania te dotyczącejwartości
mogąopieraćsięnaprzedstawieniudeklaracjinowoprzyjętympracow- wewspółpracy
nikomistudentomczyosobomdołączającymsiędowspółpracy.Mogą partnerskiej
też zostać przypomniane w dorocznym liście, raporcie, wykładzie czy
warsztacie dotyczącym wartości. Mogą stanowić temat konkursu na
pracę albo zostać wspomniane przy okazji przyznawania nagrody za
promocję pozytywnej kultury wartości we współpracy partnerskiej.
Wtymprzypadkuistniejewielemożliwości[patrzstr.28].
Wkontekście współpracy partnerskiej niezwykle ważne jest wspólne KROK3.
przypisanie zadań do poszczególnych osób, jednostek organizacyj- Przenoszenie
nychlubgrupwywodzącychsięzkażdejinstytucjipartnerskiej.Poma- odpowiedzialności
ga to w kolektywnym i czynnym wdrażaniu uzgodnionego modelu zawdrażanie
wartości, a także w reagowaniu na pojawiające się incydenty. Zada- deklaracji/
niemwszystkichstronpowinnobyćangażowanieprzedstawicielikaż- standardów
dej z kluczowych grup interesariuszy, gdy to tylko możliwe. Istotne
jest zwłaszcza aktywizowanie władz uczelni, badaczy, studentów
i pracowników związanych z projektem, a także wszystkich tych, któ-
rzymająwątpliwościdotyczącewspółpracypartnerskiej.
Najważniejsze wydaje się jednak wyjście poza ogólne deklaracje KROK4.
wsparcia fundamentalnych wartości akademickich i opracowanie Gotowe,przejrzyste
jasnych,przejrzystychsposobówpostępowaniawprzypadkukomuni- sposoby
kacji dotyczącej wartości. Należy to zrobić jeszcze zanim dojdzie do postępowania
incydentów związanych z kwestią wartości. Najprostszym sposobem
wydajesięorganizacjacorocznejwymianyorazpublikacjilistówprze-
syłanych między partnerami. Korespondencja ta powinna w jasny
sposóbwskazywaćwspólnecelewspółpracyzwiązanezfundamental-
nymiwartościamiakademickimi,wymieniaćpodjętedotychczaskroki
i określać plany dotyczące realizacji określonych założeń. W listach
Promowaniewartości 25

warto też umieścić dokładne opisy wszystkich incydentów, do któ-
rych doszło w minionym roku, opatrzone komentarzem referującym
sposób reakcji (z uwzględnieniem zawodowej poufności i prywatno-
ści zainteresowanych).
KROK5. Byłoby idealnie, gdyby metody działania pozwalały interesariuszom
Przejrzysty przegląd nabranie czynnego udziału w tworzeniu treści każdego listu i innych
i dostosowanie form komunikacji, a jednocześnie umożliwiały prowadzenie dyskusji
na temat korespondencji w nadziei na poszerzenie przejrzystości
i inkluzywności. W przykładzie corocznej wymiany listów rozwiąza-
niemmożebyćzaproszeniedonadsyłaniapropozycjiprzednaszkico-
waniem zawartości poszczególnych pism, a także ustalenie okresu,
wktórymnależyzgłaszaćwszelkieuwagidoopublikowanejkorespon-
dencji. Pomocne może być również ustrukturyzowanie procedur
związanych z debatą publiczną tak wewnątrz instytucji partnerskich,
jak i pomiędzynimi.
Mówiąc ogólnie, celem rytualizacji wartości we współpracy partner-
skiej jest zachęcaniedodobrowolnego,dwustronnegodialogupomię-
dzy równoprawnymi partnerami. Wydaje się to bowiem najlepszą
i najbardziej zrównoważoną drogą do promocji twórczych, adekwat-
nychstrategii pozwalających z czasem poszerzyć zrozumienie warto-
ści akademickichiupowszechnićszacunekdonich.
Zrytualizowanie wartości we współpracy partnerskiej poprzez aktyw-
newdrażaniesposobówpostępowaniamożestanowićrodzajochrony
przed pewnymi zagrożeniami. Przede wszystkim ryzykowna wydaje
się sytuacja, w której instytucje związane ze szkolnictwem wyższym
współpracują z ludźmi bądź jednostkami z miejsc, w których wolność
akademicka, autonomia i powiązane wartości nie są do końca zrozu-
miane lub są wręcz drastycznie ograniczone. Taka relacja może być
obarczona:
Ryzykiem jakościowym – jeśli niepowodzenie w przedyskutowaniu
wątpliwości dotyczących wartości nakłada jawne lub ukryte ograni-
czenia,anawetpozorytakichograniczeń,naprowadzeniebadań,dys-
kursczyudziałwaktywnościachpowiązanychzewspółpracą;
Ryzykiem prawnym, finansowym lub innym związanym z reputacją
każdego partnera – jeśli niepowodzenie w przedyskutowaniu proble-
matykiwartościpozostawiapoledopoważnychnieporozumień,atakże
jeśli niepowodzenie w profilaktycznym wypracowaniumodeluwarto-
ści zmusza partnerów do poszukiwania rozwiązań problemów kon-
trowersyjnych lub delikatnych post factum, często pod presją czasu
lubwobliczuinnychnacisków;
26 Rozdział3.

Ryzykiem związanym z ochroną wartości, które wpływa nie tylko na
partnerów, ale też na cały sektor szkolnictwa wyższego – jeśli niepo-
wodzeniewewdrożeniumodeluwartościpośredniowpływanapowsta-
nie podwójnegozbiorustandardów:jednegodlauczelni„macierzystej”
i jej programów, kadry naukowej oraz osób studiujących, a drugiego,
bardziej ograniczonego, dla międzynarodowych uczelni partnerskich,
ich programóworaz„miejscowych”kadriosóbstudiujących.Powsta-
je wówczas zagrożenie niejawnego przyjmowania ograniczeń przez
instytucje, które otwierają się na współpracę bez uprzedniego zagwa-
rantowaniaprogramudotyczącegowartościakademickich,wychodzą-
cegopozazdawkowedeklaracje.
Wspomniane problemy mogą się pogłębiać, kiedy współpraca part-
nerska przechodzi z fazy wczesnego planowania, która najczęściej
wymagaudziału mniejszej liczby rozmówców, do bardziej dynamicz-
nychetapówwłączającychwprojektcorazwięcejosób.Powiększenie
grupy zaangażowanej w organizację współpracy może skutkować
powstawaniemnieprzewidzianychwątpliwościdotyczącychwartości.
Zilustrujmy problem przykładem sprawy sprzed kilku lat, w której
pewien europejski uniwersytet starał się o nową współpracę partner-
ską w Azji. Początkowe rozmowy, co zupełnie zrozumiałe, odbywały
się w niewielkim gronie osób pracujących w administracji oraz człon-
kówiczłonkiń akademii z działów, które miały zostać zaangażowane
w projekt. Wraz z postępem w negocjacji warunków potencjalnej
współpracy propozycja została przedstawiona całej społeczności aka-
demickiej, co wzbudziło niepokój zarówno wśród osób z innych dzia-
łów, jak i wśród pozostałych interesariuszy. Ostatecznie instytucja
wycofała się z planowanej współpracy, trwoniąc czas i ponosząc
ogromne straty finansowe. Samo zajście uderzyło w poczucie wspól-
notowości wewnątrz społeczności akademickiej, a także w reputację
uczelni. Rytualizacja wartości w instytucji macierzystej jest dobrym
sposobemnaprofilaktyczneposzerzenieperspektywyzwiązanejzkwe-
stią działań, które mogą okazać się wrażliwe. Strategia ta zapewnia
jednocześnie częściową ochronę przed podobnymi niespodziankami
wprzyszłości. Zrytualizowanie wartości we współpracy partnerskiej
możepomócwdążeniudoposzerzeniaświadomościnatematwarto-
ści, co z kolei wesprzeprocesbudowanialeksykonów,sposobówrozu-
mieniaczykulturykomunikacjimiędzypartneramiizainteresowanymi
stronami. Może to ułatwić instytucjom przetrwanie wszelkich poten-
cjalnychkryzysów.
Nakolejnej stronie znajduje się niekompletny repertuar profilaktycz-
nychdziałańpromującychfundamentalnewartościakademickie.
Promowaniewartości 27

1 Stwórzirozpowszechnijdeklaracjęwartościiokreśl
sposobypostępowaniadlaindywidualnychprogramówlub
dlacałejinstytucji.
2 Zadbajoto,żebydeklaracjawartościiwyznaczonesposoby
postępowaniabyłytransparentne.Możeszudostępnićjena
stronachinternetowych,rozesłaćdrogąmailową
wbiuletynachczyopisaćwtradycyjnychlistach.
3 Uwzględnijdyskusjęnatematwartościwprocesie
wprowadzanianowychwładz,osóbpracującychczyosób
studiującychwdziałalnośćuczelniizaproponujdoroczne/
regularne„przypominajki”jakoczęśćprogramówrozwoju
zawodowego.
4 Rozsyłajrocznąocenęlubraportdotyczącystanuochrony
wartościistwórzmożliwośćprzedyskutowaniawniosków
zinteresariuszami.
5 Zorganizujcorocznewydarzenie(wykład,warsztat,konkurs
napracęlubnagrodę)związaneztematemwartości.
6 Zachęcajdostosowaniapozytywnychpraktykzwiązanych
zwartościami.Powinnyonetakżedotyczyćorganizacji
wydarzeńwramachuczelni:m.in.zasadregulujących
zapraszanieprelegentówiprelegentekijawnościźródeł
finansowania(abyodróżnićwydarzeniaoficjalneod
nieoficjalnych).
7 Zachęcajprelegentówwystępującychpodczaswydarzeń
uczelnianychdoposzanowaniaobowiązującychkultur/
praktykzwiązanychzpytaniami,dyskusjączydebatą
(np. wymagającprzyznaniarównegoczasunaodpowiedzi
prelegentaizadawanepytania).
8 Zachęcajprotestującychpodczaswydarzeńuczelnianychdo
poszanowaniaobowiązującychzasad/praktykodnoszących
się do różnicy zdań i zakłócania porządku.
9 Promujróżnorodnośćidemilitaryzacjęstrażyakademickiej,
jeśli jest to uzasadnione. Zachęcaj do udziału w szkoleniach
dotyczącychjejroliwobroniefundamentalnychwartości
i dyskursu uczelnianego.
10 Promujbadanianaukoweikursy,któredotyczązagadnień
związanychzwartościami.
28 Rozdział3.

11 Powołajrzecznika/rzeczniczkęwartościakademickich
zuprawnieniami,któreumożliwiąwprowadzenie
profilaktycznychpraktykzwiązanychzwartościami.Jego/jej
rolą będzietakżeodpowiadanienapojawiającesięwtym
zakresiewątpliwości.
12 Powołajkomisjęds.wartościzachęcającądo
konstruktywnejdyskusjinatematproblemówzwiązanych
zwartościamiirozwiązującąspory.
13 Stwórzplatformę (kolumnę,newsletter,stronęinternetową
czykontonajednychzportalispołecznościowych)
zapewniającąregularnyprzekazdotyczącywątpliwości
związanychzwartościami.
14 Promujregularnedyskusjewradiubądźtelewizjinatemat
wątpliwościzwiązanychzwartościami.
15
16
17
18
19
...
Promowaniewartości 29

ROZDZIAŁ4.
OBRONA
WARTOŚCI

Jakjużwcześniejwspomniano,prewencyjne podejściedobudowania Podejście
zrozumieniaiszacunkudlafundamentalnychwartościakademickich, prewencyjne
tych faworyzujących dobrowolny dialog między różnymi interesariu-
szami, zawsze będzie lepsze niż działanie post factum. Niemniej na
opracowanie deklaracji wartości i przygotowanie przejrzystych spo-
sobów postępowania potrzeba czasu. Jeszcze więcej czasu wymaga
rozwinięcieadekwatnejtradycjiikulturykomunikacjidotyczącejwar-
tości. Warto pamiętać, że incydenty wydarzające się w międzyczasie
nadalbędąwymagałystosownejreakcjipostfactum.Niezawszebędzie
ona najlepsza z możliwych, ważne by była pomocna w zmniejszaniu
szkód wyrządzonych zarówno samej instytucji, jak i pojedynczym
osobom, bez konieczności poświęcania ważnych praw i wartości czy
interesuosóbzwiązanychzakademią.
Najważniejsze jest unikanie potencjalnie szkodliwego, opartego na
opozycji podejścia „wszystko albo nic”. Może być ono szczególnie „Wszystkoalbonic”
niebezpieczne w procesie oceny sytuacji oraz w trakcie opracowywa-
nia zestawu odpowiednich reakcji skalibrowanych na poszczególne
zmienne.Naprzykładwsytuacji,wktórejpojedynczystudentlubpra-
cownicanaukowapowołujesięnajednostkowyprzypadeknaruszenia
wolności akademickiej, ograniczanie repertuaru reakcji do zamknię-
cia całego programu lub nierobienia niczego, przyniesie w obu przy-
padkachnegatywnerezultaty:reakcjabędziebowiemalboprzesadna,
albonieadekwatna.
Ważnejestrównieżunikanieuproszczeń,którefaworyzowałybyjedną
wartość, podobniejakkluczowejestwystrzeganiesięcelowegopomi-
jania wybranych interesariuszy. Takie działania mogą bowiem podko-
paćzasadnośćreakcjiipogorszyćjejrezultaty.Wprzykładowejkwestii
sporówdotyczącychprelegentów,którzymogąwystępowaćnauczel-
ni, faworyzowanie wolności akademickiej/wolności wypowiedzi bez
poświęcenia należytej uwagi obawom związanym ze sprawiedliwym
dostępem czy odpowiedzialnością społeczną, może zrazić członków
i członkinie niedostatecznie reprezentowanych społeczności stano-
wiącychczęśćuniwersytetu.Możetouderzaćwstrategierozwiązywa-
nia sporów, niezależnie od podjętych działań. Unikanie podejścia
binarnegolubuproszczonegowymagadokładnejocenyinteresariuszy
i interesariuszek (w przypadkach incydentów w instytucji macierzy-
stej) lub współpracy partnerskiej (w przypadkach incydentów poza
uczelnią), samych incydentów, a także dostępnego spektrum reakcji
i ich przewidywanychkonsekwencji.
31

KROK1. Rozpatrującincydentywinstytucjimacierzystej,należyzwrócićuwagę
Ocenainteresariuszy/ na grupę zaangażowanych w nie interesariuszy i interesariuszek.
współpracypartnerskiej Część z nich może należeć bezpośrednio do społeczności akademic-
kiej (m.in. władze uczelni, pracownice, naukowcy, osoby studiujące),
a część może pochodzić spoza środowiska, ale być żywo zaintereso-
wana wydarzeniami wewnątrz instytucji (absolwenci, rodzice, spon-
sorzy, państwo,społeczeństwo).
Należyrozważyćrolęorganizacjiwrelacjidoincydentu:
□ czy incydent jest związany z oficjalną działalnością lub polityką
uniwersytetu,
□ czy uczelnia jest jedynie przestrzenią, w której incydent miał
miejsce?
Można uwzględnić także liczbę zaangażowanych osób, ale należy
pamiętać, że nawet incydenty jednoosobowe mają potencjalnie zna-
czącywpływnarozważaniadotyczącewartości.Podobniemożnaroz-
patrywaćpowiązaniaincydentuzpodstawowymidziałaniamiuczelni,
należy wówczas podejść do określania kluczowych funkcji badań
naukowych, nauczania czy publikowania z dużą ostrożnością. W ten
sposób można uniknąć zaklasyfikowania projektów naukowych lub
formintelektualnejekspresji,któredotycząsprawinteresupubliczne-
go, jako obszarów z natury „nieakademickich” (np. publiczne uwagi,
blogi czy inne formy wyrazu pracowników naukowych lub osób stu-
diujących, dotyczące spraw odnoszących się do ich roli w akademii,
obszaru zawodowych zainteresowań, dziedziny studiów lub regulacji
czywydarzeń,doktórychdochodziw systemieszkolnictwawyższego.
Rozpatrzmyprzykładincydentu,wktórympojawiająsiękontrowersje
dotyczące członka akademii, któremu odmówiono awansu lub które-
go usunięto ze stanowiska. Działania te stanowiły rzekomo odwet za
pisanie krytycznych esejów na temat urzędników państwowych lub
władzuczelni.
□ Jacyinteresariuszesązamieszaniwtęsytuację?Pracownicyipra-
cowniceakademiccy?Osobystudiujące?Inni?
□ Jaka jest rola instytucji? Czy instytucja była zaangażowana
wodmowęlub usunięcie, czy może nakaz i polecenie wykonania
pochodziłyspozainstytucji?
□ Jak wiele osób pozostaje zamieszanych w sytuację? Tylko jeden
członek akademii czy potencjalnie więcej osób?
32 Rozdział4.

□ Jaki był charakter esejów – czy były związane z nauczaniem lub
badaniaminaukowymi?
Incydenty naruszające wartości mogą być skomplikowane i różno- KROK2.
rodne. Począwszy od dyskretnych, nieprzemocowych ograniczeń Ocenaincydentu
nakładanych na pojedyncze osoby, po agresywne zachowania lub
poważne restrykcje uderzające w większą liczbę pracownic i pracow-
ników akademickich lub osób studiujących. Warto zwrócić uwagę na
relacje, jakie łączą domniemane ofiary z samą instytucją, czy też
z instytucją partnerską, instytucją szkolnictwa wyższego będącą
stroną trzecią lub z innymi osobami pochodzącymi spoza systemu
akademickiego. Podobne znaczenie przy ustalaniu odpowiedniej roli
instytucji lub określeniu adekwatnej reakcji na incydent ma to, czy
sytuacja dotyczy ekspresji akademickiej, czy innych form wyrazu. Raz
jeszcze należy zwrócić uwagę na konieczność działania z dużą ostroż-
nością. Taka powściągliwość pozwoli uniknąć odgórnej oceny tego,
czy badania naukowe lub formy intelektualnej ekspresji skupione na
interesie publicznym są ze swej natury „nieakademickie”. Charakte-
rystyka roli, jaką instytucja powinna odegrać reagując na poszczegól-
ne incydenty, może być różna w zależności od powagi zajścia, jego
przyczyn, a także samych pracowników i pracownic, osób studiują-
cychczypartnerów.
Jak należałoby określić charakter wyrządzonej krzywdy biorąc pod
uwagę ostatni przykład, w którym członkowi akademii odmawia się
awansu lub usuwa się go ze stanowiska, co rzekomo stanowi odwet
za pisanie krytycznych esejów na temat urzędników państwowych
lub władz uczelni? Mogłoby się zdawać, że nie mamy tu do czynienia
zprzemocą.Cojednakwprzypadku,kiedyutratastanowiskaoznacza
niemożnośćzapewnieniasobiepracywmurachakademiiwprzyszło-
ści? Mogłoby to skutkować poważnymikonsekwencjamifinansowymi
i społecznymi nie tylko dla wspomnianego badacza, ale również dla
wszystkich członków jego rodziny lub innych osób korzystających
z utraconego wsparcia finansowego. Jakie znaczenie ma to, czy czło-
nekakademiijeststalezatrudnionynauczelni(nastanowiskuwykła-
dowcy lub na podstawie umowy długoterminowej), czy pracuje
dorywczolubwniepełnymwymiarzegodzin?
Gdy mowa o współpracy partnerskiej: jak na ocenę sytuacji wpłynie
to, czy członek akademii jest zatrudniony przez instytucję macierzy-
stą, czy instytucję partnerską? Czy ten członek akademii jest jedynym
pokrzywdzonym? Co z jego studentami i studentkami? Co ze współ-
pracownikami i współpracownicami, którzy mogą czuć potrzebę
autocenzury swoich przyszłych prac lub w jakikolwiek inny sposób
chcieć je zmieniać w oparciu o to, w jaki sposób potraktowano przy-
kładowegoczłonkaakademii?
Obronawartości 33

WINSTYTUCJIMACIERZYSTEJ WEWSPÓŁPRACYPARTNERSKIEJ
REAKCJEOPARTENADIALOGU
Zamkniętespotkaniewładzuczelni Otwartadeklaracja
zinteresariuszami /publikacja listu otwartego
Otwartespotkaniewładzuczelni Poparciedlaotwartejdeklaracji
zinteresariuszami /listu otwartego
Otwartespotkaniewformiepytanie Niejawnadeklaracja/niejawnylist
-odpowiedźlubokrągłystół wyrażającyzaniepokojeniesytuacją
Otwartewarsztatylubkonferencje Poparciedlaniejawnejdeklaracji/niejawnego
listu wyrażającegozaniepokojeniesytuacją
Otwartalubzamkniętagruparobocza/jawny Otwartespotkaniewformule
lubniejawnyraportdot.incydentu pytanie-odpowiedźlubokrągłystół
Innereakcjeotwarte/jawne? Otwartewarsztatylubkonferencje
Innereakcjezamknięte/niejawne? Jawnelubniejawnewizyty/delegacje
uświadamiająceskalęproblemów
Otwartalubzamkniętagruparobocza/jawny
lubniejawnyraportdot.incydentu
Otwartelubzamkniętewydarzenie
wpartnerskiejinstytucjiszkolnictwawyż-
szego(ISW)
Otwartelubprywatnezaproszenia/stypen-
dia/stanowiskawykładowczedlaosóbpracu-
jących/studentówistudentekpartnerskiej
ISW
Otwartelubprywatnezaproszenia/stypen-
dia/stanowiskawykładowczedlaosóbpracu-
jących/studentówistudentekISWbędącej
stronątrzecią
Innereakcjeotwarte/jawne?
Innereakcjezamknięte/niejawne?
34 Rozdział4.

WINSTYTUCJIMACIERZYSTEJ WEWSPÓŁPRACYPARTNERSKIEJ
REAKCJEDOTYCZĄCEPROGRAMÓW/AKTYWNOŚCI
Zakończprogram Zakończwspółpracępartnerską/pełnewyco-
fanie
Zawieśaktywności Zawieśaktywności/częściowewycofanie
Zmniejszzakresaktywności Zmniejszzakresaktywności
Czasowozablokujlubwinnysposób Czasowozablokujlubwinnysposób
ograniczaktywności ograniczsiędoobecnychaktywności
Monitorujiponownieoceńpoczasie Monitorujiponownieoceńpoczasie
Niewprowadzajzmianwobecnych Niewprowadzajzmianwobecnych
aktywnościach/planach aktywnościach/planach
Inne? Inne?
Obronawartości 35

KROK3. Ocena interesariuszy/współprac partnerskich i incydentów pomaga
Poszerzanie instytucjomwustaleniuwagizdarzeniaitego,czyjakakolwiekreakcja
„repertuarureakcji” jest uzasadniona. Repertuar reakcji [str. 34-35] stanowi rodzaj wspar-
cia, dzięki któremu można uniknąć potencjalnie szkodliwego podej-
ścia „wszystkoalbonic”.
Repertuarskładasięzdziałańopartychnadialogu,którezachęcajądo
wyrażaniaobawiprowokujądokonstruktywnejdyskusjinatematpro-
blemów ujawnionych przez incydent. W instytucji macierzystej takie
reakcjemogąobejmowaćotwartelubzamkniętespotkaniazwładzami
uczelni, otwarte spotkania w formule pytanie-odpowiedź lub warszta-
ty, otwarte lub zamknięte grupy robocze czy jawne bądź niejawne
raporty. Ryzyko, które niosą za sobą poszczególne reakcje, zależy od
samego incydentu, niemniej w większości przypadków nie odnosi się
doprzemocy,niesprawiedliwegopozbawieniawolności,aktuoskarże-
nia lub gróźb karalnych, do których mogłoby dojść w związku z mię-
dzynarodowąwspółpracąpartnerską.
Z podobną sytuacją mamy do czynienia w przypadku korzyści, które
również będą zależne od samego incydentu. W większości przypad-
ków bardziej transparentne i inkluzywne reakcje przynoszą większe
korzyści. We współpracy partnerskiej reakcje oparte na dialogu mogą
obejmować te zorientowane na międzynarodowych partnerów i inte-
resariuszy (np. władze uczelni czy urzędników państwowych), jak i te
skierowanedomiejscowychlubzagranicznychpracownikówczyosób
studiujących, do mediów lub członków społeczeństwa. W opisanych
reakcjach zostały też wyszczególnione działania otwarte/jawne
zamkniętelubniejawne.Należywszczególnościzadbaćozachowanie
równowagi pomiędzy działaniami niejawnymi i reakcjami otwartymi/
jawnymi tak, aby uniknąć pozornego obrazu bezczynności, który
mógłbynegatywniewpłynąćnareputacjęinstytucjiiwyobrażenieojej
stosunkudosamychwartości.
Reakcje dotyczące programów/aktywności mają zachęcać do refleksji
nad potencjalnym wpływem – tak pozytywnym, jak i negatywnym –
wynikającym z zaproponowanych zmian, w tym również wpływem
wywieranym na poszczególnych interesariuszy. W ramach instytucji
macierzystejnależyrozważyćpotencjalnywpływsytuacjinaobecnych
pracownikówipracownicelubosobystudiujące,atakżenaosobykan-
dydujące na studia, absolwentów czy wreszcie na całe społeczeństwo.
Wprzypadkuwspółpracypartnerskiej warto wziąć pod uwagę wpływ
naofiaryincydentówilokalneinstytucjepartnerskie.
Ogólnie rzecz biorąc, ważniejsze od jakiejkolwiek oceny ryzyka czy
korzyści jest poszerzanie zakresu reakcji i zaangażowanych interesa-
riuszy. Te pierwsze w szczególności pomagają uniknąć wyborów typu
36 Rozdział4.

„wszystko albo nic”, takich jak wybór między nie robieniem niczego
a całkowitym wycofaniem się ze współpracy lub programu. Jako że
zupełnarezygnacjagenerujeznacznekoszty,dylematytypu„wszystko
albo nic” z przyczyn oczywistych zostają rozstrzygnięte na korzyść
„nierobienia niczego”. Może to skutkować nieadekwatną reakcją,
która zwykle przynosi szkodę samej instytucji lub fundamentalnym
wartościomakademickimjakotakim.Skłanianiesiękureakcjomopar-
tym na dialogu może być właściwym rozwiązaniem, zwłaszcza gdy
ryzyko dla instytucji jest niskie, a korzyści dla interesariuszy, partne-
rówczypokrzywdzonychsąumiarkowanelubwysokie.
Z kolei dążenie do ograniczenia reakcji dotyczących programów
/aktywności może być słuszne, gdy korzyści dla instytucji są niskie,
a ryzyko dla interesariuszy, partnerów czy pokrzywdzonych jest
umiarkowane lub wysokie. Tendencja do krytyki „nierobienia nicze-
go” może być właściwa, kiedy ocena interesariuszy/współpracy part-
nerskiej i incydentówjestumiarkowanejlubwysokiejwagi.Wszystkie
wymienionestrategie tworzą ogólną i właściwą tendencję nakierowa-
nąnadziałanieireagowanie,któreprzyczyniasiędopoprawykondycji
fundamentalnych wartości akademickich, zarówno w instytucji
macierzystej, jak i w zewnętrznej lub międzynarodowej współpracy
partnerskiej.
Tabelanastr.38-41ilustrujeprzykłady,któremogąokazaćsiępomoc-
newzgłębianiuzagadnień,októrychbyłamowa.
Obronawartości 37

ZBIERANIEINFORMACJI PODEJMOWANIEDECYZJI
KROK1: KROK2:
Interesariusz Incydent OCENA
/współpracapartnerska
Instytucja X jest dużym, Profesoraantropologiibezstałego Absolwenci,pracownicynaukowi
publicznymuniwersytetem zatrudnieniawInstytucjiXpubli- i osobystudiującesąpodzieleni.
badawczym,polegającym kujeobraźliwekomentarzew Niektórzypostrzegająpostyjako
zarównonafunduszachrządo- mediachspołecznościowychna uzasadnionąkrytykępolitykirządu,
wych,jakiprywatnychdarowi- tematjednejzestronwlokalnym inni jako wyrazynienawiścinatle
znach,zezróżnicowanym konflikcie politycznym. etnicznym,żądającusunięciaprofe-
przekrojemosóbstudiujących. soryzuczelni.
Instytucja X jest prestiżowym Profesorprawakonstytucyjnego Zwolennicyrządudomagająsięusu-
prywatnymuniwersytetem. wInstytucjiXprezentujeswoją nięcia profesora z uczelni.
Artykułprofesoraodznaczasię pracęnakonferencjinaukowej, Członkowierodziny,pracownicy
rzetelnymibadaniamiijest gdzietwierdzi,żewmyślobec- naukowiiosobystudiującewInsty-
dobrzeudokumentowany. nychprzepisówkonstytucyjnych tucji X domagająsięodInstytucjiX
zapewnienierównychprawkobie- publicznegopotępieniaaktuoskar-
tomniejestmożliwe,dlategopro- żeniaprzeciwkoprofesorowi.
ponujewprowadzeniepoprawek.
Przeciwkoprofesorowiwniesiono
aktoskarżeniaza„obrazępań-
stwa”.
Instytucja X jest dużą instytu- Zorganizowanyproteststudencki Wieleosóbstudiującychwspiera
cją publiczną z dziesiątkami postulującyobniżenieczesnego żądaniazmniejszeniaczesnego,
tysięcy osóbstudiujących, blokujewejściadobudynków ale tylko niewielka ich liczba czynnie
zktórychwielumaproblemy Instytucji X. Gdy inni studenci protestowała.Rodzice,absolwenci
zopłaceniemczesnego, próbująwejść,dochodzidostar- i urzędnicy publiczni domagająsię
awkonsekwencjiukończe- cia. Wezwanazostałapolicja, odwładzuczelnipoprawyochrony
niemstudiów. któramazaprowadzićporządek. i porządkunaterenieuczelni.
Wkonsekwencjikilkanaście
budynkówzostałouszkodzonych,
akilkudziesięciustudentówaresz-
towano.
ZagranicznaInstytucjaX ProfesoraprawaInstytucjiA Pracownicenaukoweiosobystudiu-
oferujeprogramstudiówdla wKrajuBzostałazwolniona, jące innychzagranicznychuczelni
miejscowychimiędzynarodo- comiałorzekomostanowićodwet oferującychstudiawKrajuBwzywa-
wychstudentówwinnymmie- zakwestionowaniesystemuedu- ją swoje instytucje do publicznego
ście w Kraju B wewspółpracy kacji religijnej w kraju B. potępieniawspomnianegozwolnie-
partnerskiej z inną instytucją niaiwycofaniasięzewspółpracy,
zKrajuB. jeśli profesora nie zostanie przywró-
conanastanowisko.Pracownicy
i studenci Zagranicznej Instytucji X
wyrazili podobneobawy.
38 Rozdział4.

PODJĘCIEDZIAŁAŃ,JEŚLI
KROK3: ROZWAŻANIE
„Repertuar”reakcji
Reakcjejawne Reakcjeniejawne
WładzeInstytucjiXorganizują WładzeInstytucjiXpowołują Ile uwagi powinnosiępoświęcić
otwartespotkaniezewszystkimi grupęroboczą,którama możliwościutratylubzmniejsze-
zainteresowanymi. zazadaniezbadaćincydent niafunduszyrządowych(sub-
i zalecić dalsze działania. wencjipaństwowej)?
WładzeInstytucjiXwydająkrót- WładzeInstytucjiXdrogą Miejscoweregulacjeprawne
kie oświadczeniewyrażające„tro- nieoficjalną szukają sposobu wniektórychkrajachzakazują–
skę”związanązaktemoskarżenia, naoddalenieaktuoskarżenia wbrewnormommiędzynarodo-
zaznaczającjednocześnie, przeciwkoprofesorowi. wym–pewnychformakademic-
żewszyscypracownicyzobowią- kiej ekspresji lub zachowania,
zanisądoprzestrzeganiamiejsco- ograniczającprzytymwolność
wegoprawa. akademicką.Jakawtakichprzy-
padkachpowinnabyćreakcja
instytucji?
WładzeInstytucjiXwydają WładzeInstytucjiXdziałają Ktoprzemawiawimieniuosób
oświadczenieopolityce„zero narzeczzwolnieniazaresztu studiujących?Czyistniejegrani-
tolerancji” dla wszystkich aktów tych camiędzyuzasadnionym,zorga-
wykorzystującychprzemoc,obie- studentów,którzyniestoso- nizowanymprotestemanieod-
cujączawiesićwprawachstudenta waliprzemocy. powiednimzakłócaniemporząd-
każdegoprzyszłegoprotestujące- kuczyprzemocą?
gowykorzystującegotakiego
rodzajuaktyprotestu.
WładzeInstytucjiXodmawiają WładzeInstytucjiXprzypo- Kiedy„niepowiązane”incydenty,
wydaniaoświadczenia,powołując minająpracownikomnauko- spozawspółpracypartnerskiej,
się na brak zarównoinformacji, wympracującymwKrajuB wymagająponownejoceny
jak i powiązań z Instytucją A. okoniecznościposzanowania wspólnychdziałań?
miejscowegoprawa
i lokalnych praktyk.
Obronawartości 39

ZBIERANIEINFORMACJI PODEJMOWANIEDECYZJI
KROK1: KROK2:
Interesariusz Incydent OCENA
/współpracapartnerska
Zagraniczna Instytucja X Ponad500uczonychzkilkudzie- PracownicynaukowiInstytucjiX,
oferuje nowy, niewielki sięciu uniwersytetów w Kraju zarównocipozostającywinsty-
programstudiówkulturowych Apodpisałootwartąpetycję tucji macierzystej, jak i ci będący
wstolicy Kraju A. wzywającądozakończeniakon- częścią programu w Kraju A,
fliktu na tle etnicznym w tym wyrazili ogromne zaniepokojenie
kraju. sytuacją.
Władzepublicznewodpowiedzi Niektórzy pracownicy w instytucji
rozpoczynają dochodzenie macierzystej domagają się
wsprawiewszystkichsygnata- wycofaniazewszelkiejwspół-
riuszy. pracy w Kraju A, ale pracownicy
naukowibędącywKraju
Wieluznichtracistanowiska, Analegająnazorganizowanie
jest przesłuchiwanych, areszto- publicznego wsparcia dla
wanychlubkierowanesąprze- programustudiówiswoich
ciwkonimaktyoskarżenia.Kilku- współpracownikówzamieszka-
nastu zgłasza, że padło ofiarą jących w Kraju A.
gróźbkaralnych.
Zagraniczna Instytucja X Badaczspołecznywmacie- Pracownicynaukowiiosobystu-
oferuje rozbudowanyprogram rzystymkampusieInstytucjiX, diujące w macierzystym kampusie
studiówdlamiejscowych badający praktyki związane zagranicznej Instytucji X zgłosili
i międzynarodowychstu- z pracą w Kraju B, został obawywsprawieodmowywjazdu
dentówwKrajuB. zatrzymanynalotniskuinie dokrajuczłonkowiichwydziału,
pozwolonomunawjazddokraju bezporozumieniacododalszego
wceluprzeprowadzeniabadań postępowania.
i uczestnictwa w konferencji
naukowej.
WładzeKrajuBpowołałysięna
niesprecyzowanewzględybezpie-
czeństwa.
40 Rozdział4.

PODJĘCIEDZIAŁAŃ,JEŚLI
KROK3: ROZWAŻANIE
„Repertuar”reakcji
Reakcjejawne Reakcjeniejawne
WładzeInstytucji X nie wypo- WładzeInstytucji X dążą Kiedywarunkiwolnościogólnej
wiadają się na temat zaistniałej wrazzpracownikamiwKraju lub akademickiej w danym kraju
sytuacji. Adozapewnieniawsparcia wymagająponownejoceny
uczonymdotkniętymzwol- działań we współpracy partner-
nieniami. skiej?
WładzeInstytucji X wydają WładzeInstytucji X drogą Kiedy„pojedyncze”incydenty
krótkie oświadczenie, w którym nieoficjalną szukają wyjaśnień wymagająponownejoceny
przypominają, że regulacje doty- wsprawieodmowywjazdu działań we współpracy partner-
czące pozwolenia na wjazd dokraju. skiej?
i innych kwestii związanych z bez-
pieczeństwempozostająpoza
wpływeminstytucji.
Obronawartości 41

ŹRÓDŁA
1. Niniejszy fragment opiera się na dyskusji dotyczącej ścierających się
wizji edukacji w „Attacks on Higher Education Communities: A holi-
stic, human rights approach to protection” Roberta Quinna w: “Pro-
tecting Education from Attack: A State of the Art Review” (2010);
UNESCO.
2. Kluczowezpunktuwidzeniaomawianychzagadnieńprawaczłowieka
obejmujązwłaszcza:Międzynarodowypaktprawgospodarczych,spo-
łecznychikulturalnychz1966roku(Artykuł13dot.prawadoedukacji
i powiązany 13. Komentarz Ogólny Komisji ds. gospodarczych, spo-
łecznych i kulturalnych z 1999 roku; Artykuł 15 dot. prawa do czerpa-
nia korzyści z postępu naukowego i powiązany 15. Komentarz Ogólny
(2020)); Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych
z 1966 roku (Artykuł 18 dot. wolności „myśli, sumienia i religii” i Arty-
kuł 19 dot. „prawa do swobodnego wyrażania opinii”, „wolności wyra-
zu”i„wolnościdoszukania,przekazywaniaiotrzymywaniainformacji
i idei wszelkiego rodzaju, niezależnie od granic”); i powiązane regula-
cjeAfrykańskiejKartyPrawCzłowiekaiLudów(Artykuły9i17),Ame-
rykańskiej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka z 1948 roku
(Artykuły 4 i 12), Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka z 1967
roku (Artykuł 13), a także Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
(Artykuł10iArtykuł2Protokołu).
3. Kluczowe z punktu widzenia omawianych zagadnień narzędzia opra-
cowaneprzezUNESCOobejmujązwłaszcza:RekomendacjeUNESCO
w sprawie statusu nauczycieli akademickich (1997), Rekomendacje
UNESCO dotyczące nauki oraz statusu badaczy i badaczek nauko-
wych(2017,aktualizacjadokumentuz1974roku)iKonwencjiUNESCO
w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie edukacji z 1960
roku. Podobnie w Europie Komisja Ministrów Rady Europy przyjęła
w 2000 roku rekomendacje w sprawie misji badawczej uniwersyte-
tów, a także w 2012 roku rekomendacje w sprawie odpowiedzialności
władzpublicznychzawolnośćakademickąiautonomięinstytucjonalną,
podczasgdyZgromadzenieParlamentarneprzyjęłoRekomendację1762
(2006)wsprawiewolnościakademickiejiautonomiiuniwersytetów.
4. Kluczowezpunktuwidzeniaomawianychzagadnieńdeklaracjezwią-
zane ze społeczeństwami obywatelskimi obejmują przyjętą w 1982
roku Deklarację praw i obowiązków wynikających z wolności akade-
mickiej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Profesorów i Wykła-
dowcówAkademickich(IAUP)wSienieweWłoszech;przyjętąw1988
roku Deklarację z Limy w sprawie wolności akademickiej i autonomii
instytucji szkolnictwa wyższego przez World University Service
(WUS);przyjętąw1988rokuMagnęCartęUniversitatumprzezStałą
Konferencję Rektorów(CRE);przyjętąw1990rokuDeklaracjęzDares
42

Salamwsprawiewolnościakademickiejiodpowiedzialnościspołecz-
nej przez organizacje pracownicze placówek szkolnictwa wyższego
wTanzanii;przyjętąw1990rokuDeklaracjęzKampaliwsprawiewol-
ności intelektualnej i odpowiedzialności społecznej przez akademi-
ków z Afryki; a także przyjętą w 2004 roku Deklarację z Ammanu
wsprawiewolnościakademickiejiniezależnościinstytucjiszkolnictwa
wyższegoibadańnaukowychpodczaskonferencjiwolnościakademic-
kiej na arabskich uniwersytetach. Czerpiąc z powyższych deklaracji,
Światowa Koalicja Obrony Edukacji przed Atakami (GCPEA) wydała
wskazówki kierowane do państw, dotyczące odpowiedzialności za
ochronęfundamentalnychwartości,zwłaszczawolnościakademickiej
i autonomii instytucjonalnej, w kontekście brutalnych i represyjnych
ataków na szkolnictwo wyższe. „Guide to Implementing the Princi-
ples of State Responsibility to Protect Higher Education from Attack”
(2016); GCPEA. Niedawne deklaracje dostrzegające wagę fundamen-
talnych wartości w międzynarodowym środowisku szkolnictwa wyż-
szego obejmują „Guidelines for an Institutional Code of Ethics in
Higher Education” wydane wspólnie przez Międzynarodowe Stowa-
rzyszenie UniwersytetówiMagnaChartaObservatory(2012),atakże
„Hefei Statement on the Ten Characteristics of Contemporary
ResearchUniversities”(2013)wydanewspólnieprzezStowarzyszenie
Uniwersytetów Amerykańskich, Group of Eight (Australia), Ligę
Europejskich Uniwersytetów Badawczych i 9 uniwersytetów z Chin,
do których dołączyły następnie Russell Group, U15 Canada, AEARU
(StowarzyszenieWschodnioazjatyckichUniwersytetówBadawczych),
RU11JapanczyHongKong3.
5. Rekomendacje UNESCO z 1997, paragraf 27 (cytując Rekomendacje
UNESCO z 1974 roku). Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych
i KulturalnychONZ(ESCR)wydałkomentarz,wktórymstwierdzono,
żeczłonkowiespołecznościakademickiej,pojedynczolubjakokolektyw,
mogąswobodniepodążaćzawiedząiideami,rozwijaćjeiprzekazywać
poprzez badania naukowe, nauczanie, analizy, dyskusje, dokumentacje,
produkowanie, tworzenie czy pisanie. Wolność akademicka obejmuje
prawo jednostek do nieskrępowanego wyrażania opinii na temat
instytucjilubsystemów,wktórychpracują,dopełnieniaswoichfunkcji
nie będąc dyskryminowanymi i nie bojąc się represji ze strony pań-
stwaczyinnegoaktora,douczestniczeniawprofesjonalnychlubrepre-
zentacyjnych organach akademickich, a także do cieszenia się pełnią
międzynarodowych praw człowieka stosowanych względem innych
jednostek znajdujących się pod tą samą jurysdykcją” (Komitet ESCR,
13. KomentarzOgólny:Prawodoedukacji,E/C.12/1999/10,1999).
Źródła 43

SUPLEMENTUZUPEŁNIAJĄCY
Uzupełnieniem publikacji Promowanie wartości akademickich. Prze-
wodnik do dyskusji jest suplement do warsztatów. Zadaniem tego
przewodnikajeststworzenieramdorozmowyiułatwieniedyskusjina
temat wartości akademickich i ich wdrażania w różnych środowi-
skach. Zawiera on informacje o wartościach akademickich w czterech
działach.
Ponieważ koncepcje i konteksty, których dotyczy dyskusja na temat
podstawowychwartościszkolnictwawyższego,mogąbyćróżnorodne
i złożone, warsztaty lub dyskusje w grupachsądoskonałymsposobem
na stawianie pytań i omawianie nieporozumień. To również dobra
okazja do pogłębiania rozumienia samych wartości, szczególnie
wtedy, gdy dyskusja toczy się wokół konkretnych przykładów opar-
tych na sytuacjach z życia wziętych. Suplement ma na celu wsparcie
organizatorów i facylitatorki takich dyskusji. Prowadzący warsztaty
znajdą w nim wskazówki zawarte w czterech tożsamych z tym porad-
nikiemrozdziałach.
Wsuplemenciezamieszczonorównieżćwiczenia,pytaniadodyskusji
i tabele mające wspomóc dyskusję. Ćwiczenia składają się z hipote-
tycznych przypadków opartych na połączeniu przykładów z życia
codziennegoifragmentówfikcyjnych.Nieprzedstawiająoneżadnych
konkretnych osób, instytucji ani władz, lecz zostały zaczerpnięte
z bogatego doświadczenia Scholars at Risk, współpracy z sieciami
instytucji partnerskich, naukowców i naukowczyń na całym świecie
oraz nieocenionego wkładu osób uczestniczących w międzynarodo-
Suplementdo wej grupie konsultacyjnej stworzonej przez SAR z przedstawicielami
warsztatów instytucji i stowarzyszeń szkolnictwa wyższego ze wszystkich regio-
„Promowaniewartości nówświata,wtymzwielomaosobamibezpośredniozaangażowanymi
akademickich” wmiędzynarodoweprogramyszkolnictwawyższego.
przygotowaliśmy
wsposóbułatwiający Takprzewodnik,jakisuplementniekoniecznieodzwierciedlapoglądy
samodzielne członków SAR, partnerów czy członków grup konsultacyjnych. Są to
drukowanie dokumenty podlegające zmianom, a organizatorzy, moderatorki oraz
i wykorzystywanie uczestnicy i uczestniczki warsztatów są zachęcani do przekazywania
zawartychwnimkart informacjizwrotnychnatemattego,comogłobyzostaćpoprawione.
ćwiczeńwtrakcie
dyskusji na zajęciach Szczególnie uczestniczki i uczestnicy warsztatów powinni być zachę-
lubwarsztatach. cani do korzystania z tych materiałów na trzy sposoby: jako aktywni
uczestnicy, jako potencjalne przyszłe prowadzące warsztaty oraz jako
Suplementznajduje krytycydzielącysięuwagamiisugestiamidotyczącymiprzyszłychwer-
się na naszej stronie sji przewodnika i suplementu, a w szczególności dodatkowymi pyta-
internetowej: niami do dyskusji, opisami przypadków, ćwiczeniami, wzorcowym
ombuds.uj.edu.pl językiemlubdobrymipraktykami.
44

Niniejsza publikacja „Przewodnikdodyskusji”oraztowarzyszącyjej
„Suplementdowarsztatów”zostałwydrukowanywniewielkim
nakładzieiposiadająoneswojecyfroweodpowiedniki.
Wersjędrukowanąprzekazujemyniewielkiejgrupieosób,wierząc,
żeprzyniesietokorzyści,chociażbywpostacizwiększonej
częstotliwości rozmównatematwartościakademickichiich
wdrażaniawcodziennejakademickiejpraktyce.
WersjaonlinedostępnajestnastronieinternetowejBiura
RzeczniczkiPrawiWartościAkademickichUniwersytetu
Jagiellońskiego (ombuds.uj.edu.pl).
Zachęcamydodzieleniasięinformacjąopublikacjach!
WydrukowanonapapierzeNAUTILUS®wykonanymzrecyklingu
w100%zodpadówpokonsumpcyjnych.

Biuro Rzeczniczki
PrawiWartościAkademickich
BiuroRzeczniczkiPrawiWartościAkademickichUJtobezpieczne
miejscedostępnedlawszystkichczłonkińiczłonkówwspólnoty
UniwersytetuJagiellońskiego.
DoRzeczniczkiPrawiWartościAkademickichmożeszzgłosićsię
zkażdąsprawądotyczącąfunkcjonowanianaUniwersytecie.
Możetodotyczyćmiędzyinnymipoczucianiesprawiedliwego
lubniewłaściwegopotraktowaniaalbosytuacjikonfliktowych,
którewpływająnaTwojeżycie,pracęlubstudiawUniwersytecie
Jagiellońskim.Sprawamożezostaćrównieżzgłoszonaprzezorgany
samorządustudenckiegoidoktoranckiegoorazdziałające
nauniwersyteciezwiązkizawodowe.
Rzeczniczkawswojejdziałalnościkierujesięzasadaminiezależności,
bezstronnościi, poufnościorazdążydopolubownegorozwiązywania
sporówwewnątrzwspólnotyuczelni.
Zachęcamyododwiedzenianaszejstronyinternetowej,gdzie
znajdujesięwięcejinformacjinatematfunkcjonowaniaBiura
i działań podejmowanychprzezRzeczniczkę.Nastroniepublikujemy
równieżmateriałydodatkowe,m.in.zseriiKrótkiewprowadzenie:
PodstawymediacjiorazPorozumienieBezPrzemocy.
Adresnaszejstrony:www.ombuds.uj.edu.pl
Kontakte-mail:[email protected]
Facebook:fb.com/ombudsUJ