Promowanie wartości. Suplement

suplement do warsztatów

Biuro Rzeczniczki PrawiWartościAkademickich Kraków2022

Daneoryginału: PromotingHigherEducationValues AGuideforDiscussion WorkshopSupplement Scholars At Risk 2019, 2020 Oryginał Suplementu powstał w ramach projektu dofinansowango z programu Unii Europejskiej Erasmus+. Za treść publikacji odpowiadają wyłącznie autorzy i nie musi ona odzwierciedlać opinii lub poglądów Unii Europejskiej. ©ScholarsatRisk,Inc.,2020.Allrightsreserved. Foruseorinformation,[email protected]. ©forthepolishtranslationbyBiuroRzeczniczkiPrawiWartościAkademickichUJ 2022 Wszelkie prawa zastrzeżone. W celu wykorzystania lub uzyskania informacji o polskim tłumaczeniu prosimy o kontakt z Biurem Rzeczniczki Praw i Wartości Akademickich UJ ([email protected]), w kwestiach merytorycznych zachęcamy [email protected]. Redakcjamerytoryczna:prof.BeataKowalska,RadosławNawojski Składiopracowanie:RadosławNawojski

SPIS TREŚCI CzęśćI Oprzewodniku Poradydla prowadzących warsztaty CzęśćII Rozdział 1. Cotosą"fundamentalne wartościakademickie"? Rozdział 2. Granice, ich wyznaczanie i potencjalne konsekwencje Rozdział 3. Promowaniewartości Rozdział 4. Obronawartości CzęśćIII Ćwiczenia

OPRZEWODNIKU C Niniejszy suplement do warsztatów jest uzupełnie- wskazówki zawarte w czterech tożsamych z głów- z ę ś niem odrębnej publikacji pt. Promowanie wartości nym przewodnikiem rozdziałach. W zależności od ć akademickich. Przewodnik do dyskusji. Zadaniem dostępnegoczasukażdymodułmożebyćtraktowany I - przewodnika jest stworzenie ram do rozmowy i uła- jako samodzielny warsztat, dwa lub więcej tematów w p r twienie dyskusji na temat wartości akademickich można połączyć w dłuższy warsztat albo wszystkie o w i ich wdrażania w różnych środowiskach. Zawiera on cztery moduły mogą być przedmiotem całodniowego a d informacje o wartościach akademickich w czterech warsztatuczyteżkilkuzajęć. z e działach obejmujących: n i e W suplemencie zamieszczono również ćwiczenia, ◇ definicje „fundamentalnych wartości szkolnic- pytania do dyskusji i tabele mające wspomóc dys- twawyższego", kusję. Ćwiczenia składają się z hipotetycznych przy- padków opartych na połączeniu przykładów z życia ◇ rodzaje zachowań lub wypowiedzi chronionych codziennego i fragmentów fikcyjnych. Nie przedsta- przez te wartości, wiają one żadnych konkretnych osób, instytucji ani władz,leczzostałyzaczerpniętez bogategodoświad- ◇ narzędzia do wdrażania wartości na własnych czenia Scholars at Risk, współpracy z sieciami insty- uniwersytetach i we współpracy z instytucjami tucji partnerskich, naukowcówinaukowczyńnacałym partnerskimi oraz świecie oraz nieocenionego wkładu osób uczestni- czących w międzynarodowej grupie konsultacyjnej ◇ narzędzia do oceny przypadków związanych stworzonejprzezScholarsatRiskzprzedstawicielami z zagrożeniami dla tych wartości, które mogą instytucji i stowarzyszeń szkolnictwa wyższego ze posłużyć do opracowania szerszego wachlarza wszystkich regionów świata, w tym z wieloma osoba- reakcji. mibezpośredniozaangażowanymiwmiędzynarodowe programyszkolnictwawyższego. Podsumowując, przewodnik zachęca do aktywnej debaty na temat wartości i opracowania praktyk Takprzewodnik,jakisuplementniekoniecznieodzwier- "rytualizujących", budujących szacunek i zapewniają- ciedla poglądy członków SAR, partnerów czy członków cych lepsze zrozumienie samych wartości. Praktyki grup konsultacyjnych. Są to dokumenty podlegające te są kluczowe dla rozwiązywania przyszłych pro- zmianom,aorganizatorzy,moderatorkiorazuczestnicy blemówodnoszącychsiędokwestiiwartości. i uczestniczki warsztatów są zachęcani do przekazy- waniainformacjizwrotnychnatemattego,comogłoby Ponieważ koncepcje i konteksty, których dotyczy zostaćpoprawione. dyskusjanatematpodstawowychwartościszkolnic- twa wyższego, mogą być różnorodne i złożone, Szczególnie uczestniczki i uczestnicy warsztatów warsztaty lub dyskusje w grupach są doskonałym powinni być zachęcani do korzystania z tych mate- sposobem na stawianie pytań i omawianie niepo- riałów na trzy sposoby: jako aktywni uczestnicy, jako rozumień. To również dobra okazja do pogłębiania potencjalne przyszłe prowadzące warsztaty oraz rozumieniasamychwartości,szczególniewtedy,gdy jako krytycy dzielący się uwagami i sugestiami doty- dyskusja toczy się wokół konkretnych przykładów czącymi przyszłych wersji przewodnika i suplemen- opartych na sytuacjach z życia wziętych. Ten suple- tu, a w szczególności dodatkowymi pytaniami do ment ma na celu wsparcie organizatorów i facylita- dyskusji, opisami przypadków, ćwiczeniami, wzorco- torki takich dyskusji. Prowadzący warsztaty znajdą tu wymjęzykiemlubdobrymipraktykami. 7

PORADYDLA PROWADZĄCYCHWARSZTATY C z Zachęca się facylitatorów i facylitatorki do unikania naukowy, na uniwersytecie vs. poza uniwersytetem). ę ś ć definitywnych stwierdzeń i definicji dotyczących Facylitatorzyifacylitatorkimogąteżsugerowaćdrob- I konkretnych norm, zachowań, działań, ocen czy nezmianywprzedstawionychprzypadkach,zachęca- - w odpowiedzi. Pożądane jest raczej stymulowanie jąc dodyskusjinadtym,jaktezmianywpływająnaich p r o dyskusji i zachęcanie osób uczestniczących do roz- ocenę. Po zapoznaniu się z treścią i celem każdego w a wijania umiejętności zarówno identyfikowania pro- ćwiczenia, osoby prowadzące mogą chcieć wprowa- d z blemów związanych z wartościami, jak i oceniania dzić nowe przykłady, oparte na aktualnych wydarze- e n istotnych faktów i warunków, które mogą stanowić niach, które będą bliższe uczestnikom i uczestnicz- i e podstawę dla aktywnych działań na rzecz wartości, kom. W takich przypadkach wskazane jest jednak praktyk oraz ocen i reakcji. W tym celu facylitatorzy zmienienienazwisk,miejsciniektórychkluczowych i facylitatorki powinni zapoznać się z materiałami faktów, aby w wystarczającym stopniu odróżnić do każdego ćwiczenia z wyprzedzeniem, co może ćwiczenie od materiałów źródłowych, które to ćwi- okazaćsiępomocnewtworzeniuwłasnychpropozy- czenie zainspirowały. Zmiana nazwisk i miejsc cji lub odpowiedzi. Można z nich korzystać podczas pomoże rozwiać wszelkie obawy dotyczące prywat- każdegoćwiczenia,zachęcającdorozważeniainnych ności. Zmiana kluczowych faktów pozwoli natomiast propozycji niż te, które nasuwają się automatycznie. naodróżnieniećwiczeniaodrzeczywistychwydarzeń, tak, aby wszyscy mieli jednakowe informacje i aby Wzależnościodliczbyosóbuczestniczącychidostęp- potencjalneuprzedzeniadotyczącefaktycznychwyda- nego czasu facylitatorzy mogą zdecydować się na rzeńnieprzeszkadzaływdyskusji. przeprowadzenie ćwiczeń w sesji plenarnej lub przez podzielenie uczestników i uczestniczek na mniejsze Ćwiczenia mają na celu zachęcenie do identyfikacji grupy.Wkażdymprzypadkupowinnionimiećwystar- związanych z wartościami kwestii, które zostały czającodużoczasunaprzeczytanieiprzeanalizowanie poruszone w przewodniku „Promowanie wartości przykładów. W przypadku pracy w mniejszych gru- akademickich. Przewodnik do dyskusji”, a także do pach osoby uczestniczące powinni mieć czas na dys- poznania ich znaczenia i wzajemnych powiązań kusję i opracowanie odpowiedzi. Facylitatorki mogą pomiędzy nimi. Ćwiczenia mają również zachęcać do wyznaczyć przedstawiciela lub poprosić każdą grupę kreatywności w tworzeniu aktywnych praktyk na owyznaczenie jednej albo kilku osób do sporządzana rzecz wartości, oceny interesariuszy, partnerstw notatek z dyskusji. Po upływie odpowiedniego czasu i incydentów związanych z wartościami oraz rozsze- przeznaczonegonaewentualnepodsumowanieidys- rzonego zestawu reakcji na incydenty, które poten- kusje wmałychgrupach,moderatorzypowinnizapro- cjalnie mogą się pojawić. Przykłady są hipotetyczne sić uczestników do udziału w dyskusji pomiędzy i nie prezentują żadnych konkretnych osób, instytucji wszystkimiosobamibiorącymiudziałwwarsztatach. ani władz. Niemniej osoby prowadzące powinny wcześniej zapoznać się z przykładami, aby określić, Osoby prowadzące mogą wykorzystać postery, tabli- czy są one odpowiednie dla danego warsztatu. Może ce itp., żeby zaprezentować listy odpowiedzi lub pro- to być szczególnie ważne w przypadku warsztatów, blemów. Pomiędzy wymienionymi elementami lub wktórychbiorąudziałosobyzróżnychkrajóworóż- odpowiedziami można narysować linie, aby wskazać nych normach prawnych lub uwarunkowaniach kul- wzajemne powiązania. Osoby prowadzące mogą też turowych, a także w sytuacji, gdy mają oni różny zachęcać uczestników i uczestniczki do wyjaśnienia, poziom doświadczenia w omawianej tematyce lub jakie fakty były najistotniejsze w kontekście ich z różną łatwością posługują się językiem dyskusji odpowiedzi (np. osoba studiująca vs. pracownik lub materiałami do ćwiczeń. 8

1 COTOSĄ"FUNDAMENTALNE WARTOŚCIAKADEMICKIE"? C Rozdział 1. wprowadza termin „fundamentalnych wartości akademickich” z ę ś wceluwyznaczeniawspólnychpunktówodniesienia. ć I I - Zasadniczymcelemjestprzeanalizowaniepięciuwartości,ichogólnegoznacze- o b j niairóżnicpomiędzynimi.Wprzypisachkońcowychznajdująsięcytatypotwier- a ś dzające ich legalność i uznanie tak w prawie międzynarodowym, jak i w akade- n i e mickiej praktyce. Pojawia się tam ostrzeżenie przed próbami stworzenia ideal- n i e nychiostatecznychdefinicji każdej zwartości na rzecz ich wzajemnych powiązań p o i współzależności. Facylitatorzy i facylitatorki mogą wykorzystać poniższą tabelę d s wtrakciedyskusji,żebyzachęcićosobyuczestniczącewwarsztatachdozastano- t a wienia się nad tym, gdzie pojawiają się wzajemne współzależności między w o poszczególnymi wartościami. Osoby moderujące dyskusję mogą również nama- w y c wiać do identyfikowania elementów związanych z każdą wartością oraz do szu- h z kania odpowiedzi, które pozwalają połączyć wszystkie pięć wartości, nie uprzy- a g wilejowując przy tym jednej z nich (zazwyczaj wolności akademickiej lub autono- a d mii instytucjonalnej). W pytaniach i odpowiedziach podjęto kwestie praw czło- n i e wieka i podstawowych wartości akademickich, pokazując, że niektóre, ale nie ń wszystkie problemy związane z wartościami mogą dotyczyć także praw czło- wieka. Problem ten został uwzględniony w przypisach końcowych i będzie ponownieporuszonywnastępnymrozdziale. ĆWICZENIA1-2,4-6,8 Celemtychćwiczeńjestzidentyfikowaniekażdejzpięciupodstawowychwartości wtypowychsytuacjachorazzbadaniewzajemnychpowiązańpomiędzyomawia- nymiwartościami.Facylitatorzyifacylitatorkimogąpoprosićosobyuczestniczące o refleksję nad wartościami, które są rzadziej omawiane (np. transparentność, sprawiedliwy dostęp). Najważniejsze wątki, ustanawiające ramy dyskusji, mogą obejmowaćzbadanietego,jakuczestnicyiuczestniczkirozumiejągranicęmię- dzywolnościąakademickąaautonomiąinstytucjonalną(naprzykładzieniewła- ściwego zachowania administracji lub pracowników i pracownic akademickich). Takimwątkiemmożebyćteżrefleksjanadtym,czyodpowiedzialnośćspołeczna mawymiarinstytucjonalny i osobisty (na przykładzie napięć między badaniami podstawowymi a stosowanymi lub obaw dotyczących poszanowania praw czło- wieka związanych z postępowaniem członków czy członkiń społeczności akade- mickiej poza obszaremakademii). TABELA1 Osoby moderujące warsztaty mogą narysować poniższy schemat na flipcharcie lub tablicy. Podczas omawiania jednego lub kilku ćwiczeń facylitatorzy mogą poprosićosobyuczestnicząceozidentyfikowaniekwestiipowiązanychzposzcze- gólnymi wartościami w każdym ćwiczeniu i postawienie znaków wyboru (√) wodpowiednimpolu,tak,abywartościzostałyokreślone dla każdego ćwiczenia. Jeśli do dyspozycji jest wystarczająco dużo czasu, osoby prowadzące mogą napi- saćkrótkąnotatkę,opisująckażdąkwestię,którapojawiłasię tabeli. 9

TABELA1 WARTOŚCI ĆWICZENIE# ĆWICZENIE# WOLNOŚĆ AKADEMICKA (WA) AUTONOMIA INSTYTUCJONALNA (AI) TRANSPARENTNOŚĆ (TRA) SPRAWIEDLIWY DOSTĘP (SD) ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPOŁECZNA (ODPS) 10

2 GRANICE,ICHWYZNACZANIE I POTENCJALNEKONSEKWENCJE C Rozdział 2. stanowi wprowadzenie do trudnej dyskusji na temat granic (o ile z ę ś takie w ogóle istnieją), a także dociekań i wypowiedzi akademickich chronio- ć I nychprzezpodstawowewartościakademickie. I - o b j Pierwszym celem tego rozdziału przewodnika jest rozróżnienie źródeł ochrony a ś różnych rodzajów wypowiedzi i zachowań, w tym ochrony w ramach wolności n i e akademickiejiogólnychzasadwolnościsłowa,atakżeokreślenierodzajówzacho- n i e wań, które nie są chronione w odniesieniu do tych zasad. Rozróżnienie to przed- p o stawiająnagłówkiwtabeliznajdującejsięwtymrozdzialeprzewodnika. d s t a Drugim celem tego rozdziału jest odróżnienie dwóch strategii rozumienia w o ochrony wolności akademickiej, które zostały określone jako sposób "ograni- w y c czony" lub "tradycyjny" oraz sposób "zaangażowany społecznie" lub "współ- h z czesny".Przewodniksugeruje,żepogląd"ograniczony"stwarzaryzykodlawolności a g akademickiej i innych podstawowych wartości (np. odpowiedzialności społecz- a d nej). W dyskusjach i ćwiczeniach osoby uczestniczące mogą zostać poproszone n i e ozdecydowanie,gdzienaschemacie"chronione"/"niechronione" należy umieścić ń poszczególne postępowania. Pomocne mogą okazać się podane przykłady. Nie należy wymagać od osób uczestniczących przyjęcia określonego poglądu, należyjeraczejzachęcaćdokwestionowaniagranickażdegoznich.Facylitato- rzy mogą sugerować subtelne zmiany w faktach dotyczących każdej omawianej sytuacji, aby uniknąć uprzedzeńorazpomócrozwinąćumiejętnośćocenyróżnych sytuacji w ramach konsekwentnych, spójnych i dających się wyrazić wartości. Wtymkontekściejednazramekwtymrozdzialeprzewodnikazachęcadoreflek- sji nad tym, czy miejsce wypowiedzi lub zachowania zmienia ocenę tego, czy i na jakich zasadach może ono podlegać ochronie. Choćnie jest to zalecane w przypadku warsztatów wstępnych, prowadzący, któ- rzy chcą przeprowadzić bardziej zaawansowaną dyskusję, mogą zaznaczyć, że tabela w przewodniku zawiera przykłady dotyczące osoby studiującej i osoby publicznej. Wskazane przykłady można zatem wykorzystać do analizy tego, czy studenci i studentki lub obywatele i obywatelki również mają prawo do wolności akademickiej. Wpytaniachtychpośredniochodzioto,ktomożekorzystaćzwol- ności akademickiej i dla czyjej korzyści. Przewodnik sugeruje, że wolność aka- demicka to ogólne prawo człowieka realizowane przez środowisko akademickie z korzyścią dla społeczeństwa. W tym poglądzie można dostrzec pewne podo- bieństwo między wolnością akademicką a wolnością prasy, która – jak się powszechnie uznaje – jest realizowana przez dziennikarzy i dziennikarki z korzy- ścią dla społeczeństwa. Również w tym kontekście nie należy jednak wymagać od osób uczestniczących przyjęcia tego poglądu, lecz raczej zachęcać do jego kwestionowaniaorazdokrytykowaniagranickażdegoznich,atakżewszelkich konsekwencjiznichwynikających. 11

G Wiele nieporozumień powstaje w sytuacjach związanych z ekspresją lub zacho- r a n waniem, które może pozostawać w zgodzie z "zaangażowanym społecznie" i c e rozumieniem wolności akademickiej (kolumna B w tabeli w tym rozdziale prze- , i c wodnika) lub z „twórczą, artystyczną, osobistą albo inną »otwartą« ekspresją” h w (kolumna C). W oryginalnej wersji przewodnika użyto identycznych ikon w obu y z wspomnianych kolumnach, żeby zaznaczyć, że ta sama wypowiedź lub to samo n a c zachowanie można umieścić w którejkolwiek z nich. Przewodnik sugeruje, że z a ocena takiej wypowiedzi lub takiego zachowania zależy ostatecznie od tego, czy n i e zostały one podjęte w zgodzie z ochroną wolności akademickiej, to znaczy i p wsposób profesjonalny oraz zgodny ze standardami i praktykami dyscypliny o t akademickiej, określonymi przez ekspertów i ekspertki w danej dziedzinie e n c naukowej. Niektóre osoby mogą też kwestionować określenie „formy zamknię- j a l te” (kolumna D) oraz to, jak można je odróżnić od "otwartych" form ekspresji n e (kolumna C). Facylitatorzy powinni unikać ostatecznych rozstrzygnięć, a zamiast k o tegopowinnizachęcaćdoprzeanalizowaniakoncepcji"niezdolnościlubniechęci" n s e do rozważenia możliwości zmiany swojego stanowiska na podstawie nowych k w informacji lub dowodów. Pomocne może być zaznaczenie, że nawet niezmienne e n opinie lub poglądy są chronione na mocy ogólnych zasad wolności wypowiedzi, c j e jeśli nie na mocy wolności akademickiej. Mogą też pojawić się wątpliwości, co do znaczenia określenia „agresywne lub przymusowe”zachowanie(kolumnaE),awszczególności,jakoceniaćzachowa- nia mające na celu zakłócanie czy uniemożliwienie wyrażania opinii. Przykła- dowo, czy istnieje jakaś różnica między protestującymi blokującymi dostęp do sali wykładowej na czas jednego wykładu a protestującymi blokującymi dostęp do budynku uniwersytetu na okres kilku dni lub tygodni? Ponownie, osoby moderujące powinny unikać definitywnych stwierdzeń i zamiast tego zachęcać do dyskusji i ćwiczeń mających na celu przeanalizowanie pojęcia przy- musu i potencjalnych zakłóceń, w tym czasu trwania, uczestnictwa, miejsca i wynikających z tego szkód. Abyuniknąćnieporozumień,osobyfacylitujące mogą być zmuszone do omówie- nia różnicy między ochroną a naruszeniem, a także między państwami a inny- mipodmiotami. Fakt, że wypowiedzi lub zachowania są teoretycznie chronione przez wolność akademicką albo zasady swobodnego wyrażania opinii, nie oznacza jeszcze, że członkowie i członkinie społeczności akademickiej nie mogąwpraktyceponosićszkódwsytuacjach,gdypaństwalubinnepodmioty naruszajątezasady.Naprzykładwwielukrajachobowiązujeustawao„zniewa- żaniu narodu lub państwa” albo jakaś forma podobnego przepisu, który w swoim brzmieniulubzastosowaniumożenaruszaćzasadywolnościakademickiejiswo- body wypowiedzi. Fakt, że zasady wolności akademickiej i swobody wypowiedzi mogą zabraniać państwu sankcjonowania wypowiedzi lub postępowania, nie oznacza jeszcze, że inne podmioty nie mogą ograniczać korzystania z tych praw przez jednostkę. Za przykład może tu posłużyć prywatna, niepaństwowa insty- tucja akademicka powiązana z określoną religią, która uzależnia zatrudnienie osoby na stanowisku nauczyciela akademickiego od przestrzegania kodeksu wartości religijnych, który to kodeks zakazuje pewnych wypowiedzi lub zacho- wań,mimożetakiezakazypotencjalnieograniczająwolnośćakademicką. Trzecim i być może najważniejszym celem edukacyjnym w tym rozdziale jest omówienie kwestii przekraczania granic i przeanalizowanie problemu konse- kwencji i odpowiedzialności za czyny. Odpowiedzialność obejmuje pytanie o to, kto powinien mieć prawo do decydowania o ocenie danego zachowania lub danej wypowiedzi oraz o tym, co dzieje się z osobą, która przekroczy jakieś 12

granice. Przewodnik sugeruje też, że zgodnie z podstawowymi wartości akade- mickimi odpowiedzialność za wyznaczanie granic i narzucanie sankcji powinna spoczywać w rękach ekspertów działających w ramach swoich obowiązków zawodowych i zgodnie ze standardami i praktykami obowiązującymi w ich dys- cyplinie akademickiej. Osoby prowadzące powinny zachęcać uczestników i uczestniczki dyskusji i ćwi- czeńdostawianiapytańiposzukiwaniaprzykładów,któremogłybypodważyćte twierdzenia. ĆWICZENIE3 Celemtegoćwiczeniajestpomocosobomuczestniczącym(1)wzrozumieniuróż- nych standardów ochrony wolności ekspresji (w szczególności wolności akade- mickiej i wolności wypowiedzi), (2) a także w rozwijaniu umiejętności określania kryteriów istotnych dla prób kategoryzacji takiego postępowania (np. kontekst, podmiot, cel). Ponadto ćwiczenie ma pomóc uczestniczkom i uczestnikom (3) dostrzeczagrożeniawynikającezwyborukonkretnychkategorii(np.zbytwąskich, zbyt szerokich lub pochodzących spoza sektora szkolnictwa wyższego). Kluczowy punkt w dyskusji może stanowić sugerowane rozróżnienie między "ograniczoną" lub "tradycyjną" wolnością akademicką a "społecznie zaangażowaną" wolnością akademicką. Ważnym zagadnieniem jest wówczas to, czy proponowana granica, między "społecznie zaangażowaną" wolnością akademicką a wolnością twórczą, artystyczną, osobistą lub inną "otwartą" ekspresją, ma sens dla uczestników i uczestniczek (o ile taka granica w ogóle istnieje). TABELA2 Osoby moderujące mogą narysować poniższy schemat na flipcharcie lub tablicy. Podczas omawiania ćwiczenia facylitatorzy mogą poprosić osoby uczestniczące o wskazanie, do której kolumny należy przyporządkować każdy z przykładów. Facylitatorki mogą zapisać w ramce liczbę głosów oddanych na poszczególne propozycje i przeprowadzić dyskusję dotyczącą motywacji uczestników do gło- sowania za danym przyporządkowaniem. Facylitatorzy powinni podkreślić, jak płynnie przykłady mogą przechodzić między rubrykami przy subtelnych zmia- nach faktów. To zjawisko sprawia, że pytania o odpowiedzialność ("Kto decydu- je?") i konsekwencje ("Co się stanie potem?") stają się ważniejsze niż to, gdzie na wykresie znajduje się dany przykład. Facylitatorki mogą zapisać te pytania pod tabelką, jak pokazano poniżej. 13

G r a TABELA2 n i c e , i c h w Przykład A B C D E y z n a c z a n i e PREZENTACJANA i p KONFERENCJI o t e n c j a l n e GAZETA k o n s e k w e n MEDIA c j e SPOŁECZNOŚCIOWE KAMPANIA WUNIWERSYTECIE ZORGANIZOWANE PROTESTY PYTANIA: DOBRZE:Wktórymmiejscudiagramupowinienznajdowaćsiękażdyzprzykładów?(Dlaczegowłaśnietam?) LEPIEJ:Ktopowiniendecydowaćotym,gdzieznajdujesiękonkretnyprzykład? NAJLEPIEJ: JAKIEsąkonsekwencjeumieszczeniaprzykładówwkonkretnejramce? 14

3 PROMOWANIEWARTOŚCI C Rozdział 3. wprowadza ideę "rytualizacji" norm, kultur i praktyk związanych z ę ś zwartościami. ć I I - Rozdział ten odnosi się tak do każdej "macierzystej" instytucji szkolnictwa wyż- o b j szego, jak i do zewnętrznych i międzynarodowych partnerstw. W tym przypadku a ś „rytualizowanie" wartości oznacza regularne stwarzanie okazji dla wszystkich n i e zainteresowanych stron do przedyskutowania spraw związanych z wartościami n i e i ich praktycznym znaczeniem w danej społeczności. Kluczowa jest tutaj kwestia p o powtarzalności i cykliczności. (Facylitatorzy mogą zastąpić słowa „operacjonali- d s zacja", „wdrażanie" lub „kultywowanie", nadając im podobne znaczenie). t a w o Pierwszym celem edukacyjnym tego rozdziału jest zwrócenie uwagi na kwestię w y c korzyściprzynoszonychszkolnictwuwyższemuispołeczeństwuprzezpodsta- h z wowe wartości. Ważnym kontekstem staje się tu zaniedbywanie rozwijania a g praktyk na rzecz wartości, które w dużej mierze może zagrozić wspomnianym a d korzyściom. n i e ń Drugimcelemjestzachęceniedowprowadzeniapraktyk,którewykraczająpoza sztywne deklaracje instytucjonalne. Działania te mogą zostać zastąpione przez dynamiczny wachlarz przejrzystych polityk i praktyk mających na celu budowanie dialogu. Ramki w tym rozdziale przewodnika zawierają fragmenty przykładowych zbiorów zasad (wiele innych przykładów jest dostępnych w Internecie), a lista wtym rozdziale prezentuje różnorodne praktyki, które można stosować w celu rozwijaniakulturyopartejnawartościach.Wartozainspirowaćosobyuczestniczą- cedodyskusjinadtąlistąidododawaniadoniejnowychelementów.Facylitatorzy są zachęcani do dzielenia się z SAR wszelkimi pomocnymi poprawkami, które mogłybyzostaćdodanewwersjionlinelubwprzyszłychwydaniach. Trzeci cel edukacyjny polega na przeanalizowaniu tego, jakie ewentualne zmiany należy wprowadzić w kontekście partnerstw zewnętrznych, zwłaszcza tych mię- dzynarodowych.Przewodniksugeruje,żepodejmowaniedziałańwoparciuofun- damentalne wartości może być jeszcze ważniejsze w kontekście partnerstwa niż wkontekścieinstytucjimacierzystej,ponieważwspółpracazinnymijednostkami niesie za sobą większe ryzyko nieporozumień, których konsekwencje mogą być bardziej dotkliwe. W związku z tym w kolejnej ramce poruszona została kwestia znaczenia miejsca. Facylitatorki mogą zachęcać osoby uczestniczące do rozważe- nia konsekwencji decyzji o ograniczaniu rozumienia wartości do zakresu partner- stwa, a nie do szerszego zakresu wypowiedzi lub postępowania poza partner- stwem. Również w tym przypadku facylitatorzy mogą zasugerować subtelne zmiany w faktach dotyczących każdej badanej sytuacji, aby pozbyć się uprzedzeń oraz pomócrozwinąćumiejętnośćocenyróżnychsytuacjiwobrębiekonsekwent- nych,spójnychidającychsięwyartykułowaćwartości. 15

P r ĆWICZENIA4-7 Celemtychćwiczeńjestzachęcenieosóbuczestniczącychdokreatywnegonamy- o m słu nad aktywnymi sposobami wdrażania podstawowych wartości. Podczas o w wykonywaniaćwiczeńwartozachęcaćdoprzedstawieniapropozycjipraktycznych a n działań, które zostały lub mogą zostać podjęte, a także do wyrażania opinii na i e w tematpropozycjiwymienionychwprzewodniku.Najważniejszepunktywdyskusji a r mogąbyćwyznaczaneprzeztrudnościzwiązanezpoświęcaniemczasuiśrodków t o ś finansowych na kwestie dotyczące wartościami w sytuacji braku konkretnego c i problemu lub kryzysu, a w szczególności w kontekście międzynarodowych nego- cjacji partnerskich. Sam problem podnoszenia kwestii wartości w partnerstwach z należytym uwzględnieniem różnic w pozycji władzy i wrażliwości kulturowej równieżpowinienpojawićsięwtrakciedyskusji. 16

4 OBRONAWARTOŚCI C Wrozdziale 4. wykazano, że choć zawsze preferowane są aktywne podejścia z ę ś omówionewrozdziale3.,toichwypracowaniewymagaczasu. ć I I - Wzwiązku z tym w niniejszym rozdziale przedstawiono trzyczęściową strategię o b j reagowania post factum na incydenty związane z wartościami. Omówiono sytu- a ś acje w kontekście zarówno lokalnym, jak i zewnętrznym oraz takie, które mogą n i e pojawić się w związku z międzynarodowymi partnerstwami. Pierwszym celem n i e edukacyjnym tego rozdziału jest zachęcenie osób uczestniczących do unikania p o ryzyka wynikającego z nadmiernego upraszczania, które ma swoje źródło d s wnieuwzględnianiupełnegozakresuwartości(omówionegowpierwszejczęści t a niniejszego przewodnika) czy też nie braniu pod uwagę pełnego grona interesa- w o riuszy. Krok 1. w tym rozdziale przewodnika przedstawia kryteria, które mogą w y c okazaćsiępomocnewocenie.Facylitatorzyifacylitatorkimogązachęcaćdooma- h z wiania kryteriów i proponowania zmian w okolicznościach związanych z każdą a g sytuacją, żeby ułatwić korzystanie z narzędzi służących do oceny. a d n i e Drugimcelemdydaktycznymtegorozdziałujestzachęcenieuczestnikówiuczest- ń niczek do unikania potencjalnie szkodliwego podejścia opartego na binarnych opozycjach, przede wszystkim na opozycji "wszystko albo nic". W zamian za to proponuje się opracowanie szeregu technik reagowania, dostosowanych do każ- dejsytuacji.Procestenwartorozpocząćoduznaniastwierdzenia,żeniewszystkie przypadki są takie same. Krok 2. w tym rozdziale przedstawia kryteria oceny poszczególnych przypadków. Moderatorki i moderatorzy powinni zachęcać osoby uczestniczące do wykorzystania zarówno zaproponowanych ocen incydentu, jak i wcześniejszych ocen interesariuszy/partnerów w celu opracowania i omówienia odpowiednich sposobów reagowania. W tym rozdziale przedstawiono niekom- pletny "poszerzony repertuar reakcji", w ramach którego wyeksponowano rozróż- nienie na reakcje skoncentrowane wokółbudowaniadialogunatematproblemów związanych z wartościami („reakcje skoncentrowane na dialogu") oraz reakcje, które skutkują zmianą działań programowych („reakcje skoncentrowane na pro- gramie"). Pojawiają się tam również rozważenia dotyczące ryzyka/korzyści i kosz- tów każdej z reakcji. Warto mobilizować osoby uczestniczące tak do dyskusji nad zaproponowanym repertuarem, jak i do formułowania uwag krytycznych. Facylitatorzy są zachęcani do dzielenia się z Biurem RzPiWA wszelkimi pomocny- mi uwagami, które można dodać do podręcznika w wersji online i przyszłych wydaniach. Facylitatorki mogą zmieniać fakty dotyczące każdej sytuacji, żeby zachęcić osoby uczestniczące do zapoznania się z repertuarem, zakresem możli- wychodpowiedziorazzaletamikażdejznich.Równieżwtymprzypadkufacylita- torzypowinniwcześniejzapoznaćsięzzaproponowanymiprzykładami,żebyoce- nić, czy są one odpowiednie dla każdego warsztatu, z uwzględnieniem norm prawnych lub uwarunkowań kulturowych zarówno miejsca, w którym odbywają się warsztaty, jak i osób, które biorą w nich udział. 17

O ĆWICZENIA7-8 Cel tych zadań stanowi próba oceny możliwych zdarzeń, z naciskiem na rozsze- b r o rzenie możliwości reagowania i złagodzenie szkód dla instytucji i osób, bez n a poświęcania ważnych zasad, wartości lub interesów poszczególnych stron. Pod- w a stawowym celem powinno być promowanie kreatywności podczas tworzenia r t o właściwych odpowiedzi, które zaspokoją potrzeby interesariuszy i pozostaną ś c wzgodziezfundamentalnymiwartościami. i TABELE3-5 Facylitatorki mogą narysować diagramy przedstawione na następnej stronie na flipchartach lub tablicy. Przedstawione schematy dotyczą ćwiczenia 7, ale można je dostosowaćdoćwiczenia8lubinnychćwiczeń. TABELA3 Ocena interesariuszy/partnerów: Podczas omawiania ćwiczenia facylitatorzy mogą poprosić osoby uczestniczące o ocenę każdego z kryteriów, które zostały przypisane do poszczególnych sytuacji. Ocena powinna zostać wyrażona w skali WYSOKI, ŚREDNI lub NISKI. Facylitatorki powinni zachęcać do rzeczowej dyskusji nadmotywacjami,którekierowałyosobamiuczestniczącymipodczasocenyprzy- jętych kryteriów oraz nad odrzuconymi opcjami. TABELA4 Ocenaprzypadku:Podczasomawianiaćwiczeniaosobyprowadzącemogązachę- cać uczestników i uczestniczki do oceny każdego z kryteriów w skali WYSOKI, ŚREDNI lub NISKI. Facylitatorzy powinni inspirować do dyskusji na temat tego, jakie fakty skłoniły uczestników i uczestniczki do nadania kryteriom różnej rangi. TABELA5 Ocenaodpowiedzi: Podczas omawiania ćwiczenia osoby moderujące powinny na początku poprosić uczestników i uczestniczki o wskazanie formy odpowiedzi („skoncentrowana na dialogu” czy „skoncentrowana na programie”), która wydaje się najbardziej odpowiednia w danej sytuacji. W przypadku braku wystarczającej ilości czasu, facylitatorki mogą zaznaczyć każdą z rubryk. Jeśli jednak czasu nie brakuje, prowadzący może poprosić uczestników o podniesienie ręki, kiedy mowa oodpowiedzi,którawydajesięnajbardziejodpowiedniawdanejsytuacji.Facylita- torzy mogą zapisać liczbę głosów oddanych na każdy typ odpowiedzi w każdym polui zachęcićdodyskusjinatemattego,dlaczegoposzczególneosobygłosowa- ły na różne odpowiedzi. Następnie warto wspólnie przeanalizować różne możli- wości odpowiedzi. Jeśli czas na to pozwala, prowadzący mogą umieścić w każdej rubrycelistę sugerowanychodpowiedzi. 18

TABELA3 Interesariusz/czas Rola instytucji/ Komponent Przykład trwania współpracy zaangażowanie Liczba osób akademicki instytucjonalne TURCJA CHINY EGIPT INNE? TABELA4 Przykład Szkody Tożsamośćofiar Liczba osób TURCJA CHINY EGIPT INNE? 19

O b TABELA5 r o n a w a r t o Reakcje skoncentrowane Reakcje skoncentrowane ś Przykład c nadialogu naprogramie i TURCJA CHINY EGIPT INNE? 20

ĆWICZENIA C z Ćwiczenia znajadujące się w kolejnej części powstały Facylitatorzy i facylitatorki są zachęcani do kopiowa- ę ś ć na bazie hipotetycznych przykładów, na które skła- nie drugiej strony (pytania i fakty) każdego ćwicze- I I I dają się rzeczywiste zdarzenia i elementy fikcyjne. nia i rozdawanie kopii uczestnikom i uczestniczkom - ć Nie reprezentują one żadnych konkretnych osób, warsztatówwceluprzedyskutowaniazawartychtam w i instytucji lub władz. Swoje źródło mają zarówno treści. Facylitatorzy powinni zapoznać się z kwestia- c z e w rozległych doświadczeniach Scholars at Risk midotyczącymikażdegoćwiczeniazwyprzedzeniem. n i a z zakresu praw i monitoringu, jak i w doświadcze- Pomocne może okazać się również wcześniejsze niach sieci instytucji partnerskich oraz naukowców stworzenie własnych list lub odpowiedzi. Można je i naukowczyńzcałegoświata.Swójwkładmiałytakże wykorzystać podczas każdego ćwiczenia, aby zachę- osoby uczestniczące w programie międzynarodowej cić uczestników i uczestniczki do rozważenia uwag, grupy konsultacyjnej. Niemniej jednak prowadzący które nie zostały jeszcze zgłoszone. powinni wcześniej zapoznać się z przykładami, żeby określićichprzydatnośćdlakażdegowarsztatu.Może Wtabelinanastępnejstroniepodanopropozycjećwi- się to okazać szczególnie ważne w przypadku warsz- czeń, które mogą być najbardziej przydatne przy tatów z udziałem osób pochodzących z różnych kra- omawianiu każdego z czterech działów przewodnika jów, o różnych normach prawnych lub wywodzących dodyskusji. się z różnych kręgów kulturowych. Planując warszta- ty, warto też zwrócić uwagę na poziom doświadcze- niawdanejdziedzinieoraznaróżnąbiegłośćwposłu- giwaniusięjęzykamiimateriałami. 22

Ćw. Tytuł Sytuacja Roz. 1 Roz. 2 Roz. 3 Roz. 4 Sprawydotyczące 1 Potencjalne kłopoty kontrowersyjnych mówców • naterenie uniwersytetu Wzmacnianie Sprawydotyczącetreści 2 "patriotycznej” roli kursów akademickich • akademii Granice, ich Sprawydotyczące 3 wyznaczanie ekspresji/ekspresyjnego I potencjalne zachowania • konsekwencje Targi pracy na terenie Sprawy dotyczące norm 4 uniwersytetu i praktyk stosowanych • • lokalnie Sprawydotyczącenorm 5 Milczenie jest złotem? i praktyk stosowanych • lokalnie Sprawydotyczące 6 Delegacje rządowe standardów i praktyk • • wpartnerstwie 7 Kłopoty za granicą Sprawydotycząceoceny • • pofakcie 8 Kłopoty lokalnie Sprawydotycząceoceny • pofakcie 23

Promowanie wartości. Suplement - Page 26

ĆWICZENIE1. POTENCJALNEKŁOPOTY SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie jest zbiorem przykładów z życia wziętych. Odnosi się ono do KONTROWERSYJNYCH wielu typowych przypadków, w których konflikty czy nieporozumienia doty- MÓWCÓW_CZYŃ czącewartości akademickich pojawiają się w związku z wystąpieniem prele- NATERENIE genta lub prelegentki lub też w konsekwencji wydarzeń na terenie uniwersy- UNIWERSYTETU tetu, podczas których ma mieć miejsce omawianie treści, które przez niektó- rychsąuważanezakontrowersyjne,dyskryminującelubnawetobraźliwe. Mówcy lub mówczynie mogą być zaproszeni na wydarzenie odbywające się na terencie uczelni, które organizowane jest przez instytucję (np. prelegent podczas ceremoniirozdaniadyplomów),przezczłonkówiczłonkiniespołecznościuniwer- syteckiej (np. przez pracowników akademickich lub grupę studencką) albo przez osobylubgrupyspozaspołecznościakademickiejkorzystającezprzestrzeniaka- demickiej (np. wizyta urzędnika państwowego lub wynajem obiektów przez grupęreligijną albo organizację pozarządową). Podobnie osoby lub grupy zgłaszające sprzeciw wobec wygłaszanych treści, mogąnależećdospołecznościakademickiej,alemogąteżniebyćzniązwiązane. Większość przypadków dotyczy doniesień medialnych, debat publicznych lub protestów bez użycia przemocy na terenie uniwersytetu. Niektóre wydarzenia mogąwiązaćsięzfaktycznymużyciemprzemocyalboprzymusu,mogąteżpoja- wiaćsięgroźbyużyciasiły. OSOBY PRZECZYTAJCIE zestawienie faktów i wskażcie kwestie związane z pięcioma UCZESTNICZĄCE: podstawowymiwartościamiakademickimi: sprawiedliwym dostępem, odpowie- dzialnością, autonomiąinstytucjonalną,wolnościąakademickąiodpowiedzialno- ścią społeczną. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE, w jaki sposób odpowiedzi odnoszące się do jednej wartości (np. wolności akademickiej) mogą budzić obawy w odniesieniu do innych warto- ści (np. autonomii instytucjonalnej). 25

PYTANIA FAKTY F 1. Jak wiele Wczoraj wieczorem jedna ze stacji telewizyjnych poinformowała, że do Waszej a k problemów instytucji zaproszono kontrowersyjnego mówcę. W reportażu stwierdzono, że t y i związanych instytucja "zmusza studentów i studentki do poddawania się indoktrynacji przez p y z wartościami przestępcę". t a wszkolnictwie n i a wyższymmożnatu ZaproszonaprelegentkatoNadiaTalin–byłabiolożka,autorkaautobiograficznej d zidentyfikować? powieści o dziewczynce dorastającej w domu, w którym panowała przemoc reli- o ć gijna. Książka okazała się międzynarodowym bestsellerem. Autorka opisuje w i c z 2. Jakie działania wniejswojąwalkęztraumądzieciństwa.Nadiaczęstowygłaszawykładyidużo e n i zalecilibyście lub publikuje. Jej wykłady i teksty mogą być prowokacyjne, ale zawsze zawierają a 1 zaleciłybyście w celu szczegółowe odniesienia do tekstów religijnych i prac naukowych. Nazwała reli- . rozwiązania tych gię "formą wykorzystywania dzieci", której celem jest kontrolowanie dzieci, problemów? zwłaszcza dziewczynek. Wzywała do oskarżania przywódców głównych religii świata. Na podstawie tych poglądów została skazana w dwóch różnych krajach zaznieważeniereligiipaństwowej(niebyłaobecnanażadnejzrozpraw).Zdarza- ło się, że tłumy próbowały blokować jej wykłady, czasem skandując i nawołując dojejuwięzienialubnawetśmierci.Dlawieluśrodowiskjestonajednakbohater- kąiwzwiązkuztymotrzymaławielenagród. NadiazostałazaproszonanaWaszuniwersytetprzezkołonaukowe,którejopie- kunemjestjedenzwykładowców.Wizytamiałaobejmowaćspotkaniazosobami studiującymi w trakcie ich zajęć, posiłki z pracownikami i pracownicami nauko- wymi oraz wykład publiczny sponsorowany z budżetu rady kół naukowych. Po programie telewizyjnym grupa spoza uniwersytetu zagroziła protestem. Dzwo- nią do Was rozzłoszczeni i zaniepokojeni absolwenci oraz uniwersytecki rzecznik prasowy.Lokalnypolitykzasugerował,żemożewszcząćdochodzeniewtejspra- wie. Pojawiły się pogłoski, że administracja uniwersytecka odwołała wizytę i bada rolę wykładowcyakademickiego.Wywołałotogniewnee-maileorazwpisy wmediach społecznościowych od studentów, studentek i pracowników akade- mickich popierających wizytę prelegentki. Zorganizowano nadzwyczajne spotkanie z nauczycielami i nauczycielkami aka- demickimi, pracownikami administracji, przedstawicielkami organizacji studenc- kich oraz niektórymi osobami sprzeciwiającymi się wizycie. Spotkaniemasięrozpocząćzapiętnaścieminut. 26

ĆWICZENIE2. WZMACNIANIE"PATRIOTYCZNEJ” ROLIAKADEMII SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie stanowi zbiór przykładów z życia wziętych. Odnosi się ono do TREŚCIKURSÓW wielu typowych przypadków, w których konflikty lub nieporozumienia doty- AKADEMICKICH czące wartości akademickich są wywoływane przez działania poza instytucją akademii. Wtym przypadku chodzi o działania urzędników państwowych, ale podobne incydenty mogą dotyczyć działania grup niepaństwowych, w tym grup politycz- nych, religijnych, biznesowych, przestępczych i paramilitarnych. Większość incy- dentówwiążesięznaciskamizawodowymi,administracyjnymilubfinansowymi. Niektóre wydarzenia mogą wiązać się z faktycznym użyciem przemocy albo przymusu, mogą też pojawiać się groźby użycia siły. Dotyczy to zwłaszcza sytu- acji i problemów związanych z wysokim poziomem napięcia, niestabilności lub przemocyzarównowakademii,jakiwcałymspołeczeństwie. OSOBY WSKAŻCIE w opisie stanu faktycznego wszelkie kwestie związane z pięcioma UCZESTNICZĄCE: podstawowymi wartościami szkolnictwa wyższego: sprawiedliwym dostępem, odpowiedzialnością, autonomią instytucjonalną, wolnością akademicką i odpo- wiedzialnością społeczną. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE, w jaki sposób odpowiedzi odnoszące się do jednej wartości (np. wolności akademickiej) mogą wywołać obawy dotyczące którejś z pozosta- łych wartości (np. autonomii). 27

PYTANIA FAKTY F System szkolnictwa wyższego w kraju Z obejmuje trzy różne typy instytucji: (A) a k 1. Jak wiele uniwersytety finansowane przez państwo, (B) państwowe instytuty techniczne t y i problemów oraz (C) nowsze uczelnie prywatne, które nie są finansowane przez państwo. p y związanych Niedawnorząduruchomiłprogrampromujący„narodowąedukacjępatriotyczną". t a z wartościami Ministerstwo Edukacji wysłało do wszystkich instytucji (z grup A, B i C) zawiado- n i a wszkolnictwie mienie o nowym programie. W zawiadomieniu stwierdzono, że wszystkie jed- d wyższymmożnatutaj nostki szkolnictwa wyższego powinny kłaść nacisk na badania i działania eduka- o ć zidentyfikować? cyjne podejmujące „tematykę patriotyczną". Zawiadomienie zawierało również w i c z listę tematów badań i zagadnień edukacyjnych, które zostały uznane za"bardzo e n i 2. Czy rektor uczelni patriotyczne”. Na liście znalazły się też inne tematy, które określono jako "mniej a prywatnejpowinien patriotyczne". W zawiadomieniu poinformowano, że ministerstwo będzie "moni- 2 odwołaćkonferencję? torować"reakcjeposzczególnychinstytucjinanowyprogram,apozyskaneinfor- . Jeśli tak, to dlaczego? macjezostanąuwzględnionewprzyszłychdecyzjachbudżetowych. Jeśli nie, to dlaczego? *** 3. Biorąc pod uwagę (A) W jednym z państwowych uniwersytetów rektor podzielił się ministerialnym każdązinstytucji, zawiadomieniem z Radą Wydziału. Rada wyraziła zaniepokojenie faktem, że na jakie narzędzia, liście tematów "mniej patriotycznych" znalazły się zagadnienia, z których bada- strategie lub nia słynął ten uniwersytet. Nie rezygnując z badania wspomnianych tematów, partnerstwamogą Rada Wydziału przygotowała pismo, w którym podkreśliła odpowiedzialność zwiększyćskuteczność uniwersytetuzawkładwżyciespołeczne.Wpiśmiestwierdzono,żeuniwersytet reagowaniana spełnia ten obowiązek, tylko gdy państwo "szanuje autonomię i wolność uczelni problemy bez uciekania się do ingerencji politycznych". Rektor przesłał kopię tego pisma przedstawione doministerstwaiobiecał,żeuczelniaspełniswójpatriotycznyobowiązekpostę- wprzykładach? pując zgodnie z zasadami zawartymi w liście. Uczelnia zamieściła list na swojej stronie internetowej. *** (B) W pewnyminstytucietechnicznymrektornatychmiastzareagowałnazawia- domienie ministerstwa. Uważał, że jeśli jego instytut będzie prowadził zajęcia i badania wyłącznie na tematy "patriotyczne", to otrzyma więcej rządowych fun- duszy. Bez porozumienia z Radą Wydziału rektor odwołał wszystkie zajęcia z "mniej patriotycznych" tematów, w tym zajęcia związane z kwestiami, które byływażnedlamniejszościetnicznychwkraju.Rozwiązanoumowyzwykładow- cami, którzy prowadzili wspomniane zajęcia. Na wieść o tym niektórzy przedsta- wiciele mniejszości wraz z osobami studiującymi zorganizowali demonstrację, domagając się przywrócenia zajęć i ponownego zatrudnienia wykładowców. Rektor wezwał policję, aby wkroczyła na teren kampusu w celu rozbicia demon- stracji. W trakcie działań niektórzy studenci zostali pobici. *** (C) Na nowym prywatnym uniwersytecie rektor najpierw zignorował zawiado- mienie. Co prawda uczelnia oferowała wiele zajęć podejmujących tematy "mniej patriotyczne", ale nie otrzymywała ona funduszy państwowych. Kiedy jednak winstytucie technicznym rozpoczęły się demonstracje i doszło do policyjnych ataków, osoby studiujące na prywatnym uniwersytecie zorganizowały konferen- cję poświęconą problemom mniejszości. Kiedy konferencja zaczęła przyciągać uwagęmediów,zwolennicyrządunaciskalinarektora,abyjąodwołał. 28

ĆWICZENIE3. GRANICE,ICHWYZNACZANIE I POTENCJALNEKONSEKWENCJE SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie zawiera pięć przykładów. Odnoszą się one do wielu typowych EKSPRESJI/ przypadków,wktórychdochodzidokonfliktówlubniejasnościcodotego,czy WYRAŻANIAOPINII dana wypowiedź albo dane zachowanie podlega ochronie w związku z wolno- ścią akademicką, ogólną wolnością wypowiedzi,czyteżobiematymiformami. Przykłady dotyczą różnic między zainteresowanymi stronami (np. pracownikami i pracownicami akademickimi lub osobami studiującymi), miejscem (np. na uni- wersytecie lub poza nim), formą (np. czasopismo naukowe lub gazeta) oraz rodzajemzachowania(np.dyskusjawsalilubblokowaniewejścia). Niektóre przykłady dotyczą wypowiedzi urzędników państwowych, podczas gdy inne mogą dotyczyć wypowiedzi członków i członkiń sektora szkolnictwa wyż- szego (np. pracowników administracyjnych, pracowników i pracownic akademic- kich lub osób studiujących) lub grup niepaństwowych, w tym grup politycznych, religijnych, biznesowych, przestępczych lub grupy paramilitarne. Nawet jeśli wypowiedź lub zachowanie jest z zasady chronione przez wolność akademicką lub wolność wypowiedzi, w rzeczywistości może podlegać karze. Wwiększościprzypadkówkaryobejmująsankcjezawodowe,administracyjnelub finansowe. OSOBY ZAKLASYFIKUJCIEwypowiedźlubzachowanieprzedstawionewkażdymzprzy- UCZESTNICZĄCE: kładów. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEMYŚLCIE dla każdego przypadku: "Kto powinien decydować o tym, gdzie leży granica, jeśli w ogóle istnieje?" oraz "Jakie są konsekwencje przekroczenia takiej granicy”? 29

PYTANIA FAKTY F 1. Do jakiej kategorii PREZENTACJANAKONFERENCJI a k należydana ProfesoraprawakonstytucyjnegozIranuwygłaszareferatnakonferencjinauko- t y i wypowiedzlubdane wej w Niemczech. W swoim referacie argumentuje, że w jej kraju równe prawa p y zachowanie: dla kobiet nie są możliwe w świetle obowiązującej konstytucji. Proponuje zmiany, t a które możnawprowadzić.Popowrociedokrajuzostajearesztowananalotnisku. n i a (a) "tradycyjna" Traci posadę na uniwersytecie. Zostaje uwięziona za"obrazę państwa". d lub "ograniczona" o ć ekspresja akademicka, WYWIADDLAGAZETY w i c z Profesor prawa konstytucyjnego z Malezji udziela wywiadu dla gazety. Porów- e n i (b) "społecznie nuje on obecny spór konstytucyjny do okresu kryzysu konstytucyjnego, który a zaangażowana" miałmiejscetrzydekadywcześniej.Jestściganypodzarzutempodburzania. 3 ekspresja akademicka, . POSTYWMEDIACHSPOŁECZNOŚCIOWYCH (c) twórcza, Publiczny uniwersytet w Stanach Zjednoczonych rozwiązuje umowę z nowym artystyczna, osobista profesorem antropologii. Profesor ten zamieścił w mediach społecznościowych lub inna "otwarta" komentarzenatematdziałańizraelskichnaterenieGazyw2014roku.Niektórzy ekspresja, uznali wspomniane wpisy za krytykę polityki rządu izraelskiego, inni odczytali je jako przejaw antysemityzmu. (d) "partyzanckie", ideologiczne, PROWADZENIEKAMPANIINATERENIEUNIWERSYTETU dogmatycznelubinne Wykładowcapracującywniepełnymwymiarzegodzin,któryjestrównieżkandy- "zamknięte" datem na stanowisko polityczne z ramienia ekstremistycznej partii opozycyjnej, wypowiedzi, lub zostaje zaproszony przez popierającą go organizację studencką do wygłoszenia przemówienienaterenieuniwersytetu.Wystąpieniekandydatazostajeprzerwa- (e) postępowanie ne przez innych studentów i studentki, którzy biją w bębny i gwiżdżą, aby nie z użyciem przemocy dopuścić do przemówienia. Ostatecznie protestujący zostają wyprowadzeni lub przymusu? z sali przez ochronę kampusu. 2. Kto decydował ZORGANIZOWANYPROTESTSTUDENCKI otym,czywypowiedź Zorganizowana grupa protestujących studentów i studentek z RPA, domagająca lub zachowaniebyło się obniżenia opłat za studia, zablokowała wejścia do budynków uniwersytec- chronione?Kto kich. Kiedy tłum pozostałych osób studiujących próbował wejść do głównego powinienotym budynkukampusu,wybuchłystarciamiędzystudentamiidącyminazajęcia,tymi decydować? protestującymi a prywatnymi ochroniarzami zatrudnionymi przez uniwersytet. Ostatecznie pojawiła się policja i położyła kres zamieszkom, ale dopiero po 3. Jakie były uszkodzeniu kilku budynków kampusu i aresztowaniu kilkudziesięciu osób stu- konsekwencje?Czy diujących. były one właściwe? 30

ĆWICZENIE4. TARGIPRACYNATERENIE UNIWERSYTETU SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie jest zbiorem przykładów z życia wziętych. Odnoszą się one do NORMIPRAKTYK wielutypowychprzypadków,wktórychkonfliktlubnieporozumieniedotyczą- STOSOWANYCH cewartości szkolnictwa wyższego jest wywoływane przez osoby albo grupy LOKALNIE spoza społeczności akademickiej, sprzeciwiające się treściom nauczania, badaniomlubpublikacjom. Wtymprzypadkuzarzucasięinstytucjomipojedynczymbadaczomorazbadacz- kom, że treść badań jest szkodliwa dla interesów komercyjnych lub bezpieczeń- stwa narodowego, ale podobne incydenty mogą też dotyczyć utraty reputacji przez osoby lub państwa lub szkody wyrządzonej moralności publicznej czy też bezpieczeństwu publicznemu. Rzekome szkody są następnie wykorzystywane douzasadniania gróźb wobec instytucji lub osób. Mamy do czynienia z groźbami nałożenia dotkliwych kar finansowych i wszczęcia postępowania karnego, ale podobne incydenty mogą też wiązać się z groźbami użycia przemocy lub przy- musu w celu zablokowania rozpowszechniania (np. aresztowanie wydawcy lub spalenie prasy drukarskiej w celu uniemożliwienia publikacji) albo w jego wyniku (np. zamieszki lub przemoc w następstwie publikacji). Jeśli domniemaneszkodywynikajązsamejtreści,takieprzypadkibędąwymaga- ły starannego wyważenia podstawowych wartości, które mogą ostatecznie sprzyjać odpowiedzialności społecznej lub transparentności instytucjonalnej (np. ograniczenie rozpowszechniania informacji o patogenach lub zaawansowanej broni). Natomiast w przypadku, gdy domniemane szkody są wynikiem sprzeciwu wobec treści, a nie samych treści, takie wyważenie może ostatecznie sprzyjać wolności akademickiej lub autonomii instytucjonalnej (np. niechęć do krytyki hie- rarchii władzy politycznej, etnicznej, płciowej lub religijnej), z uwzględnieniem wiarygodnych zagrożeń atakami z użyciem przemocy, zwłaszcza w miejscach o wysokim poziomie napięcia, niestabilności lub przemocy w sektorze szkolnic- twawyższegolubwspołeczeństwiewogóle. OSOBY ZASTANÓWCIE SIĘ, czy standardy i procesy opisane w każdym zestawie przy- UCZESTNICZĄCE: kładów były odpowiednie w kontekście ochrony wartości akademickich. Prze- dyskutujcie ten problem w grupie. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE, jakie inne profilaktyczne standardy można wprowadzić, aby ułatwić reagowanie na podobneproblemywprzyszłości 31

PYTANIA FAKTY F 1. Pierwszym punktem Dwa lata temu na waszym uniwersytecie powstała Badawcza Grupa Bezpie- a k programuspotkania czeństwa Cyfrowego (DSRG), której celem jest zwiększenie przejrzystości badań t y i jest pytanie, czy na uczelni oraz zdobycie nowych grantów i podpisanie kontraktów badawczych. p y naukowcyzDSRG Niedawno dwie osoby z DSRG odkryły poważną lukę w zabezpieczeniach kart t a przedstawiąswój SIM używanych w 80 procentach wszystkich telefonów komórkowych. Błąd n i a referat na umożliwia bezprzewodowekopiowaniedanychzkartSIM.Przestępcyznającytę d międzynarodowej lukę mogliby skonstruować urządzenie zdolne do bezprzewodowej kradzieży o ć konferencji. wszystkich danych znajdujących się na kartach SIM (e-maile, kontakty, hasła w i c z i numery kart kredytowych) z każdego telefonu komórkowego znajdującego się e n i 2. Drugie pytanie wprzestrzenipublicznej.Przestępcomteinformacjemogąposłużyćdokradzieży a dotyczy tego, tożsamości, oszustw związanych z kartami kredytowymi lub innych prze- 4 czy profesor prawa stępstw. Naukowcy z DSRG nie dysponują rozwiązaniem problemu, ale gdyby . przedstawi referat użytkownicy telefonów komórkowych zostali o nim poinformowani, mogliby natematbezprawnej zmniejszyć swoje ryzyko, np. nie używając telefonów do transakcji w handlu inwigilacji podczas elektronicznym. konferencji prawniczej. PoprocesierecenzjipracabadaczyDSRGzostałaprzyjętanaważnąmiędzynaro- dowąkonferencję.(Wreferacieomówionobłądwzabezpieczeniach,alenieomó- wionosposobuwykonaniaurządzeniaumożliwiającegokradzieżdanych).Postę- pując zgodne z najlepszymi praktykami, naukowcy i naukowczynie z DSRG wysłali poufne kopie swojego dokumentudogłównychproducentówkartSIMna trzy miesiące przed konferencją, żeby dać im czas na przygotowanie się do publicznego ujawnienia problemu. Wczoraj producenci wysłali list do uniwer- sytetu z groźbą złożenia pozwu o odszkodowanie pieniężne od badaczy i bada- czek DSRG oraz uniwersytetu za wszelkie straty biznesowe wynikające z ujaw- nienia wady. Możliwe straty są szacowane na 1 miliard dolarów. Jeden z badaczy DSRG rozmawiał wcześniej o badaniach nad kartą SIM z profe- sorem prawa, który zajmuje się prawem prywatności. Profesor ten przeprowa- dził badania i odkrył dowody na to, że rząd potajemnie wykorzystywał ten pro- blem do prowadzenia bezprawnej inwigilacji w kraju. Po procesie recenzji praca profesora prawa została przyjęta na dużą konferencję prawniczą. Wczoraj rząd wysłał list do profesora prawa i uniwersytetu, w którym poinformował, że "każda osoba zaangażowana" może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za "jakiekolwiek ujawnienie" informacji o badaniach, wadzie lub domnie- manejinwigilacji w kraju. Uczestniczysz w nadzwyczajnym spotkaniu z pracownikami i pracownicami naukowymi DSRG, profesorem prawa, administratorami i członkami zarządu. Celemspotkaniajestpodjęciedecyzjiozalecanymsposobiedziałania. 32

ĆWICZENIE5. MILCZENIEJESTZŁOTEM? SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie jest zbiorem przykładów z życia wziętych. Odnoszą się one do NORMIPRAKTYK wielutypowychprzypadków,wktórychdochodzidokonfliktówlubnieporozu- STOSOWANYCH mieńdotyczącychwartościszkolnictwawyższegowzwiązkuzestwierdzenie, LOKALNIE że program, partnerstwo lub zaangażowanie uczelni jest sprzeczne z warto- ściamiwyznawanymiprzezdanąspołeczność. Wtymprzypadkuzdarzenie dotyczy działań sponsorowanych przez rząd i obaw związanych z możliwym poparciem uczelni dla zagranicznych reżimów politycz- nych. Podobne incydenty mogą dotyczyć obaw związanych z zaangażowaniem winteresy komercyjne lub rządowe programy badawcze, czy też w ideologiczne interesy darczyńców. Większość takich sytuacji wiąże się z debatami w obrębie akademii na temat tego, czy i jak kontynuować współpracę oraz jaki ma ona wpływnauczelnię,jejreputacjęispołeczność,wktórejfunkcjonuje. OSOBY PRZEDYSKUTUJCIE, czy opisane standardy i procesy były odpowiednie dla UCZESTNICZĄCE: ochronywartościakademickich.Atakże,jeśliczasnatopozwoli: Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE, jakie inne standardy lub procedury można wprowadzić pro- aktywnie (z wyprzedzeniem), aby ułatwić reagowanie na podobne problemy wprzyszłości. 33

PYTANIA FAKTY F 1. Jak w takich Urzędnicy norweskiego rządu organizują zagraniczne delegacje międzynarodo- a k sytuacjach uczelnie we, w skład których wchodzą przedstawiciele i przedstawicielki norweskich t y i mogąuniknąć uczelni. Celem tych delegacji jest zachęcanie do współpracy w dziedzinie badań p y narażaniawartości i edukacji między Norwegią a innymi krajami. Dwie ostatnie delegacje wywołały t a szkolnictwa dyskusje. n i a wyższego? d Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych zorganizowało we wrześniu 2016 r. o ć 2. Jakie standardy delegację do Brazylii. Delegacja składająca się z 62 uczestników i uczestniczek, w i c z lub procesy mogą w tym urzędników państwowych i liderów norweskich instytucji szkolnictwa e n i pomócuczelniom wyższego. Miała ona na celu promowanie współpracy w zakresie szkolnictwa a wpodejmowaniu wyższegoibadańnaukowych.Wkrajowymdokumenciestrategicznymdotyczą- 5 decyzji o tym, cym tej wizyty zauważono, że „współpraca w zakresie szkolnictwa wyższego . kiedy dołączyć i badań naukowych jest często powiązana z innymi celami politycznymi, np. dodelegacji? wspieraniem szerszych interesów w zakresie polityki zagranicznej, polityki roz- woju i/lub polityki handlowej i przemysłowej”. Dowiedziawszy się, że delegacja ma się odbyć trzy tygodnie po usunięciu z urzędu byłego prezydenta Rouseffa wzwiązku z zarzutami o korupcję. Badacz i ekspert ds. Brazylii z norweskiego uniwersytetu ostrzegł, że taka wizyta będzie stanowić znaczące oświadczenie polityczne na rzecz nowego reżimu. Ministerstwo rozważało odwołanie podróży zewzględunaokoliczności. Również wewrześniu 2016 r. Ministerstwo Energetyki zorganizowało delegację doTajlandii. Uczestniczyło w niej 40 osób, między innymi liderzy trzech norwe- skich instytucji szkolnictwa wyższeg. Delegacja miała na celu zapoznanie się z tajlandzkimi badaniami i technologiami dotyczącymi ropy naftowej i gazu. W programie znalazły się spotkania z przedstawicielami tajlandzkich mini- sterstw, uniwersytetów i wojska, którzy wyrazili zainteresowanie pomocą z zewnątrz w zagospodarowaniu tajlandzkich złóż ropy i gazu. Urzędnicy oraz badacze i badaczki wyrazili optymizm co do przyszłej współpracy. Na wieść o udziale rektora w delegacji osoby studiujące oraz pracownice i pracownicy naukowi jednego z norweskich uniwersytetów wyrazili zaniepokojenie faktem, że wyjazd delegacji miał miejsce cztery tygodnie po kontrowersyjnym referen- dum zatwierdzającym nową konstytucję, przygotowaną przez rząd wojskowy i potępionąjako„niedemokratyczną"przezgrupybroniąceprawczłowiekaiprzy- wódców opozycji. Podczas kampanii przed referendum wielu tajlandzkich stu- dentów i profesorów było ściganych i zatrzymanych. Rektor odpowiedział, że uniwersytetkierujesiękrajowąpolitykązagranicznąizauważył,żepolitykadoty- cząca tajlandzkiego rządu wojskowego nakazuje ograniczenie wszelkich wypo- wiedzi związanych z prawami człowieka do sfery prywatnych opinii. Dotyczy to również obaw dotyczących tajlandzkich studentów i profesorów. Rektor zwrócił również uwagę na przykłady udziału przedstawicieli innych norweskich uczelni wdelegacjach do innych krajów, w których panuje trudna sytuacja polityczna, korupcja i w których łamane są prawa człowieka. 34

ĆWICZENIE6. DELEGACJERZĄDOWE SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie jest zbiorem przykładów z życia wziętych. Odnoszą się one do STANDARDÓW wielu typowych przypadków, w których konflikty lub nieporozumienia doty- I PRAKTYK czącewartościakademickichsąkonsekwencjąopinii,wedługktórejgość,pra- WPARTNERSTWACH cownik lub pracownica, kontrahent albo partner uczelni jest zaangażowany wpostępowaniesprzecznezwartościamidanejspołeczności. Ten przypadek dotyczy oskarżenia o łamanie prawa międzynarodowego, ale podobne incydenty mogą wiązać się z oskarżeniami nie tylko o łamanie praw człowiekalubprawahumanitarnego,lecztakżeowyrządzeniepoważnychszkód względem środowiska, o korupcję lub nielegalny handel bronią. Rzecz doty- czy wydarzeń odbywających się na terenie uniwersytetu (targi pracy), ale równie dobrze mogłoby chodzić o współpracę badawczą, zamówienia publiczne lub darowizny od firmy, której status jest problematyczny. Incydenty te rodzą pyta- nia o to, jakie standardy są stosowane do określania wartości społeczności. Jakie praktyki są stosowane w celu stwierdzenia naruszenia tych norm? I jakie powin- ny być konsekwencje wszelkich naruszeń? Większość z tych incydentów wiąże się z konsekwencjami zawodowymi, administracyjnymi lub finansowymi, choć spory dotyczące takich incydentów mogą czasem wywoływać rzeczywistą prze- moc lub groźbę użycia siły. Dotyczy to zwłaszcza miejsc o wysokim poziomie napięcia, niestabilności lub przemocy wsektorzeszkolnictwawyższegolubogól- nie w społeczeństwie. OSOBY ZASTANÓWCIESIĘ,czystandardyiprocesyopisanewkażdymprzykładziebyły UCZESTNICZĄCE: odpowiedniedlaochronywartościakademickich. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE, jakie inne standardy lub procesy można wprowadzić proak- tywnie (z wyprzedzeniem), aby ułatwić reagowanie na podobne problemy wprzyszłości. 35

PYTANIA FAKTY F 1. W jaki sposób Osobystudiujące organizują na uniwersytecie targi pracy. W dniu otwarcia poja- a k studenci i studentki wiają się protestujący, którzy krytykują studentów i studentki za zaproszenie filii t y i lub inni organizatorzy międzynarodowej firmy zajmującej się poszukiwaniem ropy naftowej i gazu na p y wydarzeńnaterenie wodachterytorialnych Sahary Zachodniej, którą protestujący uważają za teryto- t a uniwersytetu powinni riumokupowane.Wzwiązkuztymosobyprotestująceuważają,żeposzukiwania n i a z wyprzedzeniem te stanowią naruszenie prawa międzynarodowego. Krytykują rektora za to, że d oceniaćpotencjalnych zezwolił filii wspomnianego przedsiębiorstwa na reklamowanie się w celach o ć partnerówiwjaki rekrutacyjnych na terenie kampusu. w i c z sposóbpowinni e n i odnieśćsię Rektortwierdzi,żezarównoobecnośćfiliinatargachkariery,jakiszerokawspół- a dozastrzeżeńwobec praca uczelni z tą firmą, która w żadnym przypadku nie narusza krajowej polityki 6 zaproszonejfirmy, zagranicznej, jest działaniem właściwym. Sam odział spółki twierdzi (podobnie . organizacji lub osoby? jak jej spółka macierzysta), że nie naruszył żadnych międzynarodowych praw ani przepisów.Studenccyorganizatorzytargówniewiedzielioobawachdotyczących Jakich procedur firmy. Dowiedzieli się o nich dopiero w wyniku kontaktu z protestującymi. Orga- i standardów należy nizatorzy obiecali, że w przyszłości przeprowadzą lepszą selekcję uczestników przestrzegać? targówpracy. 2. Czy istnieje różnica międzyosobistym, indywidualnym sprzeciwem anaruszeniem przepisówzbiorowych czywspólnotowych norm? Wjakisposób współpracaosób studiujących i nauczycieli akademickich z międzynarodowymi firmami wpływa na standardy zbiorowe? 36

ĆWICZENIE7. KŁOPOTYZAGRANICĄ SPRAWYDOTYCZĄCE Toćwiczeniezawieratrzyzestawyprzykładów z życia wziętych. Każdy z nich OCENYPOSTFACTUM jesttypowydlawieluprawdziwychprzypadków,wktórychkonfliktylubniepo- rozumienia dotyczące wartości akademickich są wywoływane przez działania podejmowaneprzeciwkoposzczególnymczłonkomiczłonkiniomakademii. Przykłady te dotyczą różnic w afiliacji (np. instytucja macierzysta, program pokrewny lub brak afiliacji), skali (pojedynczy pracownik naukowy lub setki) oraz rodzaju postępowania (np. ograniczenie możliwości wyjazdów lub zwolnienie z pracy czy prześladowanie). Opisane incydenty rodzą pytania o zakres odpowie- dzialności za ochronę i promowanie wartości akademickich oraz o proporcjonal- nośćreakcji względemposzczególnychprzypadków. OSOBY OCEŃCIEwskazanestronylubpartnerstwa. UCZESTNICZĄCE: OCEŃCIEzdarzenie. OPRACUJCIE odpowiednie odpowiedzi. Jeśli czas na to pozwoli, uczestnicy i uczestniczki proszeni są o przeanalizowanie wpływu różnych odpowiedzi na ochronęfundamentalnychwartościakademickich. 37

PYTANIA FAKTY F 1. Kim są główni Wstyczniu 2016 r. 1128 naukowców i naukowczyń z 89 uniwersytetów wTurcji a k interesariusze? Jakie podpisało publiczną petycję wzywającą do zaprzestania walk w południowo- t y i sąkluczoweelementy wschodnimregioniekraju.Poopublikowaniupetycjiwładzewszczęłydochodze- p y partnerstwa? nie, które swoim zasięgiem obejmowało wszystkich sygnatariuszy petycji. Od t a tego czasu wielu z nich zostało zwolnionych z pracy, zerwano z nimi umowy (nie n i a 2. Jakie wartości są przedłużono ich), byli przesłuchiwani, aresztowani. Niektórym postawiono też d związanezopisanymi zarzuty. Kilka osób zgłosiło, że otrzymywało groźby przemocy. Instytucja zagra- o ć zdarzeniami? niczna X prowadzi nowy, niewielki program kulturoznawczy w Stambule. Człon- w i c z kowie i członkinie wydziału instytucji X, zarówno w jej macierzystym kampusie, e n i 3. Jakie reakcje jak i w ośrodku tureckim, wyrazili poważne zaniepokojenie zaistniałą sytuacją. a 7 byłyby właściwe? Niektórzy członkowie społeczności macierzystego uniwersytetu domagają się . zaprzestania dalszej działalności w Turcji, ale przedstawiciele władz tureckich apelują o publiczne wsparcie dla programu i tamtejszych kolegów. *** Dr hab. Z, profesor prawa na Uniwersytecie Nauk Ścisłych i Prawa, został zwol- niony ze stanowiska wgrudniu 2013roku,najwyraźniej wodweciezapublikacje, wktórych opowiadał się za konstytucjonalizmem i kwestionował jednopartyjny system wChinach. Instytucja zagraniczna X prowadzi duży program studiów dla studentów lokalnych i międzynarodowych w innym mieście w Chinach, we współpracy z innym chińskim uniwersytetem. Wydziały i osoby studiujące z innych instytucji prowadzących programy w Chinach wzywają swoje instytucje do publicznego potępienia zwolnienia dab.hab. Z i wycofanie swoich progra- mów,jeśli nie zostanie on przywrócony na stanowisko. Wydziały i osoby studiu- jące z instytucji X zgłosiły podobne zastrzeżenia, ale nie osiągnięto żadnego kon- sensusu. *** Wmarcu2015rokudrhab.Z,pracowniknaukowyinstytucjiX,niemógłpojechać do Egiptu. Dr hab. Z bada kwestie pracownicze i publicznie krytykował praktyki pracownicze w Egipcie. Podróżował on w celu przeprowadzenia badań i wygło- szenia prelekcji na konferencji. Według doniesień dr. hab. Z został on zatrzymany przed wejściem na pokład samolotu. Personel lotniska skontaktował się z wła- dzami egipskimi, które podobno poinformowały obsługę portu lotniczego, że dr hab. Z nie może wjechać do kraju z powodu nieokreślonych obaw związanych z bezpieczeństwem. Instytucja zagraniczna X prowadzi duży program studiów wEgipcie dla studentów lokalnych i międzynarodowych. Wydział i osoby studiu- jące z instytucji X wyrazili zaniepokojenie odmową wydania pozwolenia na podróż członkowi ich wydziału, ale nie osiągnięto porozumienia co do sposobu postępowania. 38

ĆWICZENIE8. KŁOPOTYLOKALNE SPRAWYDOTYCZĄCE To ćwiczenie jest zbiorem przykładów z życia wziętych. Odnoszą się one do OCENYPOSTFACTUM wielu typowych przypadków, w których uczeni pragnący zaangażować się w swobodne dociekania i wygłaszać związane z nimi wypowiedzi mogą doświadczaćróżnychszykaniprześladowańmającychnaceluuciszenie.Dzia- łania te mogąmiećcharakterbezpośredni,alemogąteżpolegaćnazastrasze- niu innych osób. Incydentyterodząpytaniaozakresosobistejiinstytucjonalnejodpowiedzialności za ochronę i promowanie wartości szkolnictwa wyższego, a także o wpływ, jaki wyznawanietychwartościmożemiećnajednostki,instytucjeispołeczeństwo. OSOBY WSKAŻCIE w opisie stanu faktycznego wszelkie kwestie związane z pięcioma UCZESTNICZĄCE: podstawowymi wartościami szkolnictwa wyższego: sprawiedliwym dostępem, odpowiedzialnością, autonomią instytucjonalną, wolnością akademicką i odpo- wiedzialnością społeczną. Ajeśli czas na to pozwoli: PRZEANALIZUJCIE,wjakisposóbzajmowaniesięjednąwartością(np.wolnością akademicką) może wywołać wątpliwości związane z innymi fundamentalnymi wartościami. 39

PYTANIA FAKTY F 1. Z jakimi rodzajami Profesora X, prawniczka zajmująca się prawami człowieka i wykładowczyni uni- a k zagrożeńdla wersytecka w kraju Y, opowiada się za równymi prawami dla kobiet. Ponieważ t y i fundamentalnych działalność profesory X zyskała większy rozgłos, rząd zakazał jej wypowiadania p y wartościspotykamy się w radiu, TV czy prasie, jak również publicznego przemawiania, także na kon- t a się w tym przykładzie? ferencjach naukowych. Odmówiono jej również zgody na rejestrację nowej orga- n i a nizacji broniącej praw kobiet. Profesora X nadal publikowała artykuły w czasopi- d 2. Co sądzisz na temat smach naukowych i od czasu do czasu wyjeżdżała na zagraniczne konferencje o ć postępowaniakrajuY naukowe. W 2003 r. na konferencji na jednym z francuskich uniwersytetów w i c z względemprofesoryX? wystąpiła w panelu poświęconym kobietom i prawu. Przekonywała, że aby w jej e n i Czyuniwersytetmógł kraju kobiety mogły mieć równe prawa, konieczna byłaby reforma konstytucji. a postąpićinaczej? Kiedywróciładokraju,zostałaaresztowana,uwięziona,umieszczonawodosob- 8 . nieniu i była regularnie przesłuchiwana. W końcu oskarżono ją o działanie na 3. Jakie możliwości szkodębezpieczeństwanarodowegoirozpowszechnianiepropagandyprzeciwko maProfesoraX? rządowi. Dojakichinstytucji/ osóbmogłabysię Po dwóch latach, pod wpływem ogromnych nacisków międzynarodowych, Pro- zwrócićopomoc? fesora X została uwolniona z więzienia. Wróciła na swoje stanowisko na uniwer- sytecie. Kierownik wydziału ostrzegł ją, żeby "zachowała spokój", bo nie chce narazić na szwank państwowego finansowania wydziału. Zajęcia Profesory X były monitorowane. Bojąc się, że jeśli nadal będzie wypowiadać się na temat praw kobiet, zostanie zwolniona lub ponownie uwięziona, starała się współpra- cować. Jednak jej frustracja z powodu ograniczeń rosła i zaczęła szukać możli- wości dalszego swobodnego nauczania i publikowania w innych miejscach. W2006r.przyjęładziesięciomiesięczne stypendium na uniwersytecie wWielkiej Brytanii. Uczestniczyła tam w konferencjach i wygłaszała wykłady na terenie całego kraju. Zaczęła ponownie publikować. Wkrótce potem dowiedziała się, że jej mąż, naukowiec nadal przebywający w kraju Y, został uwięziony pod fałszy- wymi zarzutami. Zadzwonił do niej z więzienia, nalegając, by wróciła do domu i zaprzestała publicznych wystąpień w Wielkiej Brytanii. Władze więzienne powiedziały mu, że „zapłaci cenę za błędy żony". Profesora X wie, że jeśli wróci do ojczyzny, znów grozi jej więzienie. Chce nadal zwracać uwagę na potrzebę zmianprawnychwkrajuY,aleobawiasiękonsekwencjidlaswojejrodziny. 40

ANKIETAEWALUACYJNA Dziękujemyzaudziałwwarsztatachz„Promowaniawartościakademickich”. Prosimyowypełnienieponiższejanonimowejankiety,którapomożenamudoskonalićprzyszłewarsztaty. 1. Materiały były przejrzyste i interesujące. 5. Jak ogólnie oceniasz warsztaty? □ Zdecydowaniesięzgadzam. □ Doskonałe; □ Zgadzamsię. □ Bardzodobre; □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. □ Dobre; □ Niezgadzamsię. □ Dostateczne; □ Zdecydowanieniezgadzamsię. □ Słabe; Jakie ulepszenia można wprowadzić? 6. Poleciłabym te warsztaty innym. ............................................................................................. □ Zdecydowaniesięzgadzam. ............................................................................................. □ Zgadzamsię. ............................................................................................. □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. □ Niezgadzamsię. 2. Treści były istotne i przydatne. □ Zdecydowanieniezgadzamsię. □ Zdecydowaniesięzgadzam. □ Zgadzamsię. 7. Byłbym zainteresowany dłuższym, bardziej □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. zaawansowanymwarsztatemnatentemat. □ Niezgadzamsię. □ Zdecydowaniesięzgadzam. □ Zdecydowanieniezgadzamsię. □ Zgadzamsię. □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. Jakie ulepszenia można wprowadzić? □ Niezgadzamsię. ............................................................................................. □ Zdecydowanieniezgadzamsię. ............................................................................................. ............................................................................................. 8. Byłbym zainteresowany prowadzeniem lub zorganizowaniem warsztatów na ten temat dla 3. Ćwiczeniaskłaniałydorefleksjiiangażowały moichkolegów.* uczestnikówiuczestniczki. □ Tak; □ Zdecydowaniesięzgadzam. □ Nie; □ Zgadzamsię. □ Może; □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. □ Niezgadzamsię. INNEUWAGI: □ Zdecydowanieniezgadzamsię. ............................................................................................. ............................................................................................. Jakie ulepszenia można wprowadzić? ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. ............................................................................................. 4.Zyskałemnowąperspektywęnatezagadnienia. ............................................................................................. ............................................................................................. □ Zdecydowaniesięzgadzam. □ Zgadzamsię. *Jeśli odpowiedź brzmi "Tak" lub "Być może", □ Ani się zgadzam, ani nie zgadzam. prosimyopodaniedanychkontaktowych: □ Niezgadzamsię. ............................................................................................. □ Zdecydowanieniezgadzamsię. .............................................................................................

Promowanie wartości. Suplement - Page 44

Niniejsza publikacja „Suplement do warsztatów” oraz towarzyszący jej „Prze- wodnikdodyskusji”zostałwydrukowanywniewielkimnakładzieiposiadająone swojecyfroweodpowiedniki. Wersję drukowaną przekazujemy niewielkiej grupie osób, wierząc, że przyniesie to korzyści, chociażby w postaci zwiększonej częstotliwości rozmów na temat wartości akademickich i ich wdrażania w codziennej akademickiej praktyce. Wersja online dostępna jest na stronie internetowej Biura Rzeczniczki Praw i Wartości Akademickich Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zachęcamyododwiedzenianaszejstronyinternetowej,gdzieznajdujesięwięcej informacji na temat funkcjonowania Biura i działań podejmowanych przez Rzeczniczkę. Na stronie publikujemy również materiały dodatkowe, m.in. z serii Krótkie wprowadzenie: PodstawymediacjiorazPorozumienieBezPrzemocy. Adresnaszejstrony: www.ombuds.uj.edu.pl Kontakte-mail: [email protected] Facebook: fb.com/ombudsUJ

WOLNOŚĆAKADEMICKA Wolnośćnauczaniaidyskusji;wolnośćprowadzeniabadańnaukowych, atakżeupowszechnianiaipublikowaniaichwyników;nieskrępowana wolnośćwyrażaniaopiniinatematinstytucjiakademickichlubsystemu szkolnictwawyższego;wolnośćodinstytucjonalnejcenzuryoraz ALNE wolnośćuczestniczeniawprofesjonalnychiprzedstawicielskich organachakademickich. AUTONOMIAINSTYTUCJONALNA Termintenokreślastopieńautonomiipotrzebnydoefektywnego podejmowaniadecyzjiprzezinstytucjeszkolnictwawyższegoiwładze uczelniwzakresiestandardówpracynaukowejizarządzania.Stopień ADEMICKIEtenpowinienjednocześniepozostawaćwzgodziezzasadami AMENT sprawiedliwegodostępu,wolnościakademickiej,transparentności i społecznejodpowiedzialności. ND AK TRANSPARENTNOŚĆ INSTYTUCJONALNA Instytucjonalizacjajasnychiprzejrzystychreguł,dziękiktórym specjaliści związanizeszkolnictwemwyższym,kadra,osobystudiujące FU ŚCI i instytucje państwaorazczłonkowieiczłonkiniespołeczeństwabędą mogli–znależytymszacunkiemdlawolnościakademickiejiautonomii O instytucjonalnej–ocenićjakośćpracyakademickiej. T SPRAWIEDLIWYDOSTĘP Nauczelniachspoczywaobowiązekzagwarantowanianietylko sprawiedliwegodostępudostudiów,lecztakżezapewnieniawarunków AR umożliwiającychefektywnąibezpiecznąedukacjęorazmożliwość uczestnictwawżyciunaukowymfundowanymnawiedzyikompetencjach, W wśrodowiskuwolnymoddyskryminacjizewzględunarasę,płeć,język czyreligię, orientację seksualnączytożsamośćpłciową,jakrównieżze względunaróżniceekonomiczne,kulturowe,społeczneczy niepełnosprawność.Obecnośćwszerokorozumianejakademiiczłonkiń i członkówspołeczności,któretradycyjniebyłyreprezentowane wstopniuniedostatecznym,możezapewnićdostępdocennejwiedzy, doświadczeńitalentów,któreokażąsięwartościowedlasektora szkolnictwawyższegoispołeczeństwawogóle. ODPOWIEDZIALNOŚĆSPOŁECZNA Roląuniwersytetujestposzukiwanieiprzekazywanieprawdyzgodnie zetycznymiizawodowymistandardamipracynaukowej,atakże odpowiadanienawspółczesneproblemyipotrzebyspołeczeństwa. Oznaczatoobowiązekkorzystaniazwolnościnaukowej i instytucjonalnej autonomii,któresągwarantowaneprzezinstytucje państwoweiszanowanychprzezczłonkinieiczłonkówspołeczeństwa.