Mobing u Crnoj Gori 4. FAZE MOBINGA Mobing je kompleksan proces satkan od niza spornih aktivnosti koje se međusobno preklapaju prelazeći iz jedne faze u drugu. Sve započinje osjećanjem ugroženosti koji se javlja kod budućeg mobera. Vremenom, ciljanim napadima na žrtvu, zlostavljač konstantno proganja žrtvu uzrokujući osjećaj nesigurnosti, tjeskobe, anksioznosti i straha. Maltretiranje se ponavlja sve dok zlostavljač ne dođe do željenog cilja, odnosno do udaljavanja žrtve s radnoga mjesta – dobrovoljnom ostavkom ili otkazom. 15 Prema Leymannu mobing podrazumijeva četiri osnovne faze: 9 konflikt mobera i žrtve; 9 početak psihičkog maltretiranja; 9 umanjivanje ili negiranje problema od odgovornih u ljudskim resursima; 9 isključenje zaposlenog iz radne sredine. Izvorni Leymannov model, unaprijedio je 2000. godine Harald Ege koji je uveo tzv. „nulto stanje“ kao nužan uslov za nastanak mobinga. Model prema Egeu16 uključuje šest osnovnih faza i jednu pretfazu – „nultu“ koja počinje uzajamnim nadmetanjem, koje je nerijetko subjektivni osjećaj budućeg zlostavljača. Kroz prvu fazu ili fazu ciljanih sukoba odabira se žrtva prema kojoj se djeluje s ciljem njene eliminacije i za ovu fazu je karakterističan konflikt – okidač mobinga. Navedeno djelovanje prelazi granice poslovne sfere i prelazi na privatni život žrtve. U drugoj fazi, odnosno fazi mobinga i stigmatizacije žrtva počinje da osjeća psihosomatske simptome. Zdravstvene tegobe (nesanica, razdražljivost, nesigurnost itd.) su naglašene u trećoj fazi koja može potrajati duže vrijeme. Pojavom zdravstvenih tegoba, posljedično dolazi do učestale odsutnosti žrtve sa radnog mjesta, zbog čega ljudski resursi postaju sumnjičavi i nerijetko griješe u procjeni žrtve, što Ege kvalifikuje kao četvrtu fazu. U toj fazi kad je žrtva „označena“ i stigmatizovana, nerijetka su brojna kršenja prava zaposlenog. U narednoj fazi znatnog pogoršanja psihofizičkog zdravlja žrtve mobinga, psihosomatski simptomi sve su izraženiji, ali i pokušaji žrtvine borbe za opstanak i povratak izgubljenog ugleda. Žrtva ima sve naglašenije simptome, izražene probleme nesanice, bolove u tijelu i kičmi, nerijetko disajne tegobe, pojavljuju se znaci depresije, a u stanju očaja sve više vremena provodi od ljekara do ljekara i uzimajući terapiju, čiji učinak je kratkotrajan, budući da izvorni problem i dalje 15 Leymann, H. (1996). The Content and Development of Mobbing at Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 165-185. 16 Ege, H. (2002). Mobbing: conoscerlo per vincerlo (Vol. 55). FrancoAngeli. 12